Uw digitale foto's, schrijfsels en andere waardevolle bestanden mogen niet verloren gaan. Dus hebt u deze data op een of meerdere media bewaard. Op een cd of dvd, usb-stick of een externe harde schijf waarschijnlijk. Maar hoe lang staat uw data daar veilig?Harde schijfDe harde schijf is het centrale opslagmedium van iedere pc.
Uw digitale foto's, schrijfsels en andere waardevolle bestanden mogen niet verloren gaan. Dus hebt u deze data op een of meerdere media bewaard. Op een cd of dvd, usb-stick of een externe harde schijf waarschijnlijk. Maar hoe lang staat uw data daar veilig?
Harde schijf
De harde schijf is het centrale opslagmedium van iedere pc. Iedere computergebruiker gebruikt dus een harde schijf om data op te bewaren, voor actuele data maar misschien ook voor een archief en backups vanaf andere media. Soms staat er ook data op de harde schijven van oude computers, die niet meer in gebruik zijn. Is die data wel veilig?
Zwakke schakels
Net als diskettes werkt een harde schijf op basis van magnetisme. De schijf zelf is een glasplaat (met een magnetische coating) en deze is geheel afgeschermd van de buitenwereld (en dus veel minder kwetsbaar). Een harde schijf kent twee zwakke schakels: hij bevat bewegende delen en langdurige warmte werkt slijtage in de hand. Omdat de schijf bewegende delen bevat kan hij slecht tegen schokken of stoten; schroef een harde schijf daarom altijd goed vast en laat de pc op een vaste plek staan (wees voorzichtig bij verplaatsingen). Bij een stoot raakt een harde schijf beschadigd doordat de leeskop een kras op het magnetische oppervlak maakt. In het ergste geval loopt de kop zelfs vast waarna de schijf niet of nauwelijks meer leesbaar is (een zogenaamde crash).
Te veel warmte is niet goed
Daarnaast slijten mechanische onderdelen door hitte. Dit is een langzaam proces dat vele jaren kan duren, maar uiteindelijk is het wel de hoofdoorzaak van uitval. Een koele schijf heeft een langere levensduur dan een warme; een vuistregel is dat iedere 10 graden dat de temperatuur oploopt, de levensduur halveert. Goede ventilatie en energiezuinige (lees: koelere) harde schijven zijn daarom een aanrader. De gemiddelde levensduur van een harde schijf is circa tien jaar, het is dus geen ideaal medium om belangrijke bestanden op lange termijn op te bewaren.
Cd, dvd, blu-ray
Optische media, oftewel cd's, dvd's en tegenwoordig ook blu-ray schijven, worden vaak gebruikt als backup-drager. Ze zijn relatief goedkoop, eenvoudig in gebruik en makkelijk mee te nemen. Maar zijn ze ook betrouwbaar? Uit tests in het verleden bleek dit nogal eens tegen te vallen. Naast topmerken zijn er namelijk veel fabrikanten die goedkope grondstoffen gebruiken, waardoor zowel het schijfje zelf als de beschrijfbare organische laag (de dye) niet altijd optimaal is. De dye is gevoelig voor zonlicht en het plastic (polycarbonaat) vergaat langzaam door vocht en warmte.
Vingerafdrukken en krassen
Verder zijn de schijfjes gevoelig voor krassen en vingerafdrukken. Een kwaliteitsproduct is dus een must, maar helaas zegt een merk niet alles. Er zijn namelijk zeer weinig merken die zelf over productiefaciliteiten beschikken (o.a. Verbatim en TDK). Vrijwel alle producenten kopen bij verschillende fabrieken in. Hierdoor kan het zijn dat twee schijfjes waarvan de etiketten overeenkomen, toch in verschillende fabrieken geproduceerd zijn. Via software is de herkomst wel uit te lezen (op basis van zogenaamde 'mediacodes'). De fabrieken die de meeste schijfjes produceren (CMC, Ritek en Moser Baer) leveren zowel absolute topkwaliteit als mindere kwaliteit (die vaak verschijnen onder minder bekende merknamen).
Blu-ray niet gevoelig voor zonlicht
Beschrijfbare cd's en dvd's van topkwaliteit hebben - op basis van kunstmatige verouderingstests - een levensduur van circa 100 jaar. De productie van blu-ray schijfjes is nog niet zo massaal, waardoor een paar grote namen (Panasonic, Sony en TDK) het merendeel van de producten leveren. Een verschil met cd's en dvd's is dat een beschrijfbare blu-ray geen organische laag gebruikt, maar een metalen legering (een paar laagjes metaal die met elkaar versmolten worden via laserlicht). Dit is een stabiele laag die praktisch ongevoelig is voor zonlicht.
Usb-sticks, flashkaartjes en ssd's
Een relatief nieuw medium is flashgeheugen. Dit wordt onder andere gebruikt in usb-sticks, geheugenkaartjes en ssd's (harde schijven op basis van flashchips). De enen en nullen worden opgeslagen in cellen van geheugenchips. Deze cellen kunnen telkens opnieuw herschreven worden, maar dat gaat wel ten koste van de levensduur. Afhankelijk van het type flashgeheugen kan een cel tussen de 10.000 en 1.000.000 keer herschreven worden. Om lokale slijtage, zoals het eerste deel van de schijf, te voorkomen, wordt de data verspreid over het aantal cellen geschreven (dit heet wear leveling). Het is dus niet slecht om een usb-stick 10 procent te vullen en daarna weer te wissen. De volledige capaciteit wordt benut, waardoor de cellen evenredig zullen slijten.
Foute cellen worden geblokkeerd
© CIDimport
En de diskette?
De diskette, of floppydisk, wordt nauwelijks meer gebruikt, maar misschien hebt u er nog een paar liggen. Is de data daarop veilig? Zeker niet. Die gegevens worden met behulp van magnetisme bewaard. Omdat magneten overal in huis aanwezig zijn (bijvoorbeeld in speakers en transformators), moet u ze op een magneetvrije plek leggen. Maar ook het dragermateriaal van de diskette is vergankelijk. Het bestaat uit flexibel plastic met een magnetisch laagje. Het plastic is gevoelig voor warmte, vocht en stof. De gemiddelde levensduur van een diskette op een veilige plek is circa vijf tot tien jaar. Probeer maar eens een stapel oude diskettes uit te lezen: een groot deel zal niet meer functioneren. Mocht u nog belangrijke gegevens op diskettes hebben staan, zet die dan zo snel mogelijk over op andere media.
Ook houdt de controller van de stick in de gaten hoe de cellen presteren. Een cel die fouten vertoont, wordt geblokkeerd. Hierdoor worden alleen de goede cellen gebruikt om data te bewaren (de capaciteit neemt hierdoor logischerwijs wel iets af). Omdat de informatie op chips wordt opgeslagen zijn producten die flashgeheugen gebruiken over het algemeen zeer robuust. Er zijn voorbeelden van usb-sticks en geheugenkaarten die een wasmachine, een val uit een vliegtuig en een ontploffing overleefd hebben.
Levensduur ssd langer dan levensduur hd
Maar desondanks slijten de cellen wel. Volgens Sandisk gaan ssd's (harde schijven op basis van flashgeheugen) beduidend langer mee dan traditionele harde schijven (circa 2 miljoen versus 600.000 uur gebruik).
Compatibiliteit
De bruikbaarheid van het medium waarop u uw data bewaart, is niet alleen een kwestie van houdbaarheid en veroudering maar ook van compatibiliteit. De eerste generatie computers gebruikten cassettebandjes om data op te slaan, maar die methode is nu al meer dan 20 jaar uitgestorven. Diskettes worden nog wel mondjesmaat gebruikt, maar nieuwe computers worden al jaren zonder diskettestations geleverd. Anno 2009 een diskette lezen is dus niet zo eenvoudig, nog los van het feit dat er meerdere formaten bestaan (zoals 5 ¼ schijven, waarvoor al heel lang geen diskettestations meer bestaan). Er bestaan nog wel usb-diskettestations, waarmee u uw oude diskettes nog kunt uitlezen.
Einde ide-harde schijven in zicht?
De computermarkt is continu in beweging. Nieuwe producten en technologieën volgen de oude generatie op, wat soms ten koste gaat van de compatibiliteit. Zo is het einde van ide-harde schijven in zicht vanwege de nieuwe Sata-connector. Over een tijdje kan een oude schijf dus niet meer in een nieuwe pc gebruikt worden. Externe harde schijven op basis van firewire worden ook zeldzamer, omdat firewire terrein heeft verloren aan usb en sommige pc's daardoor zelfs geen aansluitingsmogelijkheid meer hebben. En software speelt ook een belangrijke rol. Zo werken veel oude usb-producten van het eerste uur zoals printers en scanners niet meer onder Vista, omdat de fabrikanten er geen nieuwe drivers voor uitbrengen.
Conclusie: backup is essentieel, maar hoe?
In dit digitale tijdperk is het backuppen van gegevens van levensbelang. Vertrouw nooit op één medium en maak een concreet plan hoe u uw belangrijke data op lange termijn veilig wilt bewaren. Hieronder volgt een aantal manieren waarop u dat doen kunt. Daarbij speelt zowel de fysieke houdbaarheid van het medium een rol, als de compatibiliteit met nieuwe technologieën. Het veiligstellen van uw data is en blijft een oneindige maar zeer belangrijke taak...
Backup op... externe harde schijf
Kopieer de belangrijkste mappen met data met regelmaat op een externe harde schijf. Gaat uw primaire harde schijf kapot, dan hebt u altijd nog een backup. U kunt de schijf bovendien eenvoudig meenemen naar een andere locatie.
Backup op... andere harde schijf
Een andere werkbare methode is om een tweede harde schijf in uw pc als backup te gebruiken. U kunt belangrijpe mappen hier naartoe kopiëren, maar er is ook software die dat met een bepaalde frequentie automatisch kan doen. Let er wel op dat het een fysieke harde schijf betreft en geen partitie (wat in feite dezelfde schijf is).
Backup op... RAID configuratie
Een makkelijke backup-methode is een zogenaamde RAID-opstelling. Er zitten dan twee (of meer) harde schijven in het systeem die dezelfde informatie bevatten. Gaat er een schijf kapot dan is alle informatie nog steeds intact op de andere schijf. Het is niet aan te raden om Windows op dezelfde schijf te installeren of deze te partitioneren. Want wanneer er sprake is van een ernstige Windows- of partitiefout zal dat in zo'n geval voor beide harde schijven gelden.
Backup op... internet
Een relatief nieuwe methode is het online backuppen van gegevens. Uw belangrijkste data wordt dan via het internet opgeslagen in professionele datacenters (met uitgebreide backup faciliteiten). Een minpunt is dat de opslagcapaciteit beperkt is (dus uw complete foto's, muziek en videocollectie backuppen is nog niet mogelijk).
Backup op... optische media op andere locatie
Regelmatig backups maken van foto's, video's en andere bestanden kan ook prima op basis van optische media (cd's, dvd's, blu-ray's). Het is wel aan te raden de originele bestanden ook op andere media te bewaren (zoals een harde schijf) en daarnaast de schijven om de zoveel jaar te controleren en eventueel opnieuw te branden.
Een laatste tip
Bewaar uw backups op een andere locatie dan uw eigen huis. Dan is het ook veilig bij een eventuele brand of (natuur)ramp.