Freewaremakers zijn meestal enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma’s wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste programma’s van dit moment en nieuwe versies van ‘evergreens’.

Tip 01: Wis usb-sporen

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Met USB Oblivion kun je alle sporen die je hebt achtergelaten na het gebruik van een geheugenstick, usb-koptelefoon of usb-microfoon verwijderen. Waarom zou je dat doen? Je denkt misschien: als ik een usb-stick wil verwijderen, trek ik hem toch gewoon uit de pc? Ja, dat klopt. Maar stiekem houdt Windows in het register precies bij welke usb-apparaten je op de computer hebt aangesloten. Als je niet wilt dan anderen weten dat jij een stick hebt gebruikt op een werkcomputer of een pc in een coffeecorner, dan kun je dus alle verwijzingen in het register verwijderen. En dat kan heel gemakkelijk en veilig met USB Oblivion. Er is geen installatie nodig. Je kunt simpelweg op Simulate drukken, de applicatie laat dan zien welke verwijzingen het heeft gevonden. Weet je zeker dat je ze wilt verwijderen? Selecteer dan Do real clean en klik vervolgens op Clean. USB Oblivion maakt automatisch een systeemherstelpunt en een back-up van je register. Mocht er onverhoopt toch iets misgaan, dan kun je dus of teruggaan naar het herstelpunt, of dubbelklikken op de back-up om alle verwijzingen weer terug te zetten.

©PXimport

Tip 02: Scoren met memes

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10; macOS

Gifjes bestaan al sinds 1987, maar zijn nu populairder dan ooit. De bewegende afbeeldingen zijn ideaal voor memes op sociale media. Velen kennen wel de plaatjes waarin een Minion een microfoon laat vallen (mic drop!), of Spongebob die staat te huilen, of die van de Turkse chef die zout op vlees strooit (Salt Bae). Hoe maak je zo’n plaatje? Met ScreenToGif bijvoorbeeld. Na de installatie kun je kiezen of je een opname wilt maken van je bureaublad (als je zelf een filmpje afspeelt en dat wilt opnemen), van je webcam of het tekenbord. In alle gevallen kun je de framerate en het formaat van de video kiezen. Klik je op Opname, dan krijg je een leeg kader te zien dat je bijvoorbeeld over een YouTube- of Netflix-video kunt leggen. Druk je op Opnemen, dan wordt het beeld binnen dat kader vastgelegd. Vervolgens krijg je een uitgebreide editor voorgeschoteld, waarin je de verschillende frames kunt aanpassen. Bijvoorbeeld door tekst toe te voegen, de snelheid te verhogen of overgangen in te stellen. En zo heb je binnen een paar minuten je eigen meme gemaakt om mee te scoren op bijvoorbeeld Facebook.

Tip 03: Oneindig veel creaties

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10; macOS

Voor mensen die maar niet genoeg krijgen van Lego, heeft het bedrijf een programma ontwikkeld waarmee je eindeloos kunt bouwen. Digital Designer schotelt je een oneindige hoeveelheid blokjes, wielen, deurtjes, poppetjes en wegen voor. Daar mag je lekker je fantasie op los laten, en nog gratis ook. Een Formule 1-wagen? De Death Star? Of misschien toch een hele stad? Alles wat je kunt maken met Lego-blokjes, kun je ook met Digital Designer. Je kiest links in het venster een blokje en sleept dit naar het plateau rechts. Met de pijlen naast je creatie kun je het 3D-beeld draaien, zodat je de blokken van alle kanten goed kunt bekijken. Het is even stoeien met de vele functies, maar al snel zul je zien dat het digitaal bouwen net zo verslavend is als het spelen met echte Lego. Heb je geen inspiratie? Op YouTube zijn talloze filmpjes te vinden waarin je stap voor stap kunt zien hoe je bijvoorbeeld een villa, trein of motor kunt bouwen.

©PXimport

Tip 04: Insta downloaden

Geschikt voor: Chrome

Instagram is niet alleen beschikbaar als app op je mobieltje, maar kan ook gewoon in je browser worden bekeken via www.instagram.com. Op de site kun je de foto’s en video’s van je vrienden bekijken, en sinds kort zijn ook hun verhalen (Instagram Stories) beschikbaar. Reden voor software ontwerper Alec Garcia om een Chrome-extensie te bouwen. Hij wilde namelijk de verhalen niet alleen bekijken, maar ook graag downloaden. En dat is via de site (nog) niet mogelijk. Chrome IG Story, zoals de extensie van Garcia heet, geeft je een heleboel mogelijkheden. Niet alleen kun je de verhalen downloaden, je kunt ze ook stiekem bekijken, zodat degene die het verhaal op Instagram heeft gezet, niet kan zien dat je het hebt bekeken. Maar je kunt via de extensie ook verhalen bekijken van publieke accounts die je niet volgt, door te zoeken op gebruikersnaam, hashtag of locatie. Verder geeft Chrome IG Story ook toegang tot live-feeds, en ook die kun je downloaden. Kortom, als je geen genoeg kunt krijgen van de foto’s en video’s van anderen, of een verslag wilt maken van alle video’s op een bepaalde plek of tijd, dan is Chrome IG Story de ideale tool.

©PXimport

Tip 05: Freeze!

Geschikt voor: Chrome

De beste Chrome-extensies maken het leven gemakkelijker zonder al te aanwezig te zijn. The Great Suspender is er zo eentje. Heb je constant veel tabbladen openstaan in je browser? Dan heeft Chrome de neiging om langzaam te worden. De verklaring daarvoor is simpel: iedere tab vraagt geheugen, dus hoe meer tabs je open hebt staan, hoe meer geheugen Chrome gebruikt om alles draaiende te houden. The Great Suspender lost dat probleem op door de tabs die je niet gebruikt te bevriezen. De tab blijft gewoon staan, maar de pagina wordt niet actief gehouden, waardoor Chrome minder geheugen hoeft te gebruiken. Wil je een pagina weer activeren, dan hoef je alleen maar binnen het tabblad ergens op de site te klikken. Als je het instelt, kan de tab ook worden geactiveerd zodra je hem opent. En heb je sites waarvan je niet wilt dat ze worden gedeactiveerd, zoals Gmail of Google Agenda, dan kun je ze gemakkelijk toevoegen aan een whitelist.

©PXimport

Tip 06: Rustig lezen

Geschikt voor: Chrome

Twitter werd een paar jaar geleden nog gebruikt door iedereen om te delen waar hij/zij mee bezig was, tegenwoordig is het vooral een kanaal voor journalisten, ambtenaren en politici. Geen probleem op zich, want dat is ook interessant. Wil je op de hoogte worden gehouden van het laatste nieuws, dan is Twitter een geweldig kanaal. Maar waar de bedenkers ooit een groot sociaal medium met korte berichtjes voor ogen hadden, zijn niet alle gebruikers het met die gedachte eens. Het aantal tekens per bericht is onlangs al verhoogd van 140 naar 280, maar ook dat is voor een hoop mensen nog niet voldoend. Die reageren dan met extra berichten op hun eerste bericht, een thread genaamd. Zo’n slier van berichten leest niet echt lekker door de vormgeving van Twitter. Thread Reader lost dat op. Het programma geeft de teksten van een thread op een overzichtelijke manier weer. Dus zonder likes, retweets of icoontjes. Dat maakt het een stuk fijner om een tekst te lezen. Thread Reader is er als Chrome-extensie en als app voor Android en iOS. Installeer het programma, tik op het pijltje naast een tweet en kies Unroll in Thread reader.

Tip 07: Netjes zitten!

Geschikt voor: macOS

Iedereen weet dat lang achter je pc zitten slecht voor je gezondheid kan zijn. Als je geen goede houding aanneemt, kun je na enkele uren last van je ogen of rug krijgen. Het is daarom beter om vaak pauzes te nemen en eventjes tussendoor te bewegen. Dat vindt niet iedereen ideaal, want wat als je net lekker aan het werk bent? Dan wil je nog helemaal geen pauze nemen. En dan kun je maar beter zo goed mogelijk op je houding letten. Nekoze helpt daarbij. Het programma houdt via de ingebouwde camera van je MacBook je postuur in de gaten. Ga je te veel voorover zitten of hangen, dan geeft Nekoze je ervan langs door een miauwende poes te laten horen (geen zorgen, je kunt het geluid ook uitzetten). De eerste keer moet je het programma kalibreren door de ideale zithouding aan te nemen. Geeft Nekoze je te vaak een waarschuwing? Via het menu Preferences kun je onder Advanced de gevoeligheid van het programma aangeven.

©PXimport

Tip 08: Digiboeken

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10; macOS

Veel mensen zweren bij papier. En dat is ook niet vreemd: de geur van de bladzijden, het gevoel als je het boek opent en een pagina omslaat, het hoort allemaal bij de beleving van het lezen van een goed verhaal. Maar boeken zijn soms lastig mee te nemen, bijvoorbeeld op vakantie. Dan zijn e-books ideaal. Met Kobo eBooks kun je je boekenkast gewoon meenemen op je laptop. Met de app kun je de e-books (epub-formaat) die je al bezit, gemakkelijk importeren. Je kunt ook nieuwe kopen in de online Kobo-winkel. Heb je ook een e-reader of lees je boeken op je mobiel, dan synchroniseert de Kobo-app je bladwijzers, zodat je verder kunt waar je gebleven was. Kobo eBooks is een mooi vormgegeven programma, dat het gemakkelijk maakt om door je boekencollectie te bladeren. Lees je een boek, dan kun je met een klik in het midden van het scherm de weergave makkelijk aanpassen. Zo kun je de witte bladzijden ook een sepia-kleurtje geven om het beeld wat rustiger te maken voor je ogen. En natuurlijk kun je ook de letters groter maken en een ander lettertype kiezen. Heb je al je romans uit, dan geeft de app je suggesties voor nieuw leesvoer.

©PXimport

Tip 09: Gratis tikken

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10; macOS

Wie een tekst moet schrijven of een spreadsheet moet maken, grijpt al snel naar het Office-pakket van Microsoft. Dat pakket werkt natuurlijk uitstekend, maar het is ook wat prijzig. Gelukkig zijn er ook gratis alternatieven. Een daarvan is het populaire LibreOffice. Dit pakket bestaat uit Writer (tekstverwerker), Calc (spreadsheets), Impress (presentaties), Draw (tekenprogramma), Base (database manager) en Math (wiskundige formules). Heb je eerder gewerkt met Office 2003, dan voelt LibreOffice erg bekend aan. De menu’s icoontjes en werkbalken lijken daar namelijk erg op. De kleuren doen wel wat kinderlijk aan. De simpele interface kan voor sommigen een verademing zijn ten opzichte van Word 2016, dat met z’n vele kleurtjes en tabbladen soms wat onoverzichtelijk is. Tekstverwerker Writer gebruikt een eigen odt-bestandsformaat om bestanden in op te slaan, maar kan ook bestanden lezen en opslaan in Microsofts doc- en docx-formaten. Hetzelfde geldt voor Calc en Impress, die ook overweg kunnen met de bekende Microsoft-formaten xlsx en pptx. Het Office-pakket van Libre werkt soepel en snel en heeft Nederlandse spellingcontrole ingebouwd. Een mogelijkheid om bestanden in de cloud op te slaan ontbreekt.

©PXimport

Tip 10: Ontdubbelaar

Je kunt nog zó je best doen om je bestandsverzameling op orde te houden … het is bijna onmogelijk om na verloop van tijd te ontkomen aan dubbele exemplaren. Je zet een keer foto’s over vanaf je camera of je smartphone zonder te bedenken dat je dat al een keer gedaan had, je downloadt wat muziek die je al bleek te hebben, die bestanden van dat ene project staan op twee plekken op je computer enzovoort. Om de overbodige rommel op te ruimen, bestaat specialistische software voor bijvoorbeeld foto’s of muziek. Maar met een algemeen programma ruimt u snel alle bestandssoorten op. Een voorbeeld van zo’n tool is AllDup. Het is snel, werkt gedegen en kan doublures vinden op basis van allerlei criteria. Er is een installatietool voor Windows en ook een portable versie.

©PXimport

Tip 11: Sleutels opzoeken

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Ben je van plan om Windows of alleen bepaalde software opnieuw te gaan installeren? Dan is het verstandig om eerst de productstleutel/licentiecodes te achterhalen. Die codes staan waarschijnlijk nu ergens achterop een dvd-hoesje of in een oud mailtje … vind die maar eens terug! Bereid je dus alvast goed voor door de sleutels van de nu geïnstalleerde software te achterhalen. Dat kan gelukkig eenvoudig met Belarc Advisor. Dit programma analyseert je complete pc en toont vervolgens in een gedetailleerd verslag welke hard- en software je gebruikt. Al die informatie is voor dit doel wat overbodig, maar als je links in het verslag klikt op Software Licenses, vind je meteen wat je zoekt. Belarc geeft je daar een lijst van programma’s met de productsleutels die daarbij horen. Het programma kan de sleutels van Microsoft Office, Windows, antivirus programma’s en een heleboel andere software detecteren.

Tip 12: Virtuele machine

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10; macOS

Soms zou je willen dat je een tweede computer had staan met een ander besturingssysteem. Bijvoorbeeld omdat een bepaald programma alleen werkt op een bepaalde (verouderde) Windows-versie of omdat je Linux eens wilt uitproberen. Gelukkig hoef je in die gevallen niet meteen je portemonnee te trekken. Je kunt het andere besturingssysteem namelijk gewoon draaien op je huidige computer, binnen je huidige besturingssysteem. Dankzij software als VirtualBox kun je een virtuele machine op je computer draaien. Heb je een Windows-pc? Dan kun je bijvoorbeeld in een apart venster een oudere Windowsversie of Linux installeren. Zelfs macOS draaien is (met wat moeite) mogelijk. Dat klinkt misschien eng en lastig, maar VirtualBox neemt je door het hele proces aan de hand mee. Zodra je op Nieuw hebt geklikt, kun je uit een menu kiezen welk besturingssysteem je wilt installeren. VirtualBox vraagt je daarna hoeveel ruimte van je harde schijf, of hoeveel geheugen je aan dit extra besturingssysteem wilt geven. Vervolgens kun je het besturingssysteem installeren zoals je dat ook op een nieuwe pc zou doen. Ben je klaar met het systeem? Dan hoef je het alleen te selecteren en op Verwijderen te drukken. Kom je er toch niet helemaal uit, of wil je meer informatie, dan kun je hier de handleiding lezen.

©PXimport

Gevaarlijk?

Niet te snel klikken

©PXimport

Hoewel het steeds lastiger wordt om AI-gegeneerde content te herkennen, zijn er nog altijd signalen waaraan je door kunstmatige intelligentie gemaakte teksten, afbeeldingen en video's kunt herkennen. In dit artikel lees je hoe je echt van AI kunt onderscheiden.

Lees ook: Dit zijn de populairste AI-tools voor het creëren van video's

Teksten

De makkelijkste manier om erachter te komen dat een tekst door een mens is geschreven (of op zijn minst is aangepast), is door te kijken naar de spelling. Hoewel AI-chatbots op inhoudelijk vlak vaak de mist in gaan, zul je ze zelden spel- of grammaticafouten zien maken. Online posts barsten vaak van de taalfouten*, dus een volledig correct geschreven post is al verdacht.

*tenzij er natuurlijk nog een goede eindredacteur van vlees en bloed naar heeft gekeken.

Hoewel er weinig taalfouten worden gemaakt, wil dat niet zeggen dat AI-teksten altijd mooi geschreven zijn. Zonder specifieke instructies hebben bots er namelijk een handje van om nogal wollig te zijn. Ze gebruiken vaak veel tekst om iets uit te leggen en herhalen dezelfde punten in andere bewoordingen.

Ook volgen ze uit zichzelf vaak een vast stramien. Eerst herhalen ze de vraag, dan geven ze een opsomming (bijna altijd met deelonderwerpen of bulletpoints) en tot slot komt er een conclusie (ingeleid door kortom of iets in dezelfde trant). De meeste AI-modellen zijn ook getraind om zo onpartijdig en neutraal mogelijk te zijn. Zelfs als ze gevraagd worden om een bepaald standpunt te verdedigen, is de beantwoording doorgaans voorzichtig en afstandelijk (sommige mensen vinden dat...).

Kortom (😉), als je ziet dat een online gebruiker een lange, opsommende reactie geeft zonder taalfouten, moeten de alarmbellen afgaan. Je kunt een chatbot echter instructies geven als 'hou het antwoord kort', of 'gebruik geen opsomming', waarmee je zulke signalen eenvoudig kunt verdoezelen. Bovendien is het ook zo moeilijk niet om expres een taalfoutje toe te voegen aan een AI-tekst, dus deze vorm van generatieve AI is momenteel waarschijnlijkst het moeilijks om betrouwbaar te herkennen.

Chatbots hebben de neiging om opsommingen te gebruiken.

Afbeeldingen

AI-afbeeldingen zagen er een paar jaar geleden nog heel nep uit, maar inmiddels moet je goed je best doen om ze te onderscheiden van echte afbeeldingen. Vooral AI-afbeeldingen van mensen blijven echter vooralsnog relatief eenvoudig te herkennen. De meeste AI-modellen hebben namelijk moeite met het weergeven van gezichtsuitdrukkingen, waardoor mensen vaak of emotieloos uit hun ogen kijken, of juist overdreven expressief zijn. Let ook altijd op de handen, want het gebeurt geregeld dat iemand er een zesde vinger bij krijgt. 👇

Verder zien teksten op afbeeldingen er vaak vervormd uit of ontbreken er zelfs complete letters, wat leidt tot onleesbare wartaal. Ook andere details ogen, als je inzoomt, vaak wat vervormd. Daarnaast voegt AI aan realistische beelden meestal een overdreven gloed en onnatuurlijke belichting toe, waardoor ze er wat té perfect uitzien.

Bedenk je bij het zien van een afbeelding tot slot of het logisch is wat je ziet. In het onderstaand plaatje zie je een leeuw en een lammetje gebroederlijk naast elkaar liggen. In het echte leven zou het lammetje allang lamsbout zijn. Wat doet de koning van de jungle trouwens in een herfstbos in plaats van op de savanne? En sinds wanneer lijkt een leeuw (gemiddelde gewicht rond de 150 kilo) maar een heel klein beetje groter dan een babyschaapje (dat een paar maanden na zijn geboorte misschien 25 kilo weegt)? Wie wat beter kijkt, ziet dus dat deze foto niet echt is, maar door AI gemaakt is.

©Activision

Video's

Naast dat de herkenningspunten die we bij de afbeeldingen genoemd hebben ook gelden voor video's, zorgt bewegend beeld ervoor dat AI nog vaker (en duidelijker) de mist in gaat. AI-gegenereerde animaties zijn namelijk vaak nog niet heel realistisch. Zo bewegen objecten en mensen meestal onnatuurlijk en 'zweverig', vaak in slow-motion.

AI-video's hebben er ook moeite mee om consequent te blijven. Hoe langer een video duurt, hoe meer deze uit elkaar valt. Zo zie je nog vaak dat een gezicht gaandeweg vervormt, of dat mensen en objecten op de achtergrond ineens verdwijnen. Daarom zul je in AI-video's ook zelden een shot zien die langer dan 10 seconden duurt. In deze video worden veel eigenaardigheden van AI-video's op grappige wijze uitgebeeld.

Dat AI logica niet begrijpt, uit zich tot slot ook duidelijk in video's. AI-gegenereerde eetvideo's zijn daar notoire voorbeelden van, aangezien mensen (of, zoals in dit voorbeeld, pandaberen) hun bestek vaak niet wegleggen voordat ze een slok drinken nemen. En dat er na het drinken nog net zoveel sap in het glas zit als voor het drinken verraadt ook dat een video AI is, zoals je hieronder kunt zien.

Met een NUC of Raspberry Pi zet je snel een thuisserver op, bijvoorbeeld door allerlei services in Docker-containers te draaien en bestanden op je netwerk te delen. CasaOS maakt dit wel heel eenvoudig dankzij een toegankelijk dashboard waarmee je diensten kunt installeren en beheren.

Een thuisserver draaien is nog nooit zo eenvoudig geweest. Een Raspberry Pi of NUC kosten niet veel en draaien relatief energiezuinig 24/7 in je thuisnetwerk. Je installeert er een Linux-distributie op en deelt de bestanden die op de aangesloten schijf staan met je netwerk. Daarbovenop draai je dan allerlei opensource-services, bijvoorbeeld als Docker-containers. Het is een beproefd recept met mooie resultaten.

CasaOS maakt dit proces nog eenvoudiger om te realiseren. Het biedt een gebruiksvriendelijke webinterface aan waarmee je met één klik allerlei services op een Linux-server installeert. In dit artikel doen we dat op een Intel NUC met Debian 12 (codenaam Bookworm), het door CasaOS aanbevolen besturingssysteem. Raadpleeg het kader ‘Systeemeisen’ voor andere opties.

1 CasaOS installeren

In dit artikel gaan we ervan uit dat je al Debian 12, of een van de andere aanbevolen besturingssystemen, op ondersteunde hardware hebt geïnstalleerd. Je dient op je besturingssysteem ook een gewoon gebruikersaccount (zonder beheerrechten) te hebben, die het commando sudo kan uitvoeren. Raadpleeg de documentatie van je besturingssysteem voor de instructies hiervoor.

Update daarna de pakketbronnen en upgrade de geïnstalleerde pakketten:

Daarna start je de installatie van CasaOS met de volgende regel, waarmee je het installatiescript downloadt en vervolgens met rootrechten uitvoert:

Het installatiescript controleert allerlei systeemvereisten en installeert ook pakketten die nodig zijn voor CasaOS. Dat kan enige tijd duren. Als alles naar behoren verloopt, krijg je op het einde in je terminalvenster het ip-adres te zien waarop de webinterface van CasaOS bereikbaar is.

Installeer CasaOS in Debian 12.

2 Eerste keer inloggen

Wanneer je dit ip-adres in je browser bezoekt, krijg je de vraag om een account aan te maken. Klik op Go, kies een gebruikersnaam en wachtwoord, en klik daarna op Create. Je ziet daarna het dashboard. Dat toont standaard de huidige datum en tijd, de systeemstatus (CPU en RAM), de gebruikte opslag, netwerkstatistieken en enkele knoppen om extra apps te installeren of te activeren.

De icoontjes linksboven geven je toegang tot je account (naam en wachtwoord aanpassen, en uitloggen), de instellingen, en de terminal en logs. De terminal laat je toe om via je browser met SSH in te loggen op de computer waarop CasaOS draait. Vul de gebruikersnaam en het bijbehorende wachtwoord in van een geldig account op de computer en klik dan op Connect om een inlogsessie te starten. Doorgaans zul je dit niet vaak nodig hebben: CasaOS is juist ontworpen om zoveel mogelijk via de gebruiksvriendelijke webinterface te gebruiken.

Via het dashboard van CasaOS heb je toegang tot allerlei apps en widgets.

3 Instellingen

Als je op het instellingenicoontje klikt, kun je een reeks algemene instellingen aanpassen. Zo kies je hier of je de zoekbalk wilt zien en welke zoekmachine je daarin gebruikt, en configureer je de taal van CasaOS (Nederlands behoort tot de opties). Ook de achtergrondafbeelding is te wijzigen naar een van de andere meegeleverde afbeeldingen of een bestand dat je zelf uploadt.

Als je bovenaan geen aanbevelingen voor apps te zien wilt krijgen, schakel dit hier dan uit. Het automatisch aankoppelen van usb-schijven die je aansluit, is hier ook uit te schakelen. Daarnaast zie je hier of je de nieuwste versie van CasaOS draait en kun je de computer herstarten of uitschakelen.

Onderaan heb je een widget met de naam Widgetinstellingen. Hier kun je de widgets met de tijd, systeemstatus, opslagstatus en netwerkstatus individueel in- en uitschakelen. De meeste van die widgets laten ook nog lichte aanpassingen toe. Klik je bijvoorbeeld op de widget met de tijd, dan schakel je over van 24- naar 12-uursnotatie. Bij Opslag en Netwerkstatus schakel je over naar een andere schijf of netwerkkaart.

De instellingen van CasaOS zijn beperkt, maar bieden de belangrijkste configuratiemogelijkheden.

4 Bestanden

CasaOS biedt diverse apps aan, weergegeven als tegels in het dashboard. Standaard zijn er al twee apps geïnstalleerd: App Store en Files. Als je op die laatste klikt, kom je in een interface van een bestandsbeheerder, die standaard de inhoud van de map DATA toont, die CasaOS in de Root-directory van het bestandssysteem heeft gemaakt.

Daarin zijn ook de volgende subdirectory’s gemaakt: AppData (waarin de gegevens van de containers terechtkomen), Documents, Downloads, Gallery en Media. Overigens krijg je ook gewoon toegang tot het hele bestandssysteem van je Linux-distributie via deze app: links bovenaan brengt het menu-item Root je naar de Root-directory.

In elke map kun je bovenaan op Uploaden of aanmaken klikken om een bestand of map te uploaden, of een nieuw bestand of nieuwe map aan te maken. In een lege map krijg je deze mogelijkheden ook wat zichtbaarder te zien als icoontjes in het midden van de mapweergave.

Een klik op een bestand geeft een voorvertoning, zodat je bijvoorbeeld een Word- of pdf-document rechtstreeks in je browser kunt bekijken. Uiteraard kun je de bestanden ook downloaden. Bij een map klik je op de drie puntjes rechts bovenaan en dan op Downloaden om een zip-bestand met de volledige inhoud van de map te downloaden.

De webgebaseerde bestandsbeheerder van CasaOS geeft je toegang tot het hele bestandssysteem.

5 Mappen delen

Verder maakt CasaOS het delen van mappen op het netwerk heel eenvoudig. Klik op de drie puntjes rechts bovenaan de gewenste map en kies dan Delen in het contextmenu dat verschijnt. De map wordt onmiddellijk gedeeld en je krijgt te zien via welk netwerkpad de map toegankelijk is in Verkenner (Windows) of in Finder (macOS).

Merk op dat CasaOS nu zonder enige authenticatie mappen op je netwerk deelt. Iedereen op je netwerk kan dus als anonieme gebruiker toegang krijgen tot de gedeelde map. De app Files toont een groen icoontje over de rechteronderhoek van het icoontje van de map om aan te duiden dat hij gedeeld is. Onder Gedeeld (helemaal linksonder van de webpagina) krijg je een overzicht van alle gedeelde mappen. Je stopt het delen met een klik op de drie puntjes bij de map en dan Delen stoppen.

CasaOS maakt bestanden op het netwerk delen heel eenvoudig.

6 App Store

Wanneer je de app Files afsluit met een klik op het kruisje helemaal rechts bovenaan, keer je terug naar het dashboard. Klik vervolgens op App Store om de applicatiewinkel van CasaOS te openen. Je krijgt hier een honderdtal apps te zien, die je eenvoudig installeert. Bovenaan loopt een slideshow van enkele aanbevolen apps.

Je kunt de hele lijst met apps doorbladeren of links bovenaan de lijst All veranderen naar een specifieke categorie waarvoor je de apps wilt zien. En ernaast kun je de apps filteren tot de door CasaOS of de community aangeboden apps. Uiteraard kun je ook eenvoudig zoeken door een naam of term uit de beschrijving in te typen in het zoekveld.

In de App Store vind je een honderdtal apps en diensten die je in CasaOS kunt installeren.

7 App installeren

Klik je op een van de apps in de lijst, dan krijg je een korte beschrijving, en een of meerdere screenshots te zien. Vaak staat er ook bij hoeveel MB geheugen de app nodig heeft. Klik op de blauwe knop Installeren om de app met de standaardconfiguratie te installeren. Op de achtergrond downloadt CasaOS dan een Docker-image van de app en installeert deze als een container op je Linux-server.

Dit gebeurt allemaal transparant op de achtergrond. Wil je meer flexibiliteit, klik dan op het pijltje-omlaag helemaal rechts in de knop Installeren en kies dan de optie Aangepaste installatie. Je krijgt nu alle mogelijke eigenschappen van de container te zien en kunt deze individueel aanpassen. Zo kun je een ander Docker-image of andere tag kiezen, en omgeleide poorten, volumes en omgevingsvariabelen configureren. Je kunt de container ook toegang tot specifieke apparaten geven, een specifieke opdracht laten uitvoeren en een limiet instellen op de hoeveelheid geheugen die de container mag innemen.

Installatie van een app start op de achtergrond een container op.

8 Apps gebruiken

Na de installatie van een app draait de software in een Docker-container en toont het dashboard van CasaOS onder App een extra icoontje. Klik hierop om de webinterface van de app in een nieuw tabblad van je browser te openen. Zowel het icoontje als de url van de webinterface zijn instellingen die via de optie Aangepaste installatie te vinden waren.

De meeste apps zullen de eerste keer vragen een account aan te maken. De container slaat zijn data overigens op in een submap van de map /DATA/AppData met de naam van de container.

Klik je op de drie puntjes rechts bovenaan van het icoontje van een geïnstalleerde app, dan open je een contextmenu met meer mogelijkheden. Zo kun je de app hier verwijderen, herstarten of afsluiten. Ook kun je controleren of er een nieuwe versie van de container beschikbaar is en deze bijwerken. En als je op Instellingen klikt, krijg je dezelfde containereigenschappen te zien als bij de optie Aangepaste installatie. Je kunt deze eigenschappen nu ook aanpassen, opslaan, en dan de container opnieuw aanmaken.

Via CasaOS pas je allerlei containerinstellingen van een app aan.

9 Containerbeheer

Als je in het contextmenu van een app op Instellingen klikt, zie je rechts bovenaan ook twee icoontjes links van het kruisje om het instellingenvenster te sluiten. Met het meest linkse icoontje open je een terminal in de container. Op deze manier kun je Linux-opdrachten in de container uitvoeren, bijvoorbeeld om problemen op te lossen. Het tabblad Logboeken daarnaast toont je de loguitvoer van de container.

Met het meest rechtse icoontje in het instellingenvenster exporteer je de huidige containerconfiguratie naar een yaml-bestand voor Docker Compose. Hiermee kun je op elke andere Linux-machine met Docker Compose de app opstarten. Eventueel moet je dan wel het pad met de data voor de container aanpassen.

Op deze manier kun je de app ook naar een andere computer met CasaOS verplaatsen. Klik daar in CasaOS op App Store, vervolgens bovenaan rechts op Aangepaste installatie en daarna op het icoontje bovenaan rechts naast het kruisje. Upload je Docker Compose-bestand van de app en bevestig. Daarna worden de containereigenschappen ingevuld en kun je deze nog wijzigen voordat de container geïnstalleerd wordt.

Importeer een app in CasaOS via een Docker Compose-bestand.

10 Willekeurige containers installeren

Op dezelfde manier kun je in CasaOS willekeurige containers installeren, ook als CasaOS daarvoor geen app aanbiedt, door in de App Store bovenaan op Aangepaste installatie te klikken en dan op het importeerknopje. Als de documentatie van de software een Docker Compose-bestand beschrijft, kun je dit op dezelfde manier als in de vorige paragraaf uploaden, of de Docker Compose-code in het tekstveld plakken. En als de documentatie een Docker-opdracht beschrijft om de container te starten, plak die dan in het tekstveld van het tabblad Docker CLI.

Na een klik op Bevestigen worden alle containereigenschappen ingevuld en kun je deze nog aanpassen. Als de documentatie geen Docker Compose-code of Docker-opdracht beschrijft, vul dan al deze eigenschappen handmatig in. De belangrijkste zijn het Docker-image en de tag, die bepalen welk image er wordt uitgevoerd. Vul ook de titel in, want die wordt getoond in de lijst met apps. Na een klik op Installeren wordt de container geïnstalleerd en verschijnt hij bij je andere apps in het dashboard van CasaOS.

Kopieer en plak een Docker-opdracht om een container in CasaOS te importeren.

11 Andere appstores

Als een app niet in de officiële appstore van CasaOS beschikbaar is, betekent dat niet dat je onmiddellijk zelf een Docker-container hoeft aan te maken. CasaOS ondersteunt namelijk ook andere appstores. Open hiervoor de App Store, klik rechts bovenaan de lijst met apps op het aantal apps en kies dan Meer apps. Vul de url van de extra appstore in en klik op Toevoegen.

Deze zogenoemde third-party-appstores voor CasaOS worden door communityleden beheerd. Zo is er de Big Bear CasaOS-appstore met allerlei interessante apps, of de CasaOS LinuxServer-appstore met meer dan honderd containerimages van de populaire site LinuxServer.io.

Installeer containerimages van LinuxServer.io in CasaOS.

12 En verder

CasaOS heeft zijn beperkingen. Zo is de ondersteuning voor aangepaste netwerken voor de apps beperkt. Wil je een completer platform om containers te draaien, kies dan voor Portainer of Proxmox Virtual Environment. Maar beide oplossingen zijn ook complexer om te gebruiken.

Wat CasaOS aantrekkelijk maakt, is de gebruiksvriendelijke interface: de eenvoud waarmee je zonder dat je Linux-opdrachten hoeft in te typen allerlei diensten op een Raspberry Pi of Intel NUC kunt draaien. Bovendien ben je niet beperkt tot de apps die CasaOS aanbiedt. Je kunt zelf Docker-containers toevoegen en er bestaan meerdere third-party-appstores met extra apps.

Ook interessant: Overal toegang tot je Pi: ontdek Raspberry Pi Connect