Dit is de volledig elektrische Volvo EX30, de nieuwste aanwinst in het compacte EV-segment. In deze review pluist Irwin alle ins en outs uit van Volvo's kleine maar krachtige EV. Met een rijbereik tot 480 km, snellaadcapaciteiten tot 153 kW en een krachtige 272pk-motor lijkt de EX30 een competitief totaalpakket te bieden. Maar hoe verhouden de daadwerkelijke actieradius en het energieverbruik zich tot die van de concurrentie?

Het is alweer even geleden dat Irwin Versteegh van InstaAutoVlog voor de allereerste keer kennismaakte met Volvo’s benjamin: de Volvo EX30. De volledig elektrische cross-over opereert in de klasse van de Renault Captur. Hij neemt de strijd daarmee op tegen auto's als de Hyundai Kona Electric, de Kia Niro EV en de Peugeot e-2008, die er allemaal al langer zijn en dus alle kans hebben gehad hun bestaansrecht te verwerven. Volvo begeeft zich hiermee in een klasse waar het merk nog niet vertrouwd is.

Inmiddels is Volvo’s kleinste in Nederland leverbaar en voelde InstaAutoVlog de EX30 dik 1000 km stevig aan de tand. Dit is wat er zoal is opgevallen.

Goed aanbod

Met de EX30 is Volvo van plan om een absolute nummer 1-positie in Nederland te pakken. Het merk wil in zowel de zakelijke als particuliere markt een stevig potje meespelen. Hoe? Met onder meer een sterke prijsstrategie. Instappen in de EX30 doe je namelijk vanaf net geen 37.000 euro. Vlijmscherp voor een auto met een 51kWh-accu waarmee je al 344 km ver kunt komen. Je krijgt dan een potente elektromotor van 272 pk. Het opladen gaat vlot dankzij een 11kW-boordlader en een maximaal snellaadvermogen van 133 kW. Dat zorgt voor een 10-80%-lading in slechts 26 minuten. Vanaf de Ultra-uitvoering, die leverbaar is vanaf de Extended Range-variant (met 69kWh-accu) monteert Volvo zelfs een 22kW-boordlader.

Geen warmtepomp 

Een catch is er ook, want deze Single Motor kan niet worden uitgerust met een warmtepompinstallatie. Dat betekent dat het instappertje wat minder geschikt is om het hele jaar mee rond te rijden, want zeker gedurende de wintermaanden kan de range dan sneller teruglopen dan je lief is. Het is dan ook strategischer om minimaal voor de Single Motor Extended Range-variant te kiezen. Die komt met zijn 69kWh-accupakket maximaal 480 km ver en is wél standaard voorzien van een warmtepomp. De prijs? Die gaat omhoog naar minimaal 41.495 euro. Niettemin heb je dan nog steeds een behoorlijk goed totaalpakket met in dat geval ook nog eens 1400 kg trekvermogen.

Het kan nog gekker 

Vanuit Volvo Nederland kregen we de beschikking over een fraaie testauto: een in Cloud Blue uitgevoerde Single Motor Extended Range in Ultra-trim. Een auto die onderaan de streep – inclusief opties als het Breeze-interieur (1000 euro), extra getint glas (395 euro), 20-inch wielen (670 euro) en stoel- en stuurwielverwarming à 360 euro – 51.215 euro in totaal moet kosten. Een behoorlijk complete testauto dus. Nog niet compleet genoeg? Opteer dan voor de Twin Motor Performance. Dan krijg je een extra elektromotor op de vooras, waarmee de dan 428 pk sterke en vierwielaangedreven EX30 ook nog eens 1600 kg mag trekken. De meerprijs? 5000 euro.

Niet ruim, wel comfortabel 

Eenmaal aan boord van de EX30 merk je met name voorin dat het echt een heel comfortabele auto is. Niet de ruimste – zeker op de tweede zitrij is-ie ondermaats krap – maar voorin zit je echt als een vorst. Je geniet bovendien van voldoende leef- en opbergruimte. Vooral het zitcomfort blijkt een sterk punt van de Volvo, en dat wordt gecomplementeerd door een uitstekend gepositioneerde middenarmsteun en een fijne aflegruimte in het deurpaneel. Dat is dan ook goed bevallen gedurende de 1000 testkilometers. En dat voor een interieur dat is vervaardigd uit 100 procent gerecyclede materialen, want ook op dat vlak is de EX30 uiterst duurzaam.

Waar je niet omheen kunt, is Volvo’s aanpak wat betreft het infotainment-gedeelte. Een verticaal geplaatst 12,3-inch touchscreen dat draait op de allerlaatste Volvo/Google-software. Elke EX30 is ermee uitgerust en dus ook standaard voorzien van een internetverbinding, waardoor online EV-routeplanning mogelijk is (waarmee de auto zelf een route via snelladers uitstippelt), net als live-verkeersupdates.

Vreemde eerste laadstop 

Met name de EV-routeplanning heb ik uitgedaagd door met een niet volledig opgeladen batterij (70 procent resterende capaciteit) vanuit Brabant naar Groningen te rijden. Een rit van 320 km, en dat was niet haalbaar met de 211 km resterende range. Volvo’s advies? Een oplaadstop slechts 15 minuten na aanvang van de reis. Een aparte keuze gezien de laadcurve van een elektrische auto. Hoe lager het accupercentage, des te sneller hij oplaadt.

Na het verwijderen van deze vreemde optie berekende de software opnieuw een route en adviseerde het systeem een veel logischer optie in de buurt van Wezep. Een Fastned-locatie direct langs de route en de Volvo voorspelde een resterend accupercentage van 27 procent bij aankomst. Hierbij houdt de software rekening met de snelheid, weercondities en het verlies van energie in aanloop naar een snellaadsessie.

Hoe dat zo? Omdat de Volvo slim genoeg is om in aanloop naar een snellaadsessie de accutemperatuur – zeker gedurende koudere weersomstandigheden – tijdelijk te verhogen. Dan kan-ie namelijk het maximale DC-snellaadvermogen van in dit geval 153 kW tot zich nemen. Hoe werkte dat in de praktijk? Na een korte opstartfase van ongeveer een minuut nam de EX30 Extended Range Single Motor dik 156 kW tot zich bij een percentage van 10 procent. Een keurige prestatie, maar de EX blijkt ook nog eens een mooie laadcurve te hebben, want bij 33 procent nam-ie nog steeds dik 140 kW tot zich. Bij 64 procent bedroeg dat nog 73 kW, om uiteindelijk bij 80 procent rond de 60 kW uit te komen. De 10-80%-lading werd dan ook in de opgegeven 29 minuten behaald.

Wind mee 

Uiteindelijk verliep de trip richting het noorden dan ook vlekkeloos, met her en der een miscalculatie wat betreft het voorspelde accupercentage bij aankomst. Zeker op de terugweg had de Volvo het moeilijk. Zo had ik op de heenweg een prachtig scenario: wind mee, droog en dat in combinatie met een graad of 9 à 10 buitentemperatuur. Het gemiddelde energieverbruik bedroeg 20,2 kWh/100 km. Toch best een fors verbruik voor een auto in het elektrische B/cross-over-segment, en dat met een snelheid van 105 km/u op de cruisecontrol. De terugweg, met wind tegen en dezelfde gemiddelde snelheid? Dan schommelt het actuele verbruik van de EX30 rond de 24 kWh/100 km. De laatste 100 km reed ik uiteindelijk na het passeren van 19.00 uur, en dat betekent maximaal 130 km/u.

Het uiteindelijke gemiddelde verbruik gedurende de trip? Een veel te forse 23,5 kWh/100 km. Om dat in perspectief te plaatsen: dit verbruik scheelt niet veel met dat van een XC40, terwijl auto’s als een Tesla Model Y, Kia EV6 of Hyundai Ioniq 5 doorgaans een stuk efficiënter zijn, en dat zijn auto’s die soms wel twee klasses hoger opereren. Een directe concurrent in veel minder gunstige weersomstandigheden als een snijdende vrieskou: de Hyundai Kona Electric? Die schommelt rond de 19 kWh/100 km. Uiteindelijk sloot ik de testperiode van 1000 km af met een gemiddeld energieverbruik van 24 kWh/100 km. Veel te hoog en hopelijk weet Volvo dat middels soft- en firmware-updates enigszins te stabiliseren.

Status quo 

Het lijkt dan ook zo te zijn dat Volvo het stukje energieverbruik nog niet echt onder controle heeft. Dat geldt ook voor de XC en C40. Niettemin mogen we de meer dan uitstekende oplaadfaciliteiten beschouwen als een sterke eigenschap, maar dat is wel een klein doekje voor het bloeden. Waar je met een concurrerend model als de Hyundai Kona of Kia Niro minder vaak hoeft te laden, laadt de Volvo wel sneller bij, en dat zorgt onderaan de streep voor een status quo. Al dient wel elke kilowattuur te worden afgerekend, uiteraard.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.