ID.nl logo
Zo krijg je inzicht in het dataverbruik in je thuisnetwerk
© PXimport
Huis

Zo krijg je inzicht in het dataverbruik in je thuisnetwerk

Ook aan jouw netwerk is ongetwijfeld een reeks apparaten gekoppeld die met het internet communiceren. Dat zijn vooral computers en mobiele apparaten, maar wellicht ook allerlei ‘slimme toestellen’, zoals een thermostaat, tv, IP-camera, misschien zelfs een koelkast of oven. Al die apparaten wisselen via je netwerk data uit met het internet. Met sluwe analysetools als Burp en Wireshark (en enige moeite) kun je dat netwerkverkeer bekijken.

In dit artikel beschrijven we een aantal technieken waarmee je het verkeer dat door je netwerk gaat, kunt opvragen en analyseren. Wellicht ben je daarbij vooral geïnteresseerd in data die – heimelijk? – je netwerk richting internet verlaten, en omgekeerd. Lees ook: 20 supertips voor het beste thuisnetwerk.

We beginnen met apparaten die draadloos met je netwerk zijn verbonden. In eerste instantie gaan we na hoe je al het http-verkeer en zelfs versleutelde https-traffic van draadloze toestellen kunt opvangen. Daarna bekijken we ook andere dataprotocollen van draadloze apparaten, waardoor we zowat het complete draadloze verkeer kunnen ontrafelen. Tot slot gaan we na hoe je ook het bekabelde netwerkverkeer van je eigen computer of van andere computers en apparaten binnen je netwerk op je scherm kunt krijgen. Je zult merken dat daarbij vooral pakketsniffer en protocolanalyzer Wireshark een prominente rol speelt.

(Draadloos) http-verkeer

Om uit te vissen welke gegevens een mobiele app (zoals een browser) effectief verstuurt naar de servers, kun je het best een proxy-server opzetten. Dat kan perfect op je Windows-laptop, waarbij je ervoor zorgt dat die zich in hetzelfde draadloze netwerk bevindt als het mobiele apparaat dat je wilt monitoren. Allereerst installeer je de gratis versie van Burp op je computer. Installeer het programma en start het op. Accepteer de standaardinstellingen en bevestig met Start Burp. Open het tabblad Proxy en klik op Options. Selecteer de (enige) interface en druk op de knop Edit. Selecteer hier de optie All interfaces. Bevestig met OK en met Yes. Open vervolgens het tabblad Intercept en klik op Intercept is on (zodat je nu Intercept is off leest). Tot slot open je het tabblad HTTP history.

Nu gaan we naar je mobiele apparaat. We nemen een Android-smartphone als voorbeeld. Ga hier naar Instellingen en kies Wifi. Druk een paar seconden op de naam van het verbonden netwerk en kies Netwerk aanpassen. Tik Geavanceerde opties aan en selecteer Proxy / Handmatig. Bij Hostnaam van proxy vul je het IP-adres van je Burp-machine in (dat adres vertelt Windows je wanneer je ipconfig typt op de opdrachtregel) en bij Proxy-poort stel je 8080 in. Bewaar deze instellingen (tijdelijk). Surf vervolgens naar enkele websites en houd op je laptop het tabblad HTTP Proxy in de gaten. Lukt het niet, schakel dan tijdelijk de firewall op je laptop uit.

©PXimport

(Draadloos) https-verkeer

Meer en meer webverkeer is echter standaard versleuteld met behulp van https, waarbij een SSL-certificaat moet garanderen dat de verbinding daadwerkelijk met de bewuste webserver tot stand is gekomen. Veel apps controleren dat helaas niet grondig en in die gevallen kun je je Burp-machine als MITM (man-in-the-middle) laten fungeren. Daarvoor moet je dan wel eerst even het CA-certificaat (certificate authority) van Burp op je mobiele apparaat accepteren. Op ons Android-toestel doen we dat door te surfen naar http://burp.cert, terwijl de Burp-proxy actief is. Hiermee download je het bestand cacert.der. Wijzig de bestandsnaam met een verkenner-app (zoals ES File Explorer) in cacert.cer. Importeer dit certificaat via Instellingen / Beveiliging / Installeren vanuit opslag (bij Opslag certificaatgegevens). Wanneer je vervolgens naar een https-site surft, zal Burp ook de inhoud van het versleutelde verkeer openbaren.

Android

In het artikel hebben we beschreven hoe je op je pc met behulp van proxy-server Burp verkeer van draadloze apparaten kunt opvragen. Op een Android-toestel (versie 4.0 of hoger) kan het nog eenvoudiger, dankzij de gratis app Packet Capture van Grey Shirts, verkrijgbaar via de Play Store. De app maakt sluw gebruik van een VPN-service waarlangs al het dataverkeer wordt geloodst. Wil je ook https-verkeer analyseren, kies dan na de installatie van de app voor Install certificate en bevestig met OK. De app toont de opgevangen data inclusief protocol, doeladres en tijdstip en je hoeft een pakket alleen maar aan te tikken voor meer details. Via het vergrootglaspictogram zal Packet Capture proberen de inhoud te herkennen en herkenbaarder voor te stellen.

(Ander) draadloos verkeer

Proxy-server Burp beperkt zich jammer genoeg wel tot het http- en https-verkeer, maar mobiele apps of draadloze apparaten bedienen zich ook vaak van andere communicatieprotocollen. Om ook dat af te vangen, moet je het dus over een andere boeg gooien. Wellicht de eenvoudigste manier is om je eigen computer (laptop) als een wifi-hotspot in te stellen, waarbij je er dan uiteraard wel voor zorgt dat je het apparaat dat je wilt monitoren via dat netwerk laat aanmelden. Daarna kun je op je laptop een pakketsniffer oftewel protocolanalyzer als Wireshark loslaten.

Beginnen we dus met het hotspot-gedeelte. Werk je met Windows 10 en heb je intussen de jubileum-update van Windows geïnstalleerd, dan heb je het makkelijk. Open het Windows-menu en kies Instellingen / Netwerk en internet. In het linkerpaneel klik je Mobiele hotspot aan. Vervolgens zet je de schuifknop bovenaan op Aan. Via de knop Bewerken kies je een geschikte Netwerknaam en Netwerkwachtwoord. In oudere Windows-versies is het eveneens mogelijk een mobiele hotspot op te zetten, maar deze procedure is iets bewerkelijker – tenzij je een externe tool te hulp roept, zie kader ‘Mobiele hotspot’. Als alles goed gaat, kun je het draadloze apparaat nu op dat netwerk aansluiten.

Mobiele hotspot

In de jubileumupdate van Windows 10 zijn voor het opzetten van een mobiele hotspot slechts een paar muisklikken nodig. In eerdere Windows-versies kost dat wel wat meer werk. In een notendop kan dat als volgt. Open de opdrachtprompt als administrator en voer achtereenvolgens de volgende twee commando’s uit: *netsh wlan set hostednetwork mode=allow ssid=

©PXimport

Installatie Wireshark

Tijd nu om een pakketsniffer in gang te zetten. Een van de beste en bovendien gratis tools is Wireshark, dat je voor diverse platformen kunt installeren (waaronder Windows 32 en 64 bit, portable en macOS). De installatie (voor Windows) behelst weinig meer dan een aantal (Next-)knoppen in te drukken. We raden je aan de standaardcomponenten geselecteerd te laten en ook WinPcap mee te laten installeren; dit onderdeel zorgt ervoor dat je live netwerkdata optimaal kunt opvangen.

Na de installatie mag je Wireshark opstarten. Open maar meteen het menu Capture en kies Options. Hier krijg je een overzicht van de beschikbare netwerkadapters en je ziet op welke interface verkeer wordt gegenereerd. Selecteer de interface die je aan je mobiele hotspot hebt gekoppeld (zie boven), laat het vinkje bij Enable promiscuous mode on all interfaces staan en druk op de Start-knop.

Je zult zien dat zowat alle netwerkverkeer dat je draadloze apparaat genereert, netjes door Wireshark wordt opgevangen, althans tot je in het menu Capture op Stop klikt. Door te dubbelklikken op een ingang krijg je meer details over (de inhoud van) het datapakket te zien. Uiteraard kun je op soortgelijke manier ook het verkeer van je eigen machine opvangen: het volstaat de netwerkinterface te selecteren waarlangs dat toestel het netwerk opgaat. Vanaf de paragraaf ‘Weergavefilters’ gaan we iets dieper in op pakketanalyse met Wireshark.

©PXimport

Promiscuous mode

Bij de installatie van Wireshark hadden we het al even over de ‘promiscuous mode’. Die zorgt er in principe voor dat ook datapakketten worden opgevangen die aan andere hosts binnen je netwerk zijn gericht. Is je Wireshark-machine echter via een switch met je netwerk verbonden, dan blijft dat beperkt tot broadcast- en multicast-verkeer – verkeer dus dat naar zowat alle hosts (en dus ook naar je Wireshark-machine) wordt gestuurd.

Hoe kun je dan toch ook unicast-verkeer, dat dus specifiek is bedoeld voor een andere host, in je Wireshark-machine inzichtelijk krijgen? De meest voor de hand liggende oplossing is dat je Wireshark op de beoogde host installeert, maar dat is lang niet altijd mogelijk (dat kan bijvoorbeeld niet op een tv of een IP-camera). Er zijn gelukkig eenvoudige oplossingen: een hub of – beter nog – een managed switch.

Hub

Mocht je toevallig nog een ‘hub’ in de kast hebben liggen of je tikt er één op de kop via Marktplaats of eBay, dan kun je die alvast – tijdelijk – inzetten. Immers, in tegenstelling tot een switch wordt het verkeer dat één poort binnenkomt door een (domme) hub altijd naar alle andere poorten gestuurd in plaats van alleen naar de bedoelde poort. Het komt erop neer dat je het gemonitorde toestel en je Wireshark-machine via die hub met de rest van je netwerk verbindt. Houd er wel rekening mee dat een dual-speed hub (10/100 Mb) geen unicast-verkeer tussen een 10Mb- en een 100Mb-poort verstuurt. Dat maakt dat je in dit geval de snelheid van de ethernetadapter op je Wireshark-machine op dezelfde snelheid zal moeten instellen als die van het gemonitorde apparaat. Dat kan eventueel via het Apparaatbeheer, waar je de Eigenschappen van de netwerkadapter oproept en het tabblad Geavanceerd opent.

©PXimport

Managed switch

Een makkelijker oplossing is een switch die over een functie beschikt waarbij alle data die naar een bepaalde switchpoort gaan, automatisch naar een andere poort worden gedupliceerd. Deze functie wordt gewoonlijk port mirroring, port monitoring of span (Cisco) genoemd. Je vindt zo’n ‘managed switch’ al vanaf circa 35 euro (zoals de TP-LINK Easy Smart 8-Port Gigabit Switch TL-SG108E). De manier van werken mag duidelijk zijn: je hangt het te monitoren apparaat aan de poort die wordt gespiegeld en aan de ‘spiegelpoort’ koppel je dan je Wireshark-machine. Klaar!

©PXimport

Hosts: alternatieven

Naast een hub of managed switch zijn er weliswaar nog andere mogelijkheden om dataverkeer van andere hosts te onderscheppen, maar die zijn minder voor de hand liggend. Het is bijvoorbeeld mogelijk je Wireshark-machine in een MITM-opzet op te nemen (zie ook boven, bij Burp). Dat kan zowel hardwarematig als softwarematig. In het eerste geval heb je twee netwerkadapters nodig die je als een transparante bridge configureert. Softwarematig kan dat op een eenvoudige manier met behulp van tools als Ettercap (een duidelijk stappenplan op basis van ‘ARP poisoning’ vind je onder meer hier). Tot slot kun je ook nog een (passieve) ‘netwerktap’ aanschaffen of er eventueel zelf een maken. Een prima startpunt voor een eigen, basaal ontwerp is dit filmpje, waarin heel mooi het onderliggende werkingsprincipe wordt toegelicht.

©PXimport

Weergavefilters

Je weet inmiddels hoe je met Wireshark het netwerkverkeer van willekeurige hosts kunt onderscheppen, zowel draadloos als bekabeld. We kunnen ons wel voorstellen dat je al snel verdwaald raakt in de talloze datapakketten die Wireshark in een niet-aflatend tempo op je scherm zet. We hebben hier niet de ruimte om alle mogelijkheden en functies van deze tool te bespreken – daar is een dik boek voor nodig – maar we geven je wel enkele tips mee om snel op interessante data in te zoomen.

Zo kun je in Wireshark weergavefilters (display filters) instellen. Het komt er dan op neer dat Wireshark weliswaar nog altijd alle datapakketjes onderschept, maar de ongewenste op het scherm wegfiltert. De snelste manier om zo’n weergavefilter in te stellen is via het balkje onder de knoppenbalk. Tik je hier bijvoorbeeld tcp in, dan kleurt het balkje groen (als indicatie dat de syntax correct is) en krijg je alleen nog pakketjes van het TCP-protocol te zien. Rechts op de statusbalk lees je af hoeveel pakketjes er zijn onderschept en hoeveel ervan worden weergegeven. Tik je tcp. in, dan kleurt het balkje rood doordat de syntax niet correct is. Of liever, niet volledig, want Wireshark verwacht bijkomende parameters; gelukkig krijg je hiervoor meteen tig suggesties aangereikt via een uitklapmenu. Rechts van het balkje tref je trouwens nog de knop Expression aan; hiermee kun je nog complexere filterregels samenstellen.

©PXimport

DNS resolutie

Bij het analyseren van het dataverkeer zul je wellicht vooral geïnteresseerd zijn in (TCP?-)connecties die met onbekende of verdachte servers zijn gelegd en komen de kolommen Source (met het IP-adres van je host) en Destination (met het IP-adres van de server) – of omgekeerd - in het vizier. Standaard toont Wireshark je de IP-adressen (IPv4 of IPv6). Nu kun je weliswaar zelf opzoeken welke hostnaam daarmee overeenstemt, maar je kunt dat ook Wireshark zelf laten doen: open het menu Edit, kies Preferences / Name Resolution en plaats een vinkje bij Resolve network (IP)addresses. Via het menu Statistics / Resolved Addresses krijg je dan een mooi overzicht van alle vastgestelde hostnamen.

©PXimport

Directe filters

Stel dat je alleen bent geïnteresseerd in de communicatie tussen je eigen apparaat en een bepaalde server. Dan kun je zo’n weergavefilter weliswaar handmatig invoeren, maar het kan ook eenvoudiger. Klik met de rechtermuisknop op het IP-adres of de host in de kolom Destination en kies Apply as Filter / Selected. Vervolgens klik je op de gewenste host of IP-adres in de kolom Source en kies je Apply as Filter / …and selected. In het filterveld wordt nu automatisch iets ingevuld als (ip.dst == 149.210.193.105) && (ip.src == 192.168.0.140). Wil je de communicatiestroom tussen twee machines volgen, dan kun je nog de gewenste ingang met de rechtermuisknop aanklikken en Follow / […] Stream selecteren.

En wil je weten welke protocollen er allemaal zijn aangesproken en hoe intensief die zijn gebruikt: open dan het menu Statistics en kies Protocol Hierarchy. Vind je hier verdachte protocollen tussen – zoals het Internet Relay Chat-protocol terwijl je zelf geen weet hebt van een chatsessie – klik die dan met de rechtermuisknop aan en kies Apply as Filter / Selected.

©PXimport

SmartSniff

Wireshark is een van de krachtigste pakketsniffers die er zijn te vinden. Wil je inderdaad wel het netwerkverkeer van een apparaat bekijken, maar voel je er weinig voor een complexe tool als Wireshark te doorgronden, dan vind je met het gratis SmartSniff alvast een behapbaarder alternatief (na het uitpakken van smsniff_dutch.zip ook in het Nederlands). Via Bestand / Capturing starten begint het programma met het onderscheppen van de datapakketjes. Kies (via F9) bij voorkeur voor de methode WinPcap Packet Capture Driver. Je hebt wellicht voldoende aan deze tool als het er vooral op aankomt snel verdachte internetconnecties bloot te leggen – al was het maar om na te gaan welke servers een standaardinstallatie van Windows 10 zoal (in het geniep) aanspreekt.

▼ Volgende artikel
Doorgrond Windows 11 met deze 25 toptips
© diy13 - stock.adobe.com
Huis

Doorgrond Windows 11 met deze 25 toptips

Denk je alle ins en outs van Windows 11 te kennen? Dan dagen we je uit om onderstaande toptips eens door te nemen. Daarmee ontdek je onder meer hoe je vliegensvlug nieuwe apparaten aan het wifi-netwerk toevoegt, webdiensten aan de taakbalk vastmaakt en gesproken woorden omzet in tekst. Lees je mee? Want je weet (misschien) toch nog niet alles.

In dit artikel laten we zien hoe je in Windows 11 efficiënter werkt met slimme instellingen, functies en sneltoetsen:

  • Gebruik virtuele bureaubladen om werk en privé gescheiden te houden
  • Personaliseer het startmenu en de taakbalk
  • Maak gebruik van een vensterindeling om het geheel overzichtelijk te houden
  • Zet focusfuncties en meldingen slim in om ongestoord te werken
  • Verbeter je workflow met spraakinvoer, klembordgeschiedenis en tabbladen

Nog niet over op Windows 11 24H2, lees dan eerst: Alles wat je moet weten over Windows 11 24H2

We gaan er in dit uitgebreide artikel van uit dat je de laatste grote Windows-update (24H2) hebt geïnstalleerd. Is dat nog niet het geval, dan kun je het besturingssysteem eenvoudig bijwerken. Ga vanuit het startmenu naar Instellingen / Windows Update. Bevestig vervolgens met Downloaden & installeren / Nu opnieuw opstarten. Nadat je even hebt gewacht, kun je met de nieuwste versie van Windows 11 aan de slag. Zie je de 24H2-update nergens staan? Activeer dan het schuifje achter Krijg de nieuwste updates zodra ze beschikbaar zijn en klik vervolgens op Naar updates zoeken.

1 QR-code wifi

Wil je een nieuwe tablet of smartphone aan je wifi-netwerk toevoegen, maar heb je het benodigde wachtwoord niet paraat? Geen probleem, want je deelt de inloggegevens eenvoudig met een QR-code. Ga hiervoor naar Instellingen / Netwerk en internet en klik achter Wi-Fi-netwerkwachtwoord op Weergeven. Er verschijnt een klein venster met het wachtwoord van het draadloze netwerk. Je kunt eventueel de weergegeven QR-code scannen, waarna het mobiele apparaat automatisch verbinding maakt. Zeker bij ingewikkelde wachtwoorden voorkom je zo tikfouten.

Sinds kort deel je in Windows 11 wifi-wachtwoorden via een QR-code.

2 Bestanden inpakken

Windows ondersteunt al héél lang het in- en uitpakken van zip-archieven. Dat is nuttig voor als je bijvoorbeeld meerdere foto’s naar iemand wilt versturen. Sinds enige tijd kun je in plaats van zip ook voor andere inpakformaten kiezen. Selecteer in de verkenner een aantal bestanden en klik erop met de rechtermuisknop. Kies via Comprimeren naar voor ZIP-bestand, 7z-bestand óf TAR-bestand. Na enkele tellen verschijnt het archief in je verkenner.

3 Snelle instellingen aanpassen

Rechtsonder vind je het menu met de snelle instellingen. Klik maar eens op het volumepictogram (de speaker) om dat te openen. Je krijgt hiermee vlot toegang tot diverse opties zonder dat je in de reguliere instellingen hoeft te graven. Denk aan onderdelen als Nachtlamp, Toegankelijkheid en bluetooth. Bij de snelle instellingen is er plek voor zes onderdelen. Draai aan het scrolwiel om meer opties te tonen. Wil je een bepaalde instelling bovenaan weergeven? Klik dan op dit pictogram en sleep het met ingedrukte muisknop naar de gewenste plek.

Wijzig in de snelle instellingen naar eigen inzicht de volgorde van de beschikbare onderdelen.

4 Taak beëindigen

Elke Windows-gebruiker heeft weleens te maken met een vastloper. Een programma bevriest, waarna je niks meer kunt doen. Meestal zit er niets anders op dan de taak te beëindigen. Dat gebeurt normaal gesproken via Taakbeheer, maar eigenlijk is dat een omslachtige route. Je kunt deze functie namelijk ook aan je taakbalk toevoegen. Ga naar Instellingen / Systeem / Voor ontwikkelaars en activeer het schuifje achter Taak beëindigen. Klik nu in de Taakbalk met de rechtermuisknop op een app. Via Taak beëindigen sluit je de applicatie direct af als dat nodig is.

Voeg de optie Taak beëindigen aan het contextmenu van de taakbalk toe.

5 Scrolsnelheid wijzigen

Wil je sneller of juist langzamer door (web)documenten scrollen? Pas dan de scrolsnelheid aan. Open de Instellingen en navigeer naar Bluetooth en apparaten / Muis. Je beweegt de schuifknop achter Regels om tegelijk te schuiven naar rechts of links, om respectievelijk een hogere of lagere snelheid in te stellen. Draai in een document nu eens aan het scrolwiel om de nieuwe waarde te testen. Overigens kun je in hetzelfde instellingenvenster ook de snelheid van de muisaanwijzer wijzigen.

Wie graag vlot door documenten navigeert, stelt een hoge scrolsnelheid in.

6 Website op taakbalk

Veel computergebruikers openen in de browser altijd dezelfde diensten, zoals NU.nl, Facebook of ID.nl. Een handige optie is dat je zo’n website aan de taakbalk kunt vastmaken. Start je browser (wij laten zien hoe het bij Chrome werkt) en surf naar de beoogde website. Je klikt nu rechtsboven op de knop met de drie puntjes om het instellingenmenu te openen. Via Casten, opslaan en delen kies je Pagina installeren als app. Wijzig eventueel de naam en bevestig met Installeren. De ‘app’ bevindt zich nu in het startmenu. Gebruik de zoekfunctie van het startmenu om de zojuist geïnstalleerde website te tonen. Klik in de zoekresultaten met de rechtermuisknop op de webdienst en kies Aan de taakbalk vastmaken.

Voeg het pictogram van ID.nl of een andere webdienst aan de taakbalk toe.

7 Tabbladen in verkenner

Van oudsher zijn Windows-gebruikers gewend om meerdere mappen in verschillende vensters van de verkenner te openen. In Windows 11 is dat niet langer nodig, want je kunt de mappen ook in tabbladen openen. Dat werkt hetzelfde als je wellicht van je browser gewend bent. Klik bovenaan de verkenner op het pictogram Nieuw tabblad toevoegen (plusteken) en blader naar de gewenste bestandslocatie. Je gebruikt als alternatief de toetscombinatie Ctrl+T. Tot slot kun je nog met de rechtermuisknop op een map klikken, waarna je In nieuw tabblad openen kiest.

8 Vensterindeling

In Windows kun je tegelijkertijd in meerdere vensters werken. Sleep maar eens (de bovenkant van) een programma naar de linkerkant om het venster precies tot de helft van het scherm uit te lijnen. Voor de rechterkant selecteer je dan een andere app. Windows 11 heeft nog veel meer mogelijkheden om geopende vensters over het scherm te verdelen. Zweef maar eens met de muisaanwijzer in een willekeurig programma rechtsboven op het pictogram Maximaliseren (naast het kruisje). Kies nu een van de zes opties. Splits het scherm bijvoorbeeld in drieën of vieren en werk vervolgens gemakkelijk in meerdere apps.

Bepaal zelf hoeveel vensters je op het scherm wilt zien.

9 Mappen in startmenu

Links naast de Aan/uitknop van het startmenu biedt Windows 11 plek aan diverse veelgebruikte mappen. Je moet deze functie wel even inschakelen. Klik met de rechtermuisknop op een lege plek van het bureaublad en kies Aan persoonlijke voorkeur aanpassen. Ga nu naar Startmenu / Mappen en zet de schuifjes achter de gewenste mappen aan. De bijbehorende mappictogrammen duiken meteen op in het startmenu.

Plaats onder andere de mappen Documenten, Downloads en Afbeeldingen in het startmenu.

10 Vers bureaublad

Houd je werk en privé graag gescheiden? Switch dan eenvoudig tussen meerdere virtuele bureaubladen. Druk hiervoor op de toetscombinatie Windows-toets+Tab. Zodra je onderaan op Nieuw bureaublad klikt, begin je met een schone lei. Voeg op deze wijze zoveel virtuele bureaubladen toe als je maar wilt. Je gebruikt de toetscombinatie Windows-toets+Ctrl+PijltjeLinks/Rechts om tussen de verschillende omgevingen te schakelen.

11 Klembordgeschiedenis

Met kopiëren en plakken plaats je eenvoudig mappen, afbeeldingen of documenten op de gewenste plek. Zodra je een item kopieert, bewaart Windows dat tijdelijk op het zogeheten klembord. Dat werkt normaal gesproken alleen voor het laatst gekopieerde item. Sinds Windows 10 is het mogelijk om meerdere bestanden of mappen op het klembord te bewaren. Standaard staat deze functie uit. Ga naar Instellingen / Systeem / Klembord en zet het schuifje achter Klembordgeschiedenis aan. Open met de toetscombinatie Windows-toets+V de klembordgeschiedenis en bepaal welk eerder gekopieerd item je wilt plakken.

12 Focussessie

De zogeheten Focussessie helpt je om geconcentreerd te werken. Deze modus blokkeert onder andere inkomende meldingen en badges van apps. Hierdoor kom je niet in de verleiding om tussendoor tóch even iets anders te doen. Navigeer naar Instellingen / Systeem / Focus. Bij Sessieduur staat er een standaardtijd ingesteld van dertig minuten, maar dat pas je met de plus- en minknoppen naar eigen wens aan. Neem ook de overige opties door. Hoe meer onderdelen je aanvinkt, hoe minder je wordt afgeleid. Bevestig ten slotte met Focussessie starten.

Geef aan hoelang je ongestoord wilt werken.

Ongestoord werken zonder scherm?

Dan heb je meer aan een heuse timer

13 Privacy aanscherpen

Op de achtergrond verzamelt Microsoft mogelijk allerlei gebruikersgegevens. Zo speelt de softwaregigant bijvoorbeeld graag data door naar apps, waarna er mogelijk gepersonaliseerde advertenties verschijnen. Je kunt daar een stokje voor steken. Ga naar Instellingen / Privacy en beveiliging / Algemeen. Deactiveer in elk geval het schuifje achter Laat apps me persoonlijke advertenties zien door mijn reclame-id te gebruiken. Bekijk ook de overige onderdelen en schakel ze desgewenst uit.

14 Scrollen in volume

Luister je een podcast of kijk je naar een video? Je kunt op verschillende manieren het volume wijzigen. Zo hebben de meeste toetsenborden hiervoor aparte knoppen. Bovendien bevindt zich rechts in de taakbalk een volumepictogram (speaker). Klik hierop en beweeg de schuifregelaar naar rechts of links. Het kan zelfs nog sneller. Zweef met de muisaanwijzer boven het volumepictogram en draai aan het scrolwiel van de muis.

Verhoog of verlaag met scrollen het volumepercentage.

15 Spraakgestuurd typen

Even geen zin om te typen? Laat dan je uitgesproken zinnen omzetten in tekst. Druk eerst op de sneltoets Windows-toets+H en klik daarna op het microfoontje. De uitgesproken woorden verschijnen meteen op het scherm. Vanzelfsprekend is het wel een voorwaarde dat er op de computer een microfoon is aangesloten. Dat is bij vrijwel elke laptop het geval.

Voor extra mogelijkheden klik je op het tandwielpictogram. Activeer bijvoorbeeld de optie Automatische interpunctie om leestekens toe te voegen. Als je spraakgestuurd typen vaak gebruikt, loont het de moeite om het schuifje achter Startprogramma voor typen via stem in te schakelen. Zodra je in een tekstveld zit, komt de spraakfunctie in het vervolg vanzelf tevoorschijn.

Gebruik spraakinvoer, bijvoorbeeld in Word, om vlotter teksten te verwerken.

16 Verborgen instellingen

Windows 11 bevat een heleboel instellingen die in de reguliere gebruikersomgeving achterwege blijven. Wil je toegang tot alle functies van het besturingssysteem? Dat regel je met de volgende truc. Klik met de rechtermuisknop op een lege plek van het bureaublad en kies Nieuw / Map. Noem deze map: GodMode.{ED7BA470-8E54-465E-825C-99712043E01C}. Wanneer je met Enter bevestigt, wijzigt het pictogram van de snelkoppeling. Dubbelklik daarop om een zeer uitgebreid overzicht met opties te tonen. Als je tweemaal op een onderdeel klikt, opent het bijbehorende instellingenvenster.

Bekijk een ellenlange lijst met verborgen instellingen.

17 Smileys toevoegen

Voeg voortaan kinderlijk eenvoudig emoticons aan een e-mail of chatbericht toe. Druk gewoon op de sneltoets Windows-toets +. (punt) om een klein keuzemenu met emoji te tonen. Je tikt in de zoekbalk eventueel Nederlandse trefwoorden om specifieke emoticons te vinden. Typ je bijvoorbeeld Huisdier, dan kun je een plaatje van een hond, kat of konijn selecteren. Verder bevat de bibliotheek ook bewegende gif-plaatjes. Dubbelklik op een item om het toe te voegen.

In Windows is er een uitgebreide catalogus met emoji’s verstopt.

18 Apps automatisch starten

Als je een bepaalde app dagelijks gebruikt, kun je die gelijktijdig met Windows opstarten. Wie weet luister je bijvoorbeeld altijd muziek met Spotify of surf je op internet met Edge. Ga naar Instellingen / Apps / Opstarten. Zet het schuifje bij de gewenste programma’s op Aan. Zodra het bureaublad verschijnt, starten de gekozen programma’s automatisch op. Andersom kan trouwens ook. Wellicht opent Windows op eigen houtje toepassingen die je niet of nauwelijks gebruikt. Schakel deze applicaties dan uit. Weet wel wat je doet. Zo is het verstandig om een eventuele virusscanner altijd gelijktijdig met Windows op te starten.

19 Titelbalk schudden

Staat je scherm vol met geopende vensters? In eerdere Windows-versies kon je alle apps razendsnel minimaliseren. Je hoefde hiervoor alleen de titelbalk van een programma te schudden. Windows 11 beschikt ook over deze functie, maar die staat standaard uit. Ga via Instellingen / Systeem naar Multitasking en activeer het schuifje achter Titelbalk venster schudden. Klik nu op de titelbalk van een programma en houd de muisknop ingedrukt. Beweeg de muis vervolgens snel heen en weer. Hiermee minimaliseer je alle andere geopende programma’s naar de taakbalk, behalve het huidige venster.

Met deze kleine aanpassing kun je geopende vensters snel minimaliseren.

20 Taakbalk-items

Op de taakbalk bevinden zich diverse pictogrammen, zoals Zoeken, Taakweergave, Widgets en misschien ook Copilot. Wie deze onderdelen nooit gebruikt, kan ze net zo goed verbergen. Klik met de rechtermuisknop op de taakbalk en kies Taakbalkinstellingen. Je kunt de zoekfunctie op verschillende manieren weergeven. Klik bij Zoeken op het uitrolmenu en kies Alleen zoekpictogram, Pictogram en label zoeken of Zoekvak. Je kunt ze ook allemaal even uitproberen, want elke wijziging is direct zichtbaar. Via Verbergen verdwijnt de zoekfunctie helemaal uit beeld. Bepaal met de schuifjes achter Taakweergave, Widgets en eventueel Copilot in hoeverre je deze onderdelen wilt weergeven.

Beslis op welke wijze je de zoekfunctie in de taakbalk wilt tonen.

21 Schaalgrootte aanpassen

Je kunt teksten, afbeeldingen en overige items in Windows vergroten door de schaalgrootte te verruimen. Klik met de rechtermuisknop ergens op een lege plek van het bureaublad en kies Beeldscherminstellingen. In het uitrolmenu achter Schaal staat de waarde standaard op 100%, maar je kunt als alternatief ook 125%, 150% of 175% selecteren. Je merkt direct verschil, want alles oogt een stuk groter. Er is ook een optie om een aangepaste schaalgrootte in te stellen, maar volgens Microsoft resulteert dat mogelijk in onleesbare tekst en apps.

Met een schaalgrootte van 175 procent verschijnen teksten en menu-onderdelen nogal groot in beeld.

22 Grote (koeien)letters

Wie de letters in Windows te klein vindt, kan daar iets aan doen. Ga naar Instellingen / Toegankelijkheid / Tekengrootte. Beweeg de schuifregelaar een stukje naar rechts. De voorbeeldtekst wijzigt meteen. Als je deze voorbeeldtekst comfortabel kunt lezen, bevestig je met Toepassen. Windows 11 past de lettergrootte in het besturingssysteem en ondersteunde apps aan. Kies je té grote letters, dan leidt dat wellicht tot onduidelijke menu’s. Gelukkig kun je die koeienletters altijd weer verkleinen.

Verhoog met grotere letters de leesbaarheid in Windows 11.

23 Oude rechtermuisknopmenu

Ten opzichte van Windows 10 is het contextmenu van Windows 11 flink op de schop gegaan. Het bevat minder opties. Goed om te weten is dat je het oude vertrouwde rechtermuisknopmenu alsnog kunt oproepen. Klik maar eens met rechts op een bestand of map. Via Meer opties weergeven komt het klassieke contextmenu tevoorschijn.

24 Donkere modus

De meeste mensen vinden overdag een gebruiksomgeving met lichte kleuren prettig. Kruip je ook weleens ’s avonds achter de computer, dan is juist een donkere gebruiksomgeving comfortabeler voor de ogen. Pas de weergave in Windows 11 hier eenvoudig op aan. Klik met de rechtermuisknop ergens op het bureaublad en kies Aan persoonlijke voorkeur aanpassen. Via Kleuren beland je in het juiste menu. Je selecteert in het uitrolmenu achter Kies de modus de optie Licht of Donker. De wijziging is direct actief.

Switch vanuit de kleureninstellingen tussen de lichte en donkere modus.

25 Positie startknop

Standaard staan de startknop en vastgepinde apps in het midden van de taakbalk. Je kunt de boel ook naar links opschuiven. Klik hiervoor met de rechtermuisknop op de taakbalk en kies Taakbalkinstellingen. Je klikt daarna op Gedrag van taakbalk om de onderliggende opties te tonen. Kies in het uitrolmenu achter Uitlijning van taakbalk de optie Links uitlijnen. De startknop en apps verplaatsen zich direct naar links.

Watch on YouTube
▼ Volgende artikel
Weg met die zweetlucht! Zo krijg je je sportkleding écht fris
© BGStock72 - stock.adobe.com
Huis

Weg met die zweetlucht! Zo krijg je je sportkleding écht fris

Na een stevige sportsessie voel je je voldaan. Je bent trots op jezelf dat je het 'weer geflikt' hebt. Maar je sportkleding? Die ruikt allesbehalve fris. Wassen helpt natuurlijk, maar wat doe je als die geur hardnekkig blijft hangen?

De tips in dit artikel in het kort:

  • Was sportkleding het liefst meteen, maar laat het eerst weken in natuurazijn en water
  • Zet de wasmachine op een sportprogramma of op maximaal 30 graden
  • Gebruik vloeibaar wasmiddel (niet te veel)

Lees ook: Schoenen wassen in de wasmachine, zo doe je dat

Sterke zweetlucht? Natuurazijn!

Om ervoor te zorgen dat de sterke zweetlucht niet in de kleding blijft, gooi je de kleding 15 tot 20 minuten voor het wassen in een bak met koud water en een flinke scheut natuurazijn. De azijn haalt de penetrante geur eruit en verwijdert al wat vuil, maar tast het textiel niet aan. Dit helpt ook bij sportkleding met een oude zweetgeur. Daarna was je de kleding met de wasmachine of met de hand.

Heb je een flinke training gehad en echt geen tijd om je sportkleding voor de volgende wedstrijd te wassen? Je frist je sportkleding tijdelijk op door een plantenspuit te vullen met water en azijn, verhouding: 50/50. Spray het mengsel op het kledingstuk en de zweetgeur is weg. Was de kleding na de wedstrijd wel gelijk.

🧊 Extreem sterke geuren krijg je ook uit je sportkleding door de kleding in een plastic zak te stoppen, deze dicht te knopen en de zak in de vriezer te stoppen. De kou doodt de bacteriën die de zweetgeur veroorzaken. Na 24 uur haal je de zak met kleding er weer uit.

Was je sportkleding niet te heet!

Waarschijnlijk denk je: hup, wasmachine aan op 60 graden. Maar doe dit liever niet. Sportkleding is meestal gemaakt van speciaal materiaal dat sneller droogt, een ademende eigenschap heeft en vocht afdrijft. Deze stof is vaak delicater dan bij gewone kleding. Daarom is het belangrijk dat je de kleding voorzichtig wast, op maximaal 30 graden. Zet de wasmachine op een sportprogramma of een programma voor synthetische kleding. Een heter programma kan ervoor zorgen dat de sportkleding krimpt en het elastiek aangetast raakt. Check altijd voor het wassen het waslabel voor de specifieke wasinstructies van de kleding.

Keer de kledingstukken binnenstebuiten voordat je ze in de wastrommel gooit. Hiermee bescherm je de opdrukken en kleuren aan de buitenkant van je kleding. Bovendien zitten de bacteriën en dode huidcellen toch aan de binnenkant van je kleding. Prop de wasmachine niet te vol, want dan wordt je sportkleding niet goed gespoeld.

©Oriol Roca

💡 Geen zin om je sportkleding meteen in de was te gooien? Trek de kleding wel meteen uit en laat het even uithangen. Als je het op een hoopje op de grond gooit, verspreiden de bacteriën alleen maar meer. En hoe langer je wacht, hoe erger de geuren worden.

Wel: vloeibaar wasmiddel. Niet: wasverzachter

Voordat je uit gewoonte een flinke scheut wasmiddel in de machine giet omdat je sportkleding zo vies ruikt: even wachten. Te veel wasmiddel zorgt er juist voor dat er zeepresten in de stof achterblijven. En dit zorgt ervoor dat de kleding je dode huidcellen nog beter blijft vasthouden. Het gevolg: nare geurtjes waar niemand blij van wordt. Gebruik het liefst vloeibaar wasmiddel, want de resten van waspoeder blijven vaak achter in kleding. Je mag wel een beetje baking soda in de wasmachine doen, dit neutraliseert de zweetlucht.

Veel mensen gooien het liefst ook nog wat wasverzachter met een geurtje bij de was, maar voor sportkleding is dit niet aan te raden. Wasverzachter legt namelijk een laagje over de vezels en verstopt hierdoor de vezels, waardoor de kleding niet meer goed schoon wordt. Hierdoor ruikt je kleding na een sportsessie juist erger naar zweet. En wasverzachter kan de stof en de elasticiteit ervan aantasten, waardoor de kleding gaat lubberen.

©anetlanda

⚠️ Droog je sportkleding liever niet in de droger. Veel sportkleding krimpt door de hitte. Het is veel beter voor de kleding om het buiten aan de lijn te laten drogen of in een ruimte met goede ventilatie.

Toe aan nieuwe sportkleding?

Van sport-bh tot fitnessbroek