Excel is een strenge tante. Aan de ene kant is het een onmisbare tool om rapporten, lijsten en analyses te maken. Aan de andere kant kun je alleen de gewenste informatie uit het rekenblad halen als je de typische Excel-taal beheerst. Zulke Excel-formules verbinden allerlei relaties aan cellen om gerichte informatie te retourneren. Hier 15 functies die je tijd kunnen besparen.

Handmatig of de formulewizard?

01 Actuele tijd

Ben je iemand die regelmatig vergeet zijn werk correct te dateren? De formule VANDAAG vult automatisch dag, maand en jaar in, terwijl de functie NU er zelfs de tijd tot op de minuut aan toevoegt. Je typt dan =VANDAAG() of =NU(). Deze functies zijn ook handig in een werkblad waar je een waarde wilt berekenen op basis van de huidige dag en tijd. Met een rechtsklik en de keuze voor Celeigenschappen kun je vervolgens de weergave van datum en tijd aanpassen. Om deze tijdsinformatie te updaten in het actieve werkblad druk je op Shift+F9; gebruik F9 om de hele werkmap te actualiseren.

©PXimport

02 Gevulde cellen tellen

Heb je een groep cellen met zowel tekst als getallen en wil je weten hoeveel getallen er in een selectie staan, dan gebruik je de functie AANTAL. De opbouw van de formule ziet er dan als volgt uit: =AANTAL(zoekgebied). Tussen de haakjes verschijnt het gebied waar Excel moet zoeken. Dat kunnen cellen onder of naast elkaar zijn, maar het kan ook een rechthoekige selectie cellen zijn. Staan er woorden in de selectie, dan worden die met de functie AANTAL niet meegeteld. Wil je gewoon alle cellen tellen waar iets staat, dan gebruik je de functie =AANTALARG (zonder punt).

©PXimport

03 Hoe vaak?

Om gericht bepaalde gegevens te tellen, gebruik je de functie AANTAL.ALS. Veronderstel dat je een rooster hebt opgesteld waarin vier personen voor komen, dan kun je met =AANTAL.ALS(zoekgebied; “Herman”) zien hoe vaak de naam Herman voorkomt. Tussen de haakjes geef je het zoekbereik op en het zoekcriterium zet je tussen aanhalingstekens.

04 Selectief optellen

De functie SOM om cellen op te tellen wordt veel gebruikt. Een slimmere variant is SOM.ALS(). Tussen de haakjes geef je eerst het gebied op waar Excel moet zoeken. Het zoekbereik moet een reeks aaneengesloten cellen zijn. Na de puntkomma bepaal je wat opgeteld moet worden. Dat kunnen getallen of een verwijzing zijn. Als het een vergelijking is, dan moet je die tussen dubbele aanhalingstekens zetten. Bijvoorbeeld =SOM.ALS(B20:B40;”>50”) maakt de som van alle cellen in dit bereik die groter zijn dan 50.

©PXimport

05 Optellen onder voorwaarde

Je kunt de voorwaarde voor het optellen nog uitbreiden door informatie te gebruiken die in een andere kolom staat. Een voorbeeld maakt het duidelijk. Veronderstel dat je cijfers hebt die slaan op drie steden: Amsterdam, Rotterdam en Eindhoven. Dan kun je uitsluitend de cijfers van Amsterdam optellen met =SOM.ALS(bereik;”Amsterdam”;optelbereik). In dit geval wordt de formule dus =SOM.ALS(C48:C54;”Amsterdam”;B48:B54). In mensentaal: wanneer in het bereik C48 tot C54 het woord Amsterdam staat, moet Excel de corresponderende waarde optellen van de cel ernaast in het bereik van B48 tot B54.

©PXimport

06 Samenvoegen

Met de functie TEKST.SAMENVOEGEN voeg je de gegevens van verschillende cellen samen. Bijvoorbeeld cellen met voornamen en achternamen met iets als =TEKST.SAMENVOEGEN(E34;” “;F34). De dubbele aanhalingstekens met de spatie zorgen dat er een spatie komt tussen voornaam en achternaam. Op dezelfde manier is het mogelijk om tekst samen te voegen met valuta. Om bijvoorbeeld de valuta euro toe te voegen, moet je die als een functie typen zoals =TEKST.SAMENVOEGEN(A1;” “;B1;” “EURO(C1)). Dit lees je als “voeg de cellen A1, B1 en C1 samen met spaties ertussen en plaats het euroteken voor het derde element van de samenvoeging”.

©PXimport

07 Afronden

Excel heeft verschillende opties om af te ronden. De standaardafronding ziet eruit als =AFRONDING(getal; aantal decimalen). De formule =AFRONDING(12,5624;1) geeft als resultaat dus 12,6. Je vraagt immers om af te ronden naar één getal na de komma. Ook bij functie AFRONDEN.NAAR.BOVEN en AFRONDEN.NAAR.BENEDEN zal Excel afronden naar het aantal decimalen dat je opgeeft. =AFRONDEN.NAAR.BOVEN (12,5624;2) geeft dus als resultaat 12,57 en =AFRONDEN.NAAR.BENEDEN (12,5624;2) resulteert in 12,56. De functie INTEGER is eigenlijk ook een afrondfunctie, maar daarmee rondt Excel af naar het dichtstbijzijnde gehele getal.

©PXimport

08 Hoofdletters – kleine letters

Om ervoor te zorgen dat in een kolom alles in hoofdletters verschijnt, gebruik je de functie HOOFDLETTERS. De formule KLEINE.LETTERS doet het tegenovergestelde. En wil je dat ieder woord met een hoofdletter begint gevolgd door kleine letters, dan gebruik je de functie BEGINLETTERS. De formule =KLEINE.LETTERS(B4) toont de inhoud van cel B4, maar dan in kleine letters.

©PXimport

09 Onder voorwaarde

Wanneer een berekening afhankelijk is van bepaalde voorwaarden gebruik je de ALS-functie. Het principe van deze functie is: =ALS(voorwaarde; berekening als aan de voorwaarde wordt voldaan; andere gevallen). Om de voorwaarde te formuleren, gebruik je de tekens: = gelijk aan, <> niet gelijk aan, > meer dan, < minder dan, >= meer dan of gelijk aan, <= minder dan of gelijk aan. Veronderstel dat in een organisatie iedereen een bonus ontvangt die voor 25.000 euro of meer heeft verkocht. Bij wie een bonus ontvangt, zal automatisch het woord “Hoera” bij zijn naam verschijnen, is dat niet het geval, dan verschijnt het woord “Helaas”. De formule die je daarvoor nodig hebt is =ALS(B2>=2500;”Hoera”;”Helaas”).

©PXimport

10 Grootste - kleinste

Om snel de hoogste en laagste waarde te vinden is er de functie MAX en MIN. Met =MAX(B2:B37) vraag je de hoogste waarde van deze cellen, en met =MIN(B2:B37) krijg je de laagste waarde uit de reeks. De functies GROOTSTE en KLEINSTE zijn subtieler: je kunt ook bijvoorbeeld de derde grootste of tweede kleinste opvragen. De grootste vind je met =GROOTSTE(B2:B37; 1); het getal 1 duidt de allergrootste aan. Met =GROOTSTE(B2:B37;2) krijg je de tweede grootste enzovoort. Op die manier kun je makkelijk een top 3 of top 10 samenstellen.

©PXimport

11 Verticaal zoeken

Stel, je hebt twee werkbladen met verschillende informatie over dezelfde mensen. Met VERT.ZOEKEN haal je informatie uit werkblad 2 op in werkblad 1. Om dat makkelijker te maken hebben we iedere persoon op beide tabbladen een uniek inschrijvingsnummer gegeven. Geef verder een naam aan het bereik op tabblad 2 waaruit je informatie wilt halen. In dit voorbeeld selecteren we in werkblad 2 de kolommen A en B en typen we in het naamvak linksboven de naam Adreslijst. In cel E2 van werkblad 1 plaatsen we de functie VERT.ZOEKEN. De opbouw is nu =VERT.ZOEKEN(A2;Adreslijst;2;ONWAAR). A2 verwijst naar de cel met het inschrijvingsnummer in het tweede werkblad, Adreslijst geeft het zoekbereik aan, 2 is het nummer van de kolom in werkblad 2 waar de gevraagde gegevens staan. Het laatste argument is een logische waarde waar je ONWAAR invult als je wilt dat de gevonden waarde exact moet overeenkomen.

©PXimport

12 Spaties wissen

Met de functie TRIM wis je overbodige spaties in tekst. Deze functie laat enkele spaties tussen woorden ongemoeid, maar zal spaties voor of na het woord weghalen. =TRIM(celbereik) komt van pas bij tekst die is geïmporteerd vanuit een ander programma. In sommige versies van Excel heet deze functie SPATIES.WISSEN.

©PXimport

13 Omwisselen

De inhoud van kolommen overbrengen naar rijen of omgekeerd kan met de functie TRANSPONEREN. Selecteer eerst de cellen waar de informatie in moet komen. Let op dat je evenveel cellen selecteert als de oorspronkelijke reeks. Hier hebben we de jaartallen in rij 8 getypt en de kwartalen in de A-kolom. Typ dan de functie =TRANSPONEREN en open de haakjes. Vervolgens sleep je over de cellen die je wilt omwisselen (hier van cel B2 tot E5). Sluit de haakjes en druk nu de toetsencombinatie Ctrl+Shift+Enter in. Daarmee maak je een matrixformule die vervat zit in accolades.

©PXimport

14 Maandelijkse aflossing

Als je leent voor een aankoop, hoeveel moet je dan maandelijks aflossen? Laten we ervan uitgaan dat je 25.000 euro (B1) leent, tegen 6% rente (B2) gedurende 5 jaar (B3). We tonen de formule in de wizard, maar je kunt ook gewoon typen. Bij Rente plaats je B2/12, want de rente slaat op een jaar en je wilt weten hoeveel je maandelijks betaalt. Bij Aantal-termijnen vermenigvuldig je B3 met 12, want je moet jaren omzetten in maanden. Het vak Hw betekent Huidige waarde, dat is 25.000 euro. Dit geeft de formule =BET(B2/12;B3*12;B1) of =BET(6%/12;5*12;25000).

©PXimport

15 Nepcijfers

Wanneer je met formules experimenteert, is het handig om over nepgegevens te beschikken. De functie ASELECTTUSSEN genereert willekeurige gegevens die tussen een aangegeven laagste en hoogste waarde liggen. De functie =ASELECTTUSSEN(50;150) produceert getallen tussen 49 en 151.

©PXimport

Een paar bestanden hernoemen is zo gebeurd. Maar zodra je tientallen of honderden namen moet aanpassen, schiet handmatig werk tekort. Dan komt externe software goed van pas. PowerRename, onderdeel van de PowerToys-collectie, biedt uitkomst. Met deze slimme tool kun je grote aantallen bestanden in één keer hernoemen. Dat gaat snel, efficiënt en precies zoals jij het wilt.

PowerRename activeren

PowerRename is een stuk krachtiger dan de standaard hernoemfunctie van Windows. De tool maakt deel uit van PowerToys, een opensource-project van Microsoft. Wil je de Microsoft Store-versie installeren? Open dan het Startmenu, zoek naar Microsoft Store en start de app. Typ PowerToys in het zoekveld bovenaan. Klik op Installeren zodra je het programma hebt gevonden. Na installatie verschijnt PowerToys in het systeemvak van Windows. Open het, kies in de linkerkolom PowerRename en je ziet meteen een korte animatie van hoe de tool werkt. Klik op Instellingenopenen en controleer of PowerRename is ingeschakeld. Let op: bij ons werkte PowerRename pas na een herstart van het systeem.

Contextueel menu in Verkenner

Open de map met de bestanden die je wilt hernoemen. Selecteer ze allemaal met Ctrl+A en klik met de rechtermuisknop op de selectie. In het contextmenu van Windows Verkenner kies je onderaan de opdracht Naam wijzigen met PowerRename.

Zoeken en vervangen

Daarna opent het venster van PowerRename. In het veld Zoeken geef je in welk deel van de bestandsnaam je wilt vervangen. In het veld eronder typ je de nieuwe tekst. In ons voorbeeld vervangen we het woord Image door Kreta2015. Nog vóór de wijziging wordt uitgevoerd, toont PowerRename een overzicht: links de oorspronkelijke bestandsnamen, rechts de nieuwe. Zo zie je meteen wat er verandert. Daaronder kies je of de aanpassing moet gelden voor de volledige naam inclusief extensie, alleen de bestandsnaam, of alleen de extensie.

Met de knoppen onder Tekstopmaak pas je eenvoudig het hoofdlettergebruik aan, van alles in kleine letters, naar alles in hoofdletters, alleen een hoofdletter aan het begin, of elke beginletter van een woord in hoofdletters. Het laatste pictogram schakelt de nummering in. Activeer je dat, dan voegt PowerRename automatisch nummers tussen haakjes toe aan de bestandsnamen.

Het gebrek aan een rijk contrast is een van de grootste ergernissen bij lcd- en ledtelevisies. Fabrikanten hebben daarom een slimme techniek bedacht die het contrast aanzienlijk verbetert: local dimming. In dit artikel leggen we uit hoe deze techniek van jouw grijze nachtlucht weer een inktzwarte sterrenhemel maakt.

Het contrast van je televisie is misschien wel de belangrijkste eigenschap voor mooi beeld. We willen dat wit verblindend wit is en zwart echt inktzwart. Bij oledtelevisies is dat makkelijk, want daar geeft elke pixel zelf licht. Maar de meeste televisies in de Nederlandse huiskamers zijn nog steeds lcd- of ledschermen (inclusief QLED). Die werken met een lamp achter het scherm, de zogeheten backlight. Local dimming is de techniek die probeert de nadelen van die achtergrondverlichting op te lossen.

Om te begrijpen waarom local dimming nodig is, moet je eerst weten hoe een standaard led-tv werkt. Simpel gezegd is het een groot paneel met pixels die zelf geen licht geven, maar alleen van kleur veranderen. Achter die pixels brandt een grote lichtbak. Als het beeld zwart moet zijn, sluiten de pixels zich om het licht tegen te houden. Helaas lukt dat nooit voor de volle honderd procent; er lekt altijd wat licht langs de randjes. Hierdoor zien donkere scènes er vaak wat flets en grijzig uit. De achtergrondverlichting staat immers vol aan, ook als het beeld donker moet zijn.

Nooit meer te veel betalen? Check Kieskeurig.nl/prijsdalers!

De lampen dimmen waar het donker is

Local dimming pakt dit probleem bij de bron aan. In plaats van één grote lichtbak die altijd aan staat, verdeelt deze techniek de achtergrondverlichting in honderden (en bij duurdere tv's soms duizenden) kleine zones. De televisie analyseert de beelden die je kijkt continu. Ziet de processor dat er linksboven in beeld een donkere schaduw is, terwijl rechtsonder een felle explosie te zien is? Dan worden de lampjes in de zone linksboven gedimd of zelfs helemaal uitgeschakeld, terwijl de lampjes rechtsonder juist fel gaan branden.

Het resultaat is direct zichtbaar. Zwart wordt weer echt zwart, simpelweg omdat er geen licht meer achter dat deel van het scherm brandt. Tegelijkertijd blijven de lichte delen van het scherm helder. Dat zorgt voor een veel groter contrast en geeft het beeld meer diepte. Vooral bij het kijken van HDR-films en -series is dat van belang. Zonder local dimming kan een led-tv eigenlijk geen goed HDR-beeld weergeven, omdat het verschil tussen licht en donker dan te klein blijft.

©ER | ID.nl

Niet alle local dimming is hetzelfde

Het klinkt als een wonderoplossing, maar de uitvoering verschilt enorm per televisie. Het grote toverwoord hierbij is het aantal zones. Hoe meer zones de tv onafhankelijk van elkaar kan aansturen, hoe preciezer het licht kan worden geregeld. Goedkopere televisies gebruiken vaak edge lit local dimming. Hierbij zitten de lampjes alleen in de rand van de tv. Dat werkt redelijk, maar is niet heel nauwkeurig. Je ziet dan soms dat een hele verticale strook van het beeld lichter wordt, terwijl er eigenlijk maar één klein object moest worden verlicht.

De betere variant heet full array local dimming. Hierbij zitten de lampjes over de hele achterkant van het scherm verspreid. De allernieuwste en beste vorm hiervan is miniLED. Daarbij zijn de lampjes zo klein geworden dat er duizenden in een scherm passen, wat de precisie van oled begint te benaderen. Als er te weinig zones zijn, kun je last krijgen van zogenaamde 'blooming'. Dat zie je bijvoorbeeld bij witte ondertiteling op een zwarte achtergrond: er ontstaat dan een soort wazige lichtwolk rondom de letters, omdat de zone groter is dan de tekst zelf.

Ga voor de full monty!

Local dimming is dus geen loze marketingkreet, maar een dankbare techniek voor iedereen die graag films of series kijkt op een led- of QLED-televisie. Het maakt het verschil tussen een flets, grijs plaatje en een beeld dat van het scherm spat met diepe zwartwaarden. Ben je in de markt voor een nieuwe tv? Vraag dan niet alleen óf er local dimming op zit, maar vooral of het gaat om full array dimming. Je ogen zullen je dankbaar zijn tijdens de volgende filmavond!