In Microsoft Excel kun je een adressenlijst maken, een boekhouding bijhouden, en natuurlijk allerlei andere berekeningen maken. De basis van Excel is helemaal niet zo ingewikkeld. Met deze tien handige tips voor Excel gebruik je het klassieke programma nog handiger en sneller.

Tip 01: Alles selecteren

We beginnen met een redelijk eenvoudig trucje, maar wel eentje die erg handig is. Wanneer je alles wilt selecteren in een spreadsheet, dan kun je daar de toetscombinatie Ctrl+A voor gebruiken. Het probleem met die toetscombinatie is dat die in Excel niet altijd alle gegevens uit je werkblad selecteert. Heb je een reeks gegevens in je spreadsheet met daarna een lege kolom en je drukt op Ctrl+A, dan wordt vaak alleen het blok met de gegevens geselecteerd waarin de muisaanwijzer zich bevindt. Nogmaals drukken op Ctrl+A en je hebt dan wel alle gegevens. En ben je een beetje onhandig (en daar hebben we dus ervaring mee) en druk je één keer te vaak op de A (of per ongeluk op een andere toets), dan wordt alles vervangen door die letter A. Dat is gelukkig weer te herstellen met de functie Ongedaan maken. Gebeurt dit je nu vaak en wil je een andere manier hebben om alle gegevens uit je werkblad te selecteren? Klik dan linksboven op de kruising boven rij 1 en links naast cel A op het driehoekje en alles is geselecteerd.

©PXimport

Tip 02: Meerdere rijen toevoegen

Een rij of kolom toevoegen in Excel is redelijk eenvoudig. Je kunt in het tabblad Start in het lint onder het kopje Cellen klikken op Invoegen, en daar kiezen voor Bladrijen of Bladkolommen. Een andere optie is rechtsklikken op een cel en vervolgens kiezen voor Invoegen / Hele rij of Hele Kolom. Kies je voor een rij, dan wordt deze ingevoegd boven de rij waarin je muisaanwijzer staat, kies je voor een kolom dan wordt deze toegevoegd aan de linkerkant van de kolom waarin je muisaanwijzer staat. Wil je niet slechts één rij invoegen, maar een stuk of twintig? Dan werkt dit natuurlijk omslachtig. Gelukkig heeft Microsoft hieraan gedacht. Stel dat je twintig rijen wilt toevoegen, dan klik je op een rijnummer aan de linkerkant en sleep je de muis omlaag tot je twintig rijen hebt geselecteerd. Rechtsklik nu op deze selectie en kies voor Invoegen. Excel begrijpt nu automatisch dat je rijen wilt toevoegen, en voegt precies evenveel rijen toe als dat je geselecteerd hebt. Op die manier werkt het uiteraard ook met kolommen.

©PXimport

Tip 03: Flash Fill

Stel je hebt een document vol met namen en adressen, maar elke waarde is compleet anders geschreven. De ene naam heeft wel een hoofdletter, de andere niet. De ene postcode heeft een spatie tussen de cijfers en de letters, maar bij de andere is alles aan elkaar geplakt. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om alles zo te laten of om alles handmatig aan te passen. Maar wat nu als we je vertellen dat het ook veel eenvoudiger kan? Excel kan heel veel dingen namelijk eenvoudig voor je rechtzetten met de functie Flash Fill. Neem nu even de rijen met voornamen, waarbij we ervan uitgaan dat voor- en achternamen in een aparte kolom staan. Selecteer de gehele kolom met voornamen, maak een nieuw werkblad aan in Excel en plak deze kolom in dat werkblad. Typ nu in de kolom daar direct naast de eerste drie voornamen op de manier zoals ze moeten worden geschreven (dus met beginhoofdletter). Tijdens het typen geeft Excel al aan dat het de rest van de kolom kan corrigeren. Druk je op Enter tijdens deze preview, dan wordt dit direct uitgevoerd op de hele kolom. Wil je de actie later zelf initiëren dan doe je dat met Ctrl+E.

©PXimport

Rekenmachine

©PXimport

Tip 04: Rij/kolom vastzetten

Wanneer je werkt met een kleine hoeveelheid gegevens in Excel, dan is het vrij eenvoudig om te zien in welke kolom of rij je aan het werk bent. Meestal heb je in de bovenste en meest linkse cellen van een werkblad staan welke gegevens er in die rij/kolom staan. Maar als het om zo veel gegevens gaat dat je moet scrollen om alles te kunnen zien, dan is het behoorlijk irritant wanneer je niet meer kunt zien tot welke rij of kolom een bepaalde cel behoort. Dat kun je heel eenvoudig oplossen door een rij of kolom vast te zetten. Wanneer je dit doet, dan zal de betreffende rij of kolom niet meebewegen als je scrolt in het document, zodat je te allen tijde kunt zien waartoe een bepaalde cel behoort. De functie is heel eenvoudig, maar zorgt nog weleens voor verwarring omdat soms ineens de halve spreadsheet geblokkeerd wordt. Het heeft alles te maken met waar je de muisaanwijzer plaatst. Als je de eerste rij en de eerste kolom wilt vastzetten, klik dan op cel B2. Wanneer je nu in het lint klikt op Beeld en vervolgens op Blokkeren / Titels blokkeren, dan wordt alles boven rij 2 en alles links van cel B (oftewel in dit geval rij 1 en kolom A) vastgezet. Losmaken doe je via Blokkeren / Titelblokkering opheffen.

©PXimport

Tip 05: Supersnel optellen

Je kunt met Excel de meest ingewikkelde berekeningen maken, maar soms wil je gewoon even weten wat de optelsom is van een aantal waarden in je spreadsheet. Theoretisch kun je daar natuurlijk netjes een formule voor aanmaken, maar omdat het zo’n veelgebruikte functie is, heeft Excel dat een stuk eenvoudiger gemaakt. Het enige dat je hoeft te doen om een reeks waarden in je spreadsheet bij elkaar op te laten tellen, is de cel onder of naast de reeks waarden aan te klikken die je bij elkaar wilt optellen en vervolgens te drukken op Alt+=. De functie SOM wordt nu automatisch toegepast op de reeks waarden en de uitkomst wordt weergeven in de actieve cel. Als je niet zo van toetscombinaties houdt, kun je ook klikken op de knop AutoSom in het tabblad Start onder het kopje Bewerken. Klik je op het pijltje direct naast AutoSom, dan vind je daar nog een aantal andere snelle functies terug. Bijvoorbeeld om het gemiddelde van een reeks waarden uit te rekenen, of om aan te laten geven hoeveel getallen de serie gegevens bevat (in plaats van die waarden bij elkaar op te tellen).

©PXimport

Tip 06: Verticale koppen

Tegen dit probleem ben je ongetwijfeld weleens aan gelopen: je hebt een tabel gemaakt, maar de koppen van de kolommen zijn zo lang, dat de tabel veel breder is dan je zou willen, terwijl de inhoud van de kolom zelf helemaal niet zo breed is. Dat maakt vaak niet zoveel uit als het document alleen bedoeld is om gegevens digitaal weer te geven, maar als je het document uit wilt printen, dan kan het problematischer zijn. Bijvoorbeeld omdat er dan net drie kolommen op een andere pagina vallen. De eenvoudigste en snelste manier om dat op te lossen (zonder de gegevens in een superklein lettertype te hoeven zetten) is door de koppen verticaal te maken. Je kunt dit heel eenvoudig doen door de gehele rij met koppen te selecteren en vervolgens te klikken op het pictogram Afdrukstand (ab met een diagonale pijl) in tabblad Start / Uitlijning. Je kunt dan eenvoudig gaan voor verticale tekst, maar wat ook interessant is, is klikken op Celuitlijning opmaken. Je kunt dan veel meer zelf bepalen, en bijvoorbeeld de kopteksten diagonaal weergeven. Dat neemt minder ruimte in dan horizontaal, meer dan verticaal, maar het staat wel veel mooier.

©PXimport

Tip 07: Snel kopiëren

In principe is het verplaatsen en kopiëren van de inhoud van cellen in Excel niet zo ingewikkeld, maar het wil nog weleens tot conflicten leiden wanneer de doelcellen die je (al dan niet per ongeluk) hebt geselecteerd, niet overeenkomen met de broncellen. Ter illustratie, je kunt een reeks van tien cellen niet plakken in een selectie van negen cellen. Er is gelukkig een heel eenvoudige manier om al dit soort zaken te vermijden, en dat is door handig gebruik te maken van de functie Verplaatsen binnen Excel. Wanneer je de inhoud van een cel wilt verplaatsen, dan kun je deze zeer eenvoudig verslepen. Hiervoor klik je op de cel (of de reeks cellen) die je wilt verplaatsen en zet je de muisaanwijzer op de zijkant van de cel (of de reeks) tot je muisaanwijzer verandert in een pijltje met een kruis. Wanneer je nu klikt en sleept, zul je de inhoud van de cellen verslepen naar de plek waar je je muisaanwijzer loslaat. Houd je de Ctrl-toets ingedrukt tijdens het verslepen, dan zal de inhoud van de cel (of reeks) niet worden verplaatst, maar gekopieerd naar de plek waar je de muisknop loslaat!

©PXimport

Tip 08: Inhoud combineren

Aan het begin van dit artikel hebben we het gehad over Flash Fill, waarin we een voorbeeld bespraken waarin alle voor- en achternamen een eigen kolom hadden. Die voor- en achternamen in een aparte kolom kan heel handig zijn, vooral wanneer je de kolom voornamen (of juist achternamen) afzonderlijk wilt kunnen gebruiken om bijvoorbeeld de aanhef voor brieven te genereren. Vind jij het juist onhandig en wil je voor- en achternamen gecombineerd hebben in één cel? Dat kun je heel eenvoudig realiseren. Laten we er even van uitgaan dat de voornaam in Cel A1 staat en de achternaam in cel B1. Wanneer je nu klikt op de Cel C1, typ je in de formulebalk: =A1&" "&B1. Tussen de aanhalingstekens staat een spatie, om te voorkomen dat de voor- en achternaam aan elkaar worden geplakt. De formule zegt dus letterlijk: neem de inhoud van cel A1, voeg daar een spatie aan toe, en vervolgens de inhoud van cel B1, en geef het resultaat weer in de huidige cel. Op die manier kun je de inhoud van allerlei cellen in Excel eenvoudig combineren. Scheiden is overigens een stuk moeilijker (maar niet onmogelijk).

©PXimport

Tip 09: Vergelijkingen uittekenen

Lang niet iedereen werkt met vergelijkingen in Excel, maar als je daar wel mee moet werken (bijvoorbeeld voor een schoolopdracht van de kinderen) dan kan dat een behoorlijk gedoe zijn om de juiste manier te vinden om die in te voeren. Gelukkig heeft Microsoft sinds Excel 2016 een functie toegevoegd waarmee je vergelijkingen precies zo kunt uittekenen zoals je dat op papier zou doen, waarna het programma deze automatisch omzet in een digitale vergelijking. Om deze functie op te roepen klik je in het tabblad Invoegen in het lint bij het vakje Symbolen op Vergelijking en klik je vervolgens op Handgeschreven vergelijking helemaal onderin. Er verschijnt nu een pop-up waarin je je vergelijking kunt uittekenen. Dit werkt uiteraard helemaal fantastisch wanneer je een aanraakscherm met pen hebt, maar het is ook goed met de muis te doen. Het enige waar je rekening mee moet houden is dat je je symbolen duidelijk moet schrijven, zodat Excel goed onderscheid kan maken tussen bijvoorbeeld de letter c en een haakje openen. Gelukkig kun je verkeerd geïnterpreteerde krabbels eenvoudig corrigeren. Tijdens het typen wordt een digitale equivalent realtime getoond, zodat je kunt bijsturen waar nodig.

©PXimport

Tip 10: Transponeren

Stel je hebt in Excel een grote hoeveelheid gegevens ingevoerd, maar ontdekt vervolgens dat de manier waarop je dat gedaan hebt, achteraf niet zo handig is. Zo kan het gebeuren dat je een reeks titels hebt opgevoerd als kolomtitels, terwijl ze veel beter tot hun recht zouden komen als rijtitels. Je zou dan alles handmatig kunnen omzetten, maar niet alleen is dat heel veel werk, het maakt het risico op fouten ook erg groot. Zonde, zeker als je weet dat het nergens voor nodig is, omdat Excel al het omzetwerk voor je kan doen. Selecteer hiervoor het gebied dat je wilt transponeren (zoals dit omzetten zo mooi heet) en kopieer het. Vervolgens maak je een nieuw werkblad aan en klik je in het tabblad Start op Plakken en vervolgens onder Plakken op Transponeren. Al je gegevens worden nu geplakt, maar wat een kolom was wordt een rij, en wat een rij was wordt een kolom. Wanneer je de gegevens in het nieuwe werkblad geplakt hebt, raden we je wel aan om het oude werkblad te verwijderen om eventuele verwarring te voorkomen.

©PXimport

De Philips Hue Bridge Pro volgt de tien jaar oude Bridge op en doet dat met verve. Het apparaat biedt nieuwe functies en is toekomstbestendig, wat hem boeiend maakt voor bestaande én nieuwe Philips Hue-gebruikers. In deze review leggen we je uit waarom.

Als je thuis slimme verlichting van Philips Hue hebt, is de kans groot dat je gebruikmaakt van de witte Hue Bridge. Dit kleine kastje verbindt met je lampen en bijbehorende accessoires en stelt je in staat om de verlichting ook te bedienen als het internet even is uitgevallen. Na een decennium is er nu een Bridge Pro, goed te herkennen aan zijn zwarte ontwerp. De Bridge Pro kost 90 euro, waar de reguliere Bridge (versie 2.1) circa 50 euro kost. Ja, dat is een relatief forse meerprijs, maar als je het systeem tien jaar wilt gebruiken juist weer een kleine extra investering.

©Rens Blom

Veel meer lampen

De Bridge Pro biedt belangrijke voordelen ten opzichte van de normale Bridge, zowel voor bestaande als nieuwe gebruikers. Zo kun je hem nog steeds via ethernet gebruiken, maar is dat niet verplicht. Er is namelijk ook - nieuw - wifi-ondersteuning. De voeding is bovendien geen specifieke stroomkabel meer, maar een usb-c-kabel. Die kun je eenvoudiger vervangen.

©Rens Blom

De belangrijkste vernieuwing? Een compleet nieuwe processor, meer werkgeheugen en meer opslagcapaciteit, waardoor de Hue Bridge Pro veel krachtiger is dan zijn voorganger. Dat is geen mooie marketingpraat, maar goed zichtbaar aan het totaal aantal gadgets dat de bridge kan aansturen. Bij de reguliere Bridge zijn dat 50 lampen en 12 accessoires (zoals draadloze afstandsbedieningen), waar de Bridge Pro 150 lampen en 50 accessoires ondersteunt. Heb je een huis (en misschien ook tuin) vol Hue-producten, dan loop je bij de normale Bridge waarschijnlijk (snel) tegen de limieten aan. Bij de Bridge Pro moet je daar echt je best voor doen.

Je kunt met de Bridge Pro ook veel meer scènes (500) opslaan in de Hue-app dan met de normale Bridge (200), wat voor sommigen handig zal zijn. De Bridge Pro biedt ook nieuwe optionele foefjes, zoals je lampen inzetten als bewegingssensoren om je te attenderen bij beweging in bepaalde kamers. Ook is de Bridge Pro standaard geschikt voor Matter, het nieuwe smarthomeprotocol waar veel merken ondersteuning voor bieden.

©Rens Blom

Overzetten is zo gebeurd

Van oude technologie naar nieuwe technologie overstappen kan soms frustrerend zijn, maar dat geldt zeker niet wanneer je de Bridge verruilt voor de Bridge Pro. De stappen in de Philips Hue-app zijn duidelijk en wij waren binnen tien minuten klaar, waarna de app op de achtergrond veertig minuten nodig had voor de echte migratie.

Al onze instellingen zijn behouden, de accessoires en lampen zijn overgezet en de reguliere Bridge mag na tien jaar met pensioen. Begin je pas met Philips Hue, dan stel je de Bridge Pro vanzelfsprekend in als je eerste bridge. Ook dat is een fluitje van een cent.

©Rens Blom

Conclusie: Philips Hue Bridge Pro kopen?

De Philips Hue Bridge Pro is naar onze mening dé bridge om te kopen als je start met Philips Hue. Heb je nu de normale Bridge, dan biedt de Pro-versie zo veel verbeteringen dat wij het (op termijn) upgraden de eenmalige investering waard vinden.

Een computer laat het vaak afweten op het slechtste moment. Of het nu gaat om een zwart scherm, geen internetverbinding of verdwenen bestanden: wie goed voorbereid is, bespaart tijd en ergernis. In dit artikel lees je welke hardware- en softwaretools je het best vooraf klaarzet, voor jezelf of om anderen te helpen – desnoods vanaf afstand.

Tip 1 - Gerichte aanpak

Een computer en zeker een (thuis)netwerk vormen een complex geheel van componenten, waardoor het lastig kan zijn om snel de juiste oorzaak van een probleem te achterhalen en het op te lossen. Het kan aan hardware liggen (zoals een defecte adapter of slechte kabel), maar ook aan software (zoals een configuratiefout, malware of een incompatibel stuurprogramma). Het is dus verstandig om op zowat alles voorbereid te zijn. Dit vraagt niet alleen kennis en ervaring, maar ook een doordachte aanpak.

Begin met een gerichte observatie van fout­meldingen of gedrag, en voer dan systematisch tests uit. Start bij de eenvoudigste oorzaken, zoals herstarten of bekabeling. Sluit stapsgewijs andere mogelijke oorzaken uit. Noteer wat je test en welk resultaat je krijgt. Bij netwerkproblemen werk je het best van buiten naar binnen: controleer eerst randapparatuur en verbindingen, daarna besturingssysteeminstellingen, en tot slot software of hardware.

Daarvoor heb je natuurlijk ook het juiste ­materiaal nodig, en dat is nu net onze focus. We bekijken eerst welke hardwaretools nuttig zijn, zowel vrij eenvoudige gereedschappen als meer geavanceerde tools. Je kiest uiteraard zelf hoe ver je hierin wilt gaan. Daarna bespreken we handige softwaretools voor diagnose, herstel en reparatie, gebundeld op een multibootstick. Tot slot bekijken we nog enkele opties voor hulp op afstand.

©Angela - stock.adobe.com

Tip 2 - Basisgereedschap

We starten met het basisgereedschap. Kleine dingen die je weleens over het hoofd kunt zien, maar die soms goed van pas komen! We denken bijvoorbeeld aan plakband of ducttape (bijvoorbeeld voor het (tijdelijke) herstel van een gescheurde kabel) en labeltape of markeerstickers om bepaalde (te verplaatsen) onderdelen duidelijk te identificeren. Enkele fijne permanente kleurmarkers kunnen hiervoor ook nuttig zijn. Zorg ook dat je een pincet of fijn tangetje bij de hand hebt, evenals een usb-lampje of een mini-zaklamp (eventueel gebruik je de led van je smartphone). Schroevendraaiers mogen uiteraard evenmin ontbreken: zowel kruiskopschroevendraaiers (Phillips PH0, PH1, PH2), als sleufschroevendraaiers, als torx-modellen (vooral T5 tot T10). Eventueel stop je er ook een paar drie- en zeskantige schroevendraaiers bij, evenals pentalobe-modellen (zoals voor Apple-laptops). Het is wel zo makkelijk als je schroevendraaiers magnetisch zijn om kleine schroefjes (in de systeemkast) niet te verliezen. Let wel op dat je hiermee geen elektronische onderdelen aanraakt. Een handige allround-oplossing is een precisie-schroevendraaierset met magnetische houder en verwisselbare bits.

Voor het schoonhouden van je apparatuur heb je ook altijd een spuitbus met perslucht in de buurt, evenals een luchtblazer (rubberen balgpompje), enkele watten- of schuimstaafjes en een paar micro­vezeldoekjes. Voor het reinigen van contactpunten, sockets, toetsenborden en behuizingen is een goed afsluitbare fles isopropyl-alcohol handig (liefst minimaal 99,9 procent). Zorg ook voor een anti­statische polsband of mat om elektrostatische schade te voorkomen. Denk verder ook aan een usb-stick, usb-hub (met eigen voeding) en een paar netwerk-patchkabels (bij voorkeur CAT 6). Bij elkaar kost dit hele setje basisgereedschap zo’n 160 euro.

©Nikolay - stock.adobe.com

Tip 3 - Extra gereedschap

Kant-en-klare netwerkkabels hebben onze voorkeur, maar soms is een zelfgemaakte kabel op maat handiger. Daarvoor heb je een krimptang nodig en wat handigheid om de connector goed te plaatsen. Op YouTube vind je genoeg instructievideo’s; na enige oefening lukt dat vlot. Zorg ook voor een RJ45-netwerktester. Er bestaan complete netwerksets met krimptang, stripper en tester.

Stop een paar lithium-knoopcellen (CR2032) in je kit, want het CMOS-geheugen van veel computers krijgt stroom van zo’n batterij en die dien je na enkele jaren te vervangen. Een batterijtester die ook geschikt is voor knoopcellen, is ook altijd handig (circa 10 euro). Voor het uitlezen van SD-kaarten gebruik je het liefst een externe SD-kaartlezer. Om problemen met draadloze muizen of toetsenborden te vermijden, zijn een usb-muis en -toetsenbord ­nuttig (samen vanaf zo’n 20 euro).

Ook enkele typische adapters zijn onmisbaar. Denk aan een usb-naar-wifi-adapter, usb-naar-ethernet-adapter (voor als de interne netwerkpoort niet werkt), usb-naar-SATA-adapter (om een interne schijf via usb op je eigen pc aan te sluiten), en een usb-c-multi-adapter. De geschatte totaalprijs van de spullen uit deze tip is zo’n 190 euro.

©kvladimirv - stock.adobe.com

Tip 4 - Voor de echte techneut

Ben je intussen de vaste computerreparateur geworden voor buren, kennissen en familie, dan is het misschien tijd om je reparatiekit verder te professionaliseren. Een psu-tester en een multimeter horen daar zeker bij. Met een psu-tester controleer je eenvoudig een pc-voeding (Power Supply Unit): sluit de ATX-stekker (van de desktop) en eventueel andere connectors (als cpu of PCIe) aan, waarna je per lijn de spanning uitleest (zoals 3,3V, 5V, 12V en andere). Een multimeter is veelzijdiger: je meet er spanning, stroom en weerstand mee (categorie 2 is geschikt tot 230V). Zo’n apparaat vergt wel enige ervaring, maar YouTube-video’s helpen je vast op weg.

Een (snelle) externe usb-ssd van bijvoorbeeld 2 TB komt ook van pas, bijvoorbeeld voor systeemback-ups. Bij schermproblemen is een klein reservescherm met voldoende resolutie (én HDMI en usb-c-aansluitingen) handig. Zorg eveneens voor een tubetje thermische pasta, voor als je cpu-koelers moet (ver)plaatsen of bij oververhittingsproblemen.

Eventueel kun je een diagnostische POST-kaart (Power-On Self Test) toevoegen, die je via PCIe (x1) op een (desktop)computer aansluit. Bij het opstarten voert het UEFI/BIOS een POST-routine uit, waarbij het systeem per stap een hex-code via de systeembus doorstuurt. Zo’n kaart vangt deze codes op en toont ze op een leddisplay. De betekenis lees je af in een POST-tabel (online of in de onderhoudshandleiding), zodat je gericht kunt testen. Eenvoudige modellen vind je al vanaf zo’n 10 euro. De geschatte totaalprijs van deze spullen is zo’n 280 euro.

©Mr.Norasit Kaewsai

Tip 5 - Programma's verzamelen

Je EHBO-kit is inmiddels goed gevuld met tools voor hardwareproblemen. Maar wat als de oorzaak bij software ligt? Zulke fouten los je doorgaans software­matig op, dus verzamel je het best vooraf alvast de meest geschikte programma’s voor diagnose en herstel. Deze tools kunnen sterk variëren, want ook de oorzaken van problemen verschillen. Denk aan corrupte drivers of systeembestanden, foutgelopen updates, conflicterende software, malware, ­verkeerde configuraties en beschadigde opstartitems. Je hebt dus tools nodig die malware kunnen opsporen en verwijderen, bootstructuren (tot op sectorniveau) kunnen controleren en herstellen, schijven kunnen herpartitioneren, data kunnen redden van nukkige systemen, wachtwoorden kunnen achterhalen of wissen en meer.

Daarnaast moet je de juiste manier vinden om de software te starten. Soms lukt dat via een koppeling van de interne schijf van het defecte systeem aan je eigen computer. In de praktijk werkt het meestal handiger als je de EHBO-software rechtstreeks op het probleemtoestel kunt draaien. Als een ­normale start niet lukt, zelfs niet in de veilige modus (Windows), biedt een bootstick uitkomst. Dit is een opstartbare usb-stick met een eigen besturingssysteem, zoals Windows of Linux. Idealiter kies je voor een multibootstick, met meerdere systemen of tools, zodat je vlot de meest geschikte diagnose- of herstelomgeving kunt selecteren. We behandelen in dit artikel twee uitstekende, gratis oplossingen.

Tip 6 - YUMI-stick maken

YUMI (Your Universal Multiboot Installer) is een tool waarmee je zo’n multibootstick kunt maken. Deze tool is handig omdat je uit tal van besturingssystemen kunt kiezen, zonder die zelf te hoeven zoeken. Surf naar www.kwikr.nl/yumi, scrol tot bij YUMI exFAT Download en klik op Download YUMI. Dubbelklik op het gedownloade exe-bestand om de portable tool te starten. Klik op I Agree en plaats een (lege) usb-stick in je pc, bij voorkeur 3.x en met voldoende ruimte voor alle gewenste distributies. Klik indien nodig op Redetect Disks als het station niet zichtbaar is bij Step 1: You Chose. Selecteer de juiste stick en klik op Prepare this Device, zodat de stick correct geformatteerd wordt. Bevestig met Ja als je zeker weet dat de stick geen belangrijke gegevens bevat. Na afloop verschijnt een exFAT-partitie in Verkenner met de naam YUMI. Voor wie technisch geïnteresseerd is: via Schijfbeheer zie je ook een kleine FAT-partitie (VTOYEFI). Dit is de EFI-systeempartitie, maar daar hoef je je verder niet om te bekommeren.

Bij Step 2: Select a Distribution […] kies je vervolgens de gewenste distributie. Er zijn er meer dan 100, vooral Linux-distributies, maar ook systemen als back-uptools, partitiebeheerders, wachtwoordkrakers, geheugentesters, penetratietesters en allround-troubleshooters zoals Ultimate Boot cd, SystemRescue (Linux) en Hiren’s BootCD PE (Windows). Op enkele hiervan komen we straks nog even terug.

Tip 7 - YUMI-distributies

Selecteer de eerste gewenste distributie. De verwijzing naar het bijbehorende schijfkopiebestand kleurt oranje als YUMI dit in de YUMI-map detecteert, althans wanneer je het daar zelf al had geplaatst. Kleurt dit rood, dan kun je via Browse naar de juiste downloadmap navigeren. Staat het bestand nog niet op je schijf, klik dan op Download link om het te downloaden. Of klik op Visit the […] site om het zelf binnen te halen van de site van de producent. Bij sommige distributies, zoals Ubuntu, verschijnt een extra optie (Step 4) waarmee je optioneel opslagruimte reserveert voor persistente wijzigingen. Zodra de juiste distributie is geladen bij Step 3, klik je op Create en bevestig je met Ja. De voortgang volg je in het logvenster. Na afloop klik je op Next en op Ja om extra distributies toe te voegen aan het YUMI-bootmenu, op dezelfde manier als daarnet. Dat kan ook later nog, zolang je YUMI opnieuw start zonder de stick opnieuw te formatteren.

Wil je een toegevoegde distributie verwijderen, plaats dan een vinkje bij View or Remove Installed Distros, selecteer het ongewenste systeem en klik op Remove.

Tip 8 - Ventoy

Lukt het om een of andere reden niet met YUMI of wil je liever een andere tool gebruiken, dan is Ventoy een prima alternatief. Download de recentste versie van het portable programma via www.kwikr.nl/ventoy. Pak het zip-bestand uit en start de tool. In het Language-menu kies je eventueel voor Dutch (Nederlands).

Plug een geschikte (lege) usb-stick in en dubbelklik op het bestand Ventoy2Disk.exe. Klik op de ronde pijlknop zodat Ventoy de stick correct herkent. Open nu eerst even het menu Opties. Bij Partitietabel staat standaard MBR geselecteerd. In de meeste gevallen is dat de beste optie, tenzij je zeker weet dat je de stick enkel op moderne UEFI-systemen gebruikt; in dat geval kun je GPT selecteren. Laat ook de optie voor Secure Boot aangevinkt, behalve als je weet dat je de stick enkel op oudere systemen zonder secure boot gebruikt of bereid bent secure boot tijdelijk uit te schakelen (zonder de UEFI-bootmodus te wijzigen). In dit menu vind je ook de optie Ventoy verwijderen: hiermee maak je de stick leeg en verwijder je de partities als je dit wenst.

Tip 9 - Distributies plaatsen

Er rest nu nog maar één stap. Klik op Installeren (Bijwerken is bedoeld voor een update naar een recentere Ventoy-versie) en bevestig dit tweemaal met Ja. Alle data op de stick worden gewist en, net als bij YUMI, verschijnen er twee partities: een grote VENTOY-datapartitie en een kleine VTOYEFI-systeempartitie. Het hele proces duurt slechts enkele seconden.

Daarna mag je Ventoy sluiten: je stick is nu klaar om de eerste distributies te ontvangen. Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar eigenlijk is het heel eenvoudig. Je hoeft enkel het schijfkopiebestand (meestal een iso-bestand) van een distributie naar de VENTOY-partitie te kopiëren, desgewenst in aparte mappen (zoals \allround, \antivirus, \backup, \dataherstel, \partitiebeheer enzovoort). Dit kan gewoon via Verkenner. Dit geldt trouwens ook voor een YUMI-stick, aangezien die onderliggend gebruikmaakt van Ventoy-technologie. In het tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’ vermelden we enkele uitstekende tools, inclusief hun downloadlocaties.

Tip 10 - Bootstick opstarten

Het is nu de bedoeling dat je je multibootstick opstart op een (problematisch) systeem. Daarbij maakt het weinig uit of je een YUMI- of een Ventoy-stick gebruikt. Tijdens het opstarten druk je enkele keren op een sneltoets, zoals ESC, F8 of F12, om het opstartmenu te openen. Op oudere toestellen moet je mogelijk eerst het BIOS-setupmenu oproepen via een sneltoets en daar bij Boot order (priority) de usb-stick als eerste opstartmedium instellen.

Gaat het om een moderner UEFI-systeem, dan staat secure boot waarschijnlijk ingeschakeld, wat kan verhinderen dat je bootstick opstart. Voor een YUMI-stick moet je deze functie wellicht eerst tijdelijk uitschakelen om te kunnen opstarten. Een Ventoy-stick start meestal wél op als je eerder de optie Secure Boot had aangevinkt (zie tip 8). In dit geval moet je bij de allereerste opstart wel nog een korte procedure doorlopen, zoals beschreven op www.kwikr.nl/vensec. Je kunt eventueel ook hier eerst secure boot tijdelijk uitschakelen.

Het startmenu van je bootstick verschijnt nu. Laten we Ventoy als voorbeeld nemen. Je ziet hier alle toegevoegde distributies als menu-opties. Met F3 kun je ook overschakelen naar een mapweergave, waarbij je eerst een map opent (zoals \allround, \antivirus enzovoort) en daarna de gewenste distributie start. Zo start je vanaf één stick moeiteloos allerlei distributies en tools, en kun je meteen gericht troubleshooten.

Tip 11 - Extra tools

De kans is groot dat je met de applicaties uit de kadertekst ‘Onmisbare reddingstools’ al vrijwel alle nodige tools hebt. Toch kun je gaandeweg nog programma’s ontdekken die je graag aan je bootstick toevoegt. Dat werkt zowel op een YUMI- als op een Ventoy-stick heel eenvoudig.

Op www.portableapps.com/apps kun je alvast terecht voor meer dan 1100 apps, waaronder zo’n 160 uiteenlopende hulpprogramma’s. Download het .paf.exe-bestand van de gewenste tool en voer dit uit in een tijdelijke map op je eigen systeem. Kopieer daarna de uitgepakte bestanden naar een aparte submap op je bootstick, bijvoorbeeld in \tools\<naam\_app>.

Daarna open je binnen een opgestarte distributie (zoals de Windows Verkenner in Hiren’s BootCD PE: zie tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’) gewoon deze map en start je de portable exe-app van daaruit. Zo stem je je bootstick volledig af op je eigen voorkeuren en behoeften (zie ook tekstkader ‘AIO-pakketten’).

Tip 12 - Quick Assist

Tot nu toe gingen we ervan uit dat je als troubleshooter fysiek aanwezig bent om het probleem op te lossen. Maar er zal vast weleens iemand vanaf afstand je hulp inroepen. We veronderstellen dan wel dat die persoon zijn systeem nog kan opstarten, eventueel in de veilige modus, en zo een tool voor afstandsbeheer kan openen.

Eerst stellen we kort een app voor die standaard met Windows wordt meegeleverd: Quick Assist. Begin aan de helperszijde door de app te starten, klik op Iemand helpen en meld je aan met je Microsoft-account. Noteer de beveiligingscode en geeft die door aan de hulpvrager, bijvoorbeeld via telefoon of bericht. Deze persoon start daarna ook Quick Assist en vult de beveiligingscode in bij Beveiligingscode van assistent. Na een klik op Verzenden verschijnt een bevestigingsvraag: hij plaatst een vinkje en klikt op Toestaan. Zijn bureaublad zou nu zichtbaar moeten zijn in een schaalbaar venster op jouw systeem.

Om het systeem over te nemen klik je bovenaan op Besturing aanvragen. Na een bevestiging van de hulpvrager via Toestaan krijg je toegang tot zijn pc. Boven in het venster vind je knoppen als Laserpointer, Aantekening en Chat (voor communicatie via een apart venster). Als er meerdere schermen zijn aangesloten, kun je via Scherm selecteren het gewenste scherm kiezen. Je kunt de overname stopzetten met Stop best. of Besturing annuleren, en met Verlaten sluit je de sessie volledig af.

Tip 13 - AnyDesk

Quick Assist werkt uitsluitend op Windows, maar er bestaan ook tools als AnyDesk die meerdere platformen ondersteunen, waaronder Windows, macOS en mobiele systemen (www.anydesk.com; gratis voor persoonlijk gebruik). Hier gaan we uit van de Windows-versie.

Start de app op, zowel aan jouw kant als aan die van de hulpvrager. Vraag hem vervolgens via telefoon of bericht om de identificatiecode van zijn werkplek: dit is een 10-cijferige code bovenaan in het venster. Vul deze code in op je eigen app, bij Voer remote adres in. Druk op Enter en geef je firewall desgevraagd toestemming.

De hulpvrager klikt nu op de knop Accepteren met het schildicoon om een sessie met beheerrechten toe te staan. Even later verschijnt zijn bureaublad op jouw scherm en kun je zijn pc op afstand bedienen.

AnyDesk biedt meer opties dan Quick Assist. Zo is er een chatfunctie, een schermopnamefunctie, een whiteboard en een handige datatransferfunctie om snel bestanden tussen beide systemen te verplaatsen. Je kunt de schermweergave aanpassen en via de knop Acties bijvoorbeeld een screenshot maken of de toegangsrichting omkeren. Uiteraard kunnen ook hier beide partijen de verbinding op elk moment stopzetten.