7 gratis antivirustools
In de wereldwijde top vier van de meest gebruikte antivirustools vinden we software van Avast!, AVG, Avira en Microsoft terug: samen goed voor minstens 50% marktaandeel. Niet toevallig hebben deze softwaremakers stuk voor stuk gratis producten. In dit artikel leggen we dit viertal kritisch naast elkaar, samen met nog enkele andere gratis antivirusprogramma’s.
In tegenstelling tot de meeste commerciële pakketten, die vaak ‘Internet Security Suite’ in hun naam dragen om de ‘volledigheid’ te beklemtonen, beperken veel gratis antivirusprogramma’s zich tot de essentie. De programma’s bieden op de eerste plaats realtime bescherming tegen virussen en andere malware (zoals trojans, spyware en rootkits). Zo goed als altijd bieden ze ook de mogelijkheid tot ‘on-demand’ scannen.
Mogelijke beperkingen of tekortkomingen zijn vaak minder frequente updates van virushandtekeningen, geen (gratis) support, geen e-mailbescherming, geen firewall, geen webbeveiliging (anti-phishing), geen gedragsanalyse of scanning (al tijdens het downloaden). We willen hier wel meteen twee kanttekeningen bij plaatsen: je zult in dit artikel merken dat de meeste gratis tools wel degelijk een of meer van deze extra’s aanbieden. En wat nog ontbreekt, kan je altijd aanvullen met andere – ook gratis – modules of tools.
Testmethode
Het belangrijkste criterium voor het beoordelen van een antivirustool is natuurlijk de betrouwbaarheid. Dat blijkt echter complexer te zijn dan dat je wellicht geneigd bent te denken. Een antivirusprogramma moet namelijk niet alleen overweg kunnen met bekende virussen, rootkits en andere malware, het liefste biedt hij je ook bescherming tegen onbekende (zero-day-)malware.
Zelf een steekproef houden met een beperkt aantal virussen is daardoor te weinig relevant. We hebben bij het toekennen van de totaalscore daarom sterk rekening gehouden met de testresultaten van drie onafhankelijke onderzoekers: AV-Comparatives, AV-TEST en Dennis Technology Labs. Deze labs kijken voortdurend hoe de antivirusproducten omgaan met nieuwe beveiligingsproblemen. Andere criteria bij ons eindoordeel zijn verder nog het gebruiksgemak, de functionaliteit en de flexibiliteit van het programma.
Ad Aware Free Antivirus+ 10.3
De naam Ad Aware klinkt vast niet onbekend: jarenlang was het de naam van een populaire antispywaretool. Producent Lavasoft heeft het programma intussen uitgebreid met een antivirusmodule. Naast de gratis versie, die we hier bespreken, biedt Lavasoft nog twee betaalde varianten aan, met onder meer realtime webbeveiliging (Personal) en een firewall (Pro).
Tijdens de installatie van de gratis versie moet je wel even opletten: standaard stelt de tool een ‘express installation’ (snelle installatie) voor, maar dan worden wel je startpagina en zoekmachine aangepast. Een tweede keer fronsen we de wenkbrauwen dadelijk na de noodzakelijke herstart: wil je ook na 30 dagen nog definitie-updates, dan moet je je (gratis) registreren. Hebben we een keuze? Nee, want een antivirusprogramma moet up-to-date blijven.
Even overzichtelijk als commercieel
Het hoofdvenster van Ad Aware blijkt in elk geval overzichtelijk met een duidelijke statusindicatie. Als alles goed is, kleurt die groen en verneem je dat er geen veiligheidsproblemen zijn. In ditzelfde venster tref je een reeks schuifknoppen aan, waarmee je bepaalde onderdelen in- of uitschakelt. Veel meer dan een lokmiddel naar een betaalde versie is dat echter niet. De meeste schuifknoppen bevinden zich namelijk in de rubriek ‘Advanced Protection’ en vallen dus buiten het bereik van de gratis editie. Wel in je bereik zijn de schuifknoppen Real-Time Protection, Safe Browsing en Gaming Mode. De eerste twee laat je het beste ingeschakeld staan, de laatste is handig voor wie storende meldingen tijdens het gamen wil vermijden.
Scantypes
Naast de realtime bescherming voorziet Ad Aware in on-demand scans. Dat kan een (super)snelle scan van de meest gevoelige gebieden zijn, maar ook een complete scan. Beide laten zich trouwens ook inplannen. Een ‘custom scan’ is eveneens mogelijk, je bepaalt dan zelf wat er precies moet worden gescand en hoe intens Ad Aware daarbij de systeembronnen mag aanspreken. Ad Aware nestelt zich in het contextmenu van de Windows Verkenner, zodat je ook van daaruit een scan van een bestand of map kunt starten.
In een custom scan baken je zelf heel nauwkeurig het terrein af.
Na afloop van een scanronde krijg je een overzichtelijk rapport. Je aanvaardt de voorgestelde interventies of bepaalt nu per item welke actie Ad Aware moet ondernemen: negeren, desinfecteren, verwijderen of in quarantaine plaatsen. Het gebeurde bij onze test echter dat Ad Aware een bestand koppig telkens weer in quarantaine plaatste, ook al haalden we het er zelf uit (wegens vals positief). Qua detectie en eliminatie van gedetecteerde malware zit het over het algemeen wel goed, maar volgens AV-TEST presteert de tool wel ondermaats naar zero-day-bedreigingen toe (althans in versie 10.1).
Ad Aware Free Antivirus + 10.3
Taal Engels
OS Windows XP/Vista/7/8
Oordeel 7/10
Pluspunten
Overzichtelijk
Niet overbodig opdringerig
Minpunten
Beperkte helpfunctie
Express Installation in browser bij installatie
Avast! Free Antivirus 7
Bij de installatie van Avast! Free Antivirus, raden wij je aan om voor een aangepaste installatie te kiezen. Pas dan kan je namelijk zelf bepalen welke onderdelen je wilt installeren. Naast de realtime schilden (zie ook verder) kan je kiezen om onderdelen als een gadget en een plug-in voor je browser te installeren. Deze laatste blijkt een soort anti-phishingtool te zijn, die echter geheel steunt op het oordeel van medegebruikers. Met de nodige scepsis benaderen dus.
Componenten als Firewall, SafeZone (voor veilig shoppen en bankieren) en Antispam lijken weliswaar aantrekkelijk, maar (je raadt het al) jammer genoeg voorbehouden voor de betalende gebruikers. Dat commerciële aspect is trouwens in de hele interface van Avast! opvallend aanwezig. Zonder registratie kan je slechts 30 dagen aan de slag met Avast!.
Opstartscan
Meteen na de installatie voert Avast! een snelle systeemscan uit. Naast zo’n snelle scan kan je ook een volledige systeemscan uitvoeren, evenals een scan van verwijderbare media of van specifieke mappen. Dat laatste kan overigens ook vanuit het contextmenu van de verkenner. Avast! bevat ook de mogelijkheid om een opstartscan te doen: jouw systeem wordt dan gescand voordat Windows is ingeladen. Dit vergroot de kans op detectie van rootkits en aanverwanten. Tijdens zo’n scan beperkt Avast! zich wel tot signaturen, scannen op basis van gedragsanalyse is dan niet mogelijk. Je kan scans inplannen, maar het is in de interface even zoeken naar deze optie.
Komt Avast! vermeende malware tegen, dan duikt een opvallend pop-upvenster op. Wanneer en hoelang je precies zo’n melding te zien krijgt en of daar een geluidssignaal bij hoort, bepaal je geheel zelf. Handig is nog dat je een e-mail kunt laten versturen zodra Avast! malware heeft gedetecteerd. Potentiële malware belandt in een ‘kluis’ en je beslist zelf wat daar verder mee dient te gebeuren. Houd er wel rekening mee dat Avast! standaard niet reageert op adware en andere ongewenste software (met laag risico): je activeert die optie desgewenst zelf.
Het oog van Avast!: diverse aanvalsvectoren in het vizier!
De updatesfrequentie voor de definities kan je weliswaar niet zelf instellen, maar een groot manco is dat niet. Immers, Avast! 7 introduceert streaming updates, rechtstreeks uit de cloud, zodat de databases nagenoeg op elk moment up-to-date zijn.
Schilden
Het moet gezegd, Avast! is een van de meest veelzijdige antivirustools in het gratis segment. Dat blijkt met name uit het aantal realtime beschermingsfuncties, hier schilden genoemd. Naast de bescherming van alle lokale bestanden (tijdens het openen en/of schrijven), biedt het programma ook nog bescherming aan van binnenkomende en uitgaande e-mail, van downloads via je browser, via P2P, via chattools of via je netwerk. Een scriptschild controleert bovendien alle scripts die op je systeem worden uitgevoerd.
Wat de protectie- en detectiefuncties betreft komt Avast! behoorlijk goed uit de meeste onafhankelijke tests. Op het repareren na een infectie scoort Avast! echter beduidend minder goed.
Avast! Free Antivirus 7
Taal Nederlands
OS Windows XP/Vista/7/8
Oordeel 7/10
Pluspunten
Veelzijdig (realtime schilden)
Goed instelbaar
Streaming updates
Minpunten
Sommige opties wat verborgen
Google Toolbar bij installatie
AVG AntiVirus Free 2013
Tijdens de installatie van AntiVirus Free 2013 tracht AVG je over te halen de betaalde variant te installeren: die mag je dan 30 dagen gratis gebruiken. De meerwaarde van deze variant is vooral de aanwezigheid van een firewall, een antispammodule en een ‘online shield’ om pagina’s en online bestanden te scannen nog voor je browser die weergeeft.
Opvallend is overigens dat we meteen na de installatie een update van de virusdatabase moesten doen. Verder stelde AVG voor een werkbalk in onze browser te installeren en zelfs de zoekmachine aan te passen. Met de werkbalk valt nog te leven omdat die een indicatie geeft van de (on)veiligheid van de bezochte pagina, maar verder bevat die ook enkele functies (zoals een actuele weersvoorspelling) die weinig ter zake doen. Dat geldt trouwens ook voor een paar extra’s in het programma zelf: een snelheidstest en een tool die overbodige bestanden opspoort, het register opruimt en je schijf defragmenteert. Voor deze laatste moet je na één ‘reparatieronde’ bovendien de knip trekken.
Toegankelijke interface
Het hoofdvenster vinden we niet echt aantrekkelijk, maar sommigen zullen de wat tablet-achtige interface wellicht weten te appreciëren. Overzichtelijk is hij in ieder geval wel: in één oogopslag merk je of de diverse modules actief zijn. Naast realtime bescherming tegen virussen, spyware en rootkits, worden ook je e-mails beschermd (uitgaande berichten alleen als je die functie zelf activeert), zorgt Identity Protection er door gedragsanalyse voor dat malware geen delicate gegevens weet te ontfutselen en probeert SurfShield te voorkomen dat je ongewild phishing-sites aandoet. Deze module bleek echter in praktijk niet feilloos te functioneren.
AVG in het verweer tegen het EICAR-testvirus.
De ‘modulaire’ opbouw van de interface is te waarderen. De gebruiker komt immers pas in aanraking met meer geavanceerde instellingen als hij daar bewust voor kiest. In de meeste gevallen volstaat het trouwens een vinkje te verwijderen of te plaatsen om een functie te (de)activeren.
Snelle scanner
De snelheid waarmee AVG de scanrondes afhandelt is opvallend, het is de snelste toepassing uit onze test. Botst het programma op vermeende malware dan kan je kiezen of je die bedreiging wilt negeren dan wel of je de aanbevolen bescherming van AVG verkiest. In de meeste gevallen belandt de malware dan in quarantaine, waar je die definitief kunt verwijderen of kunt herstellen.
Resultaten van versie 2013 konden we op het moment van schrijven niet in onafhankelijke tests terugvinden. Echter, als we ons baseren op de testresultaten van versie 2012, komt AVG er doorgaans goed tot zeer goed uit, met name ook naar het detecteren van bekende virussen en rootkits toe.
AVG AntiVirus Free 2013
Taal Nederlands
OS Windows XP/Vista/7/8
Oordeel 8/10
Pluspunten
Overzichtelijke interface
Snelle scans
Minpunten
Overbodige extra’s
Werkbalk en zoekmachine
Avira Free Antivirus 2013
Op het moment van dit schrijven was de Nederlandstalige versie van Avira Free Antivirus 2013 blijkbaar nog niet klaar: de Engelstalige versie dus maar. Ook bij dit programma kiezen we voor een aangepaste installatie. Zo krijgen we de kans om te voorkomen dat een werkbalk wordt geïnstalleerd en onze zoekmachine wordt aangepast. Ook kunnen we nu zelf bepalen of we ook rootkit-bescherming en shell-integratie willen.
Meteen na de installatie duikt een configuratiewizard op en het mag duidelijk zijn: die heeft niet echt de beginner op het oog. Je moet bijvoorbeeld het gewenste detectieniveau voor de heuristische analyse instellen, bepalen of je ook bescherming wilt tegen “ongewone runtimecompressieprogramma’s” of “programma’s die het privédomein schenden” enzovoort. We hebben zo het vermoeden dat de meeste gebruikers hier voor de standaardinstellingen zullen kiezen.
De interface blijkt gelukkig vriendelijker voor de minder ervaren computeraar. Standaard krijg je die namelijk in een wat uitgeklede variant te zien en moet je de expertmodus activeren wanneer je meer geavanceerde opties wilt instellen. Anderzijds vinden we het wel vervelend dat de interface eigenlijk dezelfde is als de betaalde Premium-versie en dezelfde rubrieken aanbiedt: Real-Time Protection, FireWall, Web Protection, Mail Protection, Safe Browsing en Game Mode. Er is echter één belangrijk verschil: in de gratis versie is alleen de eerste optie beschikbaar.
Beginner versus expert
Blijf je in de eenvoudige modus werken, dan heb je zeer weinig instelmogelijkheden. Eigenlijk kan je hier weinig meer doen dan de updatefrequentie instellen, scans inplannen en de inhoud van de quarantaine bekijken. We ondervonden wel wat problemen met ingeplande scans: die werden op ons testsysteem blijkbaar niet altijd correct uitgevoerd.
In de expertmodus komen meer opties ter beschikking. Jij bepaalt bijvoorbeeld wat er standaard moet gebeuren als Avira malware detecteert, welk type archiefbestanden je in scanrondes wilt opnemen, welke processen je buiten de realtime protectie wilt houden et cetera.
De configuratiewizard zal vooral de gevorderde gebruiker aanspreken.
Leuk extraatje is nog de detectielijst: een overzicht met de namen van malware die het programma hoort te herkennen. Avira (althans versie 2012) presteert overigens uitstekend wat betreft het detecteren van reeds bekende malware (bijna de hoogste score bij AV-Comparatives), maar laat wel een paar steken vallen bij het detecteren en verwijderen van rootkits. AV-TEST stelde ook vast dat er een bovengemiddeld aantal bonafide acties werden geblokkeerd door Avira.
Avira Free Antivirus 2013
Taal Engels
OS Windows XP/Vista/7/8
Oordeel 7/10
Pluspunten
Opsplitsing ‘eenvoudige’ en expert-modus
Minpunten
Basisbescherming
Wizard niet voor beginners
Werkbalk en zoekmachine
Comodo Antivirus Free 2012 (5.12)
De installatie van Comodo is al een hele opgave op zich, althans voor wie niet zonder meer alle standaardinstellingen wil overnemen. Of je Comodo jouw zoekmachine en startpagina wilt laten overnemen is ongetwijfeld de makkelijkste vraag.
Het wordt echter complexer met vragen als: wilt u Comodo SecureDNS en online gebaseerde gedragsanalyse activeren? Kies je hier bovendien voor de optie Installatie aanpassen, dan moet je tevens aangeven of je Comodo Dragon (een privacybeschermende Chrome-variant) en Comodo GeekBuddy (betaalde chatsessies met een expert) erbij wenst. Je kunt verder ook Defense+, de HIPS-module van Comodo in- of uitschakelen. Die monitort constant alle uitvoerbare bestanden en beschermt jouw systeem zo tegen ongeautoriseerde aanpassingen.
Heb je eenmaal de nodige knopen doorgehakt, dan wachten je nog een paar lastige beslissingen. Bij de module Antivirus bijvoorbeeld, kan je onder meer kiezen voor ‘Volledig’ of ‘Stateful’ en bij Defense+ voor ‘Veilige Modus’ en ‘Schone PC Modus’. Zijn de verschillen je niet meteen duidelijk, dan is dat niet zo gek, zeker gezien je niet op een ingebouwde helpfunctie kunt terugvallen. Ook de meldingen afkomstig van Defense+ kunnen behoorlijk afschrikwekkend zijn voor minder ervaren gebruikers.
Complex
Het mag duidelijk zijn: Comodo Antivirus is niet de meest geschikte tool voor beginners. Dat houdt echter niet noodzakelijk in dat het geen goed programma is. Comodo biedt bijvoorbeeld een HIPS-module aan en isoleert onbekende virussen in een ‘sandbox’ tot ze gescand en getest zijn. Meer zelfs, je kunt op elk moment zelf een willekeurig programma selecteren om het in de sandbox uit te voeren. Comodo kan tevens rootkits detecteren, hoewel je die functie vreemd genoeg zelf eerst moet activeren bij handmatige scans. Ook een game-modus, die ervoor zorgt dat geen meldingen jouw spel zullen verstoren, ontbreekt niet.
Defense+: duidelijk niet voor beginners!
Jammer genoeg hebben we niet zoveel onafhankelijke testresultaten gevonden waar ook (een recente versie van) Comodo Antivirus in opgenomen was. Met enig voorbehoud kunnen we op basis van de gegevens die we wél hebben, stellen dat het met de detectie van bekende virussen en van zero-day-malware wel goed zit, maar dat het programma het toch vaak laat afweten bij het opschonen van malware.
Comodo Antivirus Free 2012 (5.12)
Taal Nederlands
OS Windows XP/Vista/7/8
Oordeel 6/10
Pluspunten
Goed instelbaar
Minpunten
Beperkte helpfunctie
Complexe (installatie)opties en functies
Startpagina- en zoekmachinewijziging
Microsoft Security Essentials 4.1
De installatie van Microsoft Security Essentials is weinig minder dan een verademing in vergelijking met de meeste andere gratis antivirustools. Hier vinden we geen spoor van ongewenste extra software en de installatie is bovendien snel afgerond. Meteen na de installatie voert Security Essentials automatisch een eerste snelle systeemscan uit.
Het hoofdvenster van het programma blijkt erg overzichtelijk en helemaal niet volgestouwd met opties (of teasers voor commerciële producten). Er zijn vier tabbladen. Op het tabblad Startpagina verneem je of de beveiligingsstatus van jouw systeem op orde is en kan je een snelle, volledige of aangepaste scan uitvoeren. Bij de laatste kan je zelf aangeven welke stations of mappen je wilt laten scannen.
Het tabblad Bijwerken laat je alleen toe een update te forceren, indien je niet wilt wachten tot dat via Windows-updates gebeurt. Het tabblad Geschiedenis geeft je onder meer toegang tot de items in quarantaine, van waaruit je die definitief kunt verwijderen of kunt herstellen.
Het tabblad Instellingen ten slotte laat je toe een scanronde in te plannen en aan te geven hoe je Security Essentials standaard wilt laten reageren op gedetecteerde bedreigingen. Handig is dat je elk type bedreiging (laag, normaal, hoog of ernstig) anders kunt instellen, je kiest tussen Toestaan, In quarantaine of Verwijderen. Verder kan je ook nog te kennen geven welke bestanden, bestandstypen en/of processen je buiten de scanrondes wilt houden. Daarmee zijn ongeveer alle mogelijkheden van Microsoft Security Essentials uitgeput.
Naargelang de ernst van de dreiging kan je een andere standaardactie selecteren.
Het programma van Microsoft is eenvoudig, maar de belangrijkste vraag is: hoe goed presteert het programma bij detecties en eliminaties? De resultaten van diverse onafhankelijke tests liggen over het algemeen een heel stuk beneden het gemiddelde. Dat is in elk geval zo bij AV-TEST en bij AV-Comparatives. Bij Dennis Technology Labs is de afwijking zelf nog groter. Immers, in de analyse van juli tot september 2012 scoorde Security Essentials hier op alle tests het laagst. Alleen naar valse positieven toe scoorde het programma uitstekend en dat was ook bij AV-TEST het geval.
Microsoft Security Essentials 4.1
Taal Nederlands
OS Windows Vista/7
Oordeel 5/10
Pluspunten
Vlotte installatie
Heldere interface
Minpunten
Niet voor Windows XP
Beperkt aantal instellingsmogelijkheden
Detectie en verwijdering malware onder gemiddeld
Panda Cloud Antivirus Free 2.0.1
Vreemd genoeg liet Panda Cloud Antivirus Free zich niet op ons testtoestel (met Windows 7 64 bit) installeren, het logbestand bracht weinig opheldering. Op een ander 64bit-testsysteem werkte het prima. Bij installatie dien je met vinkjes aan te geven welke extra software of aanpassingen (in zoekmachine en startpagina) je al dan niet wilt laten doorvoeren. Op het einde van de installatie tracht Panda je alsnog te overtuigen naar de Pro-versie over te stappen. Die biedt verschillende extra’s, waaronder een firewall, sandboxing en de mogelijkheid het autorunbestand op usb-sticks te beveiligen.
Na de installatie voert Panda Antivirus automatisch een eerste systeemscan uit. Dat gebeurt aan de hand van een online database, wat toch niet wegneemt dat de systeembelasting op ons testsysteem gemiddeld zeker niet lager blijkt dan bij andere antivirusproducten.
Het hoofdvenster van het programma is allesbehalve druk, ondanks twee opvallende knoppen die verwijzen naar functies die alleen in de Pro-versie beschikbaar zijn. Vanuit het hoofdvenster kan je ook een overzicht opvragen van alle actieve processen, inclusief een veiligheidsindicatie en (als je dat zo instelt) een overzicht van de webadressen waarmee elk proces zich in verbinding heeft gesteld.
Scanopties
Uiteraard kan je vanuit dit venster op elk moment ook een scanronde starten, waarbij je kunt kiezen uit een geoptimaliseerde scan, een volledige systeemscan of een aangepaste scan. Bij de laatste kan je aangeven welke locaties je wilt laten onderzoeken. In een apart venster leg je bovendien bijkomende opties vast. Je geeft bijvoorbeeld aan of je gedragsanalyse wilt activeren, of ook op ‘mogelijk ongewenste programma’s’ moet worden gescand en of Panda jouw toelating moet vragen om gedetecteerde malware te neutraliseren. Standaard is het namelijk zo dat het programma bij een scan malware automatisch verwijdert.
Via radioknoppen bepaal je mee hoe Panda tijdens het scannen reageert.
Verdachte of potentieel gevaarlijke bestanden belanden normaliter in een interne prullenbak, waar je ze dan definitief verwijdert of herstelt. Krijg je tijdens het scannen een malware-melding te zien, dan voorziet Panda in een knop “stap-voor-stapgids”. Die blijkt echter alleen te leiden naar een webpagina met enkele generieke instructies.
In onafhankelijke tests met betrekking tot de antivirus-prestaties, komt Panda er doorgaans erg goed uit, althans wat het detectiegedeelte betreft. Vooral naar een doorgedreven opruiming na infectie toe, presteert het programma aanmerkelijk minder.
Panda Cloud Antivirus Free 2.0.1
Taal Nederlands
OS Windows XP/Vista/7/8
Oordeel 7/10
Pluspunten
Eenvoudige interface
Weinig opdringend
Minpunten
Geen ingeplande scans
Startpagina- en zoekmachinewijziging
Conclusie
Alles bij elkaar komt AVG Anti-Virus Free als testwinnaar uit de bus. De tool presteert goed in allerlei detectie- en eliminatietests (bij AV-TEST bijvoorbeeld is dat respectievelijk 5,5 op 6 en 5 op 6, hoge scores). Ook is de interface overzichtelijk, jouw e-mails worden in realtime gescand en de scanrondes verlopen opvallend snel zonder teveel beslag te leggen op systeembronnen.
AVG is echter geen afgetekende winnaar. Verschillende andere pakketten komen erg dicht in de buurt en doen het op specifieke facetten zelfs beter. We hebben het dan met name over het veelzijdige Avast! Free Antivirus, Adaware Free Antivirus+, Avira Free Antivirus en Panda Cloud Antivirus Free.
Comodo Antivirus Free kunnen we eigenlijk alleen aanbevelen aan gevorderde gebruikers. Microsoft Security Essentials blinkt dan wel uit door eenvoud, in de meeste tests presteert het programma opvallend minder goed dan de concurrentie.