Je hebt net je Windows-systeem helemaal op orde en nu wil je een complete back-up. Je overweegt een overstap naar een grotere harde schijf of een snelle SSD. Voor dergelijke scenario's komt de tool CloneZilla goed van pas. Die maakt het mogelijk je (systeem)partitie of je hele schijf te klonen.

01 Image & kloon

Om een exacte kopie van een partitie of harde schijf te krijgen, kun je zowel een 'image' als een 'kloon' gebruiken. Een image is één bestand waarin de hele kopie wordt opgeslagen (vooral handig als back-up). Bij een kloon, zoals we in deze workshop maken, wordt niets in een apart bestand weggeschreven, maar maak je de meest letterlijke kopie van alle bits en bytes op een partitie of schijf die je kunt bedenken: ideaal om een kant-en-klare back-upschijf te maken die je direct kunt inzetten, of om een systeem snel over te zetten naar een grotere schijf of een SSD.

02 CloneZilla Live

Voor onze kloonoperaties gebruiken wij het gratis CloneZilla, een opensource Linux-distributie. Kennis van Linux is niet nodig. CloneZilla heeft twee varianten: een live-versie en een server-editie. Voor thuisgebruik volstaat de live-versie. Je vindt die hier, waar je de rubriek Downloads opent en Stable releases aanklikt. Met het oog op compatibiliteit (met de meeste x86-cpu's) kies je bij CPU architecture voor i486. Ben je van plan een live-cd te branden, kies dan iso bij File type. Heb je liever een opstartbare usb-stick, selecteer dan zip. Bevestig met Download.

©PXimport

03 Live-cd

Als je het iso-bestand hebt gedownload, is het de bedoeling daar een opstartbare cd van te branden. Dat kan bijvoorbeeld met de gratis tool CDBurnerXP. Download en installeer het programma. In het hoofdvenster kies je vervolgens Brand ISO-bestand. Bevestig met OK en verwijs via de knop Bladeren naar het gedownloade iso-bestand. Zorg dat er een lege cd of dvd in het station zit, kies het juiste station bij Doelstation, laat het vinkje staan bij Finaliseren schijf en bevestig met Branden schijf. Even later is je opstartbare cd/dvd met CloneZilla klaar.

©PXimport

04 Stick formatteren

Beschikt je systeem niet over een cd/dvd-speler, dan ben je aangewezen op een live-stick. Daarvoor heb je het zip-bestand van CloneZilla gedownload. Stop een usb-stick in je pc, open de Verkenner, klik met de rechtermuisknop op de stationsletter van die stick en kies Formatteren. Het Bestandssysteem stel je in op FAT32, de Clustergrootte laat je ongemoeid. Kies een geschikte Volumenaam. Het vinkje bij Snelformatteren mag je laten staan. Druk op Starten om te formatteren. Houd er rekening mee dat alle eventuele data op die stick nu verdwijnen!

©PXimport

05 Opstartbare stick

Vanuit de Verkenner kopieer je de complete inhoud van het zip-bestand naar je stick: klik op het zip-bestand met de rechtermuisknop en kies Alles uitpakken. Verwijs naar je stick (niet naar een mapje op de stick!) en bevestig met Uitpakken. Na afloop open je in de Verkenner achtereenvolgens de submappen \utils en \win32 op je stick. Hier klik je dan het bestand makeboot.bat met de rechtermuisknop aan. Kies Als administrator uitvoeren. Je krijgt een melding dat je stick bootable zal worden gemaakt. Druk een willekeurige toets in om verder te gaan.

©PXimport

06 Live medium

CloneZilla staat nu klaar op een opstartmedium: een cd/dvd of een usb-stick. Stop dat in de pc waarvan je een schijf(partitie) wilt klonen en zorg dat het toestel hiervan opstart. Op sommige systemen zal CloneZilla automatisch opstarten als je de pc aanzet. Bij andere systemen moet je eerst een toets(combinatie) indrukken om een bootmenu op te roepen, waar je dan het gewenste bootmedium kiest. Desnoods maak je eerst een ommetje naar het setupvenster van je BIOS, waar je dan de opstartvolgorde (boot sequence) zo aanpast dat je systeem eerst van cd/dvd of usb-stick opstart.

©PXimport

Tuxboot

Lukt het om een of andere reden niet de usb-stick opstartbaar te maken, dan kun je het nog met de gratis tool Tuxboot proberen. Ook hier kun je er het beste voor zorgen dat je de stick vooraf als FAT32 hebt geformatteerd. Start Tuxboot als administrator op. Bovenaan stel je On-Line Distribution in op clonezilla_live_stable en current. Onderaan stel je het Type in op USB Drive en kies je de juiste stationsletter van je stick. Zodra je met OK bevestigt, zal Tuxboot CloneZilla zelf downloaden, uitpakken naar je stick en de stick opstartbaar maken.

©PXimport

07 CloneZilla opstarten

In ons eerste scenario gaan we ervan uit dat je - letterlijk - een kloon maakt van je harde schijf, en dat je met dat doel al een (nagenoeg) identieke tweede harde schijf hebt aangesloten. Als je systeem is opgestart vanaf het gemaakte live-medium met CloneZilla, kies je in het opstartmenu de bovenste optie: Clonezilla Live (Default settings, VGA 800x600). Mocht het met deze optie niet lukken, dan kun je het nog proberen met Other modes of CloneZilla Live, waarna je een van de andere opties selecteert (zoals Safe Graphic Settings of Failsafe mode).

©PXimport

08 Kloonmodus

Kies de gewenste taal (English wellicht, Nederlands ontbreekt vooralsnog) en kies Select keymap from arch list, waarna je een geschikte toetsenbordindeling selecteert (zoals qwerty / Dutch of azerty / Belgian / Standard). Vervolgens selecteer je Start Clonezilla. Zoals gezegd focussen we in deze workshop op het echte 'klonen', dus kies je in het volgende venster device-device work directly from a disk or partition to a disk or partition. Nog een stap verder vraagt CloneZilla je in welke modus je wilt werken. Kies hier Beginner mode (zie stappen 13 en 14 voor de Expert mode).

©PXimport

09 Kloonproces

In dit scenario kopieer je de ene schijf compleet naar een tweede schijf, dus kies je hier de optie local_disk_to_local_disk_clone. Nu is het even opletten. CloneZilla vraagt je de bronschijf aan te duiden. Selecteer de schijf waarvan je een kloon wilt maken. In het volgende venster duid je dan de doelschijf aan. Besef goed dat deze laatste geheel wordt overschreven met de inhoud van de bronschijf! Hierna accepteer je de standaardoptie (Skip checking/repairing source files). Bevestig met Enter en met Y (2x) en bevestig Do you want to clone the boot loader ook met Y.

©PXimport

10 Wissel

Afhankelijk van de schijfgrootte kan het kloonproces een hele tijd in beslag nemen. Na afloop druk je de Enter-toets in en kies je in het menu de optie Poweroff. Voordat je het systeem opnieuw laat opstarten, moet je een van beide schijven namelijk eerst verwijderen, omdat Windows met twee identieke schijven anders in de war kan raken. Om het resultaat uit te testen, kun je in dit geval de oude (bron)schijf verwijderen en alleen de nieuwe (doel)schijf aansluiten. Als alles goed is, start de computer nu netjes op van de nieuwe schijf. De kloonoperatie is succesvol.

©PXimport

11 Grotere doelschijf (1)

Het kan natuurlijk gebeuren dat je een kloonoperatie wilt uitvoeren van een bronschijf naar een grotere doelschijf. Ook deze operatie kun je op dezelfde manier uitvoeren als beschreven in stappen 7 t/m 10. Je zult dan wel merken dat CloneZilla niet de volledige capaciteit van de nieuwe schijf heeft benut, maar dat de partitie op die schijf precies even groot als die van de bronschijf. Dat kun je rechtzetten met een partitiebeheerder, zoals het Schijfbeheer dat in Windows zit ingebouwd. Je start het op via Windows-toets+R, waar je dan het commando diskmgmt.msc uitvoert.

©PXimport

12 Grotere doelschijf (2)

In principe heb je nu twee mogelijkheden. Je kunt de gekloonde partitie groter maken en de niet-toegewezen schijfruimte toevoegen aan de partitie. Klik die partitie hiervoor met de rechtermuisknop aan, kies Volume uitbreiden, druk tweemaal op de knop Volgende en op Voltooien. Een andere mogelijkheid is dat je van die niet-toegewezen ruimte een afzonderlijke partitie maakt. Daarvoor klik je die ruimte met de rechtermuisknop aan en kies je Nieuw eenvoudig volume. Druk op tweemaal op Volgende, kies een geschikte Volumenaam en bevestig met Volgende en met Voltooien.

©PXimport

13 Expertmodus (1)

In stap 8 gaven we al aan dat er ook een 'Expert mode' beschikbaar is. Hiermee is het bijvoorbeeld mogelijk CloneZilla de partitietabel en het bestandssysteem van een kleinere bronschijf automatisch te laten aanpassen aan de opslagcapaciteit van een grotere doelschijf, zodat ingrepen zoals in stappen 11 en 12 niet nodig zijn. Kies daarvoor Expert mode en local_disk_to_local_disk_clone. Geef zowel de bron- als de doelschijf aan en aanvaard de standaard ingestelde parameters (controleer dat ook de parameter -r van een asterisk is voorzien), evenals de optie Skip checking/repairing source files.

©PXimport

14 Expertmodus (2)

In het volgende venster kies je de optie -k1 Create partition table proportionally (OK for MBR format, not GPT). Dat zorgt ervoor dat de partitietabel aan de grotere doelschijf wordt aangepast. CloneZilla vraagt om bevestigingen. Na afloop sluit je het systeem af, verwijder je de bronschijf en ga je via het Windows Schijfbeheer na of de aangemaakte partitie inderdaad de volledige schijfruimte inneemt. Het kan gebeuren dat Windows bij het opstarten een probleem ontdekt. Gewoonlijk wordt dat automatisch hersteld. Desnoods val je terug op de methode uit stappen 11 en 12.

©PXimport

15 Grotere bronschijf (1)

Kloonprogramma's kunnen uiteraard niet 200 GB data op de bronschijf klonen naar een doelschijf van 160 GB. Maar als een partitie op die bronschijf bijvoorbeeld slechts 120 GB aan data bevat, dan krijg je die weer wél op de doelschijf. Nadat je de partitie(s) hebt gedefragmenteerd (althans op een klassieke harde schijf), ga je met een partitiebeheerder aan de slag om die zo veel mogelijk te verkleinen en op elkaar te laten aansluiten. Dat kan bijvoorbeeld met het gratis GParted, met een opstartbare cd/usb-stick.

©PXimport

16 Grotere bronschijf (2)

Vervolgens zorg je ervoor dat de doelschijf op dezelfde manier als de bronschijf is gepartitioneerd, dus hetzelfde aantal partities, dezelfde grootte en bootvlag. Daarbij houd je nog een stuk ongebruikte, niet-toegewezen schijfruimte over op de doelschijf. Ook dat doe je met Gparted. Start nu CloneZilla op. Deze keer kies je voor local_partition_to_local_partition_clone. Vervolgens duid je de (eerste) bronpartitie aan, gevolgd door de doelpartitie waarop je alle data van de geselecteerde bronpartitie wilt plaatsen. Kies na afloop eventueel Start over om zo ook (op dezelfde manier) de overige partitie(s) te klonen.

©PXimport

17 SSD-uitlijning

Als je een harde schijf of een partitie wilt klonen naar een SSD, dan loop je het risico dat de partitie(s) op je SSD niet optimaal worden 'uitgelijnd', met mindere prestaties als gevolg. Om dat na te gaan, voer je op de Opdrachtprompt het commando wmic partition get Name, StartingOffset uit, of je start de Windows-tool msinfo32 op. Open hier Systeemoverzicht / Onderdelen / Opslag / Schijven. Is het aantal bytes bij de Start(ing)offset van de partitie(s) deelbaar door 4096, dan zit de uitlijning goed.

©PXimport

18 MiniTool Partition Wizard

Blijkt de uitlijning niet zoals het hoort, dan kun je dat alsnog bijsturen, bijvoorbeeld met de gratis MiniTool Partition Wizard Home Edition. Installeer dit programma en start het op. Klik in het grafische overzicht je SSD-schijf aan en selecteer Align All Partitions in het linkerpaneel. De tool analyseert de partitie en deelt je mee wanneer die al in orde blijkt te zijn. Is dat niet het geval, dan verneem je welke partitie(s) alsnog moeten worden uitgelijnd. Klik dan linksboven op Apply. Dat vergt wel een (automatische) herstart van Windows.

©PXimport

19 Vooraf uitlijnen

In plaats van pas na het klonen van de schijf de uitlijning te corrigeren, kun je ook vooraf de uitlijning van je SSD optimaliseren. Start voordat je gaat klonen de pc met Windows op vanaf je harde schijf. Open de opdrachtprompt als administrator en voer deze opdrachten uit, waarbij je x vervangt door de stationsletter van je SSD:

diskpart

list disk

select disk x

create partition primary align=1024

active

exit

Controleer vervolgens de uitlijning zoals beschreven in stap 17.

©PXimport

20 Partitie klonen

Nu je SSD is uitgelijnd, kun je de (primaire) partitie van je schijf gaan klonen naar de partitie op je SSD. Wanneer de bronpartitie kleiner is dan de partitie op de SSD, kun je gerust CloneZilla inzetten, kies de optie local_partition_to_local_partition_clone. In het andere geval: zie het kader 'Alternatieve tool'. Als Windows wegens ontbrekende bootloader niet wil opstarten, kun je dat oplossen door het systeem van de Windows-installatie-dvd op te starten en daar Uw pc herstellen te kiezen en via Problemen oplossen / Geavanceerde opties, het Opstartherstel uit te voeren.

©PXimport

21 SSD nazorg

Is de kloonoperatie achter de rug, verwijder dan de oude schijf voordat je de pc herstart. Het kan dat je de SSD in dezelfde SATA-poort moet pluggen als die oude schijf om te kunnen opstarten. Om er zeker van te zijn dat Windows een en ander heeft geoptimaliseerd voor de SSD, voer je als administrator vanaf de Opdrachtprompt nog het commando fsutil behavior query DisableDeleteNotify uit. Is het resultaat 1 (en niet 0), dan moet je de TRIM-functie alsnog inschakelen. Dat kan met fsutil behavior set DisableDeleteNotify 0. Ga ook na of Windows de defragmentatie voor je SSD heeft uitgeschakeld.

©PXimport

Alternatieve tool

Clonezilla is minder geschikt om een bronpartitie te klonen naar een kleinere doelpartitie. Als dit je situatie is, vind je een oplossing in EaseUS Partition Master Free. Het komt erop neer dat je eerst de bronpartitie selecteert, waarna de tool die analyseert (onder meer op de hoeveelheid gebruikte data). Vervolgens duid je een stuk 'unallocated space' aan op je SSD als doellocatie. Zorg dat er een vinkje staat bij Optimize for SSD en bevestig met Apply. De tool zorgt zelf voor een dynamische herschaling van de bronpartitie zodat die op de doellocatie van de SSD past.

©PXimport

De vriezer ontdooien staat bij weinig mensen hoog op het verlanglijstje. Toch is het een klus die je niet eindeloos kunt uitstellen. IJsafzetting in je vriezer kost energie, beperkt de ruimte én verkort de levensduur van het apparaat. In dit artikel lees je wanneer het tijd is voor actie én hoe je het handig en veilig aanpakt.

Hoe weet je dat je vriezer toe is aan een ontdooibeurt?

Begin je te merken dat de lades stroef schuiven of zelfs niet meer goed dichtgaan? Dan is dat een duidelijk signaal: er zit te veel ijs tegen de wanden. Behalve dat het onpraktisch is, zorgt die ijslaag er ook voor dat je vriezer harder moet werken om koud te blijven. Dat zie je terug op je energierekening én je belast het systeem onnodig.

IJs ontstaat vooral door warme, vochtige lucht die telkens naar binnen stroomt als je de deur opent. Die lucht condenseert tegen de vriezerwanden en bevriest daar. Hoe vaker en hoe langer je de deur open laat staan, hoe sneller het probleem zich opbouwt.

Heb je een vriezer met No Frost-technologie? Dan zit je goed: die voert het vocht actief af en voorkomt ijsvorming. Toch is ook dan een regelmatige schoonmaak – een à twee keer per jaar – aan te raden. Bij oudere modellen zonder No Frost kan het nodig zijn om je vriezer elk kwartaal te ontdooien.

En ruik je bij het openen van je vriezer een muffe geur? Grote kans dat er iets mis is. Open verpakkingen, bedorven etenswaren of vocht van half bevroren producten kunnen gaan stinken. Tijd voor een schoonmaakbeurt.

Lees ook: Deze functies kun je allemaal vinden op een vriezer

©Yanukit - stock.adobe.com

Zo ontdooi en reinig je je vriezer stap voor stap

Klaar om aan de slag te gaan? Volg dan deze eenvoudige werkwijze:

Trek de stekker eruit

Veiligheid eerst: schakel de vriezer volledig uit.

Leeg de vriezer volledig

Haal alle etenswaren eruit. Gebruik een koeltas met koelelementen of zet ze tijdelijk buiten als het koud genoeg is.

Verwijder de lades

Laat ze op kamertemperatuur komen voor je ze schoonmaakt; zo voorkom je barsten of scheurtjes.

Laat het ijs smelten

Zet de deur open en wacht rustig af. Wil je het proces versnellen? Zet dan een emmer heet water in de vriezer en sluit de deur weer. Na ongeveer 30 minuten zou het meeste ijs los moeten laten.

Verwijder ijsresten voorzichtig

Gebruik nooit een mes of schroevendraaier! Neem liever een warme, natte doek of haal het ijs voorzichtig met de hand weg.

Maak de binnenkant schoon

Gebruik een sopje van warm water met een beetje afwasmiddel of soda. Vermijd agressieve geuren of chloor: die blijven hangen in het plastic.

Droog alles goed af

Zorg dat je vriezer helemaal droog is voordat je de stekker weer in het stopcontact steekt. Zo voorkom je dat er direct weer ijs ontstaat.

Zet de vriezer weer aan en vul hem opnieuw

Laat de vriezer eerst goed op temperatuur komen voordat je de producten terugplaatst. Voilà – je vriezer is weer als nieuw!

Lees ook: 12 tips tegen vieze geurtjes in huis

Windows kent flink wat verborgen of mogelijk vergeten programma’s die je waarschijnlijk niet of nog nauwelijks gebruikt. Het zijn een beetje de ‘vergeten groenten’ van Windows. Denk aan het klassieke Configuratiescherm, het Windows X-menu, het venster met speciale tekens en nog meer verborgen parels. Laten we ze eens afstoffen!

Vreemde tekens

Ben je druk aan het typen en kom je erachter dat je een vreemd teken nodig hebt? Vraag een overzicht op via het venster met speciale tekens. Dit onderdeel is diep verborgen in Windows, maar is wel handig. Het laat je snel vreemde tekens verwerken in je document, bijvoorbeeld in Word.

Open het Startmenu en typ Speciale tekens. Een overzicht verschijnt. Kies het gewenste lettertype boven in het venster. Heb je een teken gevonden, dan selecteer je het en dubbelklik je erop om het te plaatsen in Te kopiëren tekens. Klik op Kopiëren. Vervolgens kun je het teken in je eigen document plakken (met de toetscombinatie Ctrl+V). In het venster vind je ook de optie Geavanceerde weergave. Hiermee krijg je toegang tot extra opties, zoals het kiezen van een tekenset en het zoeken naar specifieke karakters door ze te beschrijven (bijvoorbeeld: ‘uitroepteken’).

Snelle toegang tot vreemde tekens, ongeacht de gebruikte app.

Gebruikersaccounts

Heb je behoefte aan een snel overzicht van de gebruikersaccounts in Windows? Je kunt een lijst opvragen. Open het venster Uitvoeren en typ Control userpasswords2. Klik op OK. Op de tab Gebruikers zie je welke gebruikers op de computer aanwezig zijn. Dubbelklik erop om de details te bekijken. Zo zie je onder meer op de tab Groepslidmaatschap welke rechten de gebruiker heeft (bijvoorbeeld Administrator of Standaardgebruiker).

ClearType aanpassen

ClearType is ingebakken in Windows en zorgt ervoor dat letters vloeiend op je scherm worden getoond. Wist je dat ClearType meerdere modi kent en je normaal gesproken de kans niet krijgt om de meest optimale modus voor je ogen en het gebruikte beeldscherm te selecteren? Open het Startmenu en typ cttune, gevolgd door Enter. Een wizard opent. Doorloop de verschillende vensters en geef aan van welke ClearType-modus je gebruik wilt maken.

Laat de letters op het beeldscherm er nog beter uitzien.

Schijfbeheer

Dacht je dat de verkenner alle informatie toont over de schijven en indeling van de computer? Dan heb je Schijfbeheer nog niet gezien. Open het Startmenu en typ diskmgmt.msc. Boven in het venster zie je de aanwezige schijven en partities. Je ziet van welk bestandssysteem gebruik wordt gemaakt, wat de status van de schijf is, welke capaciteit deze heeft en welk gedeelte van de schijf nog beschikbaar is. De onderste helft van het venster visualiseert de schijven en geeft aan hoe elke schijf is ingedeeld. Veel computers beschikken bijvoorbeeld over een verborgen Windows-herstelpartitie: of dat het geval is, zie je in dit overzicht. Klik erop met de rechtermuisknop voor aanvullende opties. Zo kun je hier de stationsletter aanpassen, maar ook de grootte van een partitie aanpassen. Veiligheid staat natuurlijk voorop; zorg daarom altijd voor een goede back-up van de bestanden voordat je wijzigingen aanbrengt via Schijfbeheer.

Gedetailleerde informatie over de schijven en partities.

Systeemconfiguratie

Ook deze verborgen tool mag niet ontbreken in ons lijstje: Systeemconfiguratie. Open wederom het Startmenu en tik msconfig. Het onderdeel geeft je informatie over de manier waarop Windows wordt opgestart (via de tab Algemeen), maar geeft ook controle over de services en andere onderdelen die tijdens de start worden geladen.

Open de tab Services voor een overzicht van aanwezige services. Bij Status zie je of ze actief of gestopt zijn. Verwijder het vinkje bij een service die je niet nodig hebt. Die functie is uiteraard alleen bedoeld voor de meer gevorderde gebruiker en als je weet waarvoor de services zijn bedoeld.

Op de tab Hulpprogramma’s vind je een lijst met handige programma’s en hun beschrijving. Maak je gebruik van een multibootsysteem met meerdere besturingssystemen? Op de tab Computer opstarten kun je kiezen welk besturingssysteem standaard moet worden geladen en hoelang het opstartmenu in beeld moet blijven.

Systeeminformatie

Wil je álles weten over je computer? Dan komt het onderdeel Systeeminformatie goed van pas. In het geopende Startmenu typ je msinfo. Aan de linkerkant zie je de verschillende categorieën waarover je de informatie kunt opvragen. Rechts in het venster vind je alle relevante details. Kies Systeemoverzicht voor een totaalweergave, waarin je onder meer ziet welke processor wordt gebruikt en welke versie de firmware van je computer heeft.

Wil je bepaalde informatie delen met anderen (bijvoorbeeld voor probleemoplossing), dan kies je voor Bestand / Exporteren. Je kunt de gegevens daarmee in een tekstbestand opslaan. Via het zoekvenster onderin (of via Ctrl+F) kun je met behulp van trefwoorden zoeken naar specifieke informatie.

Alles wat je moet weten over de computer vind je hier.

Netwerk onder controle

Je kent het ongetwijfeld: bij problemen even snel de netwerkverbinding willen herstellen door deze in en uit te schakelen. In Windows 11 is dat aardig weggestopt en al helemaal voor bekabelde verbindingen. Gelukkig is het klassieke Configuratiescherm-onderdeel nog beschikbaar. Open het Startmenu en typ ncpa.cpl. Het venster netwerkverbindingen verschijnt: alle draadloze én bekabelde verbindingen overzichtelijk in beeld, zonder opsmuk. Klik erop met rechts voor snelle acties, zoals Uitschakelen of Eigenschappen.

Handig: snel je netwerk in- en uitschakelen.

Betrouwbaar of niet

Windows houdt bij hoe het is gesteld met de prestaties van de machine. Heeft de computer een vastloper of gebeurt er iets onverwachts, dan wordt dit bijgehouden. De betrouwbaarheidscontrole geeft je een goed beeld van wat er mogelijk misgaat. Open het Startmenu en typ Betrouwbaarheid. Kies Betrouwbaarheidsgeschiedenis weergeven. In een tijdlijn lees je hoe de machine zich in de afgelopen tijd heeft ontwikkeld. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende incidenten, zoals kritieke gebeurtenissen, waarschuwingen en informatieve meldingen. Klik op een datum om te zien wat er op die dag aan de hand is. Dubbelklik op een onderdeel om de details te bekijken.

Hoe betrouwbaar is jouw computer?

Logboeken

Heb je de betrouwbaarheidsgeschiedenis bekeken en behoefte aan iets meer informatie over bepaalde gebeurtenissen op de computer? Het onderdeel Logboeken komt hiervoor van pas (in Startmenu typ je Logboeken). Klik links op Windows-logboeken. Bij Systeem zie je bijvoorbeeld welke systeemactiviteiten (inclusief fouten) hebben plaatsgevonden. Selecteer een vermelding om de details te bekijken. Op deze manier kun je eventuele fouten die je eerder in de betrouwbaarheidsgeschiedenis hebt gezien, koppelen aan meer informatie over de fout zelf.

Lokaal groepsbeleid

‘Editor voor lokaal groepsbeleid’ is niet de meest uitnodigende naam, maar in de praktijk is dit wel een interessant verborgen onderdeel van Windows 11 Pro. Hoewel dit programma primair is bedoeld voor bedrijven en netwerken met meerdere computers, kun je het ook thuis prima gebruiken om Windows naar je hand te zetten. Open het Startmenu en typ gpedit.msc. Klap de sectie Computerconfiguratie / Beheersjablonen uit. Hier vind je de verschillende Windows-onderdelen die je onder handen kunt nemen.

Via Startmenu en Taakbalk kun je bijvoorbeeld specifieke opties uit het Startmenu verwijderen of alle pop-upmeldingen laten verdwijnen. Ga wel voorzichtig te werk: dit verborgen Windows-onderdeel is krachtig en kan problemen geven als je onzorgvuldig te werk gaat. En helaas: in de Home-editie van Windows 11 is het niet beschikbaar.

Dit zijn veel opties die je normaal alleen via het Windows-register kunt aanpassen.

Windows Sandbox

Maak je gebruik van de Pro-versie van Windows 11, lees dan even verder. Die versie bevat namelijk Windows Sandbox. Met Sandbox kun je een instantie van Windows draaien in een afgebakende omgeving (ofwel in een virtuele machine). In de Sandbox kun je vervolgens programma’s (of bestanden die je niet helemaal vertrouwt) proberen, zonder dat je hiermee je primaire Windows-omgeving vervuilt. Bij het sluiten van Sandbox wordt alles gewist: de volgende keer begin je weer met een schone lei.

Open het Startmenu, typ Windows-onderdelen en kies Windows-onderdelen in- of uitschakelen. Zet een vinkje bij Windows Sandbox. Na installatie open je het via het Startmenu. Een nieuw venster met volledige Windows-omgeving verschijnt. Houd je het voor gezien? Sluit het venster simpelweg om alles te wissen.

In Windows Sandbox kun je zonder problemen zaken uitproberen.

Klembordgeschiedenis

Op een gemiddelde dag kopieer en plak je aardig wat items. Heb je een item nodig dat je eerder hebt gekopieerd? Maak dan gebruik van de klembordgeschiedenis. Druk op Windows-toets+V en zie daar: een compact venster met een overzicht van eerder gekopieerde items. Klik op het item dat je nodig hebt om het weer te plakken. Of klik op de drie puntjes om het item uit de lijst te verwijderen (als je het toch niet meer nodig hebt). Je kunt items ook vastmaken: klik op de bijbehorende punaise zodat het onderdeel altijd zichtbaar blijft. Handig!

De klembordgeschiedenis houdt bij wat je eerder hebt gekopieerd.

Bestandsgeschiedenis

We blijven nog even in de geschiedenismodus en wel met het verborgen onderdeel Bestandsgeschiedenis. Hiermee kun je kopieën maken van je bestanden en in geval van nood terugkeren naar een eerdere versie van dat bestand. Je kunt Bestandsgeschiedenis alleen gebruiken in combinatie met een externe schijf (inclusief een netwerkschijf).

Open het Startmenu en typ bestandsgeschiedenis. Klik op Inschakelen. Vervolgens geef je aan welke locatie je wilt gebruiken: klik links op Station selecteren. Wil je dat er van specifieke mappen niet een back-up wordt gemaakt, dan kies je hierna voor Mappen uitsluiten / Toevoegen en wijs je deze mappen aan. Via Geavanceerde instellingen kun je de werking verder naar je hand zetten. Zo geef je hier op hoe vaak een kopie van bestanden moet worden gemaakt en hoelang de back-ups bewaard moeten blijven. Om bestanden later terug te zetten, kies je links in het venster voor Persoonlijke bestanden terugzetten.

Broncontrole

Heb je zin om écht de diepte in te gaan, bijvoorbeeld om te zien waardoor de computer opeens trager wordt of slecht reageert? Maak dan gebruik van Broncontrole (open het Startmenu en typ broncontrole). Hier zie je per belangrijk systeemonderdeel (processor, schijf, netwerk en geheugen) hoe de prestaties zijn. Broncontrole geeft aan welke processen beslag leggen op het systeem. Reageert de computer bijvoorbeeld traag omdat de processor continu in gebruik is, dan kun je in het vak Processor de processen sorteren en ontdekken wie hieraan schuldig is. Je kunt vervolgens de boosdoener uitschakelen: klik erop met de rechtermuisknop en kies Proces beëindigen.

Geheugencontrole

Sommige programma’s helpen je met het opsporen van mogelijke computerproblemen. Goed voorbeeld hiervan is Geheugencontrole, waarmee je het werkgeheugen van de machine controleert. Open het Startmenu en typ geheugencontrole. Zorg ervoor dat je al je werk hebt gesloten en klik op Nu opnieuw opstarten en zoeken naar problemen. De computer start opnieuw op en de controle wordt uitgevoerd. Bij eventuele problemen stelt Geheugencontrole je hiervan op de hoogte.

Het werkgeheugen neem je onder de loep met de Geheugencontrole.

Opslaginzicht

Veel van de besproken vergeten Windows-onderdelen gaan al flink wat Windows-versies mee. Dat geldt niet voor alle onderdelen, zoals Opslaginzicht. Dit onderdeel helpt je bij het in bedwang houden van de bestanden op je computer. Het maakt bijvoorbeeld automatisch ruimte vrij en verwijdert tijdelijke bestanden.

Open de Windows-instellingen (Windows-toets+I) en kies Systeem / Opslag / Opslaginzicht. Uiteraard zorg je dat de optie Windows probleemloos laten werken door automatisch tijdelijke systeem- en app-bestanden op te schonen is geactiveerd. Onder Gebruikersinhoud automatisch opschonen kun je opslaginzicht inschakelen en aangeven wanneer het moet worden uitgevoerd. Standaard is dat bij weinig vrije schijfruimte, maar dagelijks, wekelijks of maandelijks behoort ook tot de mogelijkheden. Om de controle en optimalisatie direct uit te voeren, klik je op de knop Opslaginzicht nu uitvoeren (onder in het venster).

Stappenbeschrijving

Uiteraard word je regelmatig door vrienden en familie gevraagd om ze op computergebied uit de brand te helpen. Juist dan kan het verborgen onderdeel Stappenbeschrijving goed van pas komen (open het Startmenu en typ Stappenbeschrijving). Dit programma maakt screenshots van de schermen waarin je iets uitlegt en geeft aan waarop je klikt. Op basis van die stappen kun je anderen helpen en laten zien hoe je het probleem oplost.

Klik op Opname starten en voer de stappen uit. Klik hierna op Stoppen en beoordelen. Een overzicht van alle stappen verschijnt. Via Opmerking toevoegen kun je aanvullende informatie opgeven. Klik hierna op Opslaan om het bestand als zip-bestand te bewaren en met anderen te delen. Microsoft geeft overigens al enige tijd via een melding in het programma aan dat Stappenbeschrijving wordt uitgefaseerd, maar gelukkig is dat nog niet gebeurd.