ID.nl logo
Ga je op vakantie? Deel je avonturen in een online reisdagboek!
© PandaStockArt - stock.adobe.com
Mobiliteit

Ga je op vakantie? Deel je avonturen in een online reisdagboek!

Een vakantie of verre reis levert vaak vele mooie herinneringen op. Met een reisdagboek houd je die levend. Een online dagboek maken is bovendien een aangenaam onderdeel van de reis zelf. Al tijdens je vakantie kun je al je avonturen delen met familie en vrienden. Het maakt je trip nog leuker.

In dit artikel laten we zien hoe je een online reisdagboek kunt bijhouden. Dit doen we met Polarsteps.

  • Account bij Polarsteps aanmaken
  • Privacyinstellingen naar wens instellen
  • Reis toevoegen
  • Steps met foto's en video's vastleggen
  • Reisverslag delen (tijdens de reis)
  • Album afdrukken

Wie weet heb je er nog wat aan! Zo kan ChatGPT helpen bij het plannen van vakantie

De tijd dat we kassabonnen en vliegtickets bewaarden en samen met de foto’s in een fotoalbum plakten, is voorbij. De foto’s en video’s die we heden ten dage tijdens een vakantie maken, zijn alleen vaak niet voldoende om de herinneringen echt levend te houden. Met een online reisdagboek leg je de ervaringen van de reis, zoals de geluiden en de kleuren, wel echt vast. Je kunt ook al je belevenissen direct met je familie en vrienden delen.

Met een online reisdagboek beleef je je reis opnieuw en deel je je avonturen.

Polarsteps biedt alles wat hiervoor nodig is. Deze app is gratis en vrij van advertenties. Alleen wanneer je ervoor kiest om je reisverhaal als ingebonden fotoboek thuisbezorgd te krijgen, ga je betalen.

Polarsteps is gratis te gebruiken, je betaalt alleen voor een ingebonden reisboek.

Nederlands succesverhaal Polarsteps is met drie Nederlandse en één Argentijnse oprichter en een hoofdkantoor in Amsterdam behoorlijk Nederlands. Het begon in 2015 als een hobbyproject. Inmiddels heeft Polarsteps volgens managing travel editor Matt Philips meer dan tien miljoen gebruikers. Die hebben met elkaar meer dan 43 miljard kilometers afgelegd en elk land ter wereld bezocht.

De belangrijkste inkomstenbron voor Polarsteps is volgens Philips de verkoop van de ingebonden reisboeken die je kunt laten afdrukken. Daarnaast krijgt het bedrijf een kleine vergoeding wanneer gebruikers via een link in een Polarsteps Travel Guide een hotel of restaurant boeken of kaartjes kopen voor een toeristische trekpleister. Hiervoor wordt samengewerkt met Tripadvisor.

Het hoofdkantoor van Polarsteps is gevestigd in Amsterdam (bron: Google Maps).

Account maken

Om met een reisdagboek te beginnen, download je de Polarsteps-app uit de appstore van de smartphone of tablet. Start de app en meld je aan. Je kunt via Creëer een nieuw account een account aanmaken bij Polarsteps, maar je kunt ook Inloggen met een bestaand Google of Facebook-account. Gebruik je een laptop of tablet, dan kun je dit ook regelen via de website www.polarsteps.com.

Polarsteps gaat natuurlijk om persoonlijke reisverhalen en ervaringen. Daarom wil de app dat je je profiel zo zorgvuldig en compleet mogelijk invult, denk aan je naam, woonplaats en een foto. Je afbeelding wordt ook gebruikt als je je reis deelt of als je een reis van een ander wilt volgen. Je kunt je gegevens en foto eventueel later toevoegen en natuurlijk ook altijd weer aanpassen.

Je logt in met een account dat je aanmaakt bij Polarsteps, of je gebruikt je Google- of Facebook-account.

Privacy

Belangrijk zijn verder de privacyinstellingen. Met Polarsteps kun je heel goed reisverhalen maken voor jezelf, maar het wordt leuker als je je vakanties en reizen deelt met anderen. Als je je account aanmaakt, kun je aangeven wie je mogen volgen. Dit kun je ook later nog aanpassen. Ga hiervoor naar Instellingen / Wie kan mij volgen. Je kunt kiezen tussen Iedereen en Alleen mensen die ik goedkeur. Bij de eerste optie kan iedereen die Polarsteps gebruikt, je reizen vinden en volgen. Bij de tweede optie kunnen anderen jou wel vinden als ze je zoeken, maar ze kunnen je reisverhalen en foto’s niet zien. Daarvoor moeten ze zich eerst aanmelden en van jou expliciet toestemming krijgen.

Daarnaast zijn er nog de Meldingen. Hier kun je instellen voor welke gebeurtenissen je een melding wilt ontvangen op je smartphone of tablet. Eigenlijk zijn alle opties handig, zet ze daarom allemaal aan. De optie Reisherinneringen is er voor je eigen vakanties. Met Nieuwe steps krijg je een notificatie als vrienden die je volgt een nieuwe stap publiceren.

Het is een slimme keuze om zelf te bepalen wie je reis mag volgen.

Reisdagboek beginnen

Je bent er nu klaar voor om je eerste reisdagboek te maken. Dit doe je door een reis aan je profiel toe te voegen. Klik in de app op + Voeg een reis toe / Handmatig. Je vult nu het profiel van de reis in. Stel de begin- en einddatum in. Weet je nog niet wanneer je reis klaar is, dan kun je de laatste Optioneel laten. Stel je een vakantie in de toekomst in, dan krijg je op de gegeven startdatum een melding van Polarsteps dat de reis gaat beginnen.

Geef je reis nu een naam en voeg een korte samenvatting toe. Dat laatste kan een toevoeging zijn, denk aan de namen van je reisgenoten of een doel dat je hebt met de reis. De samenvatting moet wel kort zijn; je hebt tachtig tekens inclusief spaties. De omslagfoto is de foto die achter de titel van je reis komt te staan en die ook alle volgers van je reis zien. Dit kan een foto zijn uit de standaardbibliotheek of een foto die je tijdens je reis maakt. Via Kies een omslagfoto pas je deze op elk moment eenvoudig aan.

Je kunt ook nog apart aangeven welke personen je reis mogen volgen. Zijn dat al je volgers? Dan laat je de instelling Wie kan deze reis zien? ongewijzigd. Wil je deze reis toch liever privé houden of openbaar zetten, dan kun je daarvoor kiezen.

Met een korte samenvatting vertel je meer over de reis die je maakt.

Op vakantie juist helemaal off grid?

Neem dan een papieren reisdagboek mee

Travel Tracker

Een ander belangrijk onderdeel binnen Polarsteps is de Travel Tracker. Hiermee houdt de app bij waar je precies bent op je reis. Om de impact hiervan op de batterijduur van je smartphone te beperken, gebruikt de app bij voorkeur wifi- en mobiele datanetwerken (4G/5G). De app is dan minder afhankelijk van het besturingssysteem en dat verbruikt minder energie.

Schakel de Travel Tracker in om je route mooi vast te laten leggen.

Reizigers met een Android-telefoon hebben meer opties voor de Travel Tracker dan vakantiegangers met een iPhone. Android-gebruikers kunnen kiezen uit drie niveaus waarop de Travel Tracker werkt. Bij Ultra Light en Gebalanceerd worden vooral gsm en wifi gebruikt om de route vast te leggen, de Hoge nauwkeurigheid gebruikt meer gps. De laatste belast de accu meer dan de andere twee opties. Gebalanceerd is in de meeste gevallen de verstandigste keuze en goed genoeg om een mooie weergave van de afgelegde route in het reisverhaal te kunnen opnemen. Kies Reis aanmaken om de trip toe te voegen.

Reizigers met een Android-telefoon kunnen kiezen uit drie niveaus van nauwkeurigheid.

Even niet tracken Voor een mooie vastlegging van de reisroute, laat je de Travel Tracker bij voorkeur de hele reis ingeschakeld. Wil je onderweg toch een keer iets doen zonder dat dit wordt vastgelegd in je reisdagboek? Open dan je reisdagboek in de app en ga naar Tripinstellingen. Schakel de Travel Tracker uit voor de tijd en de route die je niet wilt laten vastleggen.

De Travel Tracker kun je tijdelijk uitschakelen.

De reis begint!

Een reis bestaat bij Polarsteps uit steps. Elke step is een plaats en moment tijdens de reis die je zelf markeert en waar je tekst, foto’s of video’s aan toevoegt. Bij een lange reis kan elke avond in het hotel of op de camping een step zijn waarbij je op de hele dag terugkijkt. Je kunt ook voor meerdere momenten op een dag gaan.

Om de eerste stap toe te voegen, open je de reis in de app of de browser en klik je op Plaats je eerste step. De locatie wordt automatisch ingevuld, net als de tijd kun je deze altijd nog aanpassen. Geef de step een naam, voeg foto’s en video’s toe en typ dan bij Wat heb je meegemaakt? de belevenissen van die dag, of de plek die je in het reisverslag wilt opnemen. Is de step klaar, dan voeg je die via Publiceer toe aan het reisverslag en kun je deze delen met je volgers. Je kunt via Bewerk de step altijd nog aanpassen.

Elke step is een nieuwe stap in je reisverslag, voeg tekst, foto’s en video’s toe.

Op reis

De steps vormen samen met de route je reisdagboek. Elke step is duidelijk te zien op de routekaart. Klik op een step en je ziet meteen het verhaal en de beelden van die plek. De Travel Tracker maakt onderscheid tussen een route door de lucht en over land, maar ziet niet of jij in een auto rijdt, de trein neemt of lekker fietst. Dat is jammer, maar je kunt dit eenvoudig oplossen door elk bericht te beginnen met een aantal emoticons. Plaats bijvoorbeeld een auto of een fiets met daarachter de kilometers die je hebt gereisd. Met een zonnetje of een regenbui leg je het weer vast. Met een bergje met het aantal hoogtemeters kun je bijvoorbeeld laten zien welk avontuur je hebt beleefd. Als je elke dag dezelfde emoticons gebruikt, geeft dat een heel leuk effect en het is heel informatief.

Met emoticons geef je op een leuke manier meer informatie.

Naast een step direct publiceren, kun je ook kiezen voor de optie Opslaan als concept. Daarmee kun je deze later nog aanpassen en dan pas publiceren. Helaas werkt dit niet zo best, zo geeft ook Matt Philips van Polarsteps toe. Tekst toevoegen gaat wel, maar eerdere tekst wijzigen niet. Ben je een echte schrijver met veel tekst bij een step, schrijf dan eerst de tekst in Word of een andere editor en plak deze dan in één keer in Polarsteps.

Schrijf je epistel in een teksteditor en voeg het pas daarna aan de step toe.

Reisapps Reizen doen we graag en veel en er is dan ook een groot aanbod aan apps om het reizen leuker en gemakkelijker te maken. Een groot deel van die apps richt zich vooral op het boeken van een hotel of vliegticket of het vinden van de mooiste toeristische plaatsen. Apps om een reisdagboek te maken zijn er minder.

Alternatieven voor Polarsteps zijn FinePenguins en in mindere mate Wayzaway. Beide zijn minder uitgebreid en zeker minder populair. De kans dat vrienden het gebruiken om hun reisverhalen met jou te delen is veel kleiner dan bij Polarsteps. Ook is het de vraag of ze voor je reis apart een app willen installeren en zich willen registreren.

Je reis delen

Een leuke mogelijkheid van Polarsteps is het delen van je reisverslag. Dat doe je al tijdens de reis. Anderen zien dus waar je bent, lezen je tekst en zien de foto’s en video’s die je plaatst. Ze kunnen daar ook op reageren. Dat maakt het reizen nog leuker. Wie er allemaal kunnen reageren, hangt af van de keuze die je eerder maakte bij Wie kan mij volgen, en de eventuele instellingen per reis.

Het is vaak het handigst om te werken met volgers die je moet goedkeuren. Mensen met een Polarsteps-account kunnen jou dan een verzoek sturen om je te mogen volgen. Elk verzoek komt bij je binnen met een pop-up. Om te zien wie je volgers zijn en wie je zelf volgt, klik je bovenin de app op Volgers of Volgend. Je ziet dan de namen van al je volgers en of jij hen ook volgt. Als je een volger wilt verwijderen, klik je op de puntjes achteraan de regel en kies je vervolgens voor Verwijder volger.

Volg zelf en laat je volgen om het reizen met Polarsteps nog leuker te maken.

Volgen zonder account Wil je mensen zonder Polarsteps je reis ook laten volgen? Dat regel je door een geheime link te delen. Deze verstuur je eenvoudig via WhatsApp of e-mail. Om zo’n link te maken open je de Instellingen van je reis in Polarsteps. Onderaan bij Deel deze trip klik je op de opties voor de geheime link. Daarna verstuur je deze via Deel deze link. Dat kan via een van de apps die er staan. Of je kopieert via de knop rechts de link en plakt deze zelf in een app- of mailbericht. Gebruikers van de link kunnen geen reacties plaatsen, daarvoor moeten zij zelf een Polarsteps-account hebben.

Gebruik de geheime link om ook mensen zonder Polarsteps je reisverslag te laten volgen.

Tips onderweg

Ben je op reis en heb je behoefte aan tips? Ook die heeft Polarsteps in huis. Je vindt ze in de app via Guides. Er zijn gidsen voor heel veel steden en plaatsen. Elke gids bevat tips voor dingen te doen, te zien, plekken om te overnachten en te eten en te drinken. Al deze informatie is gratis. Polarsteps heeft enkele tientallen travel editors in dienst die reistips verzamelen en samenbrengen in de reisgidsen.

In Polarsteps vind je ook reisgidsen vol handige tips.

Nog geen idee waar je naartoe op reis wilt?

Snuffel tussen al deze reisgidsen om inspiratie op te doen

Reisboek afdrukken

Aan elke reis komt een eind, maar herinneringen zijn er voor altijd. Dat geldt nog meer wanneer je je reisverhaal laat omzetten in een fotoboek. Deze wordt afgedrukt op hoogwaardig papier en omvat al je teksten, routes en foto’s. Een fotoboek bestellen doe je het makkelijkst via de pc en de browser. Klik op Travel Books en selecteer de reis waarvan je het boek wilt maken.

Een echt boek van je reisverslag is een herinnering voor het leven.

Ga vervolgens naar Bekijk en bestel en wacht tot Polarsteps het boek heeft samengesteld. Klik altijd nog op Bewerk Travel Book en controleer of het boek naar wens is. Je kunt pagina’s verplaatsen, foto’s herschikken en ook de teksten aanpassen. Aan de optie om bijschriften bij foto’s te plaatsen, wordt volgens Polarsteps gewerkt. Bestel het boek als het helemaal naar wens is via Opslaan en genereren.

Controleer en bewerk altijd het reisboek voordat je het bestelt.

Reizen back-uppen Er zit geen limiet op het aantal reisdagverslagen bij Polarsteps en ook niet op hoelang deze voor je worden bewaard. Dat is een geruststellende gedachte. Om te voorkomen dat je toch ooit de reisverslagen kwijtraakt, raden we je aan om de gegevens na elke reis te downloaden.

Log via je computer in bij Polarsteps. Selecteer je account en kies Account settings / Download my data. Kies Start my archive en bevestig je identiteit door je wachtwoord in te voeren. Polarsteps verzamelt nu al je reisverslagen en stuurt je een mail met een downloadlink. In de back-up zitten alle media en teksten en een reeks begeleidende json-bestanden.

Maak een back-up van je reisverslagen door deze te downloaden.

▼ Volgende artikel
AI: handig, maar hoe zit het met de schaduwkanten?
© khunkornStudio - stock.adobe.com
Huis

AI: handig, maar hoe zit het met de schaduwkanten?

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

Dit artikel in het kort

AI zit inmiddels in bijna elke digitale dienst, maar de gevolgen daarvan zijn minder zichtbaar. In dit artikel lees je welke risico's daarbij horen, van hallucinaties en bias tot privacy, milieubelasting en de groei van synthetische media. Ook komen juridische vragen, economische verschuivingen en de grens tussen mens en machine aan bod. Je krijgt een breed overzicht van de belangrijkste risicozones en wat deze ontwikkelingen betekenen voor de samenleving.

Disclaimer:Het AI-domein verandert snel. De gegevens en cijfers in dit artikel zijn gebaseerd op de situatie tot Q3 2025; latere ontwikkelingen kunnen afwijken.

Lees ook: Artifical general intelligence: AI wordt slimmer én menselijker

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Als je de schaduwkanten ervan kent, kun je AI verantwoordelijker inzetten.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Microsoft heropent de nucleaire site Three Mile Island voor AI-datacenters.

(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Hallucinatie door drifting: AI-modellen houden de werkelijkheid niet altijd even actief bij.

Wat is hallucineren?

Hallucineren is het moment waarop een AI-model met grote zekerheid iets vertelt dat niet klopt. Het systeem voorspelt woorden op basis van eerder waargenomen patronen en heeft geen inzicht in feiten of logica. Daardoor kan het wetsartikelen verzinnen, namen bedenken of cijfers opleveren die nergens op zijn gebaseerd. Dit gebeurt sneller bij complexe vragen of wanneer de context ontbreekt. Het is dus geen "zien" of "horen", maar simpelweg foutieve tekstproductie die overtuigend klinkt.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

De meeste LLM's bevinden zich in het links-libertaire kwadrant. Wij testen het hier zelf met GPT-4o en DeepSeek.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Donald J. Trump: van deepfake naar alternate truth.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Dit boek werd volledig door AI gegenereerd en stond een tijdlang te koop bij Bol en Amazon (let op de auteursnaam).

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Ook een specifieke stijl kopiëren, zoals die van de Japanse Ghibli-studio, is mogelijk een schending van het auteursrecht.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

AI met RAG: hoe worden je geüploade data gebruikt, zoals bij de populaire Google NotebookLM.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

AI-bots als Character.ai komen erg empathisch over en sommige mensen ontwikkelen zelfs parasociale relaties.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Projectie van een wereldwijd banenverlies in miljoenen over de komende jaren.

Bron: World Economic Forum.

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Anduril Fury: nieuwe AI-drone (AAV, Autonomous Air Vehicle).

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Taxonomie van de digitale mens: een sluipend gevaar?

Dingen leren zónder AI?

Zo deden we dat vroeger
▼ Volgende artikel
Stortvloed aan nepkortingen in aanloop naar Black Friday
Huis

Stortvloed aan nepkortingen in aanloop naar Black Friday

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

  • Amazon: Adverteert vaak met doorgestreepte adviesprijzen die hoger liggen dan de gangbare verkoopprijs.

  • Wehkamp: De bond vond voorbeelden waarbij de prijs tijdens een 'aanbieding' zelfs hoger lag dan de prijs in de periode ervoor.

  • Bol: Het platform stelt dat de '30-dagen-regel' niet werkt omdat prijzen te snel schommelen. Zij hanteren een eigen 'meestal-prijs', wat volgens de wet ook gebruikt mag worden als vergelijkingsmateriaal voor een korting.

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.