Er zijn werkgevers die de online praktijken van werknemers bespieden. Ze lezen stiekem mee met je mail, checken je chatverkeer en zien wat je allemaal op internet uitspookt. Wens je meer privacy? Maak het je baas lastig en neem maatregelen om spionage tegen te gaan.

De Nederlandse wetgeving geeft werkgevers behoorlijk wat ruimte om online activiteiten van hun personeel te monitoren. Bij vermoeden van verminderde arbeidsproductiviteit, is het voor je baas al toegestaan om binnen redelijke grenzen een oogje in het zeil te houden. De kans bestaat dus dat je baas regelmatig meegluurt om te controleren of je het werk nog wel naar behoren doet. Lees ook: Zo scherp je de privacy-instellingen van Windows 10 aan.

Overigens biedt de wet nog wel enigszins privacybescherming, al zijn de exacte regels hiervan op verschillende manieren te interpreteren. Bij afwezigheid is het voor werkgevers toegestaan om je zakelijke mails te openen. Privémailtjes lezen is daarentegen niet toegestaan. Je baas mag wel weer gerichte controles uitvoeren om te zien of je wel voldoende met je werk bezig bent. Voor internet geldt min of meer hetzelfde. Je baas mag niet de hele dag meekijken met welke websites je bezoekt, maar steekproeven zijn wel mogelijk. Wanneer een werkgever wil monitoren, moet hij of zij de controle overigens wel melden bij het College Bescherming Persoonsgegevens.

Netwerkverkeer loggen

Vraag je je af: hoe ziet mijn baas wat ik allemaal online doe? Het antwoord hierop is simpel, namelijk door al het netwerkverkeer te loggen. De systeembeheerder of IT-afdeling van een organisatie beschikt hiervoor veelal over specifieke software. Hiermee lukt het om te achterhalen welke websites je allemaal hebt bezocht. Alle data die je ontvangt en verzendt legt een monitorprogramma namelijk vast in een informatiebestand. Deze informatie is gekoppeld aan je bedrijfsaccount of het IP-adres van je pc en is dus naar jou herleidbaar. Het controleren van e-mail is nog eenvoudiger, want werkgevers loggen simpelweg in op je account. Verder is het voor je baas ook mogelijk om e-mailverkeer te scannen en onderschepte mailtjes stiekem te lezen.

Surfen zonder pottenkijkers

Er is een aantal mogelijkheden om anoniem op internet te surfen zonder dat je baas stiekem meegluurt. Je versleutelt het internetverkeer eventueel via een VPN-server. In dat geval installeer je op de pc of laptop een programma dat een virtuele tunnel naar een online server realiseert. Hiervoor is het wel een voorwaarde dat je voldoende rechten hebt om eigen software te installeren op de werkmachine. Is dat bij jou niet het geval? Neem dan een eigen laptop mee en installeer daarop een VPN-server om privétaken uit te voeren. Wil je onopvallender te werk gaan, dan gebruik je hiervoor eventueel een tablet of smartphone.

Het is ook mogelijk om thuis een VPN-server op te tuigen, zodat je geen abonnement bij een commerciële aanbieder hoeft af te sluiten. Wanneer je in een browser een website opvraagt, haalt de VPN-server de benodigde data binnen. Vervolgens sluist de server de gegevens via een versleutelde verbinding door naar je werkmachine, zonder dat het voor werkgevers mogelijk is om de inhoud van het internetverkeer te detecteren.

Dongel

Het nadeel van een VPN-server is dat je werkgever kan zien dat je hiervoor speciale software gebruikt. Dat roept wellicht vervelende vragen op. Als alternatief gebruik je voor privézaken tijdens het werk een dongel voor mobiel internet. Je haalt de netwerkkabel tijdelijk uit je werk-pc en bezoekt websites via een draadloze 3G- of 4G-verbinding. Doe de simkaart van je smartphone in de dongel en bezoek websites zonder dat je last hebt van een nieuwsgierige baas.

©PXimport

Een dongel voor mobiel internet biedt een mogelijkheid om het zakelijke netwerk te omzeilen.

Tethering

Dankzij de functie tethering is het mogelijk om de mobiele internetverbinding van je smartphone met de werk-pc te delen. In dat geval functioneert het mobiele apparaat als modem. Op een iPhone navigeer je achtereenvolgens naar Instellingen / Persoonlijke hotspot, waarna je de schakelaar activeert. Je koppelt de iPhone op drie manieren aan je werkmachine, namelijk via usb, bluetooth of wifi. Voor laatstgenoemde optie is het noodzakelijk om een wachtwoord in te stellen op het mobiele toestel. Android-apparaten hebben onder de naam Tethering en mobiele hotspot een vergelijkbare functie aan boord. Je vindt deze optie bij de netwerkinstellingen van je mobiele apparaat.

Gebruikerssporen wissen

Dankzij een VPN-server of mobiele internetverbinding ben je de monitorsoftware van systeembeheerders te slim af. Houd er wel rekening mee dat je werk-pc ook privacygevoelige gegevens lokaal bewaart. Denk bijvoorbeeld aan cookies, de zoekgeschiedenis en bezochte websites. Gelukkig beschikken tegenwoordig alle browsers over een privéknop waarbij het programma dergelijke gegevens niet opslaat. In Chrome open je hiervoor bijvoorbeeld een nieuw incognitovenster via de sneltoets Ctrl+Shift+N. Ook Microsoft Edge, Internet Explorer en Firefox hebben een dergelijke functie in huis. Je wist overigens eenvoudig bestaande gegevens die je browser al eerder hebt opgeslagen. In de meeste browsers roep je het gewenste menu op via de toetsencombinatie Ctrl+Shift+Delete.

©PXimport

Zorg ervoor dat je browser geen surfgegevens lokaal bewaart en gebruik de privéfunctie.

Beperkte rechten

Op veruit de meeste werkmachines is er sprake van beperkte rechten, omdat werkgevers (dan wel systeembeheerders) graag de controle houden over de pc's. Je kunt dan bijvoorbeeld geen nieuwe software installeren, omdat je baas dat niet wil. Hiervoor is meestal toestemming vereist van de systeembeheerder. Bepaal je liever zelf welke programma's je gebruikt? Ga dan op zoek naar portable versies. Vooral ontwikkelaars van freeware bieden programma's aan die je zonder installatieprocedure kunt gebruiken. Neem maar eens hier een kijkje.

Je downloadt hier onder meer een portable versie van Firefox, Chrome en allerlei spelletjes. Houd er overigens wel rekening mee dat sommige werkgevers ook het gebruik van portable software blokkeren, maar het is in ieder geval het proberen waard. Strenge werkgevers beperken zelfs de toegang tot internet. Ze willen bijvoorbeeld niet dat hun personeel onder werktijd op Facebook, YouTube of NPO Gemist zit en blokkeren om die reden de toegang tot deze websites. De oplossing hiervoor is al eerder in dit artikel aan bod gekomen, namelijk het gebruik van een VPN-server, eventueel op je eigen laptop of een tablet/smartphone. Andere oplossingen om geblokkeerde websites evengoed te bezoeken, zijn het gebruik van het anonimiteitsnetwerk Tor of een proxyserver.

©PXimport

De mobiele versie van de browser Chrome draai je bijvoorbeeld vanaf een usb-stick.

Sociale media

Wanneer je dagelijks op sociale media als Facebook, Instagram en Twitter actief bent, post je misschien wel eens een statusbericht, foto of tweet onder werktijd. Je zorgt er eenvoudig voor dat je baas de inhoud hiervan niet te zien krijgt. Bij veel bedrijven is het immers niet toegestaan om onder werktijd met sociale media bezig te zijn. Allereerst is het belangrijk dat je je baas nooit als online vriend toevoegt aan je contactenlijst. Pas verder ook op met overige collega's, want wie weet komen er anders evengoed privégegevens bij de leidinggevende terecht. Scherm je profiel daarnaast zo veel mogelijk af, zodat de inhoud alleen voor vrienden zichtbaar is. Onder andere Facebook heeft diverse privacy-instellingen.

Klik bovenaan op je profielpagina maar eens op het pictogram met het hangslotje. Je gebruikt deze privacysnelkoppelingen om na te gaan voor wie je statusberichten zichtbaar zijn. Geef zo nodig aan dat je berichten voortaan alleen met vrienden wilt delen. Op Twitter en Instagram is het mogelijk om tweets en foto's af te schermen, waarbij de updates alleen voor goedgekeurde personen toegankelijk zijn.

©PXimport

Je voorkomt eenvoudig dat iedereen persoonlijke statusberichten op Facebook kan zien.

Data vernietigen

Als je weleens privébestanden op de computer bewaart, is het onvoldoende om de data via de standaardfunctie van Windows weg te gooien. De gegevens staan in werkelijkheid nog altijd op de harde schijf. Via gespecialiseerde software is het mogelijk om de bestanden weer terug te halen, waardoor de werkgever in theorie kan zien welke privédata je hebt bewaard. Om te voorkomen dat dit gebeurt, is het noodzakelijk om de gegevens te overschrijven met andere data. Het gratis en bekende tooltje CCleaner heeft hiervoor een handige functie in huis. Via Gereedschap / Gegevenswisser lukt het om de vrije schijfruimte in Windows te overschrijven. Je selecteert het gewenste schijfstation, waarbij je aangeeft hoe vaak je wilt overschrijven. Wil je toch privébestanden permanent op een pc bewaren, kies dan voor een versleutelde map. Dit kan prima met het gratis programma TrueCrypt. Deze freeware is weliswaar al zo'n twee jaar niet meer bijgewerkt, maar functioneert nog altijd uitstekend.

©PXimport

CCleaner is in staat om vrije schijfruimte in Windows maximaal 35 keer te overschrijven.

Whatsappen

Het anonimiseren van WhatsApp is erg eenvoudig. Wanneer je berichten verstuurt en/of ontvangt, is het verstandig om hiervoor niet het wifi-netwerk van je werkgever te gebruiken. In dat geval gaan inkomende en uitgaande berichten langs de monitorsoftware van de IT-afdeling. Beter is om WhatsApp in een zakelijke omgeving via een mobiele internetverbinding te gebruiken. Dat geldt overigens ook voor overige privétaken van je smartphone. Is het mobiele bereik binnen het kantoorpand slecht, waardoor je genoodzaakt bent om het toestel te verbinden met wifi?

Veel VPN-providers bieden tegenwoordig ook een speciale app aan voor iOS- en Android-apparaten. Hiermee lukt het om al het netwerkverkeer van je toestel te versleutelen. Wanneer jouw baas je privénummer weet, is het slim om de privacy-instellingen van WhatsApp even aan te passen. Hij of zij ziet anders namelijk wanneer je voor het laatst de chatdienst hebt gebruikt en of dat tijdens werktijd is gebeurd. Open de privacy-instellingen van deze app en kies bij Laatst gezien voor de optie Niemand. Schakel verder de functie Leesbewijzen uit.

Proxysites

Naast het handmatig instellen van een proxyserver in je browser, kun je er ook voor kiezen om op internet naar kant-en-klare proxyservers te zoeken. Hiermee lukt het om websites te bezoeken die door je werkgever zijn geblokkeerd. Een simpele zoekopdracht in Google geeft je toegang tot diverse aanbieders. Typ het adres dat je wilt bezoeken en gebruik via een omweg Facebook, YouTube of Dumpert. Leuk is dat je ook de website Google Vertalen als proxyserver kunt gebruiken. Typ maar eens een url in het tekstvak en laat de inhoud hiervan naar het Nederlands vertalen. Klik vervolgens op de hyperlink om de website te openen.

©PXimport

Google Vertalen is eigenlijk een veredelde webgebaseerde proxyserver.

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.