Veel mensen vinden kunstmatige intelligentie eng of bedreigend. Maar als je leert werken met een tool als ChatGPT, kan er een wereld voor je opengaan. Tegelijkertijd kun je zeker niet blindvaren op de adviezen en antwoorden van de chatbot. In deze basiscursus geven we je de nodige inspiratie, zodat je een idee hebt wat je wel en niet met ChatGPT kunt doen.

Ontdek de kracht van ChatGPT en maak deze AI-chatbot jouw persoonlijke assistent! Duik in de wereld van kunstmatige intelligentie en ontdek hoe je productiever kunt werken, zowel professioneel als in je vrije tijd. In deze basiscursus leer je onder andere: Hoe je toegang krijgt tot ChatGPT en wat de mogelijkheden zijn van het Plus-abonnement | Hoe je effectieve conversaties voert met de chatbot voor ondersteuning bij uiteenlopende taken | Hoe ChatGPT je kan helpen bij het schrijven van code, werken met microcontrollers, Excel-formules en nog veel meer!

Wil jij meer weten over ChatGPT? Lees dan ook: Zo gebruik je ChatGPT op Android en iOS

Kunstmatige intelligentie zet grote stappen. De Engelse afkorting AI is al ingeburgerd en datzelfde kan inmiddels voor ChatGPT worden gezegd. De chatbot had vijf dagen na de lancering al meer dan een miljoen gebruikers! Gebruikers laten de chatbot onder andere verslagen, werkstukken, sollicitatiebrieven en programmeercode generen op basis van vragen. Vooral studenten zijn er dol op: huiswerk is in een handomdraai gemaakt! Scholen kunnen hooguit met kunstmatige intelligentie detecteren of ChatGPT is gebruikt, want standaard plagiaatdetectie werkt niet. 

De aandacht verschuift inmiddels wel van het tegengaan van zulke hulpmiddelen, naar het leren werken mét. Het zal jouw baan niet meteen overnemen, maar de persoon die het optimaal weet te benutten, doet dat straks misschien wel. Als je het goed gebruikt, kun je wellicht veel productiever werken. Ook als hobbyist kun je er veel aan hebben. De chatbot kan bijvoorbeeld verhalen of samenvattingen schrijven, programmacode maken, maar ook ingewikkelde Excel-formules samenstellen of automatiseringen voor Home Assistant. 

Lastig is het niet, maar de meeste mensen kennen de mogelijkheden niet of weten niet hoe ze het potentieel moeten benutten. Daarom laten we in deze basiscursus zien hoe je ChatGPT in de praktijk kunt gebruiken én we wijzen je op enkele valkuilen. 

©Ascannio

Wat is ChatGPT? 

ChatGPT (Generative Pre-trained Transformer) is een kunstmatig intelligentiemodel ontwikkeld door OpenAI, dat is gespecialiseerd in het genereren van antwoorden op tekstuele vragen. Het model is daartoe getraind met enorme hoeveelheden tekst. De capaciteiten van ChatGPT zijn sterk gericht op natuurlijke interactie. Daarom wordt het vaak gebruikt in interactieve systemen zoals chatbots en virtuele assistenten. De chatbot probeert feitelijk menselijke communicatie zo goed mogelijk na te bootsen door passende woordcombinaties te zoeken. Een punt van kritiek is dat die mooie welgevormde zinnen lang niet altijd feitelijk juist zijn. Terwijl de antwoorden wél met veel overtuiging worden gebracht. Toch maken bijvoorbeeld softwareontwikkelaars er graag gebruik van om programmacode te schrijven of te controleren.  

Hoe krijg je toegang? 

Je kunt ChatGPT voorlopig gratis gebruiken via http://chat.openai.com. De site kun je vanaf een browser op je pc openen; dat werkt ook met een smartphone of tablet. Er bestaan wel apps voor ChatGPT, maar die zijn die niet van OpenAI, waardoor we het gebruik ervan afraden. Na het maken van een account bij OpenAI kun je direct je vragen gaan afvuren. 

Houd er echter rekening mee dat het vanwege de extreme populariteit af en toe niet mogelijk is om onmiddellijke toegang te krijgen. Vooral als Amerika ontwaakt, is er soms sprake van wachttijd. Wel kun je soms toegang afdwingen door een paar keer te vernieuwen met F5. Je kunt ook een betaald Pro-abonnement afsluiten, waarmee je onder andere profiteert van snellere responstijden en de meest recente versie van ChatGPT kunt gebruiken. Op moment van schrijven is dat bijvoorbeeld GPT-4, dat alweer vele malen beter is dan GPT-3.5 (de meest recente versie voor gratis gebruikers).

Conversaties met ChatGPT 

Je kunt je vragen aan ChatGPT formuleren zoals je dat zelf wenst. Dat hoeft niet heel precies; de chatbot begrijpt natuurlijk taalgebruik. Engels zou de beste resultaten opleveren, maar voor deze basiscursus hebben we de meeste vragen gewoon in het Nederlands gesteld. Je kunt als je begint de chatbot vragen om in het Nederlands te reageren en aangeven dat je getutoyeerd wilt worden. Je kunt ook beïnvloeden op welk niveau of in welke vorm antwoorden worden gegeven. Zo kun je bijvoorbeeld vragen om een verhaal over een bepaalde gebeurtenis in kindertaal te schrijven, of juist in rijmvorm. 

De chatbot kan grappige of wervende teksten voor je schrijven, bijvoorbeeld voor marketingdoeleinden. ChatGPT wordt ook voor SEO-doeleinden (search engine optimization) gebruikt. Je kunt bijvoorbeeld relevante inhoud voor websites genereren, waardoor je jouw ranking in zoekmachines kunt verbeteren. Al kun je er mogelijk ook voor bestraft worden als Google herkent dat tekst door AI is geschreven. 

Een belangrijk kenmerk van de chatbot is dat conversatie mogelijk is. Schotelt de chatbot bijvoorbeeld bepaalde programmacode voor, dan kun je vervolgens vragen om het op enkele punten te veranderen of uit te breiden. Daar zullen we in deze basiscursus wat voorbeelden van geven. 

Geen internettoegang 

ChatGPT heeft geen toegang tot internet. Het is een puur tekst-in/tekst-uit systeem. Het heeft evenmin toegang tot externe informatiebronnen en vertrouwt op zijn eigen geheugen (en giswerk!) om antwoorden te genereren. Voor feitelijke informatie ben je daarom vaak beter af met bijvoorbeeld Wikipedia. Het heeft dus ook geen zin om een link naar een webpagina mee te sturen, of om te vragen een gegeven antwoord naar jouw e-mailadres te sturen. 

Soms lijkt het alsof ChatGPT wél links kan lezen, maar in dat geval haalt het informatie uit de beschrijvende link zelf, de zogeheten slug. Vraag je de chatbot bijvoorbeeld om een sollicitatiebrief te schrijven, en zijn de naam van de functie en het bedrijf opgenomen in de link, dan komt het vaak met een verrassend goed voorstel. Toch werkt het beter om de gehele tekst van een vacature in je vraag te zetten, met het verzoek om hier bijvoorbeeld een enthousiaste of juist zakelijke sollicitatiebrief van te maken. 

Op vergelijkbare wijze kun je de tekst van een webpagina plakken in je vraag, om hier een samenvatting of lijst met actiepunten voor te krijgen. Om voorgestelde tekst te gebruiken, zul je het antwoord van ChatGPT uiteraard ook weer moeten kopiëren en daarna in een document plakken. 

Persoonlijke assistent 

Is een advies niet helemaal gepast, dan kun je in dezelfde conversatie uiteraard zorgen dat de chatbot over meer context en informatie beschikt, zodat het advies beter aansluit bij jouw situatie. 

Vraag bijvoorbeeld om een recept voor bepaalde restjes voedingsmiddelen die je nog in de koelkast hebt. Misschien heb je wel behoefte aan een persoonlijk dieet, of suggesties voor boeken of films die bij je smaak passen. Ook kun je vragen om aanbevelingen voor een bepaald product dat je wilt kopen, zoals hardloopschoenen of draadloze oordopjes, waarbij je aangeeft wat je belangrijk vindt. 

De chatbot is ook een uitstekende hulp bij het schrijven of beantwoorden van e-mailberichten. Wil je bijvoorbeeld iemand op een beleefde manier de toegang tot een dienst ontzeggen, dan hoef je alleen maar een korte opdracht te schrijven met een of meerdere redenen, waarna ChatGPT een nette brief voor je maakt die je hooguit wat hoeft bij te schaven. Ook handig: ChatGPT kan controleren of teksten grammaticaal correct, goed geformuleerd en vrij van spelfouten zijn, en vertaalt teksten desgevraagd naar een andere taal. 

Websites en code 

Softwareontwikkelaars maken graag gebruik van ChatGPT. Ook als je niet dagelijks programmeert, kan het een goede hulp zijn. Het is wel handig als je wat ervaring met programmeren hebt; de geproduceerde code is namelijk niet altijd foutloos. Je moet dus in staat zijn om code te interpreteren, te controleren en te testen. 

Je kunt ChatGPT op meerdere manieren gebruiken. Om te beginnen kun je vragen code te schrijven. Daarnaast kan ChatGPT een bestaand programma voor je controleren, verbeteren of uitbreiden. Heb je bepaalde code maar weet je niet hoe het precies werkt, dan kan de chatbot dat ook vaak prima aan je uitleggen. 

Code schrijven 

ChatGPT wordt vaak voor het schrijven van code gebruikt. Dat kan bijvoorbeeld een webpagina in html zijn of een combinatie met JavaScript, maar ook bijvoorbeeld Python, Java, Ruby, SQL, Kotlin of C++. Het is soms handig om met een eerste aanzet voor een programma te beginnen. Daarna kun je dit met nieuwe vragen steeds verder uitbreiden. Zo kom je stap voor stap tot het gewenste resultaat, waarbij je ook uitleg krijgt over al die stappen. 

Als voorbeeld vroegen we om SQL-code te genereren die alle volwassen mannen in een database selecteert. De chatbot ging uit van een kolom met de leeftijd. Daarom vroegen we het aan te passen, en een geboortedatum te gebruiken in plaats van een leeftijd. Ten slotte vroegen we om code in MySQL in plaats van het voorgestelde PostgreSQL. 

Overigens is er ook al misbruik van de kwaliteiten van ChatGPT gemaakt. Zo gebruikten hackers de tool bij het ontwikkelen van malware. Om die reden weet de chatbot ook steeds beter hoe het misbruik tegen moeten gaan. 

Knutselhulp 

Werk je vaak met Arduino en microcontrollers, zoals de ESP32, dan is het praktisch om een beetje op weg geholpen te worden met de juiste code. Als voorbeeld hebben we de chatbot gevraagd om een programma te maken dat de waarde van een temperatuursensor van het type DS1820B12 uitleest en weergeeft op een klein oledscherm van het type SSD1306. 

We kregen eerst uitleg over de pinnen op de sensor en het scherm, en ook op welke pinnen van de ESP32 we die moeten aansluiten. Ook werd uitgelegd welke bibliotheken we in Arduino moeten installeren. Vervolgens kregen we de volledige code die in Arduino kan worden overgenomen. Daarna vroegen we om het programma uit te breiden door de hoogst gemeten temperatuur op te slaan en te tonen, zodra op een button wordt gedrukt. Ook hier kregen we netjes uitleg welke code toegevoegd moest worden en op welke plek om tot dat resultaat te komen. 

Automatiseringen voor Home Assistant 

We schrijven hier regelmatig over Home Assistant, met voorbeelden hoe je zaken kunt automatiseren. Zeker als beginner met een specifieke automatiseringsvraag is elke hulp welkom. Je kunt ChatGPT vragen om automatiseringen voor je te maken, maar dat levert wisselende resultaten op. De instructies stemmen niet helemaal overeen met wat je in Home Assistant ziet. De data waarmee ChatGPT is getraind, blijkt te gedateerd. Veel onderdelen zijn inmiddels op een andere plek te vinden en de manier waarop je automatiseringen opstelt, is ook anders dan voorheen. 

Niettemin bevatten de antwoorden soms goede suggesties. Vragen we bijvoorbeeld om een automatisering die de buitenlampen aanzet bij beweging, dan is de suggestie om de lampen in een groep op te nemen erg praktisch. Een voordeel van de bekende programmeertalen is dat ze minder snel evolueren. 

Lees ook: Maak je huis slim met Home Assistant

Excel-formules 

Met ChatGPT kun je ook formules en macro’s voor Excel maken. Vooral voor macro’s is dat erg praktisch, omdat de meeste mensen daar niet zo veel ervaring mee hebben, terwijl er krachtige mogelijkheden zijn. Zo kun je via een macro bijvoorbeeld e-mailberichten opstellen die via Outlook mogen worden verzonden, waarbij gegevens uit een tabel worden gebruikt bij het maken van de inhoud.

Ook voor formules is het erg nuttig. Krijg je formules in het Engels, maar werk je met de Nederlandse Excel? Dan kun je ChatGPT gewoon om de Nederlandse versie vragen. Als je in het Engels betere resultaten krijgt, zou je als alternatief ook via een invoegtoepassing binnen Excel de Engelse formules kunnen vertalen naar het Nederlands (zie kader). 

Als voorbeeld vroegen we een formule te maken die alle cellen in kolom B telt waarin een bepaalde waarde voorkomt. Je gebruikt het bijvoorbeeld om te tellen hoeveel bezoekers uit een bepaalde woonplaats komen. Ook een wat ingewikkeldere formule was geen probleem, bijvoorbeeld met een aanpassing om alleen volwassenen te tellen. 

Veel mensen houden van gourmetten, maar niemand vindt de geurtjes achteraf in huis fijn. Severin komt nu met de Sevento rookarme gourmet–raclette, een set voor 8 personen met geurafzuiging. ID.nl ging een avondje gourmetten en snuffelde daarna door de eetkamer op zoek naar luchtjes.

Op feestelijke momenten komen veel families en vrienden bij elkaar voor een avondje gourmetten. Mensen die er niet van houden, hebben vaak issues met de zware baklucht die blijft hangen na het eten. Je ruikt het de dag erna nog. Severin komt nu met een gourmetstel met zogeheten downdraft-technologie waarbij de geurtjes grotendeels worden afgezogen via een soort ventilator in het midden.

Lees ook: Zo krijg je die gourmetlucht snel uit je huis

Wat is dit voor apparaat?

De Sevento rookarme gourmet–raclette van Severin ziet er op het eerste gezicht uit als een regulier gourmetstel, met een grillplaat bovenop en pannetjes om bijvoorbeeld een eitje te bakken. Wie beter kijkt, ziet dat er midden op de grillplaat een soort dakje zit, dat je kunt optillen, waarna de filterunit wordt onthuld. Daarmee worden de kookluchtjes en de rook afgezogen, en via een koolstoffilter naar de zijkanten geleid waar er door vier 'schoorsteentjes' schone lucht wordt uitgeblazen. Dan zie je ook dat er onder de grillplaat niet één, maar twee verdiepingen zitten. Een gedeelte onder het warmte-element om je pannetjes neer te zetten om eten te bereiden. En eronder nog een laag waar je ongebruikte pannetjes bewaart, een soort parkeerdek. Slim!

©Severin

Wat zit er in de doos

Uit de doos komt niet alleen het gourmetstel zelf, maar ook acht pannetjes, acht spatels en onderdelen voor de afzuigunit, namelijk drie koolstoffilters en een afdek-ring. Dat leidde tot wat onduidelijkheid, want we dachten alles nog in elkaar te moeten zetten en zaten erg te pielen met wat er precies waarin moest. De handleiding bestaat uit tekeningen die voor de beginnende gebruiker onduidelijk zijn op dit vlak. Pas helemaal aan het einde bij de schoonmaakinstructies zagen we een duidelijker afbeelding. Daaruit bleek dat de unit al klaar was voor gebruik en dat de extra's reserve-onderdelen zijn. Het geheel is makkelijk neer te zetten en na wat simpele reiniging klaar voor gebruik.

Bediening en instellingen

Bediening is eveneens simpel. Machine aanzetten via het led-display, ongeveer tien minuten wachten tot het geheel voorverwarmd is, en dan grillen maar! Via het display is de grill op drie standen te zetten, en de afzuigventilator op twee standen. Dat wijst zichzelf.

©Severin

's Werelds snelste gourmetsessie

Nu over naar het gebruik. De korte versie: zo snel hebben we nog nooit gegourmet. En ben je erg gesteld op een pannetje met een gebakken eitje erin: dat wordt hem niet.

Maar nu de lange versie. De set is getest met auteur en echtgenoot op een doordeweekse avond, met een set gourmetvlees van de supermarkt, wat gesneden uitjes en paprika, wat voorgekookte schijfjes aardappel en losgeklopte eitjes. Kortom, een simpele 'Hollandse' gourmetavond. Voorverwarmen ging prima. De grill staat standaard op de hoogste stand, die hebben we dan ook aangehouden. Aanvankelijk dan. Severin meldt dat de hoogste stand 230-240 graden wordt. Dat kan goed kloppen, want het gourmetvlees was letterlijk binnen maximaal 2 minuten gaar. De gehele tweepersoonsschotel was binnen 45 minuten op.

©Saskia van Weert

De lagere stand instellen om wat langer te tafelen, had een bijzonder effect. Namelijk dat de warmte er even helemaal uit ging en dat het vlees en de groenten pas na enige tijd weer gingen sissen. De hoge stand leek wel te hard voor een avond gourmetten, en met de middelste stand gebeurde er even niets. De laagste stand was al helemaal niet aan de orde.

Pannetjes en raclette-gebruik

Dan de pannetjes. Die zijn klein, met een schuine rand. Er pasten slechts twee kleine plakjes aardappel tegelijk in. Dat leek ons al wat onpraktisch, maar nog onhandiger was dat er amper warmte bij kwam onder de grill. Na een kwartier was de aardappel nog lauw en was het eerste eitje in het andere pannetje nog niet eens gestold. Ook de paprika in het derde pannetje wilden maar niet garen. Nadat al het vlees op was, ging alles dan maar op de plaat, waar het (uiteraard) in een wip wel klaar was.

©Saskia van Weert

Na het eten bleef de auteur met vraagtekens zitten. Was er iets mis met het toestel? Een vrij uitvoerige zoektocht op YouTube gaf het antwoord in de vorm van een review door een Franse mevrouw, waar het toestel vermoedelijk langer op de markt is. De onderverdieping met de pannetjes is helemaal niet bedoeld om ei en pannenkoekjes te bakken. Het is voor raclette, ofwel het smelten van speciaal daarvoor bedoelde plakjes kaas, om de gesmolten kaas daarna via de schuine rand over bijvoorbeeld een gepofte aardappel te verdelen. Die gewoonte kennen we in Nederland eigenlijk niet. En dat is best een aandachtspunt voor wie interesse heeft in dit model. Zeker gezien de adviesprijs van 199 euro haal je niet alles uit het apparaat als je geen raclette eet, en echt gek bent op van alles bakken in de pannetjes.

De geurarme werking

Tijdens het eten staat de ventilator van de machine aan. Die hoor je ook, zeker in de hogere stand. Hij werkt effectief: je ziet de rook naar het midden van de plaat afbuigen. Geurvrij wordt het uiteraard niet – dat claimt Severin ook niet. Maar het rook wel aanmerkelijk minder sterk naar gegrild vlees na afloop van de maaltijd. Wat dit betreft maakt het apparaat de belofte wel waar.

©Saskia van Weert

Schoonmaken

De grillplaat heeft een krasvrij, PFAS-vrij zogeheten ILAG-oppervlak. Het materiaal geleidt warmte heel erg goed en is makkelijk onder de kraan schoon te maken. De pannetjes kunnen in de vaatwasser, de grillplaat zelf trouwens ook – maar deze is erg groot, dus handmatig afnemen is meestal waarschijnlijk praktischer. Na gebruik en afkoelen moet je de afzuigunit uit elkaar halen en het filter uitspoelen met een sopje, dat is betrekkelijk weinig werk.

©Saskia vanWeert-Berghout

Positionering onduidelijk

Als je het heel stellig wilt zeggen, is dit een apparaat met twee uitersten. Een heel krachtige grillplaat, en amper warmte bij de pannetjes. Daarmee is het een grill met een kleinere doelgroep dan je zou verwachten van 'gourmetten zonder luchtjes'. Ben je verzot op van alles grillen op een plaat, en geef je minder om het getut met pannetjes, dan kun je echt goed los met de enorm hete plaat. Houd je van een hele avond gezellig tafelen, dan is deze machine waarschijnlijk te krachtig op de hoogste stand, en niet sterk genoeg op de lagere standen. Plus dat je eigenlijk niks kunt maken in de pannetjes.

Ben je tot slot een lekkerbek die dol is op de combinatie van grillen en raclette, dan heb je het apparaat van je dromen gevonden.

Als de temperatuurbeheersing wat meer zou worden gefinetuned, en er met de pannetjes wat meer mogelijk zou zijn, gaat deze grill een gouden toekomst tegemoet. Maar tot die tijd is het een aanwinst voor een kleine groep.

©Saskia van Weert

Conclusie

De Sevento rookarme gourmet–raclette doet precies wat hij belooft op het vlak van geurreductie: de downdraft-afzuiging buigt rook zichtbaar naar het midden en na afloop ruikt de kamer merkbaar minder naar gegrild vlees. De grillplaat is zeer krachtig en bakt vlees en groente snel gaar, maar voor een lange, rustige gourmetavond is de hoogste stand te fel en de middelste stand pakt niet altijd direct op. De pannetjes onder de plaat leveren in Nederlandse gourmet-praktijk teleurstellende warmte; ze zijn vooral bedoeld voor raclette (kaas smelten) en minder voor eitjes of pannenkoekjes. De set is eenvoudig te bedienen, het reinigen is overzichtelijk en het filter is goed bereikbaar, al zijn de tekeningen in de handleiding bij eerste gebruik niet voor iedereen even duidelijk. Per saldo is dit een sterke keuze voor wie vooral wil grillen met minder baklucht en eventueel van raclette houdt; wie graag met pannetjes kookt of urenlang op een lagere, gelijkmatige temperatuur tafelt, kan beter even verder kijken.

Wie bang is om belangrijke e-mails kwijt te raken, slaat gewoon een kopie van de berichten op. Er bestaan hiervoor diverse mogelijkheden. Back-up je volledige digitale postvak óf bewaar alleen geselecteerde e-mails. Verstandig, want een technische storing kan natuurlijk altijd een keer gebeuren. Bovendien is een back-up handig wanneer je een e-mailaccount wilt opzeggen, zoals providermail.

Gmail-bericht

Gmail bewaart de volledige inhoud van het postvak op een online server. Handig, want via internet heb je overal ter wereld toegang tot de berichten. Maar wat als de webverbinding plotsklaps wegvalt, bijvoorbeeld na een storing of cyberaanval? Bij dergelijke doemscenario's is het postvak van de webmaildienst normaal gesproken niet bereikbaar. Neem daarom voorzorgsmaatregelen!

Waarschijnlijk ontvang je regelmatig belangrijke gegevens via e-mail. Denk aan een factuur, verzekeringspolis of concertkaarten. Je bewaart dan een kopie van het bericht op de computer. Ga naar https://mail.google.com en log zo nodig in met je Google-account. Open de betreffende e-mail. Klik rechtsboven op het pictogram met de drie puntjes en kies Bericht downloaden. Je bewaart de e-mail inclusief alle bijlagen als eml-bestand op de pc. Verschillende e-mailprogramma's ondersteunen dit formaat, zoals Thunderbird en Outlook.

Je kunt een Gmail-bericht ook als pdf-bestand opslaan. Bedenk wel dat je daarmee geen bijlage(n) bewaart, maar die kun je wel apart opslaan. Open in Gmail een bericht en klik rechtsboven op de drie puntjes. Via Afdrukken verschijnt er een nieuw venster. Klik bij Bestemming of Printer op het uitrolmenu en kies Opslaan als pdf / Opslaan. Je bladert nu naar de opslagmap, waarna je bevestigt met Opslaan.

Gmail-postvak

Naast losse berichten back-up je net zo makkelijk het volledige Gmail-postvak. Gebruik hiervoor de dienst Google Takeout. Surf naar https://takeout.google.com en log indien nodig in met jouw Google-account. Je klikt eerst op Selectie van alle items ongedaan maken. Scrol naar beneden totdat je het onderdeel E-mail tegenkomt. Zet daarachter een vinkje.

Je bepaalt zelf welke mappen je bewaart. Via Alle Mail-gegevens inbegrepen komt de mappenstructuur van jouw Gmail-postvak tevoorschijn. Standaard staan alle berichten geselecteerd. Wil je dat niet? Wis dan het vinkje voor Inclusief alle berichten in E-mail. Je kunt nu zelf de beoogde mappen aanwijzen. Maak een keuze en bevestig met OK. Je klikt daarna onderaan het scherm op Volgende stap.

Je kunt een kopie van het postvak op verschillende manieren opslaan. Standaard is de optie Downloadlink sturen via e-mail geselecteerd. Dat is prima, want verder ondersteunt Google Takeout alleen cloudopslag. Beslis onder Frequentie of je het Gmail-postvak eenmaal of iedere twee maanden wilt exporteren. Laatstgenoemde optie geldt voor een periode van een jaar. Kies verder bij Bestandsgrootte de omvang, met een maximum van vijftig gigabyte. Klik als laatste op Export maken. Google Takeout giet een zogeheten mbox-bestand in een ziparchief. Diverse e-mailprogramma's ondersteunen dit bestandsformaat.

Outlook.com

Net als Gmail heeft Outlook.com verschillende mogelijkheden om losse e-mails op te slaan. Ga naar https://outlook.live.com en log zo nodig in met je accountgegevens. Open daarna een e-mail die je wilt bewaren. Klik rechtsboven het bericht op het pictogram met de drie puntjes en kies Downloaden. Je hebt twee mogelijkheden, namelijk Downloaden als EML of Downloaden als MSG. Verschillende e-mailprogramma's kunnen met het open eml-formaat overweg, terwijl de msg-indeling voornamelijk is toegespitst op Outlook. Maak een keuze en bewaar het bestand op de computer.

Als alternatief giet je een e-mail eenvoudig in een pdf'je, maar je bewaart dan geen bijlage(n). Die sla je desgewenst apart op. Klik wederom bovenaan op de drie puntjes en kies Afdrukken. Selecteer bij Bestemming of Printer de optie Opslaan als pdf en bevestig met Opslaan. Nadat je de opslaglocatie hebt gekozen, klik je nog een keer op Opslaan. Helaas heeft Outlook.com geen functie om het hele postvak te back-uppen.

Providermail

Bij veel internetproviders kun je ook één of meerdere e-mailadressen aanmaken. Onder andere Ziggo en KPN bieden deze dienst. Misschien wil je jouw providermail wel back-uppen. Dat is nuttig wanneer je bijvoorbeeld naar een andere internetprovider overstapt. In dat geval wordt je oude e-mailaccount namelijk opgeheven.

De exacte back-upopties verschillen per internetprovider. Bekijk in de webmailomgeving van de betreffende aanbieder welke mogelijkheden er zijn. Zo selecteer je binnen de webmaildienst van Ziggo bijvoorbeeld eerst alle belangrijke e-mails. Klik vervolgens bovenaan op het pictogram met de drie horizontale streepjes en kies Opslaan als bestand. Je bewaart daarmee een ziparchief op de computer. Zodra je dat uitpakt, vind je alle e-mails terug als eml-bestanden. KPN Webmail bevat een vergelijkbare functie.

Zie je binnen de webmaildienst van je provider geen optie om e-mails te downloaden? Kies bij het bewuste bericht dan voor Afdrukken en bewaar het bericht als pdf-bestand.

IMAP-protocol

Nagenoeg alle e-maildiensten ondersteunen het IMAP-protocol. Gunstig, want bij gebruik van de juiste instellingen sla je daarmee de e-mails automatisch lokaal op. Een e-mailclient (programma of app) plukt met behulp van het IMAP-protocol de berichten van de server. De e-mails staan dan dus op twee plekken, namelijk op de online server en in het e-mailprogramma van de computer. Dankzij IMAP is het zelfs mogelijk om de berichten van een e-mailaccount met meerdere apparaten te synchroniseren. Denk aan een pc, laptop, tablet en smartphone.

Feitelijk creëer je met dit slimme protocol dus een lokale back-up. Wel is het een voorwaarde dat de e-mailclient volledige kopieën van e-mails inclusief bijlagen ophaalt. In veel programma's kun je dat instellen, zoals Thunderbird en Outlook.

Gebruik je providermail? Probeer dan eerst de juiste servergegevens te achterhalen en ga daarna verder met de volgende tip. Je hebt de naam van de inkomende IMAP- en uitgaande SMTP-server nodig. Noteer ook de bijbehorende poortnummers.

Thunderbird

Thunderbird is een gebruiksvriendelijke e-mailclient. Er zijn versies voor Windows, macOS, Linux en Android beschikbaar. Surf naar www.thunderbird.net/nl/ om dit gratis programma te downloaden. Voer de installatie met de standaardinstellingen uit en start de e-mailclient op.

Je vult nu de gegevens van jouw e-mailaccount in. Typ je volledige naam, het e-mailadres en het wachtwoord. Klik nu op Doorgaan. Met een beetje mazzel kent Thunderbird de servergegevens van het e-mailaccount al, zoals bij Gmail en Outlook.com. Ook van veel internetproviders verschijnen vanzelf correcte gegevens. Is dat niet het geval? Typ dan handmatig de naam van de juiste IMAP- en SMTP-server. Check hierbij ook even of de poortnummers goed staan ingevuld. Bevestig daarna met Gereed/Voltooien. Bepaal tot slot of je Thunderbird als standaard mailprogramma wilt instellen. Je ziet aan de linkerkant de mappen van het e-mailaccount.

Thunderbird-opties

Controleer in Thunderbird of de e-mailclient volledige kopieën van de e-mailserver downloadt. Klik in de linkerkolom met de rechtermuisknop op het e-mailadres en kies Instellingen/Synchronisatie & opslag. Check onder Schijfruimte of de opties Alle berichten lokaal synchroniseren, ongeacht de leeftijd en Geen berichten verwijderen zijn gemarkeerd.

Je maakt van een los e-mailbericht optioneel een extra kopie. Dubbelklik op een onderwerppregel om een e-mail te openen. Navigeer vervolgens naar Meer / Opslaan als. Zodra je de opslagmap hebt geopend, klik je op Opslaan. Met de standaardinstellingen bewaart de e-mailclient een eml-bestand. Heb je liever een pdf? Ga dan naar Meer / Afdrukken en selecteer onder Uitvoerapparaat de optie Opslaan als PDF. Blader via Opslaan naar de gewenste map en bevestig nogmaals met Opslaan.

Exporteren

Thunderbird bevat een optie om het volledige gebruikersprofiel naar een map te exporteren. Die kun je bijvoorbeeld op een externe opslagdrager of andere computer opslaan. In dit gebruikersprofiel staan alle toegevoegde e-mailaccounts, berichten, adresboeken en instellingen.

Klik rechtsboven op het pictogram met de drie horizontale streepjes en kies Extra / Exporteren. Er opent een nieuw tabblad. Bewaar via Exporteren een zip-bestand in de gewenste map en bevestig dit met Opslaan / Voltooien.

Is het gebruikersprofiel groter dan twee gigabyte? Dan kun je de boel niet exporteren. Kies dan Profielmap openen en kopieer de inhoud handmatig naar een zelfgemaakte map.

Bij onverhoopte problemen zet je de back-up in Thunderbird weer terug. Klik hiervoor op het pictogram met de drie streepjes en ga naar Extra / Importeren. Markeer Importeren uit een andere Thunderbird-installatie en klik op Doorgaan. Afhankelijk van de gemaakte back-up selecteer je nu een profielmap of zip-bestand. Maak een keuze en vink in de volgende stap alle onderdelen aan die je wilt herstellen. Klik als laatste op Doorgaan / Import starten.

ImportExportTools

Er zijn voor Thunderbird een heleboel zogenoemde add-ons beschikbaar. Dat zijn extensies die extra functies aan de e-mailclient toevoegen. Voor back-updoeleinden is ImportExportTools NG een aanrader. Navigeer rechtsboven naar het pictogram met de drie horizontale streepjes en klik op Add-ons en thema's. Zodra je met de zoekfunctie ImportExportTools NG hebt opgespoord, bevestig je met Toevoegen aan Thunderbird / Toevoegen / OK.

Klik in de linkerkolom met de rechtermuisknop op een map en verken bij ImportExportTools NG de mogelijkheden. Als je de volledige e-mailmap wilt opslaan, kies je Map exporteren (mbox) / Als mbox-bestand / OK. In het contextmenu van deze extensie vind je ook de optie Exporteer alle berichten in map. Kies vervolgens tussen de bestandsformaten eml, pdf, html, txt en csv. Bij elke keuze wijs je op de computer of externe datadrager de beoogde opslaglocatie aan.

Nuttig is ook de optie Zoek en exporteer berichten. Back-up daarmee op basis van één of meerdere trefwoorden specifieke e-mails. Geef bijvoorbeeld aan dat dit trefwoord in het onderwerp of de berichttekst moet voorkomen. Je kunt ook alle e-mails van een contactpersoon selecteren. Heb je de juiste criteria opgesteld? Klik dan op Zoek. Selecteer achter Indeling het uitvoerformaat, bijvoorbeeld EML of mbox. Kies daarna Exporteren.

Outlook Classic

Microsoft slingerde de afgelopen jaren verschillende varianten van Outlook de wereld in. Lastig, want de exacte instructies voor de beschikbare back-upopties hangen deels af van de gebruikte versie. Veel mensen gebruiken nog een 'oude' Outlook-editie. Ook Microsoft 365-abonnees hebben toegang tot deze versie van de bekende e-mailclient. Dit programma heet ook wel Outlook Classic.

Heb je via het IMAP-protocol een e-mailaccount aan het mailprogramma toegevoegd? Bepaal dan dat Outlook de volledige berichteninhoud lokaal bewaart. Klik achtereenvolgens op Bestand / Accountinstellingen / Accountnaam en synchronisatie-instellingen. Beweeg de schuifregelaar achter Email offline houden gedurende naar Alles. Sluit het venster met Volgende / Gereed.

Wil je een extra back-up van een mail maken? Selecteer het bericht en ga naar Bestand / Opslaan als. Kies in het uitrolmenu achter Opslaan als het gewenste bestandsformaat. De msg-indeling ligt voor de hand. Bevestig met Opslaan.

Tot slot bevat de klassieke versie van Outlook ook een functie om een volledig e-mailaccount te back-uppen. Navigeer naar Bestand / Openen / Importeren/Exporteren en selecteer in de wizard de optie Naar een bestand exporteren. Kies in de volgende stap Outlook-gegevensbestand (.pst) en klik tweemaal op Volgende. Je selecteert via Bladeren de opslagmap, waarna je bevestigt met Voltooien.

Outlook (new)

Sinds begin 2025 is Windows Mail niet meer binnen Windows beschikbaar. Gebruikers kunnen nu de Outlook-app gebruiken. Dit programma droeg eerder de naam Outlook (new). Vergeleken met zijn klassieke tegenhanger zijn er andere back-upmogelijkheden.

Beslis allereerst hoelang je e-mails van een e-mailaccount lokaal wilt opslaan. Klik rechtsboven op het tandwiel en ga naar Algemeen / Offline. Je zet zo nodig het schuifje aan voor Offline e-mail, agenda en personen inschakelen. Kies onder Dagen e-mail om op te slaan voor 7, 30, 90 of 180 dagen. Kies Opslaan en sluit het instellingenvenster.

Jammer genoeg kun je berichten niet langer bewaren, waardoor deze optie niet geldt als een volwaardige back-up. Maak daarom handmatig kopieën van de belangrijkste e-mails. Klik met de rechtermuisknop op een bericht en kies Opslaan als / Opslaan als EML of Opslaan als MSG. Blader naar de opslaglocatie en sluit het venster met Opslaan.

Ten slotte heeft de vernieuwde Outlook-versie ook een exporteerfunctie, al is die erg beperkt. Het werkt namelijk alleen voor Outlook.com-postvakken. Toch proberen? Navigeer naar Instellingen / Algemeen / Privacy en gegevens en klik op Postvak exporteren. Deze back-uptaak duurt maximaal vier(!) dagen. Je ontvangt na afloop een e-mail met een downloadlink.

Lees ook: Nieuwe pc? Zo neem je al je instellingen mee