Matter is een nieuw protocol voor smarthome-apparaten. Het maakt gebruik van wifi of het mesh-netwerk Thread. Home Assistant ondersteunt Matter-apparaten in beide types netwerken. In dit artikel gaan we ermee aan de slag.

Matter is een nieuwe standaard voor smarthome-apparaten, waar alle grote fabrikanten zich achter hebben geschaard. Google, Apple en Eve zijn enkele van de grote voorvechters. Matter wordt ontwikkeld door de Connectivity Standards Alliance, de nieuwe naam van de Zigbee Alliance.

De standaard is dan ook voor een groot deel gebaseerd op Zigbee, maar werkt onafhankelijk van de onderliggende radiotechnologie. Zo kunnen Matter-apparaten op basis van het mesh-netwerk Thread communiceren, maar ook via wifi. De visie is dat alle Matter-apparaten van verschillende fabrikanten compatibel zijn met elkaar, onafhankelijk van het onderliggende netwerk.

Home Assistant was al vrij vroeg betrokken bij Matter en heeft ondertussen initiële ondersteuning ingebouwd, al wordt die nog als bèta aangeduid. Tijdens het schrijven van dit artikel waren er nog niet zoveel Matter-apparaten op de markt, maar het aantal neemt wel maand na maand toe. Aan de ondersteuning in Home Assistant wordt ook nog volop ontwikkeld.

1 Matter-integratie inschakelen

Voordat je Matter in Home Assistant inschakelt, moet je controleren of je netwerk aan enkele voorwaarden voldoet. Allereerst heeft het Matter-protocol IPv6 en mDNS (multicastverkeer) nodig. IPv6 op je lokale netwerk volstaat; je hoeft dus geen IPv6-adressen van je internetprovider te hebben. Je Matter-apparaten moeten zich ook op hetzelfde LAN of VLAN bevinden als de computer waarop Home Assistant draait.

Als dit alles van toepassing is op je situatie, open dan in Home Assistant Instellingen / Apparaten & diensten en klik rechts onderaan op Integratie toevoegen. Kies Matter (BETA) en bevestig dat je de officiële Matter Server Supervisor-add-on wilt gebruiken. De installatie daarvan kan enkele minuten in beslag nemen. Daarna zie je Matter (BETA) staan in de lijst van geconfigureerde integraties.

Installeer de Matter Server in Home Assistant. 

2 Matter-apparaat over wifi toevoegen

Na de installatie van de Matter-integratie kun je al je Matter-apparaten die over wifi werken toevoegen. We illustreren dit met een Smart Matter LED Bulb van Zemismart. Voor andere producten verloopt de procedure vergelijkbaar. Bekijk zeker de documentatie van je product voor specifieke instructies. Houd ook de QR-code bij de hand die bij je apparaat gevoegd is.

Om een Matter-apparaat toe te voegen aan Home Assistant, gebruik je het best de Home Assistant Companion-app op een iOS- of Android-apparaat. Installeer die en laat hem met je Home Assistant-installatie verbinden door het ip-adres van je installatie in te voeren, en dan in te loggen met je gebruikersnaam en wachtwoord.

Laat de Home Assistant Companion-app op je smartphone met je Home Assistant-installatie verbinden. 

3 Toevoegen in de app

Volg de instructies van je Matter-apparaat om het aan je Matter-netwerk toe te voegen. Voor de Smart Matter LED Bulb is dat bijvoorbeeld dat je de schakelaar vijf keer aan en uit doet tot de lamp begint te knipperen. Open dan de app van Home Assistant op je telefoon en ga naar Instellingen / Apparaten & diensten, klik onderaan op het tabblad Apparaten en dan op Apparaat toevoegen. Kies dan Matter apparaat toevoegen.

Scan de QR-code met de app. De app maakt dan verbinding met het apparaat via bluetooth en voegt het apparaat dan aan je Matter-netwerk toe. Het hele proces kan enkele minuten duren. Zodra je Apparaat verbonden ziet, is het toevoegen gelukt en klik je op Klaar. De app opent nu de pagina met informatie voor je apparaat, en je kunt het vervolgens in Home Assistant gebruiken zoals elk ander apparaat.

Voeg je Matter-apparaten aan Home Assistant toe via de Home Assistant Companion-app.

4 Thread-netwerk

Heel wat Matter-apparaten werken niet via wifi, maar via Thread. Dit is een mesh-netwerk waardoor apparaten die te ver uit elkaar liggen toch met elkaar kunnen communiceren via tussenliggende apparaten. Thread is bovendien energiezuinig, waardoor batterijgevoede apparaten lang op één batterijlading kunnen meegaan.

Elk apparaat in een Thread-netwerk heeft een IPv6-adres. Een Thread Border Router maakt de verbinding tussen je lokale thuisnetwerk (met ethernet en wifi) en het Thread-netwerk. Dit laatste werkt via een eigen radioprotocol en heeft dan ook een speciale ontvanger nodig. Om Matter-apparaten via Thread te gebruiken in Home Assistant, heb je dus minstens één borderrouter nodig. 

5 Home Assistant SkyConnect

Een borderrouter hoeft niet in Home Assistant ingebouwd te zijn. We leggen in paragraaf 7 uit hoe je een bestaande borderrouter met Home Assistant integreert. Maar als je er nog geen hebt, is de Home Assistant SkyConnect wel handig. Dit is een usb-dongel die zowel Zigbee als Thread ondersteunt en waarmee je van Home Assistant een borderrouter maakt.

Sluit de SkyConnect via een usb-verlengkabel aan op de Raspberry Pi of een andere computer waarop je Home Assistant hebt draaien. De usb-verlengkabel is nodig om te voorkomen dat de usb3.0-poorten het Thread-netwerk verstoren. Zou je de dongel rechtstreeks in een usb-poort steken, dan heb je mogelijk heel wat problemen met het toevoegen en aansturen van Matter-apparaten.

De SkyConnect-dongel is de eenvoudigste manier om een Thread-netwerk voor Home Assistant te maken. 

6 SkyConnect configureren

Standaard ondersteunt de SkyConnect alleen Zigbee-netwerken. Maar zowel Thread als Zigbee werken onderliggend allebei op basis van IEEE 802.15.4-radiotechnologie. De SkyConnect heeft multiprotocol-firmware die zowel Thread als Zigbee tegelijk ondersteunt op een IEEE 802.15.4-netwerk.

Die ondersteuning moet je eerst inschakelen. Ga daarvoor in Home Assistant naar Instellingen / Systeem / Hardware en klik dan naast Home Assistant SkyConnect op Configureren.

Vink Enable multiprotocol support aan en klik op Verzenden. Dit installeert de add-on Silicon Labs multi-protocol, wat enkele minuten kan duren. Als je daarna in Instellingen / Apparaten & diensten gaat kijken, zie je dat er een integratie Open Thread Border Router is geconfigureerd. Er is ook een integratie Thread ontdekt. Klik hierbij op Configureren om het nieuw aangemaakte Thread-netwerk toe te voegen. Klik er daarna op en dan op Configureren. Je ziet nu bij Voorkeursnetwerk een borderrouter met de naam Silicon Labs Multiprotocol en een Thread-netwerk met de naam home-assistant.

Schakel de multiprotocol-ondersteuning van de Home Assistant SkyConnect in. 

7 Bestaande borderrouter gebruiken

Als je al een OpenThread Border Router op je netwerk hebt draaien, bijvoorbeeld op een andere Raspberry Pi, ga dan in Home Assistant naar Instellingen / Apparaten & diensten en klik rechts onderaan op Integratie toevoegen. Kies Open Thread Border Router. Voeg dan de url in voor de REST-API van je borderrouter. Dat is voor een OpenThread Border Router doorgaans http://IP:8081, waarbij IP het ip-adres van je borderrouter is. Klik na de initialisatie op Voltooien.

Je ziet nu bij de geconfigureerde integraties Open Thread Border Router staan. Klik je erop, dan zie je dat er een dienst Open Thread Border Router is toegevoegd. Keer dan terug naar je integraties en klik op de integratie Thread. Klik daarin bij de dienst Thread op Configureren. Je krijgt nu bij Andere netwerken je borderrouter te zien. Klik je daaronder op Make preferred network, dan maakt Home Assistant hiervan je voorkeursnetwerk voor Thread.

Maak van een bestaande OpenThread Border Router je voorkeursnetwerk voor Thread.

8 Matter-apparaat over Thread toevoegen

Zodra je een Thread-netwerk hebt, of dat nu via de SkyConnect of een bestaande borderrouter is, gaat het toevoegen van een Matter-apparaat dat over Thread werkt exact hetzelfde zoals je voorheen deed voor een Matter-apparaat dat over wifi werkt. Lees dus allereerst de instructies die bij je Matter-apparaat komen en houd de QR-code bij de hand.

We illustreren dit met een Matter Smart Lightstrip van Nanoleaf. Steek de ledstrip in het stopcontact. Open de Home Assistant-app op je telefoon en ga naar Instellingen / Apparaten & diensten, klik onderaan op het tabblad Apparaten en op Apparaat toevoegen. Kies dan Matter apparaat toevoegen. Scan de QR-code met de app.

De app maakt verbinding met het apparaat via bluetooth en voegt het apparaat vervolgens aan je Matter-netwerk toe. Zodra je Apparaat verbonden ziet, is het toevoegen gelukt en klik je op Klaar. Je kunt het apparaat nu in Home Assistant gebruiken zoals elk ander apparaat.

Voeg een Matter-apparaat dat via Thread werkt toe in Home Assistant.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.