Facebook heeft een grote honger naar (gebruikers)data, dat mag hopelijk geen al te grote verrassing zijn. Als gebruiker kun je de schade echter proberen te beperken door privacy- en veiligheidsinstellingen eens kritisch onder de loep te nemen.

Facebook – tegenwoordig onder het al even omstreden hernoemde moederbedrijf Meta vallend – is verre van het braafste jongetje van de klas als het gaat om verzamelen en beheer van gebruikersgegevens. Het door privacy-schandalen geplaagde bedrijf zou eigenlijk voor elk weldenkend mens een no-go moeten zijn. Alleen: er is geen alternatief meer. Zeker de alweer wat oudere internetgebruiker blijft daarom verknocht aan Facebook. Jongeren zijn voor een flink deel allang vertrokken naar net wat anders werkende systemen als bijvoorbeeld Reddit, Discord, messengers en messengergroepen, Instagram (helaas ook van Meta) enzovoort. Maar veel van die genoemde oudere social media-gebruikers voelen zich daar niet thuis. Meta weet dat ook en realiseert zich goed dat het vaak tevens een groep gebruikers is die wat geld te verteren heeft. Meer dan jongeren in ieder geval. En dus zijn advertenties én het verkopen van gebruikersgegevens dé grote inkomstenbronnen. En daarbij wordt niet altijd even correct volgens de regels gespeeld.

Blijf alert onder alle omstandigheden 

Gelukkig kun je in Facebook heel veel privacy-gerelateerde zaken naar eigen hand zetten. Met daarbij wel alvast één heel grote waarschuwing vooraf: je kunt zaken afwijzen, máár: je weet nooit honderd procent zeker of Meta zich ook aan jouw wensen houdt. Daarom is het ook verstandig een aantal leefregels voor Facebook aan te houden. Daarover later in dit artikel meer. We nemen een kijkje in de settings van Facebook middels de iPad-app. Deze levert overzichtelijke screenshots op, vandaar. Vanzelfsprekend kom je dezelfde settings ook tegen op je smartphone of zelfs in de webversie van Facebook. Maar we moesten iets kiezen, dus dat werd deze.

Accountbeveiliging 

Start de app en tik op de balk onder in beeld op de knop Menu (met de drie streepjes), gevolgd door een tik op Instellingen en privacy en Instellingen. Doorloop als eerste eens alle items onder het kopje Account. En vraag jezelf af of er niet teveel onnodige gegevens over jou bekend zijn bij Facebook. Maar ook of je wachtwoord wel sterk genoeg is. Maak het liefst gebruik van een wachtwoordgenerator om een sterk wachtwoord uit willekeurige tekens te laten maken. Bewaar dat op een veilige plek. Zeker als je de Facebook-app gebruikt, hoef je feitelijk maar één keer in te loggen. Dus die enkele keer in je leven dat je het moeilijke wachtwoord in moet voeren is nihil. Maar het zorgt er wel voor dat kwaadwillenden wel heel moeilijk je account kunnen kraken. Onder Wachtwoord en beveiliging vind je trouwens nog meer interessante zaken. Doorloop ze allemaal kritisch. Overweeg bijvoorbeeld om tweetrapsverificatie in te schakelen. Dat leidt ertoe dat je af en toe een beveiligingscode via een app of sms in moet voeren. Maar tegelijkertijd zorgt het voor een onkraakbaar account. Klik zeker ook even op Controleer je belangrijkste beveiligingsinstellingen, dan zie je in één oogopslag waar het beter kan.

Wie ziet wat van jou? 

Klik op < linksboven in beeld om terug te keren in het instellingenmenu, dat werkt bij alle genoemde opties. Klik onder Doelgroep en zichtbaarheid op Profielgegevens. Ons advies: vul hier zo min mogelijk in en verwijder wat niet noodzakelijk is voor het functioneren van je account. Tik op < en dan op Hoe mensen je kunnen vinden en contact met je kunnen opnemen. Kijk heel kritisch naar de hier beschikbare opties. Wil je zelf de regie zoveel mogelijk in de hand houden, zet dan alle opties – waar mogelijk – op Vrienden. En kies voor Nee bij de optie Wil je dat zoekmachines buiten Facebook doorverwijzen naar je profiel? Zo vinden mensen van wie je liever niet hebt dat ze je vinden je nooit, inclusief een eventueel net iets te nieuwsgierige baas. Overigens: alle reacties die je onder posts van anderen plaatst - en zeker berichten van derden zoals bijvoorbeeld nieuwssites - zijn altijd door iedereen leesbaar! Ook als je lid bent van groepen, zijn daar geplaatste berichten door iedereen in die groep te lezen, vriend of niet. Betreft het een openbare groep, dan kan wederom iedereen meelezen, ongeacht de geselecteerde restricties.

Limiteer meelezers zoveel mogelijk

Tik op < en  daarna op Profiel en taggen. Hier kun je bijvoorbeeld aangeven wie er berichten op je wall mogen plaatsen, maar ook het hele ietwat vervelende tag-gedoe beheersen. Doorloop alles eens rustig en stel zoveel mogelijk in op Vrienden. Dat zijn immers de mensen waar je dingen mee wilt delen en – waarschijnlijk – niet met de rest van de wereld. Net zo min als je wilt dat anderen jouw persoonlijke gedeelde zaken ongebreideld wereldwijd delen.

Waar het onder de streep om gaat is – hopelijk – duidelijk geworden: stel restricties in waar mogelijk. Op die manier hou je jouw posts voor jezelf en een écht select groepje mensen. Kijk trouwens zeker ook eens naar die ‘vrienden’. Want wie zijn echte vrienden en wie ken je eigenlijk niet eens? Misschien tijd om hier ook eens de bezem doorheen te halen…

Leefregels voor Facebook

Naast de ingestelde restricties is het ook zaak om je simpelweg aan een aantal leefregels te houden. Een deel is – hopelijk – een open deur, een deel is misschien ook nieuw. Hou je eraan om ellende te voorkomen. Laten we om te beginnen eens kijken naar een zoveelste vriendschapsverzoek van een onbekende. Ken je die persoon écht niet: afwijzen. Heb je meermaals contact gehad met die persoon op Facebook, dan kun je eens een kijkje nemen op zijn of haar profiel. Bestaat dat al langer en staan er gewone actieve posts op en voelt het ‘goed’, dan kun je overwegen deze persoon toe te voegen aan je lijst met vrienden. Houd vervolgens dat nieuwe contact goed in de gaten, om te voorkomen dat je een wolf in schaapskleren hebt binnengehaald. Is een profiel nieuw, staan er slechts wat foto’s van schaarsgeklede dames of heren op en verder niks? Snel afwijzen deze ‘vriend’. Reageer verder in principe ook niet op advertenties, veel adverteerders op Facebook zijn op z’n minst twijfelachtig te noemen. De geadverteerde spullen kun je ook elders in een gerenommeerde webshop scoren. Waarom risico op gedoe lopen? Heel belangrijk: deel nooit adresgegevens, telefoonnummers, inloggegevens, credicardnummers enzovoort via Facebook. Ook niet via Messenger dat standaard geen versleuteling toepast. Gewoon nooit, klaar.

Denk na voor je een foto plaatst 

Verder is het oppassen met plaatsen van foto’s. Zeker plaatjes geschoten met een smartphone zijn voorzien van nauwkeurige locatiegegevens. Een dief zou zo dus een foto gemaakt in de huiskamer kunnen gebruiken voor het achterhalen van je adres. En daar misbruik van maken als je vervolgens in de zomer live vakantiefoto’s op Facebook zet. Want dan is de kans immers vrij groot dat je niet thuis bent.

Wat foto’s betreft moet je ook uitkijken voor exemplaren met gezichten erop. Die worden allemaal geïndexeerd en in een database opgeslagen. Om jou weer te kunnen taggen of koppelen aan andere gebruikers. Of adverteerders.

Een laatste no-go is het plaatsen van foto’s met kinderen in beeld. Niet doen, er is een legioen aan vieze oude mannetjes m/v dat z’n hart ophaalt aan dit soort gratis beeldmateriaal. Voor je het weet zit jouw kind in een verzameling kinderfoto's die op de zwarte markt gedeeld of verhandeld wordt. Triest, maar dat is zoals het is anno nu. Laat gewoon zo min mogelijk sporen uit je échte privéleven na op een openbaar(!) medium als Facebook.

©PXimport

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.