Haal mooiere foto's uit je raw-beeldmateriaal
De foto’s die uit je camera komen rollen zijn best aardig, maar je haalt pas het maximale uit het toestel als je in raw fotografeert. Een jpg-bestand bevat maar een fractie aan data van wat de camera ziet. Bewerk je een raw-bestand, dan heb je veel meer beeldmateriaal tot je beschikking en krijg je de allermooiste foto’s.
Het handige van digitale camera’s is dat je alle foto’s die je maakt meteen kunt bekijken, afdrukken, of delen met anderen. Minder bekend is dat je er ook voor kunt kiezen om in raw te fotograferen. Zodra je deze optie aanzet, krijg je niet langer kant-en-klare foto’s, maar worden de ruwe bouwstenen opgeslagen waaruit foto’s bestaan. Vervolgens gebruik je een zogenaamde raw-converter om daar iets toonbaars van te maken. We noemen er hier twee: het gratis Raw Therapee en het betaalde Adobe Lightroom. Raw Therapee is gratis te downloaden voor Windows, Mac en Linux. Lightroom is er voor Windows en Mac en kost 137 euro, maar zit ook in het Creative Cloud-pakket van Adobe. Je kunt Lightroom gratis uitproberen.
01 Raw
Een gewone jpg-foto kun je een beetje vergelijken met een taart die iemand gebakken heeft. Zodra hij klaar is kun je er relatief weinig aan veranderen, althans zonder de taart zwaar te beschadigen. Bij een raw-bestand heb je alle ingrediënten netjes voor je liggen en kun je alle kanten nog op. Zodoende kun je de taart helemaal maken zoals jij hem hebben wilt en krijg je de lekkerste taart met de allerhoogste kwaliteit. Gelukkig hoef je geen gediplomeerd banketbakker te zijn om met raw te werken. Want een raw-converter werkt vrijwel hetzelfde als een gewone fotobewerker. Alleen krijg je er aanzienlijk betere resultaten mee. Pas dan komen je foto’s echt tot leven.
©PXimport
02 Raw-converter
Omdat een raw-bestand geen foto is, kun je hem niet zomaar in een willekeurig fotoprogramma bekijken of bewerken. Je hebt echt een programma nodig dat raw-bestanden ondersteunt. Een raw-converter dus. Zoals het gratis Raw Therapee, waarmee wij in deze masterclass dan ook van start gaan. Ook de betere fotobewerkers zoals Adobe Photoshop weten wel raad met raw, omdat er standaard een raw-converter wordt meegeleverd die automatisch start zodra je een raw-bestand opent. Adobe Lightroom is momenteel de standaard om raw-bestanden te bewerken. Ook dit programma komt aan bod, vanaf stap 8.
Hoe kom je aan raw-bestanden? Eenvoudigweg door in het menu van jouw camera deze optie aan te zetten. Vervolgens slaat het toestel bestanden op met bijvoorbeeld de extensie .CR2 (Canon), .NEF (Nikon), .RAF (FujiFilm), .ARW (Sony), .ORF (Olympus), of het fabrikant onafhankelijke .DNG. Raw-bestanden kunnen tientallen megabytes groot zijn. Ze bevatten namelijk veel en veel meer beeldinformatie dan de kleinere jpg-bestanden. Dat verklaart meteen waarom ze zo enorm veel bewerkingsmogelijkheden bieden. Je kunt je camera ook op raw+jpg zetten. In dat geval heb je de keuze of je meteen de jpg gebruikt of toch liever de raw bewerkt.
©PXimport
03 Aan de slag met Raw Therapee
Zodra je Raw Therapee opstart, kies je in een paneel aan de linkerkant een map uit waarin je raw-bestanden hebt opgeslagen. In het midden van het scherm zie je vervolgens miniaturen verschijnen. Om een raw-bestand te bewerken, dubbelklik je op een miniatuur. Aan de rechterzijkant verschijnt dan een paneel vol met bewerkingen, verdeeld over een aantal tabbladen. Standaard begint het programma op het tabblad Belichting. Andere tabbladen zijn bijvoorbeeld bedoeld voor kleurbewerking en om de mate van detaillering en ruisreductie in te stellen. Je mag zelf bepalen in welke volgorde je bewerkingen toepast, al is het zeker geen gek idee om in ieder geval in het begin van links naar rechts (de tabbladen) en van boven naar beneden (binnen een tabblad) te werken. In het midden van het scherm zie je een voorbeeldweergave van het raw-bestand, met erboven een filmstrip om snel door de foto’s in de map te bladeren. Schrik niet als foto’s er eerst wat futloos uitzien. Anders dan jpg-bestanden zijn raw-bestanden niet bewerkt door jouw camera. Daardoor kun je er nog alle kanten mee uit. Want alle beeldinformatie is in originele staat aanwezig.
©PXimport
04 Belichting
We beginnen in Raw Therapee op tabblad Belichting. Met Belichtingscompensatie maak je een foto lichter of donkerder. Net zoals je dit ook tijdens het maken van een foto op de camera doet. Je past er de volledige foto mee aan, waardoor de kans bestaat dat sommige delen te licht of te donker worden. Vandaar dat je de lichte en donkere gebieden ook apart kunt inregelen. Met Hoge lichten comprimeren verminder je de felheid van alleen de lichtste gebieden. Zet dan meteen ook een vinkje bij Hoge lichte Herstellen. Met Schaduwen maak je de donkere delen van de foto lichter of donkerder, zonder dat de lichte delen meegaan. Aanvullend gebruik je Schaduwcompressie om het effect nog wat te finetunen. Nu de lichte en donkere delen beter in balans zijn, voeg je met Contrast eventueel wat extra pit toe aan de foto. Veel werk? Je kunt het programma deze stappen ook automatisch laten uitvoeren via een klik op de knop Automatische niveaus. Dan hoef je de boel daarna alleen nog even te tweaken. Dit tabblad bevat enorm veel gereedschappen om de belichting tot in de puntjes te verzorgen. Experimenteer er gerust mee zodra je ervaring hebt opgedaan met de hier genoemde basisgereedschappen.
©PXimport
Niet-destructief bewerken
Als je een jpg-foto bewerkt en opslaat, is er geen weg meer terug. Je hebt de wijzigingen permanent aangebracht. Oké, je kunt het origineel bewaren (heel verstandig) en daarna opnieuw beginnen met bewerken, maar dat is veel werk als je bijvoorbeeld één bewerking uit een lange reeks wilt veranderen. Met raw gaat dat anders. Het originele raw-bestand blijft namelijk altijd intact en al jouw aanpassingen worden apart opgeslagen, al merk je daar verder niets van. Elke bewerking kun je daardoor tot in het oneindige blijven aanpassen, maar ook terugdraaien. Zonder dat de foto schade oploopt. Dat geeft enorm veel bewerkingsvrijheid. Rechts naast alle schuifregelaars in Raw Therapee vind je dan ook een Terug naar beginwaarde knop in de vorm van een gebogen pijltje. Zo haal je een specifieke bewerking snel weer weg, zonder een spoor achter te laten.
©PXimport
05 Kleur
Ook aan de kleuren valt altijd het nodige te sleutelen. Dat kan met tabblad Kleur. Onder de kop Witbalans staat Methode standaard op Camera, waarmee de op de camera gekozen witbalans wordt gebruikt voor de kleurweergave. Je kunt ook kiezen voor enkele voorinstellingen zoals Daglicht, Bewolkt of Lamp om achteraf alsnog voor een totaal andere witbalans te kiezen. Dat is iets wat met jpg-foto’s onmogelijk is. Blijkt het lastig om hiermee goede kleuren te krijgen, klik dan op Wijs WB aan (de knop met het pipet) en klik in de foto op een plek waarvan je weet dat het wit, grijs, of zwart hoort te zijn. Dat moet een verbetering opleveren. Daarna kun je de kleuren eventueel nog verder optimaliseren met de schuifregelaar Kleurtemperatuur. Houd je daarna nog een kleurzweem over, dan heb je wat aan de schuifregelaar Groentint. Het vraagt wat experimenteren met de schuifjes om de beste kleuren te krijgen. Zodra de kleuren kloppen, kun je de kleurintensiteit nog aanpassen. Schakel eerst het knopje voor de kop Levendigheid in en gebruik daarna Pasteltinten om de kleuren levendiger te maken. Je kunt er de verzadiging ook mee verminderen, als je wat meer ingetogen kleuren wilt hebben. Zijn er mensen op de foto te zien, activeer dan Bescherm huidtinten.
©PXimport
06 Detaillering
Een raw-foto kan er wat wazig uitzien. Het is daarom nodig om hem een beetje te verscherpen. Om die reden verscherpt Raw Therapee jouw foto standaard al, dus heb je er meestal geen omkijken naar. Wil je toch graag extra verscherping? Dan kan dat bovenin het tabblad Detail bij het onderdeel Verscherpen met de schuifregelaar Hoeveelheid. Omdat je het effect niet ziet in de standaard voorbeeldweergave, is het verstandig eerst een detailvenster te openen via het pictogram Open (nieuw) detailvenster rechtsonder het voorbeeld. Als de foto veel ruis bevat omdat een hoge ISO-waarde is gebruikt, kun je op dit tabblad meteen ook ruisreductie toepassen. Klik eerst het knopje bij de kop Ruisonderdrukking aan. Schuif daarna Luminantie tot de meest storende ruisspikkels zijn verdwenen. Gebruik daarna eventueel Luminantie Detail om details die hierbij verloren zijn gegaan te herstellen. Je begrijpt het, ook hier heb je het detailvenster hard nodig.
©PXimport
07 Vervorming
Om een uitsnede te maken ga je naar tabblad Transformeer. Klik in onderdeel Bijsnijden op de knop van het uitsnedegereedschap en sleep in de foto om het gebied te selecteren. Dit uitsnedegereedschap is ook links boven de voorbeeldweergave als pictogram terug te vinden. Ernaast vind je het gereedschap Rechtmaken/Kleine rotaties waarmee je een scheve foto rechtzet, simpelweg door met ingedrukte muisknop over een horizontale of verticale lijn te slepen. Bij architectuurfoto’s wil je echt alle lijnen kaarsrecht hebben. Daar is vaak een wat meer ingrijpende verticale en horizontale perspectiefcorrectie voor nodig. Dat kan via het onderdeel Objectief/Geometrie op hetzelfde tabblad met de twee schuifregelaars onder Perspectief. Tot slot vervormen sommige lenzen het beeld zodat lijnen een beetje bol of hol lopen. Soms kun je dit automatisch corrigeren met de knop Corrigeer lensvervorming en anders kun je met de schuifregelaar Hoeveelheid altijd nog zelf ingrijpen.
©PXimport
Van raw-bestand naar echte foto
Na bewerking van een raw-bestand met Raw Therapee ben je nog niet klaar. Er is namelijk nog geen echte foto die je kunt laten zien. Die moet je eerst genereren. Dat kan op meerdere manieren. Bijvoorbeeld meteen zodra je klaar bent met een raw-bestand. Klik linksonder de voorbeeldweergave op Bewaar huidige foto. Wijs een map aan, kies het bestandstype (doorgaans jpeg) en klik op OK. De foto wordt meteen gegenereerd, waardoor het programma langzamer wordt. Wil je liever vlot doorwerken? Dan kun je beter alle raw-bestanden in een wachtrij verzamelen. Om ze vervolgens allemaal tegelijk te verwerken zodra jij een kopje koffie drinkt of een broodje eet. Klik hiertoe links onder de voorbeeldweergave op Plaats huidige foto in verwerkingsrij. Klaar met bewerken? Klik in de linker kantlijn op het tab Verwerkingsrij, wijs een map aan, kies het bestandstype en de fotokwaliteit en klik op de knop Start verwerking van bestanden in verwerkingsrij.
©PXimport
08 Lightroom
Adobe Lightroom is een raw-converter waarin je jouw raw-bestanden eerst moet importeren voordat je ze kunt bewerken. Dat houdt niet meer in dan dat je even aanwijst in welke map ze staan, waarna Lightroom een korte inventarisatie houdt en allerlei gegevens in een catalogus opslaat. Lightroom werkt met zogenaamde modules. In de Bibliotheek-module importeer en beheer je raw-bestanden. In de Ontwikkelen-module bewerk je ze vervolgens. Het programma is een stuk toegankelijker dan Raw Therapee, voornamelijk omdat veel van de complexiteit is weggelaten. Uiteraard kun je nog steeds alle belangrijke bewerkingen met Lightroom doen. Sterker nog, voor de beste bewerkingen ben je het beste af met Lightroom. Dat kwaliteitsverschil vind je terug in de prijs: 126 euro of 12 euro per maand via Creative Cloud.
©PXimport
09 Profielen en transformaties
Lightroom herkent de camera’s en lenzen van een groot aantal fabrikanten, zodat het allerlei vervormingen volledig automatisch kan verhelpen. Het is verstandig dit tijdens het bewerken als eerste te doen, omdat het invloed heeft op bijvoorbeeld de belichting en de kleuren. In de Ontwikkelmodule blader je hiertoe omlaag naar het onderdeel Lenscorrecties. Kies voor het tabje Profiel en vink Correcties profiel inschakelen aan. Als het goed is wordt het merk en model van zowel camera als lens automatisch getoond en vinden allerlei correcties plaats. Ook perspectivische vervorming lost Lightroom automatisch op. Denk aan een gebouw dat scheef staat omdat je de camera scheef of schuin omhoog hield. Klik in het onderdeel Transformaties bij Upright op Automatisch en meestal staat alles weer netjes in het lood. Zo niet, kun je altijd nog handmatige correcties aanbrengen. Ook handig is dat je kunt retoucheren. Klik rechts bovenin onder het histogram op het pictogram Vlekken verwijderen en klik of schilder over lelijke plekjes heen, waarna Lightroom ze repareert met omliggend beeldmateriaal.
©PXimport
Raw op je smartphone
Ook camera’s van smartphones kunnen steeds vaker raw-bestanden opslaan. Deze camera’s worden alsmaar beter en zijn daarom een welkome aanvulling. Je hebt wel beduidend meer opslag nodig dan wanneer je gewone jpg-foto’s maakt, maar door deze raw-bestanden te bewerken krijg je foto’s met een zichtbaar betere kwaliteit. Bij Android kan dit al langer. Apple loopt wat achter. Pas sinds dit najaar hebben de iPhone SE, 6s (Plus) en 7 (Plus) eindelijk raw-ondersteuning. Behalve de raw-foto’s van het toestel zelf, kun je ook raw-bestanden van diverse gewone camera’s op Android of iOS bewerken met een app zoals Snapseed. Zodra je een raw-bestand in de app opent, krijg je het extra onderdeel Ontwikkelen te zien. Vervolgens kun je de belichting, schaduwen, hooglichten, contrast, verzadiging, structuur en de witbalans aanpassen. Daarna kun je ook de ‘traditionele’ gereedschappen gebruiken zoals je met jpg-foto’s gewend bent.
