Uw digitale foto's, schrijfsels en andere waardevolle bestanden mogen niet verloren gaan. Dus hebt u deze data op een of meerdere media bewaard. Op een cd of dvd, usb-stick of een externe harde schijf waarschijnlijk. Maar hoe lang staat uw data daar veilig?Harde schijfDe harde schijf is het centrale opslagmedium van iedere pc.

Uw digitale foto's, schrijfsels en andere waardevolle bestanden mogen niet verloren gaan. Dus hebt u deze data op een of meerdere media bewaard. Op een cd of dvd, usb-stick of een externe harde schijf waarschijnlijk. Maar hoe lang staat uw data daar veilig?

Harde schijf

De harde schijf is het centrale opslagmedium van iedere pc. Iedere computergebruiker gebruikt dus een harde schijf om data op te bewaren, voor actuele data maar misschien ook voor een archief en backups vanaf andere media. Soms staat er ook data op de harde schijven van oude computers, die niet meer in gebruik zijn. Is die data wel veilig?

Zwakke schakels

Net als diskettes werkt een harde schijf op basis van magnetisme. De schijf zelf is een glasplaat (met een magnetische coating) en deze is geheel afgeschermd van de buitenwereld (en dus veel minder kwetsbaar). Een harde schijf kent twee zwakke schakels: hij bevat bewegende delen en langdurige warmte werkt slijtage in de hand. Omdat de schijf bewegende delen bevat kan hij slecht tegen schokken of stoten; schroef een harde schijf daarom altijd goed vast en laat de pc op een vaste plek staan (wees voorzichtig bij verplaatsingen). Bij een stoot raakt een harde schijf beschadigd doordat de leeskop een kras op het magnetische oppervlak maakt. In het ergste geval loopt de kop zelfs vast waarna de schijf niet of nauwelijks meer leesbaar is (een zogenaamde crash).

Te veel warmte is niet goed

Daarnaast slijten mechanische onderdelen door hitte. Dit is een langzaam proces dat vele jaren kan duren, maar uiteindelijk is het wel de hoofdoorzaak van uitval. Een koele schijf heeft een langere levensduur dan een warme; een vuistregel is dat iedere 10 graden dat de temperatuur oploopt, de levensduur halveert. Goede ventilatie en energiezuinige (lees: koelere) harde schijven zijn daarom een aanrader. De gemiddelde levensduur van een harde schijf is circa tien jaar, het is dus geen ideaal medium om belangrijke bestanden op lange termijn op te bewaren.

Cd, dvd, blu-ray

Optische media, oftewel cd's, dvd's en tegenwoordig ook blu-ray schijven, worden vaak gebruikt als backup-drager. Ze zijn relatief goedkoop, eenvoudig in gebruik en makkelijk mee te nemen. Maar zijn ze ook betrouwbaar? Uit tests in het verleden bleek dit nogal eens tegen te vallen. Naast topmerken zijn er namelijk veel fabrikanten die goedkope grondstoffen gebruiken, waardoor zowel het schijfje zelf als de beschrijfbare organische laag (de dye) niet altijd optimaal is. De dye is gevoelig voor zonlicht en het plastic (polycarbonaat) vergaat langzaam door vocht en warmte.

Vingerafdrukken en krassen

Verder zijn de schijfjes gevoelig voor krassen en vingerafdrukken. Een kwaliteitsproduct is dus een must, maar helaas zegt een merk niet alles. Er zijn namelijk zeer weinig merken die zelf over productiefaciliteiten beschikken (o.a. Verbatim en TDK). Vrijwel alle producenten kopen bij verschillende fabrieken in. Hierdoor kan het zijn dat twee schijfjes waarvan de etiketten overeenkomen, toch in verschillende fabrieken geproduceerd zijn. Via software is de herkomst wel uit te lezen (op basis van zogenaamde 'mediacodes'). De fabrieken die de meeste schijfjes produceren (CMC, Ritek en Moser Baer) leveren zowel absolute topkwaliteit als mindere kwaliteit (die vaak verschijnen onder minder bekende merknamen).

Blu-ray niet gevoelig voor zonlicht

Beschrijfbare cd's en dvd's van topkwaliteit hebben - op basis van kunstmatige verouderingstests - een levensduur van circa 100 jaar. De productie van blu-ray schijfjes is nog niet zo massaal, waardoor een paar grote namen (Panasonic, Sony en TDK) het merendeel van de producten leveren. Een verschil met cd's en dvd's is dat een beschrijfbare blu-ray geen organische laag gebruikt, maar een metalen legering (een paar laagjes metaal die met elkaar versmolten worden via laserlicht). Dit is een stabiele laag die praktisch ongevoelig is voor zonlicht.

Usb-sticks, flashkaartjes en ssd's

Een relatief nieuw medium is flashgeheugen. Dit wordt onder andere gebruikt in usb-sticks, geheugenkaartjes en ssd's (harde schijven op basis van flashchips). De enen en nullen worden opgeslagen in cellen van geheugenchips. Deze cellen kunnen telkens opnieuw herschreven worden, maar dat gaat wel ten koste van de levensduur. Afhankelijk van het type flashgeheugen kan een cel tussen de 10.000 en 1.000.000 keer herschreven worden. Om lokale slijtage, zoals het eerste deel van de schijf, te voorkomen, wordt de data verspreid over het aantal cellen geschreven (dit heet wear leveling). Het is dus niet slecht om een usb-stick 10 procent te vullen en daarna weer te wissen. De volledige capaciteit wordt benut, waardoor de cellen evenredig zullen slijten.

Foute cellen worden geblokkeerd

©CIDimport

En de diskette?

De diskette, of floppydisk, wordt nauwelijks meer gebruikt, maar misschien hebt u er nog een paar liggen. Is de data daarop veilig? Zeker niet. Die gegevens worden met behulp van magnetisme bewaard. Omdat magneten overal in huis aanwezig zijn (bijvoorbeeld in speakers en transformators), moet u ze op een magneetvrije plek leggen. Maar ook het dragermateriaal van de diskette is vergankelijk. Het bestaat uit flexibel plastic met een magnetisch laagje. Het plastic is gevoelig voor warmte, vocht en stof. De gemiddelde levensduur van een diskette op een veilige plek is circa vijf tot tien jaar. Probeer maar eens een stapel oude diskettes uit te lezen: een groot deel zal niet meer functioneren. Mocht u nog belangrijke gegevens op diskettes hebben staan, zet die dan zo snel mogelijk over op andere media.

Ook houdt de controller van de stick in de gaten hoe de cellen presteren. Een cel die fouten vertoont, wordt geblokkeerd. Hierdoor worden alleen de goede cellen gebruikt om data te bewaren (de capaciteit neemt hierdoor logischerwijs wel iets af). Omdat de informatie op chips wordt opgeslagen zijn producten die flashgeheugen gebruiken over het algemeen zeer robuust. Er zijn voorbeelden van usb-sticks en geheugenkaarten die een wasmachine, een val uit een vliegtuig en een ontploffing overleefd hebben.

Levensduur ssd langer dan levensduur hd

Maar desondanks slijten de cellen wel. Volgens Sandisk gaan ssd's (harde schijven op basis van flashgeheugen) beduidend langer mee dan traditionele harde schijven (circa 2 miljoen versus 600.000 uur gebruik).

Compatibiliteit

De bruikbaarheid van het medium waarop u uw data bewaart, is niet alleen een kwestie van houdbaarheid en veroudering maar ook van compatibiliteit. De eerste generatie computers gebruikten cassettebandjes om data op te slaan, maar die methode is nu al meer dan 20 jaar uitgestorven. Diskettes worden nog wel mondjesmaat gebruikt, maar nieuwe computers worden al jaren zonder diskettestations geleverd. Anno 2009 een diskette lezen is dus niet zo eenvoudig, nog los van het feit dat er meerdere formaten bestaan (zoals 5 ¼ schijven, waarvoor al heel lang geen diskettestations meer bestaan). Er bestaan nog wel usb-diskettestations, waarmee u uw oude diskettes nog kunt uitlezen.

Einde ide-harde schijven in zicht?

De computermarkt is continu in beweging. Nieuwe producten en technologieën volgen de oude generatie op, wat soms ten koste gaat van de compatibiliteit. Zo is het einde van ide-harde schijven in zicht vanwege de nieuwe Sata-connector. Over een tijdje kan een oude schijf dus niet meer in een nieuwe pc gebruikt worden. Externe harde schijven op basis van firewire worden ook zeldzamer, omdat firewire terrein heeft verloren aan usb en sommige pc's daardoor zelfs geen aansluitingsmogelijkheid meer hebben. En software speelt ook een belangrijke rol. Zo werken veel oude usb-producten van het eerste uur zoals printers en scanners niet meer onder Vista, omdat de fabrikanten er geen nieuwe drivers voor uitbrengen.

Conclusie: backup is essentieel, maar hoe?

In dit digitale tijdperk is het backuppen van gegevens van levensbelang. Vertrouw nooit op één medium en maak een concreet plan hoe u uw belangrijke data op lange termijn veilig wilt bewaren. Hieronder volgt een aantal manieren waarop u dat doen kunt. Daarbij speelt zowel de fysieke houdbaarheid van het medium een rol, als de compatibiliteit met nieuwe technologieën. Het veiligstellen van uw data is en blijft een oneindige maar zeer belangrijke taak...

Backup op... externe harde schijf

Kopieer de belangrijkste mappen met data met regelmaat op een externe harde schijf. Gaat uw primaire harde schijf kapot, dan hebt u altijd nog een backup. U kunt de schijf bovendien eenvoudig meenemen naar een andere locatie.

Backup op... andere harde schijf

Een andere werkbare methode is om een tweede harde schijf in uw pc als backup te gebruiken. U kunt belangrijpe mappen hier naartoe kopiëren, maar er is ook software die dat met een bepaalde frequentie automatisch kan doen. Let er wel op dat het een fysieke harde schijf betreft en geen partitie (wat in feite dezelfde schijf is).

Backup op... RAID configuratie

Een makkelijke backup-methode is een zogenaamde RAID-opstelling. Er zitten dan twee (of meer) harde schijven in het systeem die dezelfde informatie bevatten. Gaat er een schijf kapot dan is alle informatie nog steeds intact op de andere schijf. Het is niet aan te raden om Windows op dezelfde schijf te installeren of deze te partitioneren. Want wanneer er sprake is van een ernstige Windows- of partitiefout zal dat in zo'n geval voor beide harde schijven gelden.

Backup op... internet

Een relatief nieuwe methode is het online backuppen van gegevens. Uw belangrijkste data wordt dan via het internet opgeslagen in professionele datacenters (met uitgebreide backup faciliteiten). Een minpunt is dat de opslagcapaciteit beperkt is (dus uw complete foto's, muziek en videocollectie backuppen is nog niet mogelijk).

Backup op... optische media op andere locatie

Regelmatig backups maken van foto's, video's en andere bestanden kan ook prima op basis van optische media (cd's, dvd's, blu-ray's). Het is wel aan te raden de originele bestanden ook op andere media te bewaren (zoals een harde schijf) en daarnaast de schijven om de zoveel jaar te controleren en eventueel opnieuw te branden.

Een laatste tip

Bewaar uw backups op een andere locatie dan uw eigen huis. Dan is het ook veilig bij een eventuele brand of (natuur)ramp.

Word de held van je (klein)kinderen door hen te verrassen met een uniek, zelfgemaakt verhalenboek. Laat hen zelf de grote lijnen van het verhaal bedenken en zie hoe je dankzij Storybook in een handomdraai een prachtig digitaal boekje creëert, compleet met een mooie cover en bijpassende illustraties.

Stap 1: De prompt

Storybook draait op de Gemini AI-chatbot van Google. De functie is gloednieuw en op dit moment alleen te gebruiken via het web, niet via de Gemini-apps voor Android of iPhone. Het goede nieuws: Storybook is helemaal gratis. Je hoeft dus geen betaald abonnement te nemen om het uit te proberen. Wel moet je ingelogd zijn met je Google-account. Surf vervolgens naar: https://gemini.google.com/gem/storybook

Net als bij andere generatieve AI-tools start je met een tekstopdracht, de zogeheten prompt. In een paar zinnen beschrijf je het onderwerp. Of je kiest voor een uitgebreidere instructie, bijvoorbeeld: "Kun je een verhaal maken dat aan een kind uitlegt hoe het leven van een vlinder eruitziet?"

Stap 2: Prentenboek van 10 pagina's

Boven het tekstvak vind je alvast enkele inspirerende voorbeelden van recente prompts, compleet met het bijbehorende verhaal. Denk aan: 'Mijn kind van 7 wil niet logeren bij oma. Maak een Storybook om haar te helpen hiermee om te gaan.' Je kunt je eigen prompt typen, maar ook inspreken: klik op het microfoontje, geef Gemini toegang tot je microfoon en vertel je opdracht. Enkele seconden later verschijnt het prentenboek op het scherm. Elk boek telt tien pagina's, inclusief een prachtige omslag én een door Gemini bedachte titel. Met iedere klik blader je door het verhaal. De tekst is verzorgd opgemaakt en de illustraties zijn verrassend sfeervol. Wij waren aangenaam verrast door de kwaliteit.

Stap 3: Lezen of luisteren

Je kunt het verhaal natuurlijk gewoon lezen, maar Storybook heeft nog een extra troef: een ingebouwde voorleesfunctie. Daarbij kun je kiezen om alleen de huidige pagina te beluisteren of om vanaf de eerste pagina te beginnen. De hoogte van de stem is instelbaar, zodat je een toon kunt kiezen die het best bij het verhaal of de luisteraar past. En het plezier stopt daar niet: via de Deel-knop krijg je een unieke link naar jouw persoonlijke Storybook. Die kun je eenvoudig doorsturen naar familie, vrienden of de kinderen zelf, zodat ze het boekje op hun eigen toestel kunnen bekijken en beluisteren. Bovendien kun je het boekje ook downloaden als pdf. Wil je dat je kind ook offline kan bladeren, dan kun je het dus voor hem of haar printen.

Gourmetten is misschien wel dé nationale volkssport tijdens de feestdagen. Maar hoe leuk de avond ook is, de ochtend erna is vaak minder feestelijk. Die doordringende vetlucht die in je gordijnen, bank en kleding is getrokken, ben je liever kwijt dan rijk. Met deze tien tips – verdeeld over wat je eet en wat je doet – blijft je huis een stuk frisser!

Lees ook: Gourmetten nieuwe stijl: topfavoriet met een eigen twist

Ingrediënten & materialen

De meeste stank ontstaat niet door het gourmetstel zelf, maar door wat we erop leggen. Verbrande boter, karamelliserende suikers en spetterend vet zijn de grote boosdoeners. Met een paar slimme aanpassingen aan je boodschappenlijstje ben je de rookwolken voor.

Tip 1: Investeer in hittebestendige olie

De fout die bijna iedereen maakt: bakken in roomboter of standaard olijfolie. Deze vetten verbranden snel bij de hoge temperaturen van het gourmetten, wat zorgt voor die zware, scherpe walm. Kijk in de supermarkt eens schuin boven de olijfolie; daar vind je rijstolie of arachideolie. Deze oliesoorten hebben een veel hoger rookpunt en blijven stabiel als ze heet worden. Wil je het jezelf helemaal makkelijk maken? Koop dan een bakspray. Daarmee nevel je de pannetjes of de plaat licht in, waardoor je nooit te veel gebruikt en het vet niet onnodig staat te walmen.

Tip 2: Laat de kant-en-klare marinades staan

Die voorgemarineerde schotels uit de supermarkt zijn makkelijk, maar funest voor de luchtkwaliteit. De marinades zitten namelijk vaak vol suiker en water. Zodra dat de hete pan raakt, verbrandt de suiker en verdampt het vocht, met veel rook tot gevolg. Je kunt beter ongemarineerd vlees of vis kopen. Wil je toch smaak? Gebruik dan een dry rub (een droog kruidenmengsel) om het vlees vooraf te kruiden. Als je echt van sausjes houdt, kun je die beter koud op je bord toevoegen dan warm in het pannetje.

Tip 3: Kies voor 'droger' vlees en meer groente

Hoe meer vet er in het vlees zit, hoe meer het spettert en rookt. Hamburgers, worstjes en speklapjes zijn in feite kleine rookbommen. Kies liever voor magere opties zoals biefstuk, kipfilet, kalkoen of witvis. Daarnaast kun je de geuroverlast flink beperken door de verhouding vlees/groente om te draaien. Plakjes courgette, paprika, champignons en aubergine bakken vrijwel geurloos. Met een goede mandolineof groentesnijder maak je in een handomdraai dunne plakjes die snel gaar zijn, waardoor je minder lang hoeft te bakken.

Tip 4: Vervang die oude, bekraste pannetjes

Kijk voordat je begint eens kritisch naar je huidige gourmetstel. Zitten de pannetjes vol krassen en is de antiaanbaklaag versleten? Dan koekt je eten sneller aan, wat zorgt voor verbrandingsluchtjes die je de dag erna nog ruikt. Het is vaak helemaal niet nodig om een compleet nieuw apparaat te kopen; veel fabrikanten verkopen losse pannetjes of nieuwe bakplaten. Voor een paar tientjes bak je weer op een glad oppervlak, heb je minder olie nodig en ben je niet de hele avond bezig aangekoekte resten weg te schrapen.

Tip 5: Gebruik een gourmetstel met keramische coating

Ben je toch toe aan een heel nieuw apparaat? Let dan goed op de coating. Tegenwoordig zijn er gourmetstellen met een keramische bakplaat. Deze kunnen vaak hogere temperaturen aan zonder dat de laag beschadigt en ze zijn veel makkelijker schoon te maken.

Zo ga je de strijd aan met de luchtjes in huis

Zelfs met de beste ingrediënten ontkom je niet aan enige baklucht. Gelukkig zijn er genoeg manieren om te voorkomen dat die geur permanent blijft hangen.

Tip 6: Zet een aromadiffuser aan

Een geurkaars maskeert de lucht vaak alleen maar, waardoor je een weeïge mengeling krijgt van lavendel en hamburger. Een betere optie is een elektrische aromadiffuser (ook wel vernevelaar genoemd). Dit apparaat verspreidt via koude waterdamp een constante, frisse geur naar keuze door de kamer, zonder dat er verbranding aan te pas komt. Kies voor essentiële oliën die bekend staan om hun verfrissende werking, zoals citroengras, eucalyptus of dennen. De waterdamp helpt bovendien meteen tegen de droge lucht in huis als de verwarming hoog staat.

Tip 7: Laat de luchtreiniger draaien

Misschien heb je er al eentje staan, en anders is dit het moment: de luchtreiniger. Let er bij aanschaf op dat het apparaat een koolstoffilter heeft, want alleen HEPA is niet genoeg voor kookluchtjes. Een koolstoffilter absorbeert gassen en geuren. Zet het apparaat niet pas aan als je naar bed gaat, maar laat hem al draaien zodra het gourmetstel aangaat. Heb je een modern exemplaar met een app? Zet hem dan alvast op de hoogste stand voordat de eerste walm ontstaat.

Tip 8: Ventileer flink

Ramen openzetten klinkt logisch, maar doe het wel slim. Eén raampje op een kier doet weinig. Je hebt trek nodig. Zet aan weerszijden van de woning een raam of rooster open zodat de luchtstroom de damp direct meeneemt. Vind je het te koud worden? Zet de verwarming gerust tijdelijk wat hoger; de kosten daarvan wegen niet op tegen de stomerijkosten van je gordijnen. Plaats eventueel een simpele tafelventilator in de buurt van het gourmetstel (niet erop gericht, maar richting het open raam) om de rook een handje te helpen de juiste kant op te gaan.

Tip 9: Azijn & koffie

Het is een klassieker uit grootmoeders tijd, maar hij werkt nog steeds: azijn neutraliseert. Je kunt bakjes azijn neerzetten, maar voor het zware werk kun je na het eten beter even een pannetje water met een flinke scheut schoonmaakazijn op het fornuis koken. Laat de afzuigkap uit en laat de damp door de kamer trekken. Vind je de azijnlucht zelf te heftig? Gooi er dan wat citroenschillen, een kaneelstokje of kruidnagel bij. Zo ruikt je huis direct weer naar winterse gezelligheid in plaats van naar een snackbar. Wat ook kan, is koffie. Zet na het eten een paar schaaltjes met gemalen koffie (snelfiltermaling) in de woonkamer. De koffie neutraliseert de zware baklucht en vervangt deze door een neutraal, aards aroma. Voor een nog sterker effect kun je wat koffiebonen op een warme onderzetter leggen; door de restwarmte verspreiden ze een subtiele geur die de gourmetlucht naar de achtergrond verdrijft.

Tip 10: Maak meteen met schoon

Het is verleidelijk om na het eten uit te buiken op de bank en de ravage te laten voor wat het is. Doe het niet. Zolang het gourmetstel vet en warm in de kamer staat, blijft het geur verspreiden. Haal direct na het eten een stuk keukenrol over de plaat. Gebruik daarna een sopje van afwasmiddel en warm water om de plaat en de tafel (want ja, vetnevel komt overal) af te nemen. Geloof ons, door hier na het eten even een paar minuten tijd voor vrij te maken, bespaar je jezelf de volgende ochtend een hoop gourmetluchtfrustratie!