Met de komst van het internet was voor veel mensen direct duidelijk dat de papieren krant definitief bij het oud papier zou gaan. Want waarom betalen voor nieuws als het gratis online staat? Hoe anders is het gelopen. Vijfentwintig jaar na de start van Nu.nl zijn de Nederlandse kranten nog altijd springlevend. Hoe is dat gelukt? En hoe lees je tegenwoordig het handigst de krant?

In 1830 introduceerde het Algemeen Handelsblad als eerste Nederlandse krant een dagelijkse editie. Daarmee was de krant zoals wij die kennen een feit. In de eeuwen daarna werd de krant het invloedrijkste massamedium én de belangrijkste nieuwsbron voor veel mensen. Zelfs nadat de radio en de televisie hun intrede hadden gedaan, bleef dit zo. De krant die je las, was ook een deel van je identiteit.

Nieuws online

En toen kwam het internet. In 1999 was Nu.nl de eerste Nederlandse website die 24 uur per dag actueel nieuws bracht. Het voorspelde einde van de krant bracht alleen ook Nu.nl niet. Zo snel het normaal werd om tijdens het werk online het nieuws te scannen, zo gehecht bleven we aan de papieren krant.

Bovendien hadden de krantenredacties al snel door dat zij iets met het internet moesten. Na elkaar lanceerden ze eigen websites. In het Internet Archive zijn deze terug te zien, net als de eerste versies van Nu.nl. Wat opvalt is dat de onderwerpen die het nieuws bepalen, weinig zijn veranderd. De manier waarop het nieuws wordt gebracht, is wel radicaal veranderd.

Account

De websites van kranten behoren nu tot de beste van het internet. Ze bieden de hele dag door nieuwsupdates. Er wordt veel gebruikgemaakt van foto’s en video’s en er zijn geavanceerde mogelijkheden, zoals het laten voorlezen van een bericht.

De kranten willen graag weten wie hun sites bezoeken en stimuleren je daarom een account te nemen. Zo’n account levert jou als lezer kleine voordelen op. Denk aan het vastleggen van je persoonlijke voorkeuren voor bijvoorbeeld politiek of sport. Ook kun je met een account op berichten reageren. De kranten zijn hier wel wat terughoudend mee. Ze willen vooral geen geruzie onder hun artikelen. Reageren is daarom beperkt tot columns en opinieartikelen. Wel kun je via de mail een ingezonden brief sturen die dan mogelijk later in de gedrukte krant verschijnt.

Acceptatie

Steeds meer artikelen die de krantenredacties op hun sites plaatsen, zijn exclusief voor de betalende gebruiker. Bij bijvoorbeeld NRC is gratis lezen beperkt tot enkele artikelen per maand. Bij De Telegraaf en AD is van veel artikelen alleen het eerste deel gratis te lezen. Wil je de rest ook lezen, dan heb je een abonnement nodig.

“De gedachte dat op internet alles gratis is, heeft de krantenuitgevers lang parten gespeeld”, zegt Erik Grimm van NDP Nieuwsmedia, de brancheorganisatie voor nieuwsbedrijven. Volgens Grimm is de acceptatie dat je ook voor nieuws moet betalen te danken aan abonnementsdiensten als Netflix en Spotify. “Lezers bekostigen de krant met hun aandacht en data, doordat ze de site bezoeken waar advertenties staan, of met abonnementsgeld. Deze inkomsten zijn belangrijk, omdat een redactie ook moet worden betaald. Dat geldt eveneens voor de kosten die worden gemaakt voor de gehele infrastructuur van sites en apps én de mensen die daar weer verantwoordelijk voor zijn.”

Overal en altijd

Met een abonnement kun je vaak ‘de papieren krant’ met zijn karakteristieke opmaak integraal online of via een app lezen. Dit kan thuis, op het werk en op vakantie. De traditioneel rustige zomermaanden zijn hierdoor voor de redacties nieuwe topmaanden geworden. Juist in deze periode heeft de lezer meer tijd voor de krant. Digitaal is de krant vaak ook veel eerder beschikbaar dan wanneer deze op de deurmat valt. Samen lezen is eveneens geen probleem meer. Binnen een gezin een account delen valt binnen de regels van de meeste abonnementen. Kranten die met meerdere edities uitkomen, zoals veel regionale kranten, bieden vaak de mogelijkheid de andere edities digitaal te lezen. En natuurlijk maakt digitaal lezen het mogelijk een regionale krant uit een heel ander deel van het land te lezen. Leuk als je ergens familie hebt wonen of voor het sportverslag van je favoriete club.

Browser of app

Lees je de krant digitaal, dan is er een duidelijk verschil tussen het lezen via de browser op je pc en via een app op je telefoon of tablet. Bij een mobiel apparaat wordt de digitale krant altijd eerst gedownload en in een verder afgeschermd archief geplaatst. Dit maakt het mogelijk om de krant ook te lezen zonder internetverbinding. Dat is handig als je reist, maar beperkt wel het verdere gebruik. De opslagcapaciteit van mobiele apparaten is vaak beperkt en oude kranten worden daardoor na enige tijd weer verwijderd. Alleen wanneer ze naar de digitale papierbak gaan, is dit soms nog te herstellen. Gebruik je je pc, dan is er meer mogelijk. Je kunt dan de krant of losse artikelen downloaden. Dat kan meestal als pdf of als een formaat voor op je e-reader.

Nieuwe vormen

Digitalisering van de krant leidde ook tot nieuwe abonnementsvormen. Was lang ‘papier’ nog uitgangspunt en werd ‘digitaal’ als extra service gezien, inmiddels is dit volledig omgedraaid. De goedkoopste abonnementen bieden helemaal geen toegang meer tot de digitale krant en alleen tot alle berichten via de site. Dat klinkt als een verlies, maar is voor jongeren, die meestal geen nostalgische gevoelens hebben bij de traditionele krant, de natuurlijkste vorm.

Wil je nog wel de traditionele krant? Dan kun je kiezen om deze alleen digitaal te lezen of ook nog thuisbezorgd te krijgen. Een krant drukken en thuisbezorgen is alleen complex en kostbaar. Daarom hebben de krantenuitgeverijen liefst alleen digitale lezers. Senioren hebben vaak nog een voorkeur voor een gedrukte kant. Gezien de vergrijzing is dat de komende decennia nog een te grote groep voor de uitgevers om te negeren.

All you can read

Een krant is niet het product van een krantenredactie, maar van een krantenuitgeverij of tegenwoordig het mediabedrijf. Dit zijn steeds vaker grote en ook internationale bedrijven. Zo zijn De Volkskrant en AD samen met Trouw en Het Parool en een heel aantal regionale kranten, onderdeel van DPG Media. Ook een groot aantal tijdschriften, radiostations en Nu.nl zijn hier onderdeel van.

De kranten van DPG Media hanteren sinds kort een soort Blendle-model waarbij een abonnement op een van deze kranten, ook toegang geeft tot alle online artikelen van de andere kranten van het concern. Volgens Erik Grimm gebeurt dit niet zomaar. “De nieuwsbusiness is een goed georganiseerde industrie waar dingen goed doordacht gebeuren. Men gokt niet, maar doet eerst uitgebreid onderzoek en wisselt op congressen ervaringen uit, ook internationaal.” Onbekend is of Mediahuis dit voorbeeld gaat volgen. Mediahuis is de andere grote uitgever in Nederland en eigenaar van onder meer NRC, De Telegraaf en enkele regionale kranten.

Podcasts

Naast de krant bieden de redacties steeds meer andere digitale producten aan. Denk aan nieuwsbrieven met een selectie van berichten van die dag of juist over een bepaald onderwerp. Bij NRC zijn deze laatste inmiddels voorbehouden voor de abonnees. Betrouwbare informatie over AI, sport, klimaat of een ander onderwerp en voorzien van de juiste duiding, is volgens de krant een waardevol product.

Een ander product waarop de kranten zich massaal hebben gestort, is de podcast. Die gaan van relatief kort en eenvoudig het nieuws van de dag herkauwen, tot hele inventieve en bijna spannende miniseries over misdaad of de politiek. Het is er allemaal én zover ook nog gratis.

Matthijs Valent van de journalistenvakbond NVJ noemt de podcasts een verrijking van het aanbod van de kranten, maar zet ook een kanttekening. “Podcasts maken is erg arbeidsintensief en de markt is al zeer verzadigd. Voor je ook maar weet of de inspanning zich uitbetaalt, ben je flinke investeringen verder. Daarbij vragen al die nieuwe uitingen waar de kranten mee komen, steeds meer van de mensen die binnen de media werken. Kan iedereen dat en wordt het voldoende beloond?”

Kranten zien podcasts vooral als een manier om zich met de jeugd te verbinden. Waar de ouderen nog graag lezen, luisteren en kijken jongeren liever naar het nieuws. Voorlopig kunnen de enkele reclames in de podcasts nog onmogelijk de kosten dekken om deze te maken. Wat dit voor de kranten gaat betekenen, is onbekend. Het krantenlandschap in Nederland blijft volop in beweging en biedt dankzij de digitalisering meer mogelijkheden dan ooit om er gebruik van te maken.

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speurt de redactie een aantal keer per week naar zulke deals. In de categorie klussen in en om het huis hebben we deze keer vijf goede schuurmachines voor je gevonden.

Een schuurmachine gebruik je om oppervlakken glad te maken, verf of lak te verwijderen, of hout voor te bereiden op verdere afwerking. Het apparaat schuurt met roterende of trillende bewegingen en is handig bij houtbewerking, meubelrenovatie of het opknappen van deuren en kozijnen. De redactie van ID.nl zocht en vond vijf exemplaren voor een goede prijs.

Makita DBO180ZJ

Deze Makita schuurmachine handig als je wat bewegingsvrijheid nodig hebt. Geen snoer dat in de weg zit of een verlengsnoer dat nét te kort is. Je klikt een 18V Makita accu erin en kunt direct aan de slag. Het schuurblad van deze Makita draait rond én beweegt tegelijkertijd in kleine ellipsvormige (excentrische) cirkels. Hierdoor schuur je gelijkmatig zonder zichtbare schuurkringen, en dat maakt dit type vooral geschikt voor het fijn afwerken van hout, metaal of laklagen. Het lichte gewicht en de ergonomische vorm zorgen dat je de machine zelfs met één hand kunt bedienen, zonder dat je snel moe wordt. Dit model is vooral fijn als je al Makita-accu’s hebt liggen, want hij wordt zonder accu geleverd.

Makita BO3710

Wie graag netjes werkt, zonder al te veel lawaai of trillingen, vindt in deze Makita BO3710 een stille kracht. Hij is niet opvallend in uiterlijk, maar tijdens het schuren merk je meteen dat hij z’n werk serieus neemt. De rechthoekige zool maakt hem ideaal voor grotere oppervlakken zoals deuren, kasten of vensterbanken. Wat fijn is: je hoeft geen kracht te zetten, de machine doet het werk. Je hoeft hem alleen maar rustig over het oppervlak te bewegen. Hij laat geen krassen achter, ook niet op kwetsbaarder hout. En hij is stil genoeg om binnen te gebruiken zonder dat de hele buurt meeluistert. Hij ligt goed in de hand en blijft ook bij langer gebruik prettig om mee te werken. Voor wie het schuren graag rustig, secuur en zonder poeha aanpakt, is dit een uitstekende keuze.

Einhell TH‑OS 1016

De Einhell TH-OS 1016 is een typische 'even-snel-pakken'-machine. Als je een hoekje wilt bijwerken, een kleine beschadiging wil gladmaken of een randje verf moet verwijderen, dan is dit apparaat je vriend. Door z’n driehoekige zool kom je makkelijk in smalle hoeken en langs randen waar grotere schuurmachines moeite mee hebben. Hij is licht en eenvoudig te bedienen, zelfs als je geen ervaren klusser bent. En ondanks z’n bescheiden formaat en prijs, voelt hij verrassend stevig aan. Voor kleine karweitjes is dit eigenlijk alles wat je nodig hebt. Je hoeft hem niet op te bergen in een kast, want hij past gewoon in een lade of gereedschapskist. Het is een eenvoudig apparaat dat doet wat het moet doen, zonder poespas.

DeWalt DWE6423

Deze DeWalt schuurmachine is misschien wel de beste balans tussen kracht en comfort. Perfect voor grotere klussen waarbij je langere tijd aan het werk bent. De rubberen grip ligt goed in de hand en helpt om trillingen te dempen. Met zijn 125 mm schijfoppervlak schuur je snel grote delen weg, maar het apparaat blijft precies genoeg om ook bij de afwerking mooi werk te leveren. Je merkt dat hier goed is nagedacht over gebruiksgemak: de aan-uitknop zit op een logische plek, het stofopvangsysteem werkt behoorlijk goed en hij is stil. Een solide keuze voor wie regelmatig wil schuren zonder elke keer met zware, logge machines te moeten werken.

PARKSIDE Accu-excenterschuurmachine

Deze schuurmachine van PARKSIDE is vooral handig als je af en toe iets kleins moet schuren en niet te veel wilt uitgeven. Hij is licht, makkelijk vast te houden en komt dankzij zijn compacte formaat goed in hoeken en langs randen. Wat hem 'multifunctioneel' maakt, is de mogelijkheid om verschillende schuurzolen te gebruiken. Daarmee kun je van alles aanpakken: een schilderijtje opschuren, een hoekje verf verwijderen of een kastdeur gladmaken. Je moet geen professioneel apparaat verwachten, maar voor simpele klussen is hij meer dan voldoende. En omdat hij zo weinig kost, is het een prima keuze als je af en toe iets wilt bijwerken zonder meteen een duur merk aan te schaffen. Handig als tweede machine of voor beginnende klussers die gewoon iets praktisch zoeken.

Vier op de tien Nederlanders gebruiken ChatGPT, blijkt uit onderzoek van Telecompaper. Daarvan kiest 87 procent voor de gratis versie. Die blijkt voor de meesten ruim voldoende – mits je weet hoe je de tool slim inzet. Met deze tien tips haal je alles uit de gratis variant van ChatGPT.

Lees ook: ChatGPT onder de knie: zo word je een promptprofessional

1. Stel gerichte vragen

Wie zomaar wat typt, krijgt een antwoord dat alle kanten op kan gaan. Begin daarom met een duidelijke vraag of opdracht. Noem drie eenvoudige pasta­gerechten die binnen 20 minuten klaar zijn werkt bijvoorbeeld beter dan Vertel iets over pasta. Wees ook niet bang om tussendoor verder te vragen of je opdracht te verfijnen. ChatGPT onthoudt binnen een gesprek wat je eerder vroeg, zolang je in hetzelfde chatvenster blijft. 

©ID.nl

2. Geef ChatGPT een rol (zoals docent of tekstschrijver)

Je kunt ChatGPT laten denken als een docent, redacteur of programmeur, afhankelijk van wat je nodig hebt. Begin je vraag bijvoorbeeld met: Doe alsof je een leraar bent die uitlegt hoe fotosynthese werkt aan een kind van 10. Of: Je bent een tekstschrijver. Verbeter deze alinea op stijl en duidelijkheid. Zo krijg je antwoorden die beter aansluiten bij je doel.

Tip: Alle afbeeldingen in dit artikel kun je aanklikken om ze groter te bekijken. 👇🏻

©ID.nl

Tien x rollenspel

3. Gebruik ChatGPT om mee te sparren

De gratis versie is niet alleen handig om feitelijke informatie te vinden, maar ook om mee te denken als je even vastloopt of om je op nieuwe ideeën te brengen. Denk aan: Hoe pak ik een introductie aan voor een workshop over digitale veiligheid? of Geef vijf originele tekstjes voor op een verjaardagskaart. Zie de suggesties die ChatGPT dan geeft vooral als een middel om je op nieuwe ideeën brengen.

4. Laat ChatGPT samenvatten of herschrijven

Heb je een lange tekst gekregen, zoals een rapport, artikel of e-mail? Of een tekst die je niet helemaal snapt omdat het taalgebruik te ingewikkeld is? Vraag ChatGPT om een samenvatting in gewone taal, zodat je snel begrijpt waar het over gaat. Andersom kan ook: als je zelf zo'n tekst hebt geschreven, kun je ChatGPT vragen om het korter, vriendelijker of zakelijker te maken.

5. Knip grote opdrachten op in kleinere stappen

Een complexe opdracht werkt vaak beter als je die opknipt. Begin klein en bouw op. Wil je bijvoorbeeld een sollicitatiebrief laten schrijven? Vraag dan eerst: Wat zijn de belangrijkste elementen van een goede sollicitatiebrief voor functie X? Je kunt daar eventueel iets aan toevoegen als Geef een beknopt lijstje met elementen. Je hoeft het verder nog niet uit te werken. Laat daarna pas een opzet maken. Zo houd je meer controle over het resultaat en kun je tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.

©ID.nl

6. Weet wat de gratis versie wel en niet kan

De gratis versie werkt standaard met GPT‑4o. Deze versie heeft een kennisbasis tot oktober 2023, dus recente ontwikkelingen of nieuws van ná dat punt kent het model niet. Als gratis gebruiker mag je maar een beperkt aantal berichten met GPT‑4o sturen binnen een periode van vijf uur. Is die limiet bereikt, dan krijg je een melding. ChatGPT schakelt dan automatisch over op GPT‑4.1 mini – een lichtere variant met iets minder rekenkracht. Je merkt dat soms aan antwoorden die wat oppervlakkiger zijn of minder duidelijk opgebouwd. Controleer daarom altijd zelf of feiten kloppen. Goed om te weten: dat overschakelen kan ook gebeuren wanneer ChatGPT tijdelijk overbelast is door veel gebruikers tegelijk.

7. Zet ChatGPT in als taalhulp bij spelling of vertaling

Twijfel je over spelling, grammatica of interpunctie? ChatGPT helpt je bij het corrigeren van zinnen. Je kunt ook vragen naar het verschil tussen vergelijkbare woorden of hulp krijgen bij vertalen tussen bijvoorbeeld Nederlands en Engels – inclusief uitleg.

©ID.nl

8. Voeg je eigen kennis toe voor betere resultaten

ChatGPT is goed in structureren en herschrijven, maar mist gezond verstand en actuele kennis. Daarom ontstaan de beste antwoorden wanneer jij zelf iets toevoegt: een eigen doel, situatie of voorkeur. Denk aan: Ik wil deze uitleg gebruiken voor een workshop over cybersecurity. Kun je hem korter maken voor beginners? In dit voorbeeld geef je aan waarvoor je de tekst wilt gebruiken (de workshop), voor wie hij bedoeld is (beginners) en wat je nodig hebt (een kortere versie). Zulke aanwijzingen helpen ChatGPT om met een antwoord te komen waar je echt iets aan hebt.

9. Bouw voort op eerder antwoorden in dezelfde chat

Je hoeft niet bij elke nieuwe vraag opnieuw te beginnen. Blijf je in hetzelfde chatvenster, dan kun je voortbouwen op eerdere antwoorden. Zo werk je stap voor stap toe naar een tekst, idee of plan dat steeds beter past bij wat je zoekt.

10. Houd het gesprek overzichtelijk

Als een chat te rommelig wordt, is het soms handiger om opnieuw te beginnen. In een nieuw venster houd je het gesprek overzichtelijk en voorkom je dat ChatGPT blijft terugkomen op eerdere dingen die niet meer relevant zijn.