Apple heeft iOS 9, haar nieuwe besturingssysteem voor de iPad en iPhone, onthuld. Hier bekijken we de nieuwe functies en veranderingen in het ontwerp van iOS 9, en bespreken we de grote vraag: moet je updaten naar iOS 9? En wat zijn eigenlijk de verschillen met iOS 8?

Een eerste indruk van iOS 9

iOS 9, de volgende versie van Apple's software besturingssysteem voor de iPad, iPhone en iPod touch, is onthuld op WWDC 2015. In onze iOS 9 preview kijken we naar de nieuwe functies en veranderingen in het ontwerp van iOS 9 ten opzichte van iOS 8. Op basis van dit artikel kun je beter beslissen of je je iPhone of iPad wilt gaan updaten naar iOS 9 (en zien of je Apple apparaat überhaupt geüpdatet kan worden). Bovendien kijken we naar de manieren waarop iOS 9 de manier waarop we met onze Apple apparaten omgaan zal veranderen. Lees ook: iOS 9: Verbeteringen die Apple echt moet doorvoeren.

We gaan het ook hebben over de toekomstige ontwikkelingstijdlijn van iOS 9: de veranderingen die waarschijnlijk zullen worden doorgevoerd in toekomstige betaversies, de bugs die zijn blijven zitten in de beta die we hebben uitgeprobeerd (maar die verdwenen zullen zijn tegen de tijd dat iOS 9 gelanceerd wordt) en de datum waarop we verwachten dan iOS 9 voor iedereen beschikbaar zal zijn.

©PXimport

Visueel ontwerp & interface

Meestal verandert de look van iOS heel geleidelijk: in de acht voorgaande versies is er slechts één radicale visuele revisie geweest. (Dit was het controversiële herontwerp van iOS 7 waar een heleboel mensen een hekel aan hadden, maar inmiddels zijn de meeste er wel aan gewend geraakt.)

©PXimport

iOS 8 (links) en iOS 7: zeer vergelijkbare visuele ontwerpen.

Daarom verwachtten we dan ook dat iOS 9 er ongeveer hetzelfde uit zou zien als iOS 8, wat op zijn beurt weer erg op iOS 7 leek. Gebruikers brengen zoveel tijd met de interface van hun smartphone door dat enorme veranderingen vervelend zijn.

Inderdaad, de interface is grotendeels hetzelfde - met een aantal kleine maar belangrijke verschillen.

Laten we beginnen met het systeemlettertype, dat overal in iOS van Helvetica veranderd is in een aangepast lettertype met de naam San Francisco.

©PXimport

Het verschil tussen de twee is klein, maar merkbaar: kijk eens goed naar de hoofdletter R in de woorden Refresh en Restrictions in de screenshots hierboven. iOS 8 heeft een iets rondere R. We vinden de kleine letter S ook een beetje strakker in San Francisco.

Deze licht toegenomen focus op strakke lijnen en gespreide typografie strekt zich in bepaalde contexten uit tot verticale afstand. Kijk eens naar het Reply paneel in Mail:

©PXimport

Opnieuw staat iOS 8 aan de linkerkant. iOS 9 geeft de tekst wat meer ademruimte - het is een modernere look, vinden wij. Maar het is een minuscuul verschil vergeleken met het herontwerp van iOS 7.

Nieuwe functies

Apple's traditie van geheimhouding voordat een product gelanceerd wordt geldt nog steeds voor software releases (in tegenstelling tot de hardware releases, die gevoeliger zijn voor lekken vanuit de aanvoerketen van de productie) en een groot deel van de functies van iOS 9 zijn dan ook tot aan de officiële aankondiging geheim gebleven. Natuurlijk, er zijn een aantal gelekt (zoals ProActive), maar andere (zoals News) waren een complete verrassing.

ProActive

De vlaggenschip functie in iOS 9 is een contextueel intelligente, voorspellende persoonlijke assistent waar Apple naar verwezen heeft met de term 'ProActive'. (We weten niet zeker of het een officiële naam is of alleen een term die voor de aankondiging bedoeld was. Op de site van Apple wordt het meestal 'Intelligence' genoemd.) Het probeert er in principe achter te komen wat je wilt doen voordat je het vraagt en vervolgens biedt het een snelkoppeling naar die functie.

ProActive observeert constant wat je op je apparaat doet: de apps die je gebruikt, de mensen die je contacteert en wanneer en waar (denken we) je deze dingen doet. Het leert je gewoontes kennen.

©PXimport

Stel dat je bijna altijd 's ochtends eerst de Weather-app opent. ProActive zal dan het patroon herkennen en het icoon van die app aan de lijst met snelkoppelingen voor snelle toegang toevoegen op het Search-scherm (dit kun je benaderen door vanaf het thuisscherm naar links te swipen of door van boven naar onderen te swipen). Als je altijd op zondagavond je ouders belt, zul je merken dat de snelkoppeling naar hun telefoonnummer ook aan dat scherm wordt toegevoegd.

Sommige apps zullen aan het vergrendelscherm worden toegevoegd als ProActive denkt dat je op het punt staat om ze te gebruiken (net als het icoon van de Camera-app verschijnt het app icoon in grijs onderaan het vergrendelscherm); het voorbeeld dat is weergegeven was de Music-app, die een Now Playing bediening activeerde zodra de hoofdtelefoon in het apparaat geplugd werd.

©PXimport

Maar ProActive heeft een breder bereik. Het biedt ook populaire nieuwsberichten op basis van je locatie (verhalen die in jouw omgeving populair zijn, in plaats van alleen berichten over je lokale omgeving); het geeft restaurants, cafés en andere voorzieningen in de buurt op het Search scherm weer met snelle links naar routebeschrijvingen in Maps; het doorzoekt je Calendar, evenals je locatie en verkeersdata en combineert deze informatie om je te herinneren wanneer het tijd is om te vertrekken voor een afspraak (en als je niet op tijd weggaat, kun je precies zien hoeveel je te laat bent); en het gebruikt je e-mail om te zoeken naar de identiteit van onbekende bellers (en als er niets anders beschikbaar is geeft het je grofweg hun locatie).

Dit klinkt allemaal geweldig en leuk. En we houden van de ambitie. Maar we hebben een aantal reserveringen.

Ten eerste zal je vriendelijke lokale Android-liefhebber je erop wijzen dat hij dit al eerder gezien heeft: het is een concept dat vergelijkbaar is met Google Now, wat al sinds 2012 voor Android verkrijgbaar is en sinds 2014 voor Chrome. Apple neemt - dankzij een aantal veelbelovende aankondigingen over Google Now op de I/O-conferentie op 28 mei - een evoluerend doel op zich. En zoals we in dit artikel vaker zullen zeggen, zou je Apple ervan kunnen beschuldigen dat het helemaal zo origineel niet is.

Ten tweede heeft ProActive nog steeds flink wat bugs. Dat is onvermijdelijk omdat het een zeer vroege betaversie is. We gaan ervan uit dat dit in de uiteindelijke versie allemaal verholpen zal zijn, maar het beperkte de mate waarin we de soepelheid van de uitvoering van ProActive konden evalueren.

Momenteel lijken de lokaal populaire nieuwsberichten bijvoorbeeld beperkt te zijn tot drie of vier aanbieders (voornamelijk de Independent, de Telegraph en Sky News) en het zijn voornamelijk clickbait-achtige artikelen ("Bijen dragen meer bij aan de economie dan het koningshuis" etc.). Dit past niet zo goed bij Apple - maar we nemen aan dat deze berichten effectiever en eleganter zullen worden samengesteld zodra News eenmaal volledig gereed is.

Het lukte ons ook niet om ProActive de identiteit van een anonieme beller te laten achterhalen, ondanks het feit dat we enkele minuten daarvoor een e-mail met dat nummer en de naam van de beller (en verder niets anders) naar het apparaat in kwestie verstuurd hadden. (Het herkende het echter wel als een nummer uit Londen.) Deze functie is vermoedelijk nog in ontwikkeling.

Multitasking

De heilige graal van iOS-functies, de functie waar we allemaal al jaren om vragen en de grote aanwijzing voor de plotseling plausibele iPad Pro, is multitasking. Het is vanwege de interesse in ProActive naar de tweede plaats gezakt, maar het is nog altijd belangrijk. Maar het werkt alleen op de iPad.

De multitaskingfunctie van iOS 9, in zijn meest elementaire vorm, maakt het mogelijk om twee apps tegelijk te bekijken, naast elkaar. De ene neemt ongeveer een derde van het scherm in beslag en wordt verticaal afgesneden. Dit heet Slide Over.

Je kunt Slide Over vanuit elke app activeren door vanaf de rechterkant van het scherm naar binnen toe te swipen, waardoor er een zijbalk geopend wordt met een aantal apps - het lijkt erop dat het de volledige reeks Apple-apps is, hoewel we nog geen zijbalk versies gezien hebben van de apps van derden die we hebben gedownload - en vervolgens wordt je selectie in een zijbalkweergave gedraaid:

©PXimport

Je kunt dan vanaf de bovenkant van die zijbalk omlaag swipen om terug te gaan naar het keuzepaneel, of je kunt op de hoofd app drukken (in deze weergave is de hoofd app donkerder en niet actief - je krijgt alleen een weergave te zien van zijn laatst opgeslagen toestand) om de Slide Over-weergave te verlaten.

©PXimport

Dit is handig en lijkt tot dusver goed geïmplementeerd te zijn. We zijn benieuwd wat andere app ontwikkelaars van deze zijbalk weergave kunnen maken (als ze inderdaad hun apps aan deze lijst mogen toevoegen), maar zelfs wanneer je alleen Apple's eigen apps kunt zien is het niet moeilijk om verschillende scenario's te bedenken waarin het handig is om twee apps tegelijk te kunnen bekijken. Een route volgen in Maps terwijl je aanwijzingen in een e-mail of Notes typt; je e-mail doornemen terwijl je belangrijke notities in Notes kopieert; tijdens een conversatie in Messages je Calendar controleren; enzovoorts.

Maar in Slide Over kun je niet met beide apps tegelijk communiceren. Er is echter een geavanceerdere vorm van multitasking in iOS 9, die alleen voor de iPad Air 2 beschikbaar is (en vermoedelijk de iPad Air 3 en iPad Pro). Het heet Split View.

©PXimport

In Split View zijn beide apps actief - je kunt met allebei tegelijk communiceren en zelfs in tegengestelde richtingen scrollen dankzij Multitouch. De hoeveelheid schermruimte die de apps in beslag nemen kun je ook aanpassen. Je kunt kiezen tussen 50/50 en twee derde/een derde.

De laatste multitasking functie in iOS 9 is Picture-in-picture Video Viewing en gelukkig is deze compatibel met alle iOS 9 iPads. Het is simpel maar erg aantrekkelijk: als je video's bekijkt (online, met YouTube of een andere video app, of met FaceTime) kun je op de thuisknop drukken om terug te gaan naar het thuisscherm - en de video zal krimpen en blijven draaien. Het is een leuk extraatje en het geeft de iPad een echt desktop gevoel, een apparaat dat je kunt gebruiken om dingen gedaan te krijgen.

©PXimport

News

De volgende functie is niet geïmplementeerd in de eerste beta van iOS 9, dus we kunnen vooralsnog alleen afgaan op de beschrijving van Apple en de demonstratie ervan op WWDC.

©PXimport

News lijkt een beetje op Flipboard, in de zin dat je het in kunt stellen door verschillende bronnen te selecteren waarna het automatisch nieuwsberichten van die bronnen binnenhaalt. Verder lijkt News je interesses te leren: het laat je artikelen zien van bronnen die je niet geselecteerd hebt als ze bij je interesses passen, en er is een Explore functie die je nieuwe kanalen laat zien waarvan de app denkt dat je ze misschien leuk zal vinden, plus extra onderwerpen.

De content kan bestaan uit foto's en galerijen, audio, video, plattegronden en animaties. Je kunt bladwijzers aanmaken voor later, er zijn ingebedde video's en je kunt de meer dan een miljoen onderwerpen van de app doorzoeken. Het is indrukwekkend - maar gaan we dit echt gebruiken als we al een voorkeur voor bepaalde nieuwsbronnen hebben?

©PXimport

©PXimport

Apple heeft News beschreven als "prachtige content van 's werelds belangrijkste bronnen, voor jou gepersonaliseerd" en het ziet er echt geweldig uit. Apple lijkt een goede balans gevonden te hebben tussen het behouden van de huisstijl van de verschillende bronnen en het tot stand brengen van visuele consistentie binnen de app: elk bericht wordt naar Apple News Format geconverteerd, wat geoptimaliseerd is voor weergave in de app, maar het logo en de stijl van de individuele nieuwsaanbieder worden behouden.

OV-informatie en andere veranderingen in Maps

Voor de lancering van iOS 9 rapporteerden we dat Apple van plan was om een aantal grote veranderingen aan te brengen in de Maps-app.

En inderdaad, Maps biedt nu OV-informatie - het is echt tijd, maar beter laat dan nooit - evenals verbeterde locatiedetails en de mogelijkheid om bedrijven in de buurt en andere bezienswaardigheden te ontdekken.

©PXimport

Dit is een uiterst belangrijke update, maar wees gewaarschuwd: Vooralsnog is de OV-informatie zeer beperkt. En voorlopig is het nog helemaal niet beschikbaar voor Nederland.

Als je je afvraagt wat de cartografen van Apple hebben zitten doen, kunnen we je vertellen dat China geluk heeft gehad. De lijst met steden die in kaart gebracht zijn is redelijk eenzijdig.

Je kunt momenteel de OV-systemen navigeren in:

- San Francisco

- New York

- Los Angeles

- Toronto

- Parijs

- Berlijn

- Londen

- en meer dan 300 locaties in China

Hopelijk zal deze lijst in de nabije toekomst worden uitgebreid. (En vergeet niet dat een aantal mensen in Toronto ontdekt hebben dat iOS 9 om kan gaan met het openbaar vervoer in kleine agglomeraties in de buurt, dus Maps is misschien slimmer dan Apple wil vertellen.)

En in blijde verwachting van de lancering van Apple Pay in het Verenigd Koninkrijk in juli, heeft Maps ook de mogelijkheid gekregen om je te vertellen welke winkels in de buurt het mobiele betaalsysteem van Apple ondersteunen. Wanneer Apple Pay naar Nederland of andere Europese landen komt, is nog niet bekend.

Verbeterde versie van Notes

Verder is er Notes, de meest elementaire en vaakst genegeerde voorgeïnstalleerde productiviteit app - maar dankzij de updates in iOS 9, kan Apple je misschien toch nog overtuigen om Notes voor meer te gaan gebruiken dan alleen boodschappenlijstjes.

Zelfs voor boodschappenlijstjes is Notes beter dan ooit tevoren, dankzij de mogelijkheid om eenvoudig takenlijsten aan te maken. Er staat een reeks sneltoetsen aan beide kanten van de QuickType suggesties op het iOS-systeemtoetsenbord (waarover later meer); één van deze toetsen is een vinkje in een kleine cirkel. Als je in Notes wat tekst markeert, kun je op dat icoon drukken om de tekst automatisch op te laten maken als een takenlijst met een aanvinkbaar vakje naast elk item.

Dit is handig voor het verwijderen van objecten uit een lijst zonder ze daadwerkelijk weg te halen - voor herhaalde takenlijsten voor je werk, bijvoorbeeld, of boodschappenlijstjes met producten die je regelmatig opnieuw koopt. Of gewoon voor het goede gevoel dat je krijgt bij het wegvinken van items uit een lijst.

©PXimport

Apple heeft Notes ook de mogelijkheid gegeven om digitale tekeningen in te bedden. Vanaf elk punt in je notitie kun je op het tilde icoon drukken om een nieuw venster te openen waarin je een illustratie kunt maken, bijvoorbeeld van een tuinontwerp, de lay-out van een tijdschriftpagina of een intiem lichaamsdeel van een man. Je kunt meerdere kleuren, texturen en diktes voor de pen gebruiken, een doorschijnend markeerstift effect en een handige liniaal tool. Als je klaar bent kom je terug bij het originele document, met je tekening op de gekozen plek.

Toetsenbord verbeteringen

In de meeste apps kun je met het systeemtoetsenbord van iOS 9 met één druk op de knop knippen, plakken en kopiëren; in andere apps krijg je ook opmaakopties, bijlagen en dergelijke. Het is een handig gebruik van wat in principe loze ruimte is aan beide kanten van het QuickType suggestievakje (hoewel ze een beetje bekneld zitten).

De tweede verandering heeft betrekking op de Shift-toets. Deze voorkomt nu verwarring door het uiterlijk van elke lettertoets te veranderen wanneer Shift is in- of uitgeschakeld. (In eerdere versies klaagden gebruikers erover dat ze niet zeker wisten of Shift aan of uit stond, omdat het gewoon tussen de kleur van de gewone lettertoetsen en de kleur van de speciale toetsen wisselde.)

©PXimport

Bovendien kun je nu overal met twee vingers tegelijk op het scherm drukken om de toetsen grijs te laten worden - je krijgt dan een cursor waarmee je tekst kunt markeren:

©PXimport

Het is erg handig, maar dankzij de bugs in de eerste bèta-implementatie van deze functie, ons gebrek aan ervaring ermee of een combinatie van de twee, hadden we moeite om het goed te gebruiken. We verwachten dat Apple deze functie voorafgaand aan de release nog zal oppoetsen.

Verbeterde batterijduur

Het laatste item in onze lijst met nieuwe functies in iOS 9 is geenszins een bijzaak. Het heeft te maken met de batterijduur - iets waar elke iPhone gebruiker zich op een bepaald moment zorgen over heeft gemaakt.

Apple beweert dat iOS 9 gestroomlijnder en energiezuiniger is dan iOS 8 - zoveel zelfs, dat de batterij van een iPhone 6 die op iOS 9 draait een uur langer meegaat. Dat is een indrukwekkende en welkome toename, maar we moeten dit natuurlijk wel uittesten.

En de energiezuinigheid houdt hier niet op. Als je je batterijduur nog meer wilt verlengen, kun je een nieuwe Low Power Mode inschakelen, waarmee je smartphone volgens Apple drie uur extra mee gaat. Het zorgt er ook voor dat de batterij indicator oranje wordt.

©PXimport

(We weten trouwens niet zeker of die drie uur bovenop het uur dat je krijgt door simpelweg iOS 9 te draaien komt, of dat het uur daarin begrepen is; een andere tech site heeft een totale winst van vier uur extra genoemd, maar de manier waarop Apple het geformuleerd heeft maakt het onduidelijk...)

Apple's beschrijving van de Low Power Mode is irritant vaag: er natuurlijk moet één of andere concessie gedaan worden, anders zou Apple de modus standaard de hele tijd actief laten zijn. We denken dat het de animaties en andere mooie dingen in de interface reduceert, en we hebben gemerkt dat het scherm sneller uitgeschakeld wordt.

Apple's officiële berichtgeving over de Low Power Mode:

"Door het hele besturingssysteem heen zijn apps en belangrijke technologieën efficiënter gemaakt om het batterijverbruik waar mogelijk te verminderen - dus je krijgt een langere batterijduur voor de dingen die je dagelijks doet. Dankzij omgevingslicht- en afstandssensoren weet je iPhone of hij met het scherm omlaag op tafel ligt, waardoor het scherm niet wordt aangezet, zelfs niet wanneer je een notificatie krijgt. En de nieuwe Low Power Mode maakt het mogelijk om je batterijduur nog verder te verlengen."

Je kunt de Low Power Mode activeren vanuit de Settings app, maar we verwachten dat de meeste mensen dit zullen doen vanuit het waarschuwingsbericht dat verschijnt wanneer je batterij de 20 procent bereikt.

Snelheid en prestaties

Zal je iPhone of iPad trager worden wanneer je naar iOS 9 updatet? Dat kan. Maar we zijn optimistisch dat het niet zal gebeuren.

Elk jaar wordt iOS steevast een beetje moeilijker om te draaien: iets veeleisender wat betreft de rekenkracht van het apparaat waarop het geïnstalleerd wordt. (Dit is trouwens geen onveranderlijke wet van de informatica: veel besturingssystemen worden na verloop van tijd efficiënter voor de processor. Maar voor iOS is het al jaren wel zo.) Apple wordt verondersteld ons hiervoor te waarschuwen door te bepalen dat alleen apparaten die krachtig genoeg zijn om het te draaien dit mogen doen. Maar elk jaar komen mensen die het minst krachtige apparaat uit de lijst met "upgradebare" iPhones en iPads bezitten erachter dat het trager wordt.

Toen iOS 7 gelanceerd werd, waren iPhone 4-gebruikers blij om te horen dat ze de nieuwe update konden installeren, maar een stuk minder blij doen hun smartphones plotseling traag werden. In het geval van iOS 8 was het de iPhone 4s die eronder te lijden had, ondanks het feit dat Apple gezegd had dat het krachtig genoeg was om het te kunnen draaien.

Dus het eerste dat we over de prestaties van iOS 9 moeten zeggen is het volgende: als je een relatief oude iPad of iPhone hebt - met name als het één van de oudste uit de lijst met iOS 9 compatibele apparaten is (zie de volgende paragraaf) - moet je oppassen met upgraden. We raden ten zeerste aan om op zijn minst een paar dagen te wachten, om te zien of vroege upgraders merken dat hun iPhone 4s (of wat dan ook) het nieuwe besturingssysteem aankan.

Maar Apple beweert dat het dit jaar anders zal zijn: dat iOS 9 gestroomlijnd en efficiënt is, en dat het zelfs gemakkelijker te draaien is dan iOS 8. De lijst met compatibele apparaten os hetzelfde als die van iOS 8; als je iOS 8 zonder problemen draait, zou iOS 9 prima moeten werken. Het zou zelfs iets sneller kunnen zijn.

Zoals we eerder al zagen, schept Apple erover op dat iOS 9 zo energiezuinig is dat het de batterijduur van geüpdatete apparaten zal verlengen; Apple zegt ook dat het installatiebestand van iOS 9 ongeveer driemaal kleiner is dan het installatiebestand van iOS 8. Dit alles duidt op een gestroomlijnd en relatief weinig veeleisend besturingssysteem en we zijn daarom vooralsnog optimistisch over de prestaties van iOS 9.

Welke iPhones en iPads kunnen iOS 9 installeren en draaien?

Dit brengt ons bij de volgende belangrijke vraag: welke iPads, iPhones en iPods zullen iOS mogen en kunnen draaien? En nog belangrijker, welke zullen het zonder merkbare vertraging kunnen draaien?

Het antwoord is simpel: iOS 9 kan draaien op alle apparaten die iOS 8 konden draaien. Goed nieuws voor iedereen!

Hier is dat lijstje met iOS 9 compatibele apparaten:

- iPad 2, iPad 3, iPad 4, iPad Air, iPad Air 2, iPad Air 3*, iPad Pro*

- iPad mini 1, iPad mini 2, iPad mini 3, iPad mini 4*

- iPhone 4s, iPhone 5, iPhone 5c, iPhone 5s, iPhone 6, iPhone 6 Plus, iPhone 7 series*

- iPod touch (vijfde generatie)

* Onbevestigde apparaten

Zoals we eerder al zeiden, wordt er gezegd dat iOS 9 niet moeilijker te draaien zal zijn dan iOS 8 - misschien zelfs wat gemakkelijker: heel fijn. Dit betekent dat je geen problemen zou moeten hebben bij het updaten naar iOS 9 als je apparaat prima werkt met iOS 8.

(Als je een iPad 2, iPad mini 1 of iPhone 4s hebt, raden we toch aan om een paar dagen te wachten met updaten, gewoon voor de zekerheid - als één van die apparaten toch trager blijkt draaien zul je dit horen voordat je de sprong waagt.)

©PXimport

Releasedatum en publieke verkrijgbaarheid

iOS 9 werd officieel aangekondigd op WWDC 2015, op 8 juni 2015, samen met een demonstratie van de vlaggenschip functies en de lancering van het beta programma voor ontwikkelaars.

De volgende belangrijke datum is de publieke lancering van iOS 9, wanneer we allemaal (als je apparaten nieuw genoeg zijn) de update kunnen downloaden. Dit gebeurt vrijwel zeker in september, samen met de lancering van de volgende iPhones.

Hoe kun je je iPhone of iPad naar iOS 9 updaten?

Wacht totdat iOS 9 officieel gelanceerd wordt, waarschijnlijk in september (wacht vervolgens een paar dagen langer als je nerveus bent on wilt weten of mensen met hetzelfde apparaat problemen tegenkomen) en ga naar de Settings app op je iPhone of iPad en kies General > Software Update. iOS zal je door de update heenleiden.

Twee waarschuwingen. Ten eerste moet je je apparaat back-uppen naar iCloud of iTunes voordat je gaat updaten, voor het geval er iets misgaat.

Ten tweede, het kan zijn dat je een aantal bestanden en apps moet verwijderen om ruimte te maken voor het installatiebestand. Apple belooft dat het dit jaar veel kleiner zal zijn dan voorheen, maar je moet toch verwachten dat het meer dan een gigabyte aan ruimte in beslag zal nemen. De software zelf zal overigens kleiner zijn dan dat; de rest van de ruimte is nodig voor het installatieproces, dus je zou de dingen die je verwijderd hebt nadat de installatie voltooid is gewoon terug moeten kunnen zetten.

Lees ook: iOS 9 verwijdert apps om systeemupdates te installeren.

Als je toch liever geen apps weg wilt gooien om ruimte te maken, kun je iOS 9 via iTunes installeren. Hoe dit moet leggen we uit in een ander artikel: How to update your iPhone or iPad to iOS 8 if you don't have room.

Dit alles is gericht op het verkrijgen van de officiële publieke versie van iOS 9 wanneer deze in september gelanceerd wordt. Maar als je iOS 9 wilt hebben voordat het officieel uitkomt, heb je een aantal opties.

Als je een ontwikkelaar bent (of in staat en bereid bent om te doen alsof je er een bent) kun je deelnemen aan Apple's programma voor ontwikkelaars (dit kost 99 dollar per jaar). Deelnemers aan dit programma krijgen toegang tot beta software, lang voordat de publieke lancering plaatsvindt, om hun apps te testen op het nieuwe platform en ervoor te zorgen dat ze compatibel zijn. Dit zal echter onvoltooide software zijn, dus verwacht niet dat alles perfect werkt.

Een minder drastische benadering is deel te nemen aan het publieke bètaprogramma. iOS 9 zal pas veel later de publieke beta ingaan - waarschijnlijk pas een week of twee vóór de publieke lancering - maar je kunt er wel lekker over opscheppen en de interface zelf uitproberen.

Conclusie

iOS 9 heeft veel aantrekkelijke nieuwe functies (nieuw voor iOS, dan wel - Android-liefhebbers zullen je erop wijzen hoeveel van deze functies al lang in Android beschikbaar zijn), samen met welkome tweaks in de interface en met name het systeemtoetsenbord. Op dit punt in de ontwikkeling (de eerste bèta) is het geen verrassing dat er wat bugs in zitten, en niet alle functies zijn geïmplementeerd, dus we kunnen het volledige besturingssysteem vooralsnog niet evalueren.

De Sony ULT Field 3 lijkt op het eerste gezicht wat onopvallend, maar de reflecterende ULT-knop heeft een hoop te bieden. Die belooft een diepe, voelbare bas, wat samen met zijn robuuste, waterdichte bouw de belangrijkste beloftes van dit model zijn.

De Sony ULT Field 3 is een compacte en draagbare bluetoothspeaker met een adviesprijs van 199 euro. Op het eerste gezicht is dit een onopvallende luidspreker, met twee opvallende elementen. Zowel het Sony-logo als de bijzondere ULT-knop zijn voorzien van reflecterend materiaal, waardoor die een andere kleur dan zilver laten zien wanneer het licht erop valt. We zien groene, blauwe, roze en gele tinten voorbijkomen, waardoor het model toch een unieke uitstraling heeft. Om die ULT-knop (ULT staat trouwens voor Ultimate) is overigens een hoop te doen: dit is namelijk een centraal element.

Sony ULT Field 3

Wanneer je die knop indrukt, dan activeer je volgens Sony een diepe en voelbare bas. Daar vertellen we verderop in deze recensie meer over. De speaker beschikt daarnaast over Sound Field Optimization, dat het geluid aanpast aan de omgeving. Ook daar zou dan een betere geluidservaring uit moeten komen. Via de gratis te downloaden Sony Music Connect-app kun je een zevenbands equalizer gebruiken. Dit kun je alleen doen wanneer je de ULT-modus niet geactiveerd hebt, aangezien die de muziekbeleving al grotendeels aanpast voor je.

©Wesley Akkerman

Je kunt de Sony ULT Field 3 zowel binnen als buiten gebruiken, dankzij het IP67-certificaat. Het apparaat is niet alleen stof- en waterdicht, maar ook schokbestendig en roestvrij. De accu gaat tot 24 uur mee, maar dat is mede afhankelijk van het volume en overige instellingen. Voor een dagje weg is de accuduur meer dan prima. Je kunt de speaker bovendien als powerbank inzetten, voor als je onderweg je smartphone moet opladen. Sony levert tot slot een schouderband mee, wat het draagbare karakter van de Field 3 verder benadrukt.

Tweedeling van het geluid

De geluidskwaliteit van de speaker draait om de tweedeling die de ULT-knop creëert. Zodra je die functie activeert, dan hoor je een behoorlijke basversterking en vollere middentonen, zonder dat de zang aan helderheid verliest. Zonder die modus klinkt de muziek gedetailleerd, maar ook merkbaar vlakker. Prima voor op de achtergrond, maar de audio mist dan wel wat impact. Bij sommige genres, zoals hiphop, kan de verhoogde bas de vocalen soms wat overstemmen. De equalizer biedt in die gevallen dan helaas ook niet altijd soelaas.

©Wesley Akkerman

Je kunt het apparaat zowel liggend als staand gebruiken, maar we hebben gemerkt dat horizontaal gebruik fijner klinkt. Het volume kan ook lekker hoog, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit, waardoor je deze speaker prima in een tuin zou kunnen gebruiken. Ondanks dat we ons nooit ondergedompeld voelen in het geluid, zijn we toch positief over de Sony ULT Field 3. Dit is typisch zo'n speaker die je onderweg meeneemt of ergens neerzet waar je geen andere speakers kunt installeren. Denk dan aan de badkamer of misschien wel een slaapkamer.

De speaker bedienen

Je bedient de Sony ULT Field 3 op twee manieren: via de Music Connect-app of via de strip bovenop. Binnen de applicatie regel je diverse instellingen, zoals de bluetoothkwaliteit en geluidsoptimalisatie. We hebben de optimalisatie op een gegeven moment uitgeschakeld en gemerkt dat de speaker dan beter klinkt dan voorheen. Verder is het zo dat je zowel die stand als de ULT-knop moet uitschakelen om de equalizer te kunnen gebruiken. Dat is best jammer, zeker in het geval van ULT. Je eigen instellingen evenaren die van de Sony-geluidsoptie namelijk niet.

©Wesley Akkerman

De meeste functies zijn gelukkig direct toegankelijk via de knoppenstrip bovenop het apparaat. Hier vind je de standaard bediening en de specifieke ULT-toets. Aan de achterzijde bevindt zich een handige usb-c-poort voor het opladen van zowel de speaker als je telefoon. Daarnaast beschikt dit model over bluetooth multipoint (waardoor je gemakkelijk twee apparaten aansluit) en Party Connect. Door die laatste functie sluit je de ULT Field 3 naadloos aan op andere Sony-speakers die over dezelfde functionaliteit beschikken (bijna honderd momenteel).

Sony ULT Field 3 kopen?

Voor 199 euro (online al voor minder te vinden) is de Sony ULT Field 3 zeker een aanrader. De speaker transformeert met de ULT-knop van een subtiele achtergrondspeler naar een krachtpatser met een diepe bas. Gecombineerd met zijn robuuste bouw, lange accuduur en handige multipoint-connectiviteit, biedt hij een zeer compleet pakket. Het voornaamste nadeel is de beperkte equalizer, die je dwingt te kiezen. De luidspreker is minder geschikt voor de audiofielen onder ons – maar voor alle andere mensen is dit echt geen verkeerde aankoop.

Je stem gebruiken om supersnel te typen wordt steeds makkelijker en veelzijdiger! De dicteerfunctie in Microsoft Word is zowel beschikbaar in de desktop-, web- als mobiele versie. Bovendien kan deze toepassing een audio-opname transcriberen en samenvatten.

Microsoft Word luistert naar je. Letterlijk. Het programma kan de tekst die je uitspreekt direct uitschrijven. Ook kan het een opname van een monoloog of zelfs een gesprek tussen verschillende mensen uitwerken. De spraakherkenning maakt deel uit van Microsoft 365 voor Windows en macOS. Het werkt ook op Microsoft Word online en in de mobiele Word-app voor Android en voor de iPad en iPhone.

Start met dicteren

Start Microsoft Word en open een nieuw leeg document. In het tabblad Start in de groep Spraak klik je op Dicteren. Als je deze knop ingedrukt houdt, heb je de keuze tussen Dicteren en Transcriberen. Op die tweede optie komen we dadelijk terug. Nadat je Dicteren hebt geselecteerd, verschijnt er een werkbalkje waarin een pictogram van een microfoon staat. Klik op deze knop en begin met praten.

Belangrijk: spreek ook alle leestekens uit die je wilt toevoegen. Klik opnieuw op het pictogram van de microfoon als je klaar bent met dicteren. Het is tijdens het inspreken mogelijk om via het toetsenbord tekst te corrigeren of gewoon iets extra bij te typen. Dan moet je natuurlijk even zwijgen en als je klaar bent, plaats je de cursor op de plek waar je verder wilt gaan met dicteren.

Wanneer de microfoonknop blauw is, weet je dat de opname loopt.

Instellingen regelen

In het werkbalkje staat een tandwieltje waarmee je de instellingen van de dicteerfunctie regelt. Bovenaan selecteer je de Gesproken taal. De functie is standaard ingesteld in het Nederlands. Daaronder kies je de microfoon die je aanspreekt. In dit voorbeeld werken we bijvoorbeeld met een laptop, waarop we een externe microfoon hebben aangesloten. Wij hebben er in de instellingen voor gezorgd dat Word onze woorden via een goede externe microfoon opvangt en niet via de interne microfoon van de laptop.

Daaronder kun je de Automatische interpunctie inschakelen. Met automatische interpunctie hoef je de leestekens als punt en komma in principe niet uit te spreken. De interpunctie wordt dan bepaald door de pauzes tijdens het dicteren. De onderste functie, Gevoelige woordgroepen filteren, gebruik je om grof taalgebruik te censureren. Wanneer de spraakherkenning een grof woord waarneemt, wordt de gemaskeerde versie getypt. Als je bijvoorbeeld het F-woord uitspreekt, typt Word ****. Ook deze optie staat standaard ingeschakeld.

Let erop dat de juiste microfoon is ingesteld.

Interpunctie

Zelfs als je de Automatische interpunctie hebt ingeschakeld, kun je voor de duidelijkheid toch nog de leestekens uitspreken. Word begrijpt dat en plaatst deze niet dubbel. Bij het inspreken van leestekens moet je ervoor zorgen dat ze op een manier worden uitgesproken die past bij hoe de dicteerfunctie ze verwerkt. Als je bijvoorbeeld zegt: “Nu moet je een komma plaatsen”, dan schrijft de dicteerfunctie deze woorden letterlijk uit in plaats van dat er daadwerkelijk een komma wordt ingevoegd.

De dicteerfunctie begrijpt daarnaast diverse opdrachten, zoals nieuwe regel, nieuwe alinea, euroteken, apostrof s, enkel aanhalingsteken, afbreekstreepje, vierkante haak openen, vierkante haak sluiten, aanhalingsteken open en aanhalingsteken sluiten. Tekst opmaken in vet of cursief en woorden verwijderen lukten bij ons met de dicteerfunctie niet. Dat moesten we handmatig doen. Na het inspreken kun je de tekst ter controle nog even laten voorlezen door Word. Gebruik de toetscombinatie Ctrl+A om alles te selecteren. Daarna ga je naar het tabblad Controleren en je klikt op de knop Voorlezen.

De dicteerfunctie begrijpt ook speciale tekens.

Opname voor transcriptie

Microsoft Word kan ook opnamen transcriberen. Transcriberen is alles wat wordt uitgesproken omzetten in tekst. Je kunt hiervoor een live-opname maken of een bestaand audiobestand importeren. Windows heeft voor het opnemen een uitstekende tool in het systeem zitten. In Windows 10 heet deze toepassing Voicerecorder, in Windows 11 heet de nieuwe versie Geluidsrecorder.

Plug een microfoon in en open de app. In de linkerbenedenhoek controleer je of Geluidsrecorder de juiste microfoon gebruikt. Vervolgens start je de opname met de rode knop onderaan of door de toetscombinatie Ctrl+R (met de R van record) in te drukken. Om de opname te pauzeren, gebruik je de Pauzeknop of druk je op Alt+P. Herhaal dit om de opname verder te zetten. Ben je klaar, dan druk je op de Stop-knop, of druk op Enter of Escape.

In de nieuwe versie van Geluidsrecorder wordt het geluid met een diagram weergegeven.

Benoemen en lokaliseren

In de linkerkolom van de app lees je de namen van de opname. Iedere opname krijgt standaard de naam Aan het opnemen gevolgd door de datum en tijd. Ook zie je hoelang de opname duurt. Geef het bestand dat je dadelijk wilt transcriberen een eigen naam door met de rechtermuisknop in de linkerkolom op het bestand te klikken. Selecteer vervolgens de opdracht Naam wijzigen. Typ een nieuwe naam en bevestig.

Alle opnamen worden samen opgeslagen. Klik met de rechtermuisknop op het geluidsbestand dat je nodig hebt en selecteer in het contextmenu de opdracht Weergeven in map. Windows Verkenner opent de juiste map. Eventueel kun je het bestand hier kopiëren om het bijvoorbeeld tijdelijk op je bureaublad te plaatsen.

Via de rechtermuisknop open je de locatie waar het geluidsbestand staat.

Transcriptie starten

Terug naar Microsoft Word waar je de opdracht Transcriberen onder de knop Dicteren terugvindt. Deze functie zit in de Windows-versie van Microsoft Word, maar niet in de macOS-variant. Wat die laatste betreft, geen nood. De Apple-club die deze functie toch wil gebruiken, kan net zo goed een beroep doen op de webversie van Word die minstens even goed werkt. Ga naar https://office.com en klik op de knop Aanmelden. Typ het e-mailadres en wachtwoord van je Microsoft-account en klik op Aanmelden.

Klik nu links op het Word-pictogram, open een nieuw leeg document en daarna vind je ook hier in het tabblad Start de knop Dicteren / Transcriberen. Het maakt niet uit of je de online- of desktop-versie gebruikt. Door op de knop Transcriberen te klikken, opent aan de rechterkant een zijbalk waar je eerst de taal selecteert voor de transcriptie. In het keuzemenu vind je de lijst van alle talen waaronder het Nederlands. Deze lijst is alfabetisch gerangschikt, maar Nederlands staat hier net onder Deens. Waarschijnlijk is dit een overblijfsel van de alfabetische rangschikking op basis van de term ‘Dutch’.

Selecteer de taal om het audiobestand te interpreteren en start de opname.

Live-opname starten

Wil je rechtstreeks gesproken tekst transcriberen? Klik dan op de blauwe knop Opname starten. Hiermee opent rechts het deelvenster Transcribe. Laat het deelvenster open tijdens de opname. Je ziet in het midden een blauwe microfoonknop. Als je daarop klikt, kun je de opname pauzeren. Klik er opnieuw op om door te gaan. Je kunt zo vaak starten en stoppen als je zelf wilt. Ondertussen loopt een teller die aangeeft hoelang de opname bezig is.

In tegenstelling tot bij de dicteerfunctie wordt tekst die je uitspreekt nog niet automatisch in het geopende Word-document toegevoegd. Alle geluidsopnamen die je op deze manier maakt, worden opgeslagen als wav-bestanden in de cloud in de map Onedrive / Documenten / Geluidsopnamen. Ben je klaar, dan gebruik je de knop Nu opslaan en een transcriptie maken. Zodra het bestand is geüpload, gaat Word aan de slag met het converteren van de gesproken tekst naar geschreven woorden. Voor langere opnamen kan het transcriberen echt even duren.

Tijdens de opname loopt een teller die de duur aangeeft.

Transcriptie invoegen

Het resultaat krijg je te zien in de rechterbalk. Bovenaan staan de besturingsknoppen om de audio te beluisteren. Daaronder lees je de transcriptie. Is de tekst door dezelfde persoon ingesproken, dan lees je naast iedere tijdstempel Spreker 1.

Het transcript wordt opgeslagen en je kunt dit deelvenster sluiten en later teruggaan. Om de transcriptie in het Word-document in te sluiten klik je op de knop Toevoegen aan het document. Daarmee verschijnt er een keuzemenu met vier opties: Alleen tekst, Met sprekers, Met tijdcodes en Met tijdscodes en sprekers. Geef aan wat je nodig hebt. In het Word-bestand staat bovenaan een link naar het wav-bestand met de opname en daaronder komt de uitgeschreven versie. Helemaal rechts onderaan in de zijbalk staat de knop om een Nieuwe transcriptie te starten.

Er zijn vier manieren om de transcriptie in de Word-tekst toe te voegen.

Opname inladen

De functie werkt ook met audio-opnamen die je vooraf hebt gemaakt met Windows Geluidsrecorder zoals we eerder hebben uitgelegd. Op die manier maak je rustig de opname om die achteraf thuis te verwerken. Nadat je in het tabblad Start de opdracht Dicteren / Transcriberen hebt gekozen, selecteer je eerst weer de taal en daarna gebruik je de knop Audio uploaden.

Voor de gelegenheid hebben we een dialoog opgenomen tussen twee personen. Opnieuw verschijnt het geluidsbestand bovenaan en de transcriptie in de zijbalk. Deze keer zie je duidelijk wat Spreker 1 heeft gezegd en hoe Spreker 2 heeft gereageerd. Om duidelijker te maken wie wat gezegd heeft, ga je met de muisaanwijzer over Spreker 1 en gebruik je het potloodje dat verschijnt. Op die manier wijzig je ‘Spreker 1’ bijvoorbeeld in de naam van deze persoon. Vink daarbij de optie Alles wijzigen Spreker 1 aan, zodat de aanpassing in de volledige transcriptie wordt uitgevoerd. Wanneer je met de muisaanwijzer over zo’n stukje tekst gaat, zie je niet alleen het potloodje, maar ook een plusteken. Door daarop te klikken voeg je dit stukje tekst toe aan het document zonder de link naar het audiofragment. Doorloop de tekst in de rechterbalk. Zitten er nog fouten in de tekst, dan kun je die daar corrigeren voordat je de inhoud toevoegt aan het openstaande Word-document.

Het is mogelijk om de aanduiding ‘Spreker 1’ en ‘Spreker 2’ te vervangen door namen of persoonsaanduidingen.

Transcriptie samenvatten

Heb je op deze manier een transcriptie gemaakt van een vergadering, dan kan dit behoorlijk uit de klauwen lopen. Om de tekst samen te vatten, zodat de lezer van dit verslag niet alles woordelijk moet verwerken, kun je een beroep doen op de AI van Copilot. Klik in het tabblad Start op de knop Copilot en voer een prompt in. Een prompt is een geschreven opdracht. Geef bijvoorbeeld als prompt: Dit document samenvatten. Klik op Enter en laat AI het werk doen.

Je kunt altijd Copilot inschakelen om een transcriptieverslag te laten samenvatten.