Op een pc kun je allerlei soorten spellen spelen en de kracht van een game-pc is natuurlijk het toetsenbord en muis waardoor je shooters en strategische spellen optimaal kunt spelen. Andere games laten zich echter beter met een controller bedienen en dan is het misschien niet zo prettig dat je ook dan achter je bureau moet zitten. Gelukkig is het mogelijk om pc-spellen naar je televisie te streamen, waardoor je de pc als spelcomputer kunt gebruiken.

Om pc-spellen op je televisie te spelen, hoef je de pc niet naar de woonkamer te verplaatsen en is ook een meterslange HDMI-kabel niet nodig. Je kunt games binnenshuis lokaal streamen en mogelijk heb je de benodigde hardware al in huis. Het lokaal streamen van games is allesbehalve nieuwe technologie. Zo introduceerde Nvidia de uitstekende clouddienst Gamestream in 2013 en bracht Steam in 2015 de inmiddels niet meer verkrijgbare Steam Link op de markt.

Gamestream was bedoeld om te gebruiken in combinatie met Nvidia’s eigen mediaspeler Shield. Het grote voordeel van Gamestream ten opzichte van bijvoorbeeld de oplossing van Steam was dat het beeld net wat eerder vastgelegd werd. De noodzaak van een Nvidia Shield als client hield slimme ontwikkelaars niet tegen, want al snel verscheen Moonlight. Deze opensource-client ondersteunt het Gamestream-protocol en kun je installeren op vrijwel alle apparaten die je op je televisie kunt aansluiten. Zo is er een Moonlight-client voor Windows, macOS, Linux, Steam Link, Raspberry Pi, Android TV en Apple TV. Ook op mobiele apparaten als smartphones, tablets en Steam Deck kun je een client installeren. Wie tot voor kort de beste streamervaring zocht, kwam al snel uit bij een Nvidia-videokaart in combinatie met Moonlight.

1 Gamestream stopt

Helaas heeft Nvidia aangekondigd dat het gaat stoppen met Gamestream. De eerste stap was dat de client op de Shield verwijderd werd. Het servergedeelte is op het moment van schrijven nog aanwezig in desktopsoftware GeForce Experience, maar dat kan door een update uiteraard veranderen.

Voor wat het waard is: je vindt Gamestream door te klikken op Instellingen en te kiezen voor Shield. Vervolgens kun je Gamestream in- of uitschakelen. Je kunt ervoor kiezen om de stuurprogramma’s of eventueel GeForce Experience niet bij te werken, maar dat kan mogelijk problemen geven bij toekomstige games.

Nvidia verwijst als alternatief naar de eigen clouddienst GeForce Now (die om een beetje serieus te gebruiken naast je eigen spellenbibliotheek ook een betaald abonnement van minimaal 10 euro per maand vereist) of lokaal streamen via Steam Link.

2 Sunshine

Het stoppen van Gamestream betekent niet dat er afscheid genomen hoeft te worden van de prima werkende technologie. In de vorm van Sunshine was er al een opensource-implementatie van het protocol dat je kon gebruiken in combinatie met de Moonlight-client. Sunshine presteerde aanvankelijk minder goed dan de echte Gamestream-dienst, maar inmiddels zijn de prestaties vrijwel gelijk. Moonlight zal zich steeds meer richten op Sunshine, waardoor er in de toekomst mogelijkheden worden toegevoegd die met Nvidia’s Gamestream niet konden.

Sunshine heeft nog een voordeel, want waar Gamestream alleen werkt op Nvidia-kaarten kun je Sunshine ook gebruiken op videokaarten van AMD en Intel. Je kunt Sunshine downloaden van GitHub. Download de laatste release (klik in de lijst onderaan op sunshine-windows-installer.exe)

De minimale systeemeisen zijn bescheiden en ondersteunt ook oude hardware. Je kunt rustig stellen dat als je pc nieuwer is dan circa 2015 de software moet werken. Belangrijker is dat je pc krachtig genoeg is om de games die je wilt streamen in de gewenste resolutie (doorgaans Full HD) te draaien. Het streamen zelf zorgt niet voor heel veel overhead, dus daar hoef je geen rekening mee te houden.

Heb je een 4K-televisie en wil je streamen in 4K, dan heb je uiteraard wel een krachtige grafische kaart nodig, zoals een GeForce RTX 3080 of beter.

3 Sunshine installeren

Start het installatieprogramma en volg de wizard door op Volgende te klikken. Standaard staan in de stap Onderdelen kiezen alle onderdelen aangevinkt. De tools gaan we gebruiken in dit artikel, de scripts niet en die kun je eventueel uitvinken. Je zou ook de optie om Sunshine te starten bij het opstarten kunnen uitschakelen, maar eigenlijk is het beter om hem ingeschakeld te laten. Klik op Installeren om de wizard af te ronden.

Daarnaast moet ook ViGEmBus geïnstalleerd zijn, dat is software die ervoor zorgt dat Sunshine met je controller kan communiceren. Het installatieprogramma van Sunshine zal ook dit programma installeren. Mocht dat niet gebeuren, dan kun je ViGEmBus hier downloaden door op Latest te klikken.

Sunshine wordt geconfigureerd via een webinterface die bereikbaar is via https://localhost:47990. Je kunt de interface van Sunshine eenvoudiger openen met de snelkoppeling in het startmenu, die opent de juiste pagina in de browser. Wanneer je ervoor hebt gekozen om Sunshine niet automatisch te starten, moet je die snelkoppeling sowieso gebruiken. Je browser geeft een waarschuwing omdat Moonlight een zelfondertekend certificaat gebruikt, dat kun je negeren.

De eerste keer dat je de webinterface start, zal Sunshine je vragen om een gebruikersnaam en wachtwoord te kiezen. Onthoud deze gegevens goed en klik op Login. De pagina herlaadt, waarna je de zojuist gekozen gegevens moet invoeren.

Heb je een Nvidia-kaart? Schakel Gamestream dan uit in GeForce Experience, zodat je er geen last van hebt.

4 Moonlight koppelen

Om gebruik te maken van Sunshine heb je bij je televisie een apparaat met de Moonlight-client nodig. Wij gebruiken in dit artikel Moonlight op Android TV, die bij ons draait op een Nokia Streaming Box 8000. Je vindt de app Moonlight Game Streaming in de Play Store.

Na installatie is de eerste stap het koppelen van je client aan je Sunshine-server. Sunshine is uiteindelijk een remote-desktop-toepassing en je wilt natuurlijk niet dat iedereen zomaar verbinding met je pc kan maken. Daarom gebruikt Sunshine voor de koppeling een pincode. Na het starten van de app zie je de naam van je pc (of de zelfgekozen naam in Sunshine via Configuration / General / Sunshine Name). Als je op de pc-naam klikt, dan verschijnt er een pincode in beeld. Klik in de bovenste balk in Sunshine op PIN en tik de pincode in waarna je op Send klikt. Je kunt in Moonlight nu op de pc klikken en je geïnstalleerde apps starten.

5 Kwaliteit stream

Voordat we een sessie starten, willen we je eerst laten zien hoe je de kwaliteit van de stream aanpast. In de praktijk wordt de limiet qua bitrate bepaald door je client. Zo heeft onze mediaspeler wel een netwerkaansluiting die theoretisch 100 Mbit/s aankan, maar meer dan 30 Mbit/s lukt in de praktijk eigenlijk niet. Sunshine zelf is erg flexibel op het gebied van resoluties, verversingssnelheden en codecs.

Uiteindelijk wordt de stream opgezet door de client en in de standardconfiguratie kan een client vrijwel alle mogelijke combinaties opvragen. Je vindt de toegestane eigenschappen in Sunshine via Configuration / General. Als je naar beneden scrolt, zie je daar toegestane resoluties en fps-waarden. Wat betreft videocodering gebruik je H.264 of HVEC (x265).

6 Stream finetunen

Als je in de Moonlight-client op het tandwiel klikt, opent de configuratie. Via Selecteer resolutie en FPS doel stel je de gewenste streamingresolutie in, wij hebben een Full-HD-televisie en gebruiken 1080p. Via Video frame rate stel je de framerate van de stream in, wij kiezen voor 60 FPS. De bitrate stel je in met Selecteer doel video bitsnelheid, wij hebben hier 25 Mbit/s ingesteld. Je bent op zoek naar de hoogst mogelijke bitrate met de minste vertraging.

Een belangrijke instelling vind je een stuk lager in de lijst, namelijk Verander HEVC instellingen. Wij hebben gekozen voor Gebruik HEVC altijd. Onze mediaspeler heeft opvallend genoeg een lagere vertraging via HVEC. Dit kun je testen door in de instellingen de optie Vertragingsbericht tonen na streamen aan te vinken. Hierdoor geeft Moonlight de totale vertraging in milliseconden na het eindigen van de stream. Eventueel vink je Prestatiestatiestieken tonen tijdens streamen aan voor extra hulp tijdens het finetunen.

Je start je eerste stream door te kiezen voor Desktop. Je sluit de sessie met de terugknop op je afstandsbediening, zo zie je de statistieken en kun je de instellingen tweaken. Je sluit de sessie af door nogmaals op de pc-naam te klikken en te kiezen voor Stop sessie.

7 Overzichtelijke interface

Gebruik je alleen Steam, dan biedt de Steam Big Picture mode een prima interface voor op televisie en deze is standaard beschikbaar. Veel gebruikers zullen echter ook spellen gebruiken die niet via Steam zijn aangeschaft. Je kunt spellen uit andere bronnen eventueel toevoegen aan Steam door ze te importeren, maar dat werkt niet altijd goed. We raden je voor het streamen van spellen naar je tv daarom een alternatieve launcher aan in de vorm van Playnite, die je kunt downloaden op www.playnite.link.

Deze launcher biedt ondersteuning voor onder andere Steam, Epic, Origin, GOG, Ubisoft Connect en lokaal geïnstalleerde spellen die geen deel uitmaken van een specifiek platform. Playnite kan automatisch al je spellen importeren vanuit de diverse platformen die je op je pc gebruikt. Je kunt (niet gevonden) spellen ook zelf toevoegen door in het hoofdmenu te klikken op Voeg Spel Toe, waarna je diverse opties krijgt.

Playnite voeg je toe aan Sunshine door in het menu op Applications te klikken en te klikken op Add new. Bij Application Name tik je Playnite en in het veld Command geef je het pad naar de fullscreen-variant op, dat is waarschijnlijk C:\Users\Gebruikersnaam\AppData\Local\Playnite\Playnite.FullscreenApp.exe. Klik vervolgens op Save.

8 Interface opruimen

Heeft een spel geen metadata, zoals afbeeldingen? Start Playnite via de normale snelkoppeling in de desktopmodus en klik met rechts op de naam van het spel en kies Bewerk. Klik vervolgens op de knop Download metadata en kies IGDB. Soms werkt dit niet. Je kunt dan een afbeelding toevoegen door in de bovenste balk te kiezen voor Media en dan bij zowel Cover Afbeelding als Achtergrond Afbeelding op het pictogram van een wereldbolletje te klikken. Je kunt nu een keuze maken uit de voorgestelde afbeeldingen die gevonden zijn op Google.

Dan nog een handigheidje als je Playnite alleen wilt gebruiken als tv-interface. Niet ieder spel is geschikt om te spelen met een controller. Je hoeft onhandige spellen niet per se te verwijderen uit Playnite, je kunt ze ook verbergen. Dit doe je door met rechts op een titel te klikken en te kiezen voor Verberg deze game. Je vindt verborgen spellen terug door bovenin op het pictogram Filters te klikken en Verborgen te selecteren.

9 Beeldscherm aanlaten?

Als je je pc door te streamen op afstand gebruikt, is het onzinnig om je beeldscherm aan te laten staan. Helaas zul je er in veel gevallen dan achter komen dat het streamen niet meer werkt. Dat komt doordat de grafische kaart een actief beeldscherm moet detecteren om daadwerkelijk beelden te kunnen produceren. Beeldschermen die via DisplayPort zijn aangesloten, worden in uitgeschakelde toestand niet gedetecteerd.

HDMI-beeldschermen worden wel gedetecteerd als ze uitgeschakeld zijn, in dat geval zal streamen met het beeldscherm uit gewoon werken. Heb je een scherm in dezelfde beeldverhouding als een televisie (16:9), en dezelfde of lagere resolutie als je televisie? Dan kan streamen met uitgeschakeld beeldscherm in de praktijk prima werken.

Wijkt de resolutie of de beeldverhouding van je scherm af van je televisie, bijvoorbeeld omdat je een 21:9-scherm hebt, dan werkt het in de praktijk allemaal niet zo soepel. Er zijn wel tools die de resolutie en beeldverhouding van je pc wijzigen bij het starten van een stream, maar helemaal vlekkeloos werkt dit niet en soms zal de pc na het afsluiten van een spel weer omschakelen naar de eigenlijke resolutie van het scherm, waardoor het gestreamde beeld op je televisie niet meer klopt. Gelukkig is er een handige oplossing in de vorm van een nepstekker voor HDMI.

10 Nepstekker voor HDMI

Heb je een DisplayPort-scherm of wijkt je scherm te veel van je tv af, dan kun je dus een nepstekker voor HDMI gebruiken. Dit is een dongel die je op de HDMI-uitgang van je videokaart aansluit en die vervolgens een scherm simuleert. Op die manier denkt je grafische kaart dat er een scherm is aangesloten en kunnen beelden altijd gegenereerd worden.

Dergelijke dongels zijn er in 2K- en 4K-uitvoeringen, let er dus op dat wanneer je een 4K-televisie hebt je ook daadwerkelijk een 4K-nepstekker aanschaft. Veel 2K-modellen kun je overigens ook op 4K instellen, maar niet met een verversingsfrequentie van 60 Hz. Heb je geen vrije HDMI-uitgang op je videokaart, dan zijn er eventueel ook voor DisplayPort van dit soort nepstekkertjes te koop.

Je kunt nepstekkers voor HDMI op diverse plaatsen kopen. De gangbare Engelstalige term op internet is overigens ‘dummy plug’ en webwinkels zoals Amazon verkopen tientallen verschillende onder die naam. Let wel op de levertijd, het is zonde om twee weken te moeten wachten op een plugje van een paar euro.

11 Nepstekker configureren

Windows op deze manier voor de gek houden heeft één nadeel: je hebt nu altijd een tweede nepscherm actief en onbedoeld kun je een programmavenster naar dit niet-bestaande scherm verplaatsen. Je kunt dit deels voorkomen door het virtuele scherm in Windows op een vreemde positie te zetten, zoals linksboven.

Wil je zowel je echte beeldscherm als het nepscherm (soms) aan laten staan terwijl je Sunshine gebruikt, dan kun je in Sunshine aangeven dat de dummy plug voor het streamen gebruikt moet worden. Open de webinterface van Sunshine, klik op Configuration en open het tabblad Audio/Video. In het veld Output name geef je de naam van het juiste beeldscherm op. Deze naam achterhaal je met een meegeleverd tooltje. Open de Opdrachtprompt en navigeer naar de juiste map met het volgende commando:

Met het volgende commando achterhaal je vervolgens de namen van de aangesloten schermen:

Op basis van de resolutie kun je vermoedelijk achterhalen wat het nepscherm is. Vul die naam in het veld Output name in, bijvoorbeeld \\.\DISPLAY2. Overigens hebben wij gemerkt dat als je iets in de monitorconfiguratie verandert, deze namen soms veranderen.

Je kunt ook het nepscherm na het instellen in de Windows-instellingen weer uitschakelen. Dan heb je tijdens je normale werkzaamheden er nooit last van. Wil je echter streamen, dan moet je ervoor zorgen dat je echte scherm uitstaat. Windows zal de uitgeschakelde dummy plug dan toch inschakelen, waarna Sunshine deze kan gebruiken voor de stream. Dit werkt overigens alleen als je een DisplayPort-monitor hebt, een HDMI-monitor zal ook uitgeschakeld nog gedetecteerd worden. Je kunt dan het eerdergenoemde veld Output name instellen. Probeer uit wat voor jou het fijnste werkt.

Playnite zelf kun je ook nog optimaliseren afhankelijk voor welke monitorconfiguratie je kiest. Ga in Playnite via het pictogram rechtsboven naar het menu Instellingen / Algemeen. Vink daar de optie Gebruik altijd primaire beeldscherm aan als je je normale monitor uitschakelt als je streamt met Sunshine. Doe je dat niet (altijd), stel dan bij Doel scherm het juiste scherm in, waarschijnlijk je dummy plug.

12 Controller

Dan zijn we bij het lastigste deel uitgekomen: de controller en dan met name de vibratiemogelijkheid. Je kunt op zowel Android TV, Google TV, Apple TV en Raspberry Pi 4 een bluetooth-controller koppelen en gebruiken in Moonlight, bijvoorbeeld een PS4-controller (DualShock 4) of een Xbox One-controller.

Op een Apple TV zal een DualShock 4 of Xbox One-controller als je tvOS 14 of nieuwer gebruikt ook vibraties doorgeven. Android werkt ook met deze controllers, maar kan geen vibraties doorgeven. Explosies, beschietingen of harde klappen zorgen dus niet voor trillingen en dat doet toch wat af aan de immersie.

Iets wat volgens sommige gebruikers werkt, is een 8BitDo USB Wireless Adapter Gen 1 (niet de Gen 2), die de bedrade Xbox 360-controller emuleert. Met die adapter kun je een bluetooth-controller pairen, waarna deze als Xbox 360-controller herkend wordt. We hebben dit echter zelf niet uitgeprobeerd. In het kader ‘Trillen met VirtualHere’ vind je een alternatieve oplossing.

Via bluetooth kun je ook een toetsenbord en muis aansluiten waarmee je de pc kunt bedienen, vooral een muis is af en toe wel handig.

Een paar bestanden hernoemen is zo gebeurd. Maar zodra je tientallen of honderden namen moet aanpassen, schiet handmatig werk tekort. Dan komt externe software goed van pas. PowerRename, onderdeel van de PowerToys-collectie, biedt uitkomst. Met deze slimme tool kun je grote aantallen bestanden in één keer hernoemen. Dat gaat snel, efficiënt en precies zoals jij het wilt.

PowerRename activeren

PowerRename is een stuk krachtiger dan de standaard hernoemfunctie van Windows. De tool maakt deel uit van PowerToys, een opensource-project van Microsoft. Wil je de Microsoft Store-versie installeren? Open dan het Startmenu, zoek naar Microsoft Store en start de app. Typ PowerToys in het zoekveld bovenaan. Klik op Installeren zodra je het programma hebt gevonden. Na installatie verschijnt PowerToys in het systeemvak van Windows. Open het, kies in de linkerkolom PowerRename en je ziet meteen een korte animatie van hoe de tool werkt. Klik op Instellingenopenen en controleer of PowerRename is ingeschakeld. Let op: bij ons werkte PowerRename pas na een herstart van het systeem.

Contextueel menu in Verkenner

Open de map met de bestanden die je wilt hernoemen. Selecteer ze allemaal met Ctrl+A en klik met de rechtermuisknop op de selectie. In het contextmenu van Windows Verkenner kies je onderaan de opdracht Naam wijzigen met PowerRename.

Zoeken en vervangen

Daarna opent het venster van PowerRename. In het veld Zoeken geef je in welk deel van de bestandsnaam je wilt vervangen. In het veld eronder typ je de nieuwe tekst. In ons voorbeeld vervangen we het woord Image door Kreta2015. Nog vóór de wijziging wordt uitgevoerd, toont PowerRename een overzicht: links de oorspronkelijke bestandsnamen, rechts de nieuwe. Zo zie je meteen wat er verandert. Daaronder kies je of de aanpassing moet gelden voor de volledige naam inclusief extensie, alleen de bestandsnaam, of alleen de extensie.

Met de knoppen onder Tekstopmaak pas je eenvoudig het hoofdlettergebruik aan, van alles in kleine letters, naar alles in hoofdletters, alleen een hoofdletter aan het begin, of elke beginletter van een woord in hoofdletters. Het laatste pictogram schakelt de nummering in. Activeer je dat, dan voegt PowerRename automatisch nummers tussen haakjes toe aan de bestandsnamen.

Het gebrek aan een rijk contrast is een van de grootste ergernissen bij lcd- en ledtelevisies. Fabrikanten hebben daarom een slimme techniek bedacht die het contrast aanzienlijk verbetert: local dimming. In dit artikel leggen we uit hoe deze techniek van jouw grijze nachtlucht weer een inktzwarte sterrenhemel maakt.

Het contrast van je televisie is misschien wel de belangrijkste eigenschap voor mooi beeld. We willen dat wit verblindend wit is en zwart echt inktzwart. Bij oledtelevisies is dat makkelijk, want daar geeft elke pixel zelf licht. Maar de meeste televisies in de Nederlandse huiskamers zijn nog steeds lcd- of ledschermen (inclusief QLED). Die werken met een lamp achter het scherm, de zogeheten backlight. Local dimming is de techniek die probeert de nadelen van die achtergrondverlichting op te lossen.

Om te begrijpen waarom local dimming nodig is, moet je eerst weten hoe een standaard led-tv werkt. Simpel gezegd is het een groot paneel met pixels die zelf geen licht geven, maar alleen van kleur veranderen. Achter die pixels brandt een grote lichtbak. Als het beeld zwart moet zijn, sluiten de pixels zich om het licht tegen te houden. Helaas lukt dat nooit voor de volle honderd procent; er lekt altijd wat licht langs de randjes. Hierdoor zien donkere scènes er vaak wat flets en grijzig uit. De achtergrondverlichting staat immers vol aan, ook als het beeld donker moet zijn.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

De lampen dimmen waar het donker is

Local dimming pakt dit probleem bij de bron aan. In plaats van één grote lichtbak die altijd aan staat, verdeelt deze techniek de achtergrondverlichting in honderden (en bij duurdere tv's soms duizenden) kleine zones. De televisie analyseert de beelden die je kijkt continu. Ziet de processor dat er linksboven in beeld een donkere schaduw is, terwijl rechtsonder een felle explosie te zien is? Dan worden de lampjes in de zone linksboven gedimd of zelfs helemaal uitgeschakeld, terwijl de lampjes rechtsonder juist fel gaan branden.

Het resultaat is direct zichtbaar. Zwart wordt weer echt zwart, simpelweg omdat er geen licht meer achter dat deel van het scherm brandt. Tegelijkertijd blijven de lichte delen van het scherm helder. Dat zorgt voor een veel groter contrast en geeft het beeld meer diepte. Vooral bij het kijken van HDR-films en -series is dat van belang. Zonder local dimming kan een led-tv eigenlijk geen goed HDR-beeld weergeven, omdat het verschil tussen licht en donker dan te klein blijft.

©ER | ID.nl

Niet alle local dimming is hetzelfde

Het klinkt als een wonderoplossing, maar de uitvoering verschilt enorm per televisie. Het grote toverwoord hierbij is het aantal zones. Hoe meer zones de tv onafhankelijk van elkaar kan aansturen, hoe preciezer het licht kan worden geregeld. Goedkopere televisies gebruiken vaak edge lit local dimming. Hierbij zitten de lampjes alleen in de rand van de tv. Dat werkt redelijk, maar is niet heel nauwkeurig. Je ziet dan soms dat een hele verticale strook van het beeld lichter wordt, terwijl er eigenlijk maar één klein object moest worden verlicht.

De betere variant heet full array local dimming. Hierbij zitten de lampjes over de hele achterkant van het scherm verspreid. De allernieuwste en beste vorm hiervan is miniLED. Daarbij zijn de lampjes zo klein geworden dat er duizenden in een scherm passen, wat de precisie van oled begint te benaderen. Als er te weinig zones zijn, kun je last krijgen van zogenaamde 'blooming'. Dat zie je bijvoorbeeld bij witte ondertiteling op een zwarte achtergrond: er ontstaat dan een soort wazige lichtwolk rondom de letters, omdat de zone groter is dan de tekst zelf.

Ga voor de full monty!

Local dimming is dus geen loze marketingkreet, maar een dankbare techniek voor iedereen die graag films of series kijkt op een led- of QLED-televisie. Het maakt het verschil tussen een flets, grijs plaatje en een beeld dat van het scherm spat met diepe zwartwaarden. Ben je in de markt voor een nieuwe tv? Vraag dan niet alleen óf er local dimming op zit, maar vooral of het gaat om full array dimming. Je ogen zullen je dankbaar zijn tijdens de volgende filmavond!