Opgeruimd staat netjes: start weer met een frisse, nieuwe Windows
De computer wordt trager. Windows vertoont ouderdomskwalen. Of je bent gewoon toe aan een frisse werkomgeving. Tijd voor een schone lei voor Windows. En met schoon bedoelen we écht schoon. Maak een Windows-opstartschijf, waarmee je Windows schoon kunt installeren én problemen kunt oplossen. Voor Windows 10 én 11.
In dit artikel nemen we je mee in hoe je een opstartschijf of herstelstation maakt, zodat je in geval van problemen of chaos eenvoudig terug kunt naar een schone Windows-installatie.
- Opstartschijf maken
- Herstelstation maken
- Kopie terugzetten
Nieuwe start? Vergeet dan niet je gegevens te back-uppen: Gratis back-uppen met Perfect Backup
Opstartschijf Een opstartschijf leent zich voor flink wat situaties. Zo kun je de opstartschijf gebruiken om de computer écht leeg te maken en een frisse installatie van Windows uit te voeren, maar het helpt ook bij problemen. Bijvoorbeeld wanneer Windows niet wil starten of telkens vastloopt bij het inschakelen van de computer. Een opstartschijf beschikt namelijk over hulpmiddelen voor probleemoplossing, zoals het controleren van het geheugen en het terugzetten van een systeemback-up.
In het verre verleden bestond een ‘opstartschijf’ uit een diskette, waarmee je de computer in geval van nood kon opstarten. Ook een opstartbare dvd werd vaak gebruikt voor het maken van een opstartschijf. Inmiddels gebruiken we voor ons doel een opstartbare usb-stick (die we verder in dit artikel ook wel ‘opstartschijf’ noemen). Zorg voor een stick met minstens 16 GB ruimte.
Uiteraard zorgen we ervoor dat onze opstartschijf is gebaseerd op de meest recente bits en bytes van de Windows-versie die we gebruiken. Microsoft heeft de meest recente installatiebestanden van Windows 10 en Windows 11 online geplaatst en daar maken we dankbaar gebruik van. Ga naar de website van Microsoft en kies Windows 10 of Windows 11. Maak je gebruik van Windows 10, dan download je het hulpprogramma voor het maken van media (in het Engels: Media Creation Tool). Klik op Hulpprogramma nu downloaden.
Maak je gebruik van Windows 11, dan heb je meer mogelijkheden. Je kunt gebruikmaken van de optie Installatiemedia voor Windows 11 maken. Die optie is vergelijkbaar met het eerdergenoemde Hulpprogramma voor het maken van media. Behalve die optie kun je ook een Windows 11-schijfkopiebestand downloaden (beter bekend als iso-bestand. Deze optie geeft meer flexibiliteit.
Schijfkopiebestand (Windows 11)
Ga je in het geval van Windows 11 aan de slag met een schijfkopiebestand, dan zoek je op de pagina naar de sectie Windows 11-schijfkopiebestand (ISO) downloaden. In de lijst kies je voor Windows 11 (multi-edition ISO) en klik je op Downloaden. Hierna kies je de gewenste taal en klik je op Bevestigen. De download wordt ‘klaargezet’: klik hierna op Download. Die koppeling is tot 24 uur na de aanmaakdatum geldig en aanklikbaar.
Schijfkopiebestand (Windows 10)
Voor Windows 11 biedt Microsoft op het moment van schrijven netjes een iso-bestand aan. Voor Windows 10 ontbreekt die optie en word je gedwongen om het hulpprogramma voor het maken van media gebruiken. Het is wellicht verleidelijk om een van de vele iso-bestanden op niet-officiële websites te gebruiken, maar dat is niet verstandig. De herkomst van die bestanden is niet gegarandeerd.
Met een slimme truc zorg je er echter alsnog voor dat de officiële website een iso-bestand van Windows 10 aanbiedt: zorg dat de browser zich als een niet-Windows computer voordoet. In Chrome of Edge kies je voor Meer opties (de knop met de drie puntjes) en klik je op Meer hulpprogramma’s. Kies Ontwikkelhulpprogramma’s. Druk hierna op Ctrl+Shift+M. In de balk bovenin klik je op Responsive. Kies nu een ander platform, bijvoorbeeld iPad Air. Bezoek de eerdergenoemde downloadpagina van Microsoft. Het iso-bestand wordt met deze truc nu wél netjes aangeboden: klik op Windows 10 (multi-edition ISO) om het te downloaden.
Via Hulpprogramma
Als je het Hulpprogramma voor het maken van media gebruikt, hoef je zelf weinig te doen. Op de downloadpagina van Microsoft klik je op de knop Download nu bij de sectie Installatiemedia voor Windows 11 maken (in geval van Windows 11) of op de knop Hulpprogramma nu downloaden (in geval van Windows 10). In het hulpprogramma kies je voor Installatiemedia voor andere pc maken en klik je op Volgende. Kies nu de gewenste taal en uitvoering van Windows en klik op Volgende.
De wizard vraagt welk medium voor de opstartschijf moet worden gebruikt: wij kiezen voor USB-flashstation. Klik op Volgende en selecteer het usb-station. Klik achtereenvolgens op Volgende en op Voltooien.
Opstartschijf maken?
Kies uit een van de vele usb-sticks
Via de Opdrachtprompt
Geen zin om een apart programma te gebruiken voor het maken van de installatiemedia? Met de ingebouwde Opdrachtprompt van Windows lukt het je zonder hulp van buitenaf.
Steek de usb-stick in de computer en typ Opdrachtprompt in het Startmenu. Kies voor Als administrator uitvoeren. Eerst maken we de usb-stick geschikt. Typ Diskpart gevolgd door Enter. Typ nu List Disk, waarna een overzicht van schijven met bijbehorend nummer verschijnt. In dit overzicht vind je ook de usb-stick. Weet je niet zeker om welke schijf het gaat? Bij Grootte kom je erachter. Ga pas verder als je hier zeker van bent, zodat je niet in de stappen verderop per ongeluk de verkeerde schijf wist.
Maak de schijf actief, zodat je er een opstartbare schijf van kunt maken. Typ Sel Disk X, waarbij je X vervangt door het juiste nummer (bijvoorbeeld Sel Disk 4) en druk op Enter. Typ Clean gevolgd door Enter. Maak vervolgens de primaire partitie aan, via de opdracht:
Create Partition Primary
Controleer het resultaat en maak de nieuwe partitie actief, zodat deze wordt gebruikt: typ List Par voor een overzicht van de partities. Typ nu Active gevolgd door Enter.
Tot slot formatteer je de usb-stick volgens de NTFS-bestandsindeling met de opdracht:
Format fs=NTFS label=install QUICK OVERRIDE
Druk op Enter, typ Exit en verlaat het programma.
Kopiëren maar!
Je beschikt nu over een opstartbare usb-stick, waarop we de installatiebestanden van Windows kunnen plaatsen. Zorg dat het hiervoor benodigde iso-bestand op een eenvoudige locatie op de computer is opgeslagen. Vanuit de Opdrachtprompt geef je de volgende opdracht:
PowerShell Mount-DiskImage -ImagePath
Gevolgd door het volledige pad en bestandsnaam van het iso-bestand. Bijvoorbeeld:
PowerShell Mount-DiskImage -ImagePath "C:\Gebruikers\Gebruikersnaam\Download\windows11.iso"
We gebruiken vervolgens het eerder besproken Diskpart om de schijfletter van het iso-bestand te achterhalen: typ Diskpart en druk op Enter. Typ hierna List volume en zoek de schijfletter op. Typ Exit gevolgd door Enter. Open het iso-bestand via de schijfletter: typ E:\ en druk op Enter (vervang E:\ door de juiste letter die je zojuist hebt opgezocht).
Open hierna de map Boot in het iso-bestand, via de opdracht Cd Boot. We zorgen er nu voor dat de usb-stick correct wordt ingesteld voor opstarten. Typ Bootsect /nt60 X: en vervang X: door de letter van de usb-stick, bijvoorbeeld Bootsect /nt60 D: en druk op Enter.
Kopieer tot slot de Windows-bestanden naar de usb-stick met de opdracht Xcopy E:\*.* D:\ /e /f /h.
Hierbij is E:\ de letter van het iso-bestand en D:\ de letter van de usb-stick. Wacht tot de Opdrachtprompt meldt dat het kopiëren is afgerond. De usb-stick is klaar voor gebruik.
Via opensource
In plaats van het officiële hulpprogramma (of het met de hand maken van de usb-stick) kun je gebruikmaken van Rufus. Met dit programmaatje kun je van allerhande iso-bestanden een opstartschijf maken, dus ook van de Windows-installatiebestanden. Zorg dus dat je over het iso-bestand beschikt, voordat je verdergaat. Je vindt de nieuwste versie van Rufus op de website.
Open het programma en sluit de lege usb-stick op de computer aan. In de sectie Device verschijnt de usb-stick. Kies voor Disk or ISO image bij de sectie Boot selection. Klik hierna op Select en blader naar het iso-bestand van Windows. Bij Image Option kies je vervolgens voor Standard Windows 11 Installation (TPM 2.0 + Secure Boot).
Prettig aan Rufus is de grote flexibiliteit ten opzichte van het officiële Microsoft-hulpprogramma. Heb je een computer die officieel niet wordt ondersteund door Windows 11, dan kun je er met Rufus voor zorgen dat de zelfgemaakte opstartschijf geen controle uitvoert, en je Windows alsnog kunt installeren. Kies dan voor de optie Extended Windows 11 Installation (no TPM/no Secure Boot).
Windows-noodschijf
Wil je in geval van nood de computer controleren op problemen en eventueel een eerder gemaakte back-up van Windows 10 of Windows 11 terugzetten? Dan kun je hiervoor een herstelstation maken. Hiermee heb je toegang tot diagnostische programma’s, onder meer voor het controleren van de vaste schijf, het interne geheugen en de systeembestanden. In zowel Windows 10 als Windows 11 vind je de ingebouwde mogelijkheid om een herstelstation te maken.
Sommige computers zijn vanuit de fabriek al voorzien van een herstelstation. De bestanden zijn dan vaak ondergebracht op een (verborgen) herstelpartitie, die je standaard ook niet ziet via Verkenner. Je kunt dit zelf controleren via Schijfbeheer. Open het Startmenu en typ Diskmgmt.msc. In onderste helft van het venster vind je een blok Herstelpartitie als deze op het systeem aanwezig is. Kun je de partitie niet vinden, dan is deze niet aangemaakt door de fabrikant.
Zoek de verschillen Wat zijn nu de verschillen tussen een opstartschijf en een herstelstation? Een herstelstation is net als een opstartschijf een opstartbare usb-stick. Beide methoden geven toegang tot programma’s voor probleemoplossing. Een herstelstation biedt je bovendien de mogelijkheid om Windows opnieuw te installeren. Het maakt hiervoor gebruik van de systeembestanden die tijdens het maken van het herstelstation zijn gekopieerd.
Een opstartschijf biedt je de mogelijkheid om de meest recente installatiebestanden van Windows te downloaden, zonder dat je (voor de download) een licentiesleutel hoeft te hebben. Je kunt hiermee een installatie van Windows uitvoeren, ook als de computer een lege vaste schijf heeft.
Een herstelstation maken
Zorg voor een stick met een capaciteit van 16 GB. Open het Startmenu en typ Herstelstation. In het eerste venster vraagt de wizard of er ook een back-up van de systeembestanden moet worden gemaakt. Die optie is nodig om het herstelstation later eventueel te gebruiken om Windows opnieuw te installeren. Plaats een vinkje bij Maak een back-up van de systeembestanden naar het herstelstation. Klik op Volgende.
Hierna geef je aan op welk station je het herstelstation wilt maken. Wij kiezen voor de lege usb-stick. Klik op Volgende. De wizard meldt dat alle bestaande bestanden op de stick worden verwijderd. Klik op Maken. Hierna is het even wachten: de benodigde bestanden worden naar de stick gekopieerd.
Aan de slag
Of je nu een opstartschijf of een herstelstation hebt gemaakt: in beide gevallen beschik je over gereedschap waarmee je in geval van nood aan de slag kunt. De usb-stick is opstartbaar: zorg ervoor dat de computer ook kan opstarten vanaf de stick. De stappen hiervoor zijn afhankelijk van de gebruikte computer. Vaak is het indrukken van Del, F12 of F2 voldoende om bij de opstartopties te komen. Zoek dan naar de sectie Boot en een optie zoals Boot Order. Stel in dat de computer vanaf usb-stick start en sla de wijzigingen op via een optie zoals Save & Exit.
Tijd om de stick te proberen. Start de computer opnieuw op vanaf de usb-stick. Kies Doorgaan als je Windows op de normale wijze wilt starten. Lukt dit niet – de primaire reden om de stick te gebruiken – dan kies je voor Problemen oplossen. Om Windows opnieuw te installeren, kies je voor Deze pc opnieuw instellen. Alle bestanden en programma’s worden hierbij gewist. Je begint met een schone lei.
Interessanter is echter de sectie Geavanceerde opties. Deze sectie bevat gereedschap waarmee je een groot deel van de problemen kunt verhelpen. Maak je met behulp van Systeemherstel regelmatig een herstelpunt? Roep dan via Systeemherstel een overzicht van herstelpunten op en kies een punt waar Windows naar moet terugkeren. Uiteraard is deze optie niet van toepassing als je geen herstelpunten maakt.
Installatiekopie
In het geval van Windows 10 zie je ook de optie Herstellen met een installatiekopie. Hiermee kun je de computer herstellen met een systeemimage. Bij een systeemimage zet je een ‘snapshot’ van je computer terug dat je eerder zelf hebt gemaakt. Hierin verschilt een installatiekopie van het hiervoor beschreven herstelpunt. Bij een herstelpunt blijven persoonlijke bestanden (zoals documenten) behouden, ook al zijn deze gemaakt na het maken van het herstelpunt. Bij een installatiekopie is dat niet het geval: daar wordt de staat naar de eerdere datum teruggezet. Bestanden van na die periode zijn niet meer aanwezig. De optie werkt overigens alleen als je een systeemkopie hebt gemaakt in het verleden.
In Windows 10 open je het instellingenvenster (Windows-toets+I) en kies je achtereenvolgens voor Bijwerken en beveiliging en Back-up. Kies voor Ga naar Back-up maken en terugzetten en klik op Een systeemkopie maken. Windows gebruikt de termen ‘installatiekopie’ en ‘systeemkopie’ door elkaar. Volg de stappen van de wizard. Hierna kun je gebruikmaken van de eerdergenoemde optie Herstellen met een installatiekopie van het herstelstation.
Opstartherstel
Tot slot is er nog een belangrijke optie, waarmee je de computer kunt redden in geval van opstartproblemen. De zelfgemaakte opstartschijf en het herstelstation komen ook van pas bij het automatisch oplossen van opstartproblemen. Kies Opstartherstel. Met deze optie worden verschillende programma’s uitgevoerd die je helpen bij het vaststellen en verhelpen van de problemen.