Je kunt de overstap naar Windows 11 uiteraard maken via Windows Update, maar soms geeft het een veiliger gevoel om een usb-stick bij de hand te hebben waar je Windows 11 vanaf kunt installeren en herstellen. We vertellen je op welke manieren je zo’n installatie-usb-stick kunt maken.

Als je opnieuw je computer wilt instellen, kun je een opstartbare usb-stick gebruiken. Die moet je zelf maken, want officieel kun je geen fysiek medium met het installatieprogramma van Windows aanschaffen in de Microsoft Store. Voor Windows 11 zijn er twee tools beschikbaar om de installatiebestanden naar een usb-stick te downloaden en de stick opstartbaar te maken. Je kunt de officiële Media Creation Tool gebruiken om de bestanden op een verwisselbaar medium te zetten. De tweede optie is Rufus, een tool van een derde partij. Met beide programma’s kun je een usb-stick maken die de vereiste Unified Extensible Firmware (UEFI) ondersteunt.

Media Creation Tool

De officiële methode verloopt dus via de Media Creation Tool. Hiermee maak je een opstartbaar medium waarmee je Windows 11 kunt upgraden of een schone installatie kunt uitvoeren. Stop een usb-stick van minimaal 8 GB in je computer. Daarna open je de downloadpagina van Windows 11. Daar zie je drie opties. Selecteer de tweede: Installatiemedia voor Windows 11 maken. Vervolgens klik je op de blauwe knop Download Nu. Bij Partitie-indeling selecteer je Standaard Windows-installatie.

Rufus als alternatief

Rufus is een gratis tool waarmee je installatiemedia kunt maken op vrijwel iedere hardware-configuratie. Dit programma heeft twee methoden om een installatiemedium te maken: je kunt een bestaand iso-bestand gebruiken, of je downloadt de bestanden rechtstreeks van de Microsoft-servers. Wij kiezen voor de eerste manier en downloaden hetzelfde iso-bestand als in de vorige paragraaf besproken. Als dat iso-bestand binnen is, stop je een usb-stick van minimaal 8 GB in je computer. Vervolgens open je de Rufus-downloadpagina. Selecteer op de pagina onder Downloaden de optie Rufus-4.5.exe en haal dit bestand binnen.

Eigenschappen usb-stick

Dubbelklik op het bestand Rufus-4.5.exe om dit hulpprogramma te starten. Je komt direct bij de Eigenschappen van drive terecht. Onder Apparaat selecteer je de usb-stick. Bij Opstartselectie selecteer je het iso-bestand dat je eerder hebt gedownload: Win11_23H2_Dutch_x64v2.iso. Bij Image optie kies je Standaard Windows-installatie. Selecteer bij Partitie-indeling de optie GPT en bij Doelsysteem de optie UEFI (geen CSM). Bij Volumelabel typ je de naam van dit volume, bijvoorbeeld Windows 11. Laat de instellingen bij Bestandssysteem en Clustergrootte met rust. Onderaan kun je nog Geavanceerde opties voor formatteren openen. Vink de optie Snelformatteren en Uitgebreid label en pictogrambestanden aanmaken aan. Tot slot klik je op de knop Starten.

Extra instellingen

Rufus heeft in vergelijking met de Media Creation Tool het voordeel dat je nog wat aanpassingen kunt doen als onderdeel van de zogenaamde Windows-gebruikerservaring. Na je klik op Starten, volgt er namelijk nog een pop-upvenster waarin je twee instellingen kunt aanvinken: Verwijder vereiste voor 4GB+RAM, Secure Boot en TPM 2.0 om een ​​usb-flashstation te maken dat ook geschikt is voor niet-ondersteunde apparaten en Verwijder vereiste voor een online Microsoft-account om ​​installatie met een lokaal account mogelijk te maken. Klik op OK. Je ontvangt nog een waarschuwing dat alle data op de usb-stick vernietigd zullen worden. Rufus neemt nu de tijd om de installatie-usb-stick te maken.

Installeren op een werkende Windows 11-pc

We gaan er in eerste instantie vanuit dat je computer nog prima werkt, maar dat je toch Windows 11 opnieuw wilt installeren. Het maakt niet uit of je Rufus of de Media Creation Tool hebt gebruikt om de opstartbare usb-stick te maken. Stop de stick in de computer. Nu wil je dat de computer opstart vanaf die usb-stick. Dat doe je als volgt: typ bij Zoeken in de systeembalk de opdracht opstartopties. Klik op Geavanceerde opstartopties wijzigen. Onder Geavanceerde opstartopties lees je de tekst Start uw pc nu opnieuw op om de opstartopties te wijzigen, inclusief het starten van een schijf of USB-station. Dat laatste is inderdaad wat we van plan zijn. Klik op Nu opnieuw opstarten. De pc wordt opnieuw opgestart en je krijgt een venster te zien waarin je de opstartinstellingen kunt wijzigen. Kies in dit blauwe scherm de optie Een apparaat gebruiken: een usb-station, netwerkverbinding of Windows-herstel-dvd gebruiken. In het volgende scherm bevestig je dat een EFI USB Device wilt aanspreken. Daarna zal pc vanaf de usb-stick opstarten en het Windows 11-installatieprogramma openen.

Installeren op een gecrashte Windows 11-pc

Is je computer gecrasht, dan moet je op een andere manier je computer opstarten om de herstelmodus te kunnen openen. Zet je computer aan en druk herhaaldelijk op een specifieke toets, bijvoorbeeld F2, F9, F10, F11, F12, Esc of Delete. Probeer het uit of zoek het op in de handleiding van jouw computer.

Krijg je je pc nog wel aan, maar lukt het niet om de herstelmodus te bereiken, dan kun je ook het volgende trucje uithalen. Klik op Start en houd Shift ingedrukt. Klik nu op het Aan/uit-pictogram en selecteer Herstarten. Houd Shift ingedrukt tot je in het blauwe scherm van de herstelmodus bent. Kies nu voor de optie Een apparaat gebruiken. Daarna selecteer je de usb-stick. Werk je op een laptop, dan werkt in sommige gevallen het touchpad niet meer. Sluit dan even een muis aan en ga verder met de opstartprocedure.

Het vervolg van de opstartprocedure

De installatieprocedure vanaf de usb-stick start nu. Tijdens de set-up word je gevraagd enkele opties in te stellen: Te installeren taal: Nederlands (Nederland), Indeling voor tijd en valuta: Nederlands (Nederland) en Toetsenbord of invoermethode: Verenigde Staten (Internationaal). Belgische lezers die een AZERTY-toetsenbord gebruiken in plaats van QWERTY, moeten bij Toetsenbord of invoermethode de optie Belgisch (punt) selecteren. Is alles goed ingesteld, dan klik je op Volgende. Er volgt een bericht met de softwarelicentievoorwaarden waarmee je akkoord moet gaan.

Je krijgt nu twee keuzes voorgeschoteld. Ofwel kies je de upgrade waarbij Windows 11 wordt geïnstalleerd en de bestanden, instellingen en toepassingen behouden blijven. Of je kiest ervoor enkel en alleen Windows te installeren. In de volgende stap zie je de verschillende schijven die Windows detecteert. Geef zelf aan op welke schijf je Windows 11 wilt installeren. In ditzelfde venster kun je eventueel partities verwijderen en formatteren.

Upgraden naar Windows 11

Veronderstel dat je pc op Windows 10 draait en je wilt de overstap maken naar Windows 11 met behulp van een usb-stick. Controleer allereerst of je pc wel geschikt is voor Windows 11. Als dat niet het geval is, zal de installatieprocedure vanzelf stoppen en kun je gewoon verder met Windows 10, maar het blijft zonde van je tijd. Download de PC Health Check-app van Microsoft en installeer dit hulpprogramma. Wanneer de tool opent, klik je bij Inleiding tot Windows 11 op de blauwe knop Nu zoeken. Als het goed is, krijg je de geruststellende boodschap dat de pc voldoet aan Windows 11-vereisten.

Wat wil je behouden?

Herstart de Windows 10-pc en sluit alle programma’s en bestanden voordat je het besturingssysteem gaat installeren. Stop de geprepareerde usb-stick in de pc en open op de stick het bestand Setup.exe. Het venster Windows 11 installeren verschijnt. Tijdens de installatie worden meteen alle updates geïnstalleerd. Dit is de aanbevolen manier. Wil je dat niet, kies dan de optie Niet nu. Klik op Volgende en ga akkoord met de licentievoorwaarden. In de volgende stap geef je aan of je je bestanden én programma’s wilt behouden, alleen de bestanden wilt behouden en Windows wilt installeren zonder de huidige programma’s of alles wilt verwijderen inclusief bestanden, apps en instellingen. Wanneer de installatie klaar is, kom je in de welkomststappen van Windows 11 terecht, die kun je gewoon opvolgen.

Om te controleren of je over een originele kopie van Windows 11 beschikt die niet op meer apparaten wordt gebruikt dan dat de licentievoorwaarden toelaten, moet je Windows 11 na de installatie nog activeren met een productsleutel van 25 cijfers.

Downgrade naar Windows 10

Heb je spijt van je overstap naar Windows 11, mis je de werkomgeving van Windows 10 of is je computer traag en doen bepaalde toepassingen het niet meer? Je kunt op twee manieren terugkeren naar Windows 10. De eenvoudigste manier is via Windows Instellingen, maar dit werkt alleen als je Windows 11 niet langer dan tien dagen geleden hebt geïnstalleerd. Druk op Windows-toets+I om de Instellingen te openen. Vervolgens klik je op Systeem / Systeemherstel. Hier zie je Downgrade staan. Is deze regel in het grijs afgebeeld, dan zijn je tien dagen bedenktijd al voorbij. Zit je nog binnen je tien dagen, kies dan voor Terug en geef de reden op waarom je wilt downgraden. Klik op Volgende. Wil je weer terug naar Windows 10 omdat Windows 11 voor problemen zorgt, dan kun je eerst nog via Checken voor upgrades controleren of het probleem daarmee verholpen is. Niet gelukt? Klik dan een aantal keer op Volgende, tot je uiteindelijk uitkomt bij Downgraden naar Windows 10. Hierdoor wordt het systeem automatisch teruggezet.

Downgrade via schone installatie

Staat Windows 11 al langer dan tien dagen op je computer, dan kun je het besturingssysteem alleen nog maar terugzetten door middel van een schone installatie. Zorg er in ieder geval voor dat je een back-up hebt van alle gegevens die je niet kwijt wilt raken, want bij een schone installatie zullen alle gegevens op de pc gewist worden.

Eerst heb je het installatieprogramma van Windows 10 nodig. Dat kun je hier downloaden. Klik op Hulpprogramma nu downloaden. Dubbelklik op het bestand als het is gedownload. Ga akkoord met de voorwaarden en kies Deze pc nu bijwerken. In het installatieprogramma lijkt het alsof je nog bestanden kunt behouden, maar dat is in dit geval niet mogelijk. Kies dus voor Niets. Tot slot klik je op Installeren.

De laatste dagen van het jaar brengen vaak dezelfde vraag met zich mee: bakken we zelf oliebollen of halen we ze bij de kraam? Voor veel mensen is het bakken van oliebollen een gezellige traditie. Het huis ruikt heerlijk en zelf maken is vaak een stuk voordeliger. Maar hoeveel bespaar je eigenlijk als je zelf 40 oliebollen bakt in plaats van ze te kopen?

Lees ook: Oliebollen in de airfryer: ja of nee?

Wat betaal je bij de kraam?

Oliebollen van een kraam kosten doorgaans tussen de 1,25 euro en 1,50 euro per stuk. Voor 40 stuks betekent dat een bedrag tussen de 50 euro en 60 euro.

Zelf bakken: wat kost dat?

Zelf bakken brengt drie kostenposten met zich mee: de ingrediënten, olie en elektriciteit. Zo ziet dat eruit:

Ingrediënten

• Oliebollenmix: Eén pak kost gemiddeld 1,85 euro en levert ongeveer 20 oliebollen. Voor 40 stuks heb je twee pakken nodig, samen goed voor 3,70 euro.

• Rozijnen: 500 gram rozijnen is ruim voldoende en kost je 2,00 euro.

• Zonnebloemolie: Een frituurpan van normaal formaat gebruikt ongeveer 4 liter olie, wat je rond de 6,00 euro kost.

Elektriciteit

De frituurpan speelt ook een rol in de kosten. Een pan met een vermogen van 2.500 watt verbruikt per uur 2,5 kWh aan stroom. Het bakken van 40 oliebollen duurt ongeveer een uur. Met een gemiddelde stroomprijs van 0,30 euro per kWh (bron: ANWB) komt dit uit op 0,75 euro.

Totaal betaal je dus 3,70 euro + 2,00 euro + 6,00 euro + 0,75 euro = 12,45 euro voor 40 zelfgebakken oliebollen.

Hoeveel bespaar je?

Vergelijk je dit met de kraam, dan bespaar je dus ongeveer tussen de 37 en 47 euro euro. Naast de lagere kosten heb je ook controle over wat je in je oliebollen stopt: meer of minder rozijnen, of misschien iets heel anders (zie kader).

Wat als de stroomprijs hoger ligt?

De kosten voor elektriciteit kunnen verschillen per contract en leverancier. Stel, de stroomprijs ligt hoger dan 0,30 euro per kWh. Dit zijn de mogelijke kosten bij verschillende prijzen:

Stroomprijs per kWh Kosten voor 1 uur (2,5 kWh)

Zelfs met een hogere stroomprijs blijven de totale kosten voor zelf bakken aanzienlijk lager dan bij de kraam.

Of toch naar de kraam?

Oliebollen halen bij een kraam heeft natuurlijk ook zo zijn voordelen. Je hoeft zelf niet in de keuken te staan, geen beslag te maken of met hete olie te werken. Het is simpelweg een kwestie van bestellen en genieten. Bovendien biedt de kraam vaak meer variatie qua vullingen en kun je er ook appelflappen of berlinerbollen halen. Helemaal als iedereen thuis een andere smaak heeft (5 met krenten, 5 zonder, 5 met dit, 5 met dat) is kopen in plaats van zelf bakken makkelijker. Ook als je maar een paar oliebollen nodig hebt, is naar de kraam gaan vaak handiger. En niet onbelangrijk: je huis blijft vrij van vetlucht.

©PixelBiss - stock.adobe.com

Vergelijking: kraam versus zelf bakken

De moeite waard?

Zelf bakken vergt iets meer tijd en voorbereiding, maar het levert een flinke besparing op. Bovendien kun je zelf bepalen wat je erin stopt: meer rozijnen, stukjes appel of een vleugje kaneel? Het enige wat je nodig hebt is een frituurpan, een beetje geduld en een goed recept. En met de besparing op 40 oliebollen houd je misschien nog wel genoeg over voor een fles champagne om het nieuwe jaar in te luiden!

Microsoft bracht samen met Qualcomm de zogeheten Copilot+-pc’s op de markt. Deze vallen vooral op door het gebruik van een Qualcomm ARM-processor. HP heeft ons voorzien van een Copilot+-pc, in de vorm van de Omnibook X.

Een Copilot+-pc is een laptop die voldoet aan specifieke hardware-eisen om AI-mogelijkheden in Windows 11 te gebruiken. Van HP ontvingen we hun eerste Copilot+-pc in de vorm van de HP Omnibook X.

De HP OmniBook X is qua behuizing om te beginnen een van een van de fraaiste laptops die we de afgelopen twee jaar getest hebben. De grijs afgewerkte aluminium behuizing is stevig, dun en ziet er modern uit. Het enige smetje dat we konden ontdekken is dat het scherm wat lastig opengaat. HP heeft hiervoor op de voorkant wel een inkeping gemaakt, maar die is wat ons betreft net te smal, waardoor het openklappen alsnog moeilijk gaat.

De HP Omnibook X heeft een fraaie vormgeving.

Dun met usb

De Omnibook X heeft twee usb-c-poorten die allebei geschikt zijn voor data, opladen en het aansluiten van een beeldscherm. Wel zit er snelheidsverschil tussen de poorten: ze kunnen 10 en 40 Gbit/s verwerken. Aan de andere zijde vinden we een usb-a-poort met een maximale snelheid van 10 Gbit/s, die vanwege de geringe dikte van de laptop is uitgevoerd met een klepje dat je omlaag moet klappen. Aanvankelijk waren we sceptisch, maar het klepje blijkt bijzonder handig te zijn ontworpen. Aan de onderkant van het klepje steekt een randje uit dat je met de usb-stekker naar beneden duwt waarna je de usb-stekker direct de usb-poort in kunt steken. Deze inklapbare usb-poort is daarmee vrijwel net zo handig als een normale usb-poort en HP bewijst dat een normale usb-poort op een heel dunne laptop toch prima mogelijk is. Tot slot bevat de laptop nog een 3,5mm-headsetaansluiting; een kaartlezer ontbreekt.

Fijn toetsenbord

Het gedeelte van de behuizing met daarin het toetsenbord heeft een donkergrijze kleur, maar is wel naadloos onderdeel van de behuizing. Het toetsenbord zelf is grotendeel uitgevoerd in een donkergrijze kleur. De functietoetsen zijn lichtgrijs terwijl de aan-uittoets blauw is. HP heeft een mooie grote letter gebruikt die precies in het midden van de toetsen geplaatst is. Het geheel ziet er overzichtelijk en opgeruimd uit.

Het enige minpuntje zou kunnen zijn dat er geen rechter Ctrl-toets is, doordat HP aan de rechterkant de Copilot-toets geplaatst heeft en relatief grote cursortoetsen gebruikt. Het toetsenbord tikt lekker en heeft een duidelijke aanslag. Zoals we van een dure laptop verwachten, is er toetsverlichting die je kunt instellen op twee standen. Onder het toetsenbord vinden we een groot touchpad met een enigszins luide geïntegreerde knop. Deze touchpad werkt uitstekend en ondersteunt multi-touch-gebaren met twee, drie en vier vingers.

Het toetsenbord is netjes ingedeeld en heeft een mooie grote letter.

Prima scherm

Het 14inch-scherm heeft een resolutie van 2240 × 1400 pixels en daarmee een prettige beeldverhouding van 16:10. Het gebruikte ips-paneel heeft een goede kleurweergave. Vergeleken met andere duurdere laptops valt op dat de maximale helderheid niet heel hoog is. Het scherm is afgewerkt met spiegelend Gorilla Glass, omdat het een aanraakscherm betreft.

Boven het scherm heeft HP een 5megapixel-webcam geplaatst met een uitstekende beeldkwaliteit. Ook in minder goede lichtomstandigheden ben je duidelijk zichtbaar. Handig is dat de camera een fysiek schuifje heeft om de lens te bedekken als je de camera niet gebruikt. De camera ondersteunt gezichtsherkenning en is hiermee geschikt voor inloggen op je laptop met Windows Hello.

Goede prestaties

De Qualcomm Snapdragon X Elite met 12 cores valt vooral op doordat het een ARM-processor is. De HP OmniBook X bevat de X1E-78-100, de simpelste variant die een turbosnelheid mist in combinatie met 16 GB RAM. Qualcomm vergelijkt de prestaties zelf graag met Apples M3, al is dat een chip met 8 cores en zou de M3 Pro met 12 cores wellicht logischer zijn. Die vind je in alleen significant duurdere laptops.

In de benchmarks Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 zien we dat de multicoreprestaties met een score van respectievelijk 836 en 13250 punten beter zijn dan Apples M3. Apples M3 biedt dan wel weer een stuk betere singlecoreprestaties, die in Cinebench 2024 en Geekbench 6.3 respectievelijk 101 en 2353 punten bedragen. De prestaties van de Snapdragon in deze laptop zijn daarmee vergelijkbaar met de wat snellere processors uit Intels Core Ultra-reeks, bijvoorbeeld de Core Ultra 9 185H. Voor een volledig nieuwe processor is dat uitstekend. Helaas werkt de benchmark in PCMark 10, die we doorgaans op Windows-laptops gebruiken, niet met de ARM-architectuur.

Een volledig passieve koeling zoals op de MacBook Air krijg je helaas niet, maar de koeling is wel een stuk stiller dan de doorsnee-Windows-laptop.

De Kioxia BG5-ssd met 1 TB opslagcapaciteit behoort met een snelheid van 293,84 MB/s in de PCMark 10 Quick System Drive Benchmark niet tot de top, maar is op zich snel genoeg is voor een moderne laptop. Dat zie je ook terug in de maximale lees- en schrijfsnelheden van 3425,13 en 1196,60 MB/s.

De normaal door ons gebruikte accuduurtest in PCMark 10 werkt zoals hiervoor gemeld niet. In plaats daarvan hebben we een vergelijkbare accuduurtest op basis van Microsoft Office gebruikt. Hierin houdt de laptop het 13 uur en 33 minuten uit en dat is voor deze test een uitstekend resultaat. Als je zelf op de laptop werkt, haal je zeker 15 uur.

Niet alle programma’s

De Omnibook valt op doordat hij een ARM-processor bevat, maar de meeste x86-64-programma’s zullen gewoon werken dankzij emulatielaag Prism. Ten opzichte van ARM-software lever je met emulatie wel tussen de 20 en 40 procent aan prestaties in, maar de Snapdragon X Elite is alsnog snel genoeg, zodat dat voor veel software niet veel uitmaakt.

Als software niet start, kun je via de compatibiliteitsinstellingen nog instellingen aanpassen om te proberen of software dan wel draait. Dit hebben we zelf bijvoorbeeld gebruikt voor de Epic Games Launcher, die pas wilde starten nadat we ervoor kozen om het programma op één core uit te voeren. Het geeft aan dat de emulatie niet altijd perfect is.

Dat lijkt vergelijkbaar met Apple, waarbij emulatielaag Rosetta 2 gebruikt wordt om x86-64-software te draaien op Macs met een ARM-processor, maar er is toch een groot verschil. Apple schakelde in korte tijd volledig over naar de ARM-architectuur, waardoor ontwikkelaars gedwongen worden hun software daarvoor geschikt te maken. Dat is bij Windows uiteraard niet het geval. Ontwikkelaars worden dus veel minder gedwongen om een ARM-variant van hun applicatie te maken en ook grote ontwikkelaars doen dat lang niet altijd. Zo is Chrome er wel in een ARM-versie, maar Google Drive voor desktop, dat de clouddienst in de verkenner integreert, werkt dan weer niet. Google zegt daar ook geen plannen voor te hebben. Ondanks Prism moet je dus toch controleren of je software werkt in combinatie met een ARM-processor.

Als een x86-64-programma niet direct werkt, kun je proberen om de emulatie-instellingen aan te passen.

Niet optimaal voor casual gamen

Aanvankelijk zette Qualcomm ook in op de prestaties van de Snapdragon Elite X in games, maar daar lijkt het bedrijf een beetje op teruggekomen te zijn. Microsoft zelf vindt de processor in ieder geval duidelijk nog niet geschikt voor games, want vanuit de Xbox-app kunnen we geen games installeren. Via bijvoorbeeld Steam of Epic kun je wel spellen installeren. Veel spellen zijn voor een x86-64-processor gemaakt en draaien dus via Prism, en we merken dat niet ieder spel werkt. Op de website www.worksonwoa.com vind je een database waarin je kunt opzoeken of een spel werkt.

Als een spel ondersteund wordt, is het relatief ingewikkeld om hem optimaal te draaien. Dat komt doordat Microsoft met Automatic super resolution (Auto SR) nu een in Windows ingebakken oplossing biedt om spellen met behulp van AI op te schalen, vergelijkbaar met Nvidia’s DLSS, AMD’s FSR of Intels XeSS.

Waar je de andere opschalingstechnieken via de grafische instellingen van een spel activeert, schakel je Auto SR via de gpu-instellingen van Windows in. De werking is vervolgens anders dan we gewend zijn. Een spel wordt namelijk geheel uitgevoerd in een resolutie die dicht bij 800 verticale pixels ligt, zoals 1280 × 768 pixels. Dat werkt niet helemaal lekker op het 16:10-scherm van de HP OmniBook X, want de te kiezen resoluties in een 16:9-beeldverhouding worden met wat lichte vertekening naar het volledige scherm uitgerekt.

De prestaties lijken wel in orde. Wanneer we Shadow of the Tomb Raider draaien met de voorinstelling ‘lowest’ op 1920 × 1080 pixels, dan halen we 38 fps. Dat is ondanks de emulatie vergelijkbaar met bijvoorbeeld Intels Core Ultra-processors. Met Auto SR halen we vervolgens een veel beter speelbare 52 fps zonder al te veel in te boeten op beeldkwaliteit. Toch is een Qualcomm-processor dankzij de beperkte compatibiliteit en de wat vreemde implementatie van Auto SR zelfs voor casual gamers geen aanrader.

Meerwaarde npu

Door de ingebouwde npu, waarmee AI-taken lokaal afgehandeld kunnen worden, valt deze laptop met een Qualcomm Snapdragon X Elite onder de noemer Copilot+-pc. Zo’n npu met in dit geval een rekenkracht van 45 TOPS is niet bedoeld voor het lokaal draaien van bijvoorbeeld een taalmodel als ChatGPT. Dat soort toepassingen blijft lokaal het domein van snelle videokaarten met genoeg VRAM van bijvoorbeeld Nvidia. De npu is vooral bedoeld voor relatief simpele AI-taken als kleinere taalmodellen (slm), het onderdrukken van omgevingsgeluid of het verbergen van de achtergrond tijdens een videogesprek. De kans is groot dat je huidige laptop of pc dat ook allemaal kan. De kracht van de npu is dat deze chip is ontworpen om deze taken zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Hierdoor zou je accu langer mee moeten gaan, zeker als je bijvoorbeeld veel videomeetings hebt. Microsoft heeft op Copilot+-pc’s een aantal toepassingen ingebouwd die de npu gebruiken, in de vorm van Paint Cocreator, Liveondertitels en Studio-effecten. We zullen deze toepassingen hierna kort bespreken.

Verwarrend is dat Microsoft al zijn AI-diensten op de een of andere manier Copilot noemt. Copilot+ heeft dus niks te maken met de gratis virtuele assistent Copilot of het betaalde Copilot Pro, dat slimme functies in Office-applicaties ontgrendelt. Copilot+-pc’s versnellen de functionaliteit van Copilot of Copilot Pro ook niet; die AI-toepassingen draaien volledig in de cloud. Uiteraard zijn de Copilot+-pc’s wel voorzien van een Copilot-toets op het toetsenbord waarmee Copilot wordt geopend, dus de op GPT gebaseerde virtuele assistent.

Beeld creëren

Paint Cocreator gebruikt de npu voor het genereren van simpele plaatjes op basis van wat je tekent in combinatie met een prompt. Je kunt met een slider de mate van creativiteit aanpassen en aangeven in wat voor stijl de afbeelding gemaakt moet worden. Soms gaat het goed, maar vaak lijkt er niet echt naar je bronafbeelding gekeken te worden. De maximale afmeting die je kunt maken is 2000 × 2000 pixels. Het is leuk speelgoed, maar wat ons betreft nog niet meer dan dat. Gespecialiseerde clouddiensten als Dall-E of Midjourney maken veel betere afbeeldingen.

De met Windows meegeleverde applicatie Foto’s bevat overigens vrijwel dezelfde functionaliteit. De Restyle Image genereert een afbeelding op basis van een bestaande foto. Ook bevat Foto’s de Image Creator, om een simpele afbeelding op basis van een prompt te genereren.

Opvallend is dat hoewel de afbeeldingen lokaal gegenereerd worden, er wel door een achterliggende clouddienst gecontroleerd wordt of je afbeeldingen aan de voorwaarden voldoen. Zonder actieve internetverbinding werken deze functies dus niet. Zo lijkt de lokale AI voor Microsoft vooral een manier om de eigen clouddiensten te ontlasten.

Cocreator in Paint is grappig, maar wat ons betreft ook niet meer dan dat.

Liveondertitels

Bij liveondertitels wordt de npu gebruikt voor een AI-model dat gesproken tekst live van ondertiteling kan voorzien. Er worden veel talen waaronder Nederlands herkend, maar de ondertitels zelf worden alleen in een paar talen waaronder Engels getoond. De liveondertiteling werkt volledig lokaal zonder internetverbinding en kun je voor zowel streamingdiensten als lokale video’s gebruiken. Je schakelt liveondertitels in via de snelle instellingen in het systeemvak. De functie werkt op zich wel, maar is als je een film kijkt eigenlijk net iets te traag. Ook worden er in ieder geval vanuit het Nederlands best veel vertaalfouten gemaakt, waardoor dialogen niet meer te begrijpen zijn.

De liveondertiteling werkt met allerlei diensten, waaronder YouTube.

Studio-effecten

In de snelle instellingen in het systeemvak vind je Studio-effecten, waarmee je filters over het beeld van de webcam heen legt om bijvoorbeeld de achtergrond te vervagen. Het handige hiervan is dat je het centraal instelt en dit vervolgens werkt in ieder programma dat de webcam gebruikt. Naast het vervagen van de achtergrond op twee manieren kun je ook drie creatieve filters toepassen waarmee het beeld op bijvoorbeeld een tekenfilm moet lijken. Heel fraai zijn die effecten niet.

Ook kun je instellen dat je oogcontact moet houden, maar ook dat werkte voor ons niet altijd overtuigend. Het automatisch framen, waarmee je in het midden van het beeld gehouden wordt, is wat ons betreft wat te subtiel. HP levert met Poly Camera Pro zelf ook een app mee waarmee je met behulp van AI effecten over de camera kunt leggen. Dat programma biedt uitgebreide mogelijkheden, zoals het vervangen van de achtergrond en tekst over het beeld heen te leggen.

Al met overtuigen de AI-mogelijkheden die Microsoft met Copilot+ biedt niet echt en zijn het in het gunstigste geval meer handige extraatjes die niet onmisbaar zijn.

Vanuit het systeemvak kun je snel de achtergrond van je webcambeeld vervagen.

Conclusie

Vooralsnog betekent het werken op een Copilot+-pc voorzien van een Qualcomm-processor geen revolutionair andere ervaring dan een laptop voorzien van een Intel- of AMD-processor biedt. Dat valt misschien wat tegen, maar tegelijkertijd lijken Intel en AMD er wel een serieuze concurrent bij te hebben. De gebruikservaring is over het algemeen namelijk wel goed en de HP Omnibook X is een prachtige ontworpen laptop die relatief stil zijn werk doet een erg goede accuduur heeft.

Zeker als je vooral je een laptop vooral voor alledaagse kantoorwerkzaamheden gebruikt, krijg je een heel fijne ervaring in handen. Gebruik je allerlei (exotische) software, dan moet je goed onderzoeken of de door jou gebruikte programma’s het wel gaan doen. Gamen op een compacte laptop met een geïntegreerde gpu biedt je nooit de beste ervaring, maar een laptop met een Snapdragon X Elite raden we voor dat doel nog sterker af. Daarvoor voelt bijvoorbeeld de ervaring die Automatic super resolution biedt nog net wat te experimenteel.

Pluspunten

Minpunten

Prijs

€ 1399,-

Processor

Qualcomm Snapdragon X Elite X1E-78-100 (12 cores)

RAM

16 GB

Opslag

1TB-ssd

Scherm

14inch-aanraakscherm, ips (2240 × 1400 pixels)

Aansluitingen

2x usb-c (opladen en beeld), usb 3.2, 3.5mm-headsetaansluiting

Webcam

5megapixel-camera met gezichtsherkenning

Draadloos

Wifi 6E (2x2), bluetooth 5.3

Afmetingen

31,3 × 22,4 × 1,4 cm

Gewicht

1,34 kg

Accu

59 Wh

Website

www.hp.com