In het midden- en hoge segment deden de processors van AMD al enkele jaren niet meer mee. De prestaties per core van Intel waren een brug te ver voor het verouderde assortiment van AMD. Met Ryzen heeft AMD echter weer ijzersterke processors in handen. En waar bij Intel meestal quadcores de standaard is, zijn de AMD Ryzen 7-modellen maar liefst voorzien van acht krachtige cores. En dat voor mooie prijzen.

De naam Zen, de basisarchitectuur van deze Ryzen-producten, ging al lange tijd gepaard met een flinke portie hype. Niet vreemd gezien de mooie beloftes die werden gedaan, maar vooral ook vanwege het feit dat succes voor AMD betekent dat we voor het eerst in zeer lange tijd weer echte concurrentie zouden zien op de processormarkt. AMD heeft veel goed te maken. Zo liep hun productieprocedé achter – een cruciaal onderdeel wanneer je wilt concurreren op gebied van efficiëntie – en was het gat met Intel wat betreft prestaties per core enorm.

Dat laatste was de nekslag voor de vorige generatie AMD-processors, aangezien het gros van de gebruiksdoeleinden meer profiteren van snellere cores dan van extra cores. Ook zullen de liefhebbers niet zijn vergeten dat in die tijd de AMD-definitie van ‘een core’ wat losser bleek dan bij Intel het geval was. De eerdere zogenaamde achtcore-processors lieten het ook op zwaardere applicaties afweten.

Vergelijkbaar met Intel

Met Zen is het procedé teruggebracht naar 14 nm, in lijn met de meest recente Intel-processors. AMD heeft de processor zo ontworpen dat de definitie van ‘een core’ ook weer overeenkomt met wat mensen in de jaren van de Intel-dominantie gewend zijn geraakt. Je kunt een achtcore AMD Ryzen weer vergelijken met een achtcore van Intel. Alle Ryzen-processors maken gebruik van Simultaneous Multithreading (SMT), de AMD-tegenhanger van Intels Hyperthreading (HT), waarmee je per core twee taken tegelijk kunt uitvoeren. Zo is een Core i7-7700K een quadcore-cpu met 8 threads en een Ryzen 7 1800X een achtcore-cpu met 16 threads. Ook maakt AMD een inhaalslag wat betreft de ondersteuning voor bijvoorbeeld ddr4-geheugen en moderne snelle m.2-ssd’s, daarover verderop meer.

In deze review bekijken we de AMD Ryzen 7 1800X en de AMD Ryzen 7 1700, beide achtcore-modellen waarbij enkel de kloksnelheid en boostsnelheid het onderscheid maken. Op het moment van schrijven zijn de AMD Ryzen 5-processors, modellen met zes en vier cores, nog niet beschikbaar, maar deze zouden op het moment dat je dit leest op de markt moeten verschijnen. Let wel op dat de Ryzen 7 1800X in tegenstelling tot de Ryzen 7 1700 zonder koeler wordt geleverd, en dat beide modellen een losse grafische kaart vereisen om te functioneren.

©PXimport

Het AM4-platform

Niet alleen de processor is cruciaal, maar het hele platform eromheen is belangrijk. Ook dit is een onderdeel waarop AMD een flinke inhaalslag moest maken. Dat is gelukt: zo laat AMD ddr3-werkgeheugen achter zich en werkt Ryzen enkel met het nieuwere, snellere en zuinigere ddr4-werkgeheugen. Ook usb 3.1 generatie 2 is aanwezig, net als de ondersteuning voor pci-e nvme-ssd’s (zoals de Samsung 960 Pro). En al maken weinig mensen gebruik van deze supersnelle externe ssd’s, de prosumer verwacht nu eenmaal alle moderne snufjes. Gamers zullen nieuwe ontwikkelingen toejuichen zoals de aanwezigheid van pci-e 3.0 16x-sloten.

Waar AMD mee op wil vallen ten opzichte van Intel is het langer vasthouden aan hun AM4-socket. AMD belooft dat de komende twee generaties Zen-processors en de aankomende apu’s (accelerated processing unit) gebruik zullen maken van AM4, waarmee je ook met je upgrades in 2020 nog gebruik moet kunnen maken van de huidige generatie moederborden.

©PXimport

Chipsets

Een geschikt moederbord kiezen voor je Ryzen-cpu begint met de keuze voor de geschikte chipset en die is er in verschillende varianten. De hoogst gepositioneerde is de X370-chipset die gebruikt wordt op moederborden zoals de Gigabyte X370 Aorus Gaming 5 die wij voor deze test gebruikten. Moederborden op basis van deze chipset bieden de optie om meerdere grafische kaarten te gebruiken in sli of crossfire, en hebben meer sata- en usb-poorten dan de lager gepositioneerde modellen. Moederborden met de letter X in de chipset bieden gecombineerd met een cpu met de letter X erin (bijvoorbeeld de Ryzen 7 1800X) ook een hogere automatische boost- of overkloksnelheid via de XFR-technologie. Kies je voor een X-cpu, schaf dan ook een X-moederborden aan.

De moederborden met de B350-chipset zijn voor het grotere publiek. De ontbrekende ondersteuning voor sli en crossfire worden door deze doelgroep tot zelden benut. Bekijken we de reeds aangekondigde B350-moederborden, dan is het lastig te bedenken wat de meeste consumenten, gamers, of zelfs creatieve professionals te kort zullen komen.

De A320-chipset is het instapmodel van AMD, maar vooralsnog zijn er geen moederborden te vinden die gebruikmaken van deze chipset. Hier is nog iets harder gesneden in het aantal mogelijke usb-poorten. En waar de twee eerdergenoemd chipsets wel in staat zijn om de processor te overklokken, is dat met de A320-chipset niet mogelijk. Het lijkt aannemelijk dat we deze chipset vooral zullen aantreffen in de oem-systemen van bijvoorbeeld Dell, HP of Medion. Op termijn zullen er nog X300- en A300-moederborden volgen, die specifiek gericht zijn op mini-pc’s (small form factor). Details daarover ontbreken vooralsnog.

©PXimport

Compatibiliteitsproblemen

©PXimport

Testmethode

Wij hebben de AMD Ryzen 7 1800X en Ryzen 7 1700 getest op een Gigabyte Aorus AX370 Gaming 5-moederbord met 16 GB Corsair ddr4-werkgeheugen. De grafische kracht komt van een Gigabyte GeForce GTX 1070 G1 Gaming, koeling van de Noctua NH-U12S, opslag in de vorm van een Western Digital Blue-ssd en het geheel werd van stroom voorzien door een Seasonic Prime 850 W Titanium.

De Intel-resultaten die je in de tabel vindt, zijn op systemen met vergelijkbare hardware behaald. De Intel Core i7-7700K en zijn voorganger de Core i7-6700K (en tevens basis van onze gpu-vergelijking) kun je als een directe concurrent van de AMD Ryzen 7 1700 zien: ze zitten rond het prijspunt van 370 euro. Kijken we vanaf dat punt naar de bovenkant van de markt dan loopt elke vergelijking eigenlijk snel scheef: zo mag je voor de duurste Ryzen zo’n 560 euro uittrekken, terwijl de directe tegenspeler van Intel, de eveneens achtcore i7-6900K ruim het dubbele kost. Voor de tiencore i7-6950X die je in de vergelijking aantreft, mag je zelfs ruim 1800 euro uittrekken. Voor de prijs van één 6950X kun je dus drie Ryzen 7 1800X’en in huis halen en houd je zelfs nog geld over.

©PXimport

De resultaten

Met nieuwe technologie is het altijd even spannend of de verwachtingen wel werkelijkheid worden, maar al snel bleek dat de hype van de laatste weken omtrent de AMD Ryzen niet onterecht was. Het is niet zo dat AMD spontaan Intel weet te verslaan in de prestaties per core, maar ze haken voor het eerst in jaren scherp aan en dan vooral wat betreft de Intel-modellen die ook meer dan vier cores bieden. Combineer dat met de veel gunstigere prijs die je per core betaalt en je hebt een indrukwekkende prestatie van AMD. De door ons gebenchmarkte i7-6950X lijkt vooral dankzij de twee extra cores de voorsprong te behouden, wat de Ryzen 7’s in een uitstekend daglicht zet ten opzichte van zowel deze 6950X als de 6900K. Tenzij in jouw werkzaamheden elke seconde telt of je elke minuut kunt factureren, is het bijzonder lastig de bescheiden voordelen van de i7-6950X boven de AMD Ryzen 7 1800X of zelfs de Ryzen 7 1700 in multithreaded-applicaties goed te praten.

Vergeleken met de quadcore-i7’s, die in tegenstelling tot de extreme i7-6950X gebruikmaken van een iets nieuwere Intel-architectuur, zien we dat de singlecore-prestaties van Ryzen nog iets achterblijft. Vooral bij de gelijk geprijsde Ryzen 7 1700 is dat verschil duidelijk zichtbaar. Daar staat wel tegenover dat in applicaties waar de vier extra cores van AMD tot hun recht komen, bijvoorbeeld in de video-render-test van Blender, AMD Intel eenvoudig aan de kant zet bij een vergelijkbare prijsstelling.

Kies je koeler

©PXimport

Overklokken

©PXimport

Ryzen voor gamers?

Of een Ryzen-processor ook voor de gamer interessant is, hangt sterk af van wat je verder nog meer met je systeem doet. Zoek je een processor van maximaal 370 euro puur en alleen voor gaming? Dan zien we dat de Intel Core i7-6700K die wij ter vergelijking in gamebenchmarks hebben gebruikt het gemiddeld genomen net beter doet dan de even dure AMD Ryzen 7 1700. Eerdere vergelijkingen lieten zien dat er tussen de i7-6700K en de nieuwere i7-7700K geen significante prestatieverschillen zitten voor games.

Toch zien we dat er de laatste jaren een verschuiving heeft plaatsgevonden: nog niet zo heel lang geleden was een Core i5 ‘de beste keuze’ voor gamers omdat de extra threads van een i7 geen of weinig effect hadden op de gameprestaties. Met meerdere games van vandaag, zeker grote online multiplayergames, valt er wel genoeg te zeggen voor die extra simultane rekencapaciteit die de i7 te bieden heeft.

Trekken we die lijn door, dan zeggen we dat op dit moment vier cores en acht threads voldoende zijn, maar of dat volgend jaar ook nog het geval is? Tot vandaag was er geen interessante consumentenprocessor met meer dan vier cores en er was ook geen reden voor game ontwikkelaars om daar rekening mee te houden. De verwachting is dat Ryzen game-ontwikkelaars verder zal motiveren om hun games beter te laten presteren op systemen met meer cores. Maar laten we eerlijk zijn: dit jaar koop je weinig voor de mogelijke, toekomstige winst van de vier extra cores van de AMD Ryzen 7. Oftewel: ben je enkel een gamer? De Intel Core i7-7700K is de snelste pure game-cpu op dit moment.

AMD Ryzen 7 1800X

9Score90

Maar is Ryzen dan per sé slecht voor gamers? Zeker niet! In de echt relevante benchmarks zijn de verschillen namelijk niet significant. Wat voor je eventuele nieuwe midrange/high-end computer belangrijk is, is dat de processor de grafische kaart niet afknijpt bij de instellingen waar die kaart voor is bedoeld en daar is hier geen sprake van.

Overweeg je dus een Ryzen 7 omdat je die extra cores goed kunt gebruiken voor foto- of videobewerking of ander zwaar werk, en ben je daarnaast ook een gamer? Dan is een Ryzen 7 een heel interessante processor. Helemaal wanneer het alternatief een dik 1100 euro kostende Core i7-6900K is. Investeer dan liever de helft van dat prijsverschil in een zwaardere grafische kaart en je hebt veel meer winst in games. Voor gamers zouden we wel adviseren de (door ons nog niet geteste) Ryzen 7 1700X te overwegen boven de 1700. We zien tenslotte in sommige benchmarks wel enig profijt van de hogere kloksnelheid en de meerprijs van dat model boven de 1700 is beperkt.

AMD Ryzen 7 1700

9Score90

Dus is de Ryzen 7 voor jou?

Het allermooiste van de AMD Ryzen is niet eens zo zeer dat deze eerste producten de vloer aanvegen met het bestaande aanbod, maar juist dat er voor het eerst in jaren weer echte concurrentie is voor Intel op de processormarkt. Zij die enkel gamen of eenvoudige taken op hun computer doen, hebben vooralsnog geen reden om echt warm te lopen voor de Ryzen 7-modellen. Voor hen zal Ryzen 5 , later dit jaar Ryzen 3 of begin volgend jaar de Raven Ridge-apu met geïntegreerde grafische capaciteit interessanter zijn. Voor de semi-pro of content creator, ook zij die graag een lekker potje gamen, zijn de Ryzen 7-processors vanwege de enorme prijsdoorbraak voor achtcore-processors echter wel een fantastische ontwikkeling.

Hoewel het nog een generatie zal duren voordat al die extra cores voor iedereen interessant worden, juichen we de stap van AMD om meer dan vier cores betaalbaar te maken wel toe. Ontwikkelingen zijn enkel mogelijk wanneer een fabrikant van de bekende weg af durft te stappen en technologie toegankelijk wordt voor een grote groep. Dat is precies wat Ryzen met achtcore-processors doet. Als het AMD daarnaast lukt om met de Ryzen 5 ook de Intel Core i3 en Core i5 het vuur aan de schenen te leggen, staan ons interessante tijden te wachten. Of dat enkel op gebied van prestaties zal zijn of dat het een sterkere concurrentie op gebied van prijs tot gevolg zal hebben, is nog even de vraag, maar in beide gevallen is het de consument die uiteindelijk profiteert.

Hieronder vind je de tabel (.pdf) met de testresultaten. Klik op de afbeelding voor een grotere versie.

©PXimport

Het gebrek aan een rijk contrast is een van de grootste ergernissen bij lcd- en ledtelevisies. Fabrikanten hebben daarom een slimme techniek bedacht die het contrast aanzienlijk verbetert: local dimming. In dit artikel leggen we uit hoe deze techniek van jouw grijze nachtlucht weer een inktzwarte sterrenhemel maakt.

Het contrast van je televisie is misschien wel de belangrijkste eigenschap voor mooi beeld. We willen dat wit verblindend wit is en zwart echt inktzwart. Bij oledtelevisies is dat makkelijk, want daar geeft elke pixel zelf licht. Maar de meeste televisies in de Nederlandse huiskamers zijn nog steeds lcd- of ledschermen (inclusief QLED). Die werken met een lamp achter het scherm, de zogeheten backlight. Local dimming is de techniek die probeert de nadelen van die achtergrondverlichting op te lossen.

Om te begrijpen waarom local dimming nodig is, moet je eerst weten hoe een standaard led-tv werkt. Simpel gezegd is het een groot paneel met pixels die zelf geen licht geven, maar alleen van kleur veranderen. Achter die pixels brandt een grote lichtbak. Als het beeld zwart moet zijn, sluiten de pixels zich om het licht tegen te houden. Helaas lukt dat nooit voor de volle honderd procent; er lekt altijd wat licht langs de randjes. Hierdoor zien donkere scènes er vaak wat flets en grijzig uit. De achtergrondverlichting staat immers vol aan, ook als het beeld donker moet zijn.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

De lampen dimmen waar het donker is

Local dimming pakt dit probleem bij de bron aan. In plaats van één grote lichtbak die altijd aan staat, verdeelt deze techniek de achtergrondverlichting in honderden (en bij duurdere tv's soms duizenden) kleine zones. De televisie analyseert de beelden die je kijkt continu. Ziet de processor dat er linksboven in beeld een donkere schaduw is, terwijl rechtsonder een felle explosie te zien is? Dan worden de lampjes in de zone linksboven gedimd of zelfs helemaal uitgeschakeld, terwijl de lampjes rechtsonder juist fel gaan branden.

Het resultaat is direct zichtbaar. Zwart wordt weer echt zwart, simpelweg omdat er geen licht meer achter dat deel van het scherm brandt. Tegelijkertijd blijven de lichte delen van het scherm helder. Dat zorgt voor een veel groter contrast en geeft het beeld meer diepte. Vooral bij het kijken van HDR-films en -series is dat van belang. Zonder local dimming kan een led-tv eigenlijk geen goed HDR-beeld weergeven, omdat het verschil tussen licht en donker dan te klein blijft.

©ER | ID.nl

Niet alle local dimming is hetzelfde

Het klinkt als een wonderoplossing, maar de uitvoering verschilt enorm per televisie. Het grote toverwoord hierbij is het aantal zones. Hoe meer zones de tv onafhankelijk van elkaar kan aansturen, hoe preciezer het licht kan worden geregeld. Goedkopere televisies gebruiken vaak edge lit local dimming. Hierbij zitten de lampjes alleen in de rand van de tv. Dat werkt redelijk, maar is niet heel nauwkeurig. Je ziet dan soms dat een hele verticale strook van het beeld lichter wordt, terwijl er eigenlijk maar één klein object moest worden verlicht.

De betere variant heet full array local dimming. Hierbij zitten de lampjes over de hele achterkant van het scherm verspreid. De allernieuwste en beste vorm hiervan is miniLED. Daarbij zijn de lampjes zo klein geworden dat er duizenden in een scherm passen, wat de precisie van oled begint te benaderen. Als er te weinig zones zijn, kun je last krijgen van zogenaamde 'blooming'. Dat zie je bijvoorbeeld bij witte ondertiteling op een zwarte achtergrond: er ontstaat dan een soort wazige lichtwolk rondom de letters, omdat de zone groter is dan de tekst zelf.

Ga voor de full monty!

Local dimming is dus geen loze marketingkreet, maar een dankbare techniek voor iedereen die graag films of series kijkt op een led- of QLED-televisie. Het maakt het verschil tussen een flets, grijs plaatje en een beeld dat van het scherm spat met diepe zwartwaarden. Ben je in de markt voor een nieuwe tv? Vraag dan niet alleen óf er local dimming op zit, maar vooral of het gaat om full array dimming. Je ogen zullen je dankbaar zijn tijdens de volgende filmavond!

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt of die zijn voorzien van bijzondere eigenschappen. Met een robotstofzuiger wordt de vloer schoongehouden, terwijl je er niet bij hoeft te zijn. En stofzuigen is dan wel het minste dat ze kunnen, want ook dweilen is voor veel modellen geen proleem. We vonden vijf geavanceerde exemplaren.

Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01

De Philips HomeRun 7000 Series XU7100/01 is ontworpen om grote ruimtes aan te kunnen. Het apparaat heeft een stofzak van 3 liter en een werktijd tot 180 minuten in de laagste stand. In tegenstelling tot veel kleinere robots is deze HomeRun uitgerust met een stille motor; de opgave van 66 dB maakt hem relatief stil.

Er zit een dweilfunctie in zodat je de robot na het stofzuigen ook direct kunt laten dweilen. Via de app kies je voor een van de modi of plan je een schoonmaakprogramma in. De robot kan zichzelf navigeren, obstakels omzeilen en keert na gebruik terug naar het laadstation. Omdat de opvangbak groot is hoef je niet vaak te legen en dankzij de Li‑ion‑accu is hij geschikt voor grotere woningen. Het apparaat is van recente datum en daarom nog volop verkrijgbaar.

Dreame L10s Pro Ultra Heat

Deze robot combineert een groot stofreservoir van 3,2 liter met een lange werktijd van ongeveer 220 minuten. Dankzij de geïntegreerde dweilfunctie verwijdert hij niet alleen stof maar kan hij ook nat reinigen. De L10s Pro Ultra Heat gebruikt een zak in het basisstation, waardoor je het reservoir minder vaak hoeft te legen.

De Dreame is voorzien van een Li‑ion‑batterij aanwezig en de robot keert automatisch terug naar het station voor opladen en legen. De sensortechnologie helpt bij het vermijden van obstakels en het nauwkeurig schoonmaken van zowel harde vloeren als tapijt. Dankzij de meegeleverde app stuur je de schoonmaak aan, stel je no‑go‑zones in of plan je een dweilrondje.

Philips HomeRun 3000 Series Aqua XU3100/01

Deze Philips‑robot is bedoeld voor wie minder vaak handmatig wil schoonmaken. Hij beschikt over een gecombineerde stofzuig‑ en dweilfunctie en kan zichzelf legen via het automatische station. Met een gebruiksduur tot 200 minuten in de laagste stand en een geluidsniveau van 66 dB kan hij urenlang zijn werk doen zonder al te veel herrie. De stofcontainer van 35 cl is kleiner dan bij de HomeRun 7000, maar door het automatische leegmechanisme is dat geen probleem.

Je bedient het apparaat via de app en kunt daar zowel een schema programmeren als zones instellen. De Aqua XU3100/01 is een model uit de recente 3000‑serie en doordat hij een mop‑pad heeft kan hij zowel droog als nat reinigen, wat handig is voor harde vloeren zoals tegels en laminaat.

iRobot Roomba Combo j9+

De Roomba Combo j9+ is een model dat je vloeren zowel kan stofzuigen als dweilen. De Combo j9 beschikt over een opvangbak van 31 cl en hij kan zelf zijn inhoud legen in het automatische basisstation dat bij de set hoort. De Li‑ion‑accu zorgt voor een lange gebruiksduur en de robot maakt een routeplanning zodat elke ruimte efficiënt wordt schoongemaakt.

Via de app kun je zones instellen waar de robot niet mag komen en het dweilelement in‑ of uitschakelen. In de basis maakt de Combo j9+ zelfstandig een kaart van je woning en keert terug naar het station wanneer de accu moet opladen of de stofcontainer vol is. De robot is bedoeld voor huishoudens die gemak belangrijk vinden en biedt naast stofzuigen ook een dweilfunctie voor hardere vloeren.

MOVA Tech P50 Ultra

De MOVA Tech P50 Ultra is een forse robotstofzuiger met een basisstation. Het apparaat heeft een stofreservoir van 30 cl en wordt geleverd met een basisstation waarin je het stof eenvoudig kunt verwijderen. De robot produceert een geluidsniveau van 74 dB, iets hoger dan de Philips‑modellen, en weegt inclusief station ruim 13 kg.

Hij kan uiteraard ook automatisch terugkeren naar het station om op te laden of te legen. In de specificaties staat dat de MOVA is voorzien van een Li‑ion‑batterij en dat hij zowel kan stofzuigen als dweilen. De meegeleverde app maakt het mogelijk om routes in te stellen en zones te blokkeren. Met een vermogen van 700 W is hij krachtig genoeg voor tapijten en harde vloeren. Het is geschikt voor mensen die een uitgebreid station met automatische functies willen.