Wat doet u als u met een hardnekkig computerprobleem kampt? U kunt met de fabrikant van het apparaat bellen of tijdens een verjaardagsfeestje een handig familielid vragen. De computerfabrikant kan u waarschijnlijk niet direct helpen en een verjaardagsfeestje staat ook niet altijd voor de deur op het moment dat u een probleem hebt. Daarom biedt Hulp op afstand uitkomst. In dit artikel geven we u hier uitleg over en bespreken we een aantal mogelijkheden.

1. Hulp op afstand

Om hulp op afstand te krijgen, hoeft geen aparte programma's te downloaden als u Windows XP, Vista of 7 hebt. De functie is namelijk in alle drie de Windows-versies ingebouwd. Om de functie Hulp op Afstand te starten, gaat u in Windows 7 naar het menu Start, waarna u Hulp op afstand intypt in het venster. In het volgende venster kunt u kiezen of u iemand wilt uitnodigen of een uitnodiging wilt accepteren. U kunt het beste kiezen om een uitnodiging per mail te versturen, want dan hoeft u geen extra bestanden op te slaan. De ontvanger krijgt een mailtje en u krijgt een wachtwoord te zien dat u door moet geven aan de persoon die u zal helpen. Zodra uw helper het mailtje heeft geaccepteerd en u het wachtwoord hebt doorgegeven, kan de ontvanger uw bureaublad bekijken en kunt u via chat uw probleem bespreken. Helaas is Hulp op afstand in Windows nogal beperkt en het lijkt er zelfs op dat deze functie niet helemaal is doorontwikkeld. Als u de sessie wilt beëindigen, klikt u op Annuleren of op Delen beëindigen. Door op de Esc-toets te drukken, stopt u de sessie ook.

©PXimport

Met Hulp op afstand geeft u de bediening van uw computer op een simpele manier uit handen.

2. Kort houdbare code

In Windows krijgt u een inlogcode die u door kunt geven aan de persoon waarmee u het scherm wilt gaan delen. Deze code is handig, maar houd er rekening mee dat de houdbaarheid ervan beperkt is. Na zes uur vervalt het wachtwoord. Op deze manier kunnen anderen er op een later moment geen misbruik van maken.

©PXimport

Met deze code geeft u anderen toegang tot uw computer.

3. Verbindingsproblemen verhelpen

Het kan gebeuren dat u geen verbinding kunt krijgen met een andere computer. Waarschijnlijk blokkeert uw firewall dan de Hulp op afstand-functie in Windows. Ga naar het menu Start en klik op Configuratiescherm. Ga vervolgens naar Beveiliging,kies hier voor Windows Firewall en klik op Een programma via Windows Firewall toestaan. Het kan zijn dat u gevraagd wordt om uw administratorgegevens in te voeren. Ga daarna naar het tabblad Uitzonderingen, zet een vinkje voor Hulp op afstand en klik Ok om te bevestigen. Als het goed is, kunt u nu gebruikmaken van Hulp op Afstand. Werkt het nog niet? Dan bestaat de kans dat een andere firewall de verbinding blokkeert. Het is verstandig om dit na te gaan door de instellingen van deze firewall te controleren.

4. Live Messenger

Ook in Live Messenger zit een functie waarmee u hulp kunt vragen aan iemand anders. Daarbij chat u dus direct met de persoon die u helpt. Start in Live Messenger een gesprek en ga in het chatvenster naar Activiteiten. Onder deze knop klikt u op Hulp op afstand aanvragen. Vervolgens wordt gevraagd of de persoon waarmee u chat het verzoek wil accepteren. Nadat u de aanvraag hebt verstuurd en iemand anders de uitnodiging heeft geaccepteerd, start het Hulp op afstand-programma in Windows, waarmee u net zoals bij tip 1 een code moet doorgeven aan de persoon die u gaat helpen. Zodra de code is ingevoerd, kunt u starten met Hulp op afstand. De verbinding met MSN blijft openstaan, zodat u ook verder kunt gaan met uw gesprek.

©PXimport

Ook in Live Messenger is de Hulp op afstand-functie ingebakken. Zo kunnen mensen u helpen via een chatsessie.

5. Remote Desktop

Als u in het bezit bent van Windows 7, Vista of XP Professional is de functie Remote Desktop een stuk uitgebreider dan Hulp op afstand. Remote Desktop geeft u de mogelijkheid om vanaf een computer direct op een andere pc in te loggen en deze ook meteen te bedienen. Zorg er wel voor dat u toestaat dat u verbinding kunt maken met andere computers. Ga daarvoor naar het menu Start en typ Instellingen voor externe verbindingen. Ga vervolgens naar het tabblad Extern Bureaublad, selecteer in het volgende venster de onderste bullet Verbindingen met Extern Bureaublad toestaan, ongeacht de versie van Extern Bureaublad.

©PXimport

In vergelijking met Hulp op afstand geeft het externe bureaublad u meer mogelijkheden om een computer te bedienen vanaf een andere pc.

Klik nu op Ok om het venster weer te sluiten. Ga vervolgens weer naar het menu Start, klik met uw rechtermuisknop en kies voor Systeemeigenschappen. Bekijk hier de naam van uw computer. Om nu in te loggen op deze computer gaat u naar een andere computer, waarop u ook weer voor het menu Start kiest en in het venster onderin beeld Extern Bureaublad typt. Typ in het volgende venster de naam van de computer waar u in wilt loggen en bevestig met Ok. Voer in het volgende venster een wachtwoord en gebruikersnaam in van de computer waarop u inlogt en bevestig nogmaals met Ok. Nu verschijnt een venster waarin u het bureaublad ziet van de computer waar u toegang toe hebt. U kunt via dit venster de andere computer gewoon bedienen. Op deze manier kunt u ook iemand anders in laten loggen op uw eigen pc. Let er wel op dat deze persoon al genoeg heeft aan uw wachtwoord om binnen te kunnen komen.

6. Crossloop

Ook Crossloop is een bekend programma waarmee u hulp op afstand kunt krijgen. U kunt het programma downloaden op de website van CrossLoop. De installatie verloopt snel en simpel. Kies voordat de wizard begint wel voor Nederlands. Zodra u de wizard hebt doorlopen, kunt u meteen aan de slag. Belangrijk is dat de persoon waarmee u verbinding wilt maken ook in het bezit is van Crossloop. Zodra u het programma hebt opgestart, ziet u twee tabbladen. Een tabblad met Toegang en het andere tabblad met Delen. Klik op het tabblad Delen en geef uw computernaam en toegangscode door aan de persoon met wie u uw scherm wilt delen. Aan de andere kant van de lijn klikt de persoon op het tabblad Toegang, waarna hij of zij uw toegangscode invoert en op Verbinden klikt. Hierna kunt u zelf op het andere tabblad ook op Verbinden klikken om verbinding te maken. U krijgt eerst nog een melding dat iemand toegang tot uw pc wil hebben. Klik op Ja om dit te accepteren, waarna uw scherm met uw helper in nood wordt gedeeld.

©PXimport

Crossloop is snel en eenvoudig te gebruiken.

7. Controle uit handen geven

U kunt met Crossloop ook een stukje verder gaan. U kunt niet alleen uw scherm delen met iemand verderop, maar iemand anders zelfs controle over uw computer geven. Zodra u verbinding hebt met de ander, ziet u dat er een aantal icoontjes onderin het tabblad Delen verschijnen. Het meest rechtse icoontje (met de pijltjes) geeft u de mogelijkheid om de controle over uw beeldscherm uit handen te geven. U krijgt de vraag of u zeker weet dat u dit wilt doen. Beantwoord deze vraag met Ja, waarna de persoon waarmee u uw scherm deelt ook nog een bevestigingsvraag krijgt voorgeschoteld. Hierna kunt u aan de slag en kan de persoon 'aan de andere kant van de lijn' uw computer bedienen alsof het zijn of haar eigen apparaat is. Als u de controle weer terug wilt hebben, klikt u weer op dezelfde pijltjes of verbreekt u de verbinding.

©PXimport

U kunt kiezen of u zelf controle over de muis wilt houden, of ook dit onderdeel aan uw helper overdraagt.

8. Bestanden uitwisselen

Met een paar simpele stappen wisselt u ook bestanden en mappen uit met Crossloop. Het icoontje met het mapje geeft aan dat u bestanden kunt delen. Klik op dit pictogram, waarna u meteen kunt beginnen met browsen naar een aantal bestanden die u wilt delen. Middels de Crtl-toets kunt u meerdere bestanden tegelijk selecteren. Als u bestanden deelt, krijgt u een venster te zien met de voortgang. Aan de andere kant krijgt de persoon waarmee u uw scherm deelt de vraag of de bestanden kunnen worden opgeslagen. De gebruiker aan de andere kant moet een locatie op zijn of haar pc kiezen om de bestanden in op te slaan, waarna het downloaden direct kan beginnen. Uiteraard moet u tijdens het uitwisselen van de bestanden de verbinding niet verbreken. Als u dat wel zou doen, wordt niet alles overgedragen.

9. Code

Standaard moet u een code doorgeven aan de persoon die u gaat helpen. Deze code is eigenlijk altijd hetzelfde. Handig, want zo kunt u hem eenvoudig onthouden en direct opnieuw toepassen. Aan dit systeem hangt echter ook een veiligheidsrisico en daarom is het aan te raden om af en toe de code te veranderen. Dat kan via het instellingenmenu. Klik op het radertje linksonder in beeld en kies bij Settings voor Change Access code. Hiermee verandert u in één keer de code, waarna uw helpers geen gebruik meer kunnen maken van de oude toegangscode.

©PXimport

Wijzig de toegangscode af en toe, zodat uw helper na afloop van een sessie niet ongevraagd opnieuw toegang tot uw computer kan krijgen.

10. Extra hulp

Is uw probleem zo hardnekkig dat u niemand kent die u kan helpen? Crossloop heeft een database met gebruikers die u online op afstand kunnen helpen. Dit kost meestal geld, maar vaak zijn het echte experts die u op weg kunnen helpen en de bedragen die ze vragen, vallen vaak mee. Als u een profiel bij Crossloop hebt, kunt u gebruikmaken van deze diensten. Maak via CrossLoop een account aan. Vul op de site uw gegevens in en via de mail krijgt u nog een bevestigingslink. Nadat u op de link hebt geklikt, kunt u inloggen. Direct na het inloggen ziet u een zoekvenster. Als u hier een zoekopdracht in typt, krijgt u een lijst met specialisten te zien. U kunt ook zien of er iemand online is, want dit wordt erbij aangegeven. Klikt u op de naam van iemand, dan verschijnt het hele profiel en kunt u ook zien hoeveel mensen de helper in kwestie al heeft bijgestaan, en of mensen tevreden zijn over zijn of haar diensten.

©PXimport

Handig aan Crossloop is dat er een database aan is gekoppeld met talloze gebruikers die u gratis of tegen een kleine betaling verder kunnen helpen.

11. Teamviewer

Zodra Crossloop voor u te beperkt is, biedt Teamviewer waarschijnlijk uitkomst. Dit programma heeft iets meer mogelijkheden dan Crossloop en u zet het programma gemakkelijker naar uw hand. Surf naar TeamViewer om het programma te downloaden. Het programma is slechts een paar MB groot, dus het staat binnen enkele tellen op uw computer. De installatie verloopt via een eenvoudige wizard waar u snel doorheen bent. Houd er wel rekening mee dat u aan moet geven dat u Teamviewer gebruikt voor persoonlijk gebruik, want voor zakelijk gebruik is dit programma niet gratis. Na de installatie kunt u direct aan de slag met Teamviewer. Als het programma niet standaard in het Nederlands start, kunt u deze instelling snel aanpassen. Ga rechtsboven in het venster naar Extras / Options, kies Advanced en selecteer in het volgende venster bij Language voor Nederlands. Herstart Teamviewer om de wijziging door te voeren.

©PXimport

Teamviewer is voor particulieren gratis te gebruiken.

12. Contact maken

Teamviewer zit vol met handige functies, maar in eerste instantie gaat het om contact maken zodat iemand met u mee kan kijken om u te helpen. Zorg ervoor dat iemand anders ook in het bezit is van Teamviewer, en geef aan hem of haar de code door die u ziet in het openingsvenster. Vervolgens wordt de verbinding opgezet. Als extra beveiliging wordt ook nog om het wachtwoord gevraagd. De code ziet u onder het kopje Password. Als u met uw rechtermuisknop op dit venster klikt, kunt u met Wachtwoord wijzigen een nieuw wachtwoord laten genereren. Als u verbinding hebt, heeft de persoon aan de andere kant van de lijn ook meteen controle over uw computer. Rechtsonder in beeld vindt u een klein venster waar u uw instellingen kunt vinden. Klikt u een keer op het kleine pictogram met de muis erop, dan kan de persoon aan de andere kant alleen maar meekijken en heeft uw helper geen controle meer over uw pc. Een sessie kan heel eenvoudig worden beëindigd: klik rechtsonder in uw beeldscherm op het kruisje en de sessie is ten einde.

©PXimport

Met een code en een wachtwoord geeft u iemand anders via Teamviewer toegang tot uw pc.

13. Beeld en Geluid

U kunt zelfs beeld en geluid opstarten om uw sessie nog beter te laten verlopen. Rechtsonder in beeld geeft u bij Functies aan of u VoIP (Voice over IP) wilt gebruiken. Als u in het bezit bent van een webcam, kunt u deze ook aanzetten zodat er direct beeld is. Zodra u beeld heeft, kun u gebruikmaken van de videoverbinding. Is uw hulpsessie zo waardevol dat u hem liever nog even bewaart? Dan kan dat ook. U kunt sessies namelijk opslaan. Klik daarvoor tijdens de sessie bij Extra's op Opnemen. Om een opgenomen sessie weer terug te kijken, gaat u in Teamviewer rechtsboven in het venster naar Extra's en klikt u op Opgenomen sessie afspelen. Vervolgens ziet u een venster waarin u kunt browsen naar de locatie van de opname. Als u geen gebruikmaakt van geluid, kunt u blijven communiceren via chat. Klik bij Functies op Chat en u kunt naar hartenlust chatten.

©PXimport

Rechtsonder in beeld kunt u uw Teamviewer-instellingen aanpassen.

14. Op afstand bedienen

Teamviewer is ook op een heel handige andere manier te gebruiken. Ook als u zelf uw eigen computer op afstand wilt besturen kan dat heel eenvoudig met dit programma, zonder dat u daarvoor hoeft te betalen of een andere Windows-versie nodig hebt. Klik bovenin het venster op het menu Verbinding en kies hier voor Toegang zonder toezicht instellen. Er wordt nu een korte wizard gestart. Eerst moet u de naam van uw eigen computer en een wachtwoord opgeven. Om gebruik te maken van deze service hebt u een account nodig bij Teamviewer, dit maakt u aan in de volgende stap van de wizard. Als u een account hebt, zult u even uw mailbox moeten openen om het account via een bevestigingsmail te activeren. Hebt u nog meer computers? Deze kunt u nu ook toevoegen aan Teamviewer. Als u inlogt op TeamViewer, kunt u op afstand inloggen op uw eigen pc, middels de gegevens die u voor Teamviewer hebt aangemaakt. Zorg er uiteraard wel voor dat uw pc aan staat en verbinding heeft met internet. De bediening van uw pc op afstand loopt in Teamviewer via uw browser, daardoor is de kwaliteit van het beeld iets minder. De bediening blijft verder hetzelfde. Het menu dat u in het venster ziet, kunt u ook terugvinden in het programma. Klik daarvoor rechtsonder in beeld op Mijn computers.

©PXimport

U kunt uw eigen computer vanaf afstand bedienen via de functie Toegang zonder toezicht.

15. Voor de telefoon

Teamviewer is uitgebreid en als niet-zakelijke gebruiker maakt u gratis gebruik van veel mogelijkheden. Als u een iPhone hebt of een telefoon met het Android-besturingssysteem, kunt u de Teamviewer-app installeren die het mogelijk maakt om vanaf uw mobiele telefoon een computer te benaderen of hulp op afstand te bieden. Surf via uw mobiele telefoon naar de App Store van Apple of de Android Market, of download de app via www.teamviewer.com/mobile. Nadat de app op uw telefoon is geïnstalleerd, voert u de code in, met het wachtwoord dat u hebt gekregen van de persoon op wiens computer u wilt inloggen. Voer deze gegevens in en u kunt aan de slag. Zo is het dus zelfs onderweg mogelijk om iemand met een computerprobleem te helpen of een kijkje nemen op uw eigen computer!

16. Instellingen maken

Bij de voorgaande tips zijn we nog uitgegaan van standaardinstellingen, maar u kunt Teamviewer natuurlijk ook naar uw eigen hand zetten. Ga in het menu Extras naar Opties om zelf uw instellingen nog eens goed te bekijken. Onder Algemeen is de belangrijkste wijziging die u kunt doorvoeren het aanpassen van uw computernaam. In het invulveld kunt u zelf iets anders neerzetten. Aan het onderdeel Beveiliging is veel aandacht besteed. Hier beheert u uw wachtwoorden voor Teamviewer en past u zelfs instellingen aan om de sterkte van uw wachtwoord te verbeteren. Maak bij het dropdown-menu Password strenght zelf de keuze hoe sterk uw wachtwoord moet zijn. Standaard worden er zes karakters gevraagd, maar u kunt ook kiezen voor acht karakters of voor wachtwoorden die minder sterk zijn. Alle andere opties in het menu zijn uitgebreid en richten zich op de kwaliteit van presentaties in beeld en geluid en de uitnodigingstekst in het mailbericht. Stuk voor stuk zijn dit handige instellingen waarmee u Teamviewer volledig naar wens aanpast.

©PXimport

In dit uitgebreide menu past u de instellingen van Teamviewer aan.

17. Hulp met Skype

Ook als u fanatiek gebruikmaakt van Skype kunt u anderen eenvoudig op afstand helpen en kunt u meekijken op het scherm van iemand anders - of andersom. Skype is niet gericht op deze functie, de toepassing is dus niet zo uitgebreid als Crossloop of Teamviewer. Start in Skype een videogesprek, klik op het icoontje met de twee vierkantjes onderin beeld en kies hier voor Scherm Delen. Uw computer maakt nu verbinding met de persoon met wie u een videogesprek heeft, waarbij uw beeldscherm aan de andere kant van de lijn wordt getoond.

Tot slot

Hulp op afstand is gemakkelijk in te stellen. Als u niet al teveel eisen stelt, kunt u snel en eenvoudig een verbinding opzetten in Windows. De meeste mogelijkheden hebt u met Teamviewer. Wij raden u aan om Hulp op afstand een keer te proberen zonder dat er een serieuze reden in de vorm van computerproblemen achter steekt. Zo weet u zeker dat het werkt en kunt u meteen aan de slag als er dringend hulp moet worden ingeroepen.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.