ID.nl logo
Livestreamen doe je zo!
© Reshift Digital
Huis

Livestreamen doe je zo!

Professionele streamers hebben teams om zich heen waar de nationale televisie nog een puntje aan kan zuigen. Maar om je eerste stappen in de wereld van streaming te zetten, heb je heus niet veel aan hardware of technische kennis nodig. Jouw tutorial of gameplay live delen met anderen op Twitch of YouTube? In dit artikel helpen we je aan je eerste stream!

Streamen is een relatief jong begrip, zelfs in de techwereld; nog geen vijf jaar geleden was het een piepkleine niche. Tegenwoordig zijn grote streamers echte sterren: ze verdienen een dikke boterham met hun video’s en een breed publiek ziet in dat de community’s om de streamers heen een enorme aantrekkingskracht hebben. En we overdrijven niet als we ‘echte sterren’ zeggen, want de grotere streamers hebben een gigantisch bereik. Voor Fortnite-streamer Ninja is meer dan 100.000 live-kijkers geen uitzondering. Voor de duidelijkheid: dat is de Kuip plús de Arena tot de nok toe vol!

01 Vereisten

Voordat we beginnen te dromen van een vol stadion gaan we even terug naar het begin. Wat heb je nodig om met jouw eerste stream te beginnen? Om te beginnen uiteraard een computer die de game die jij wilt streamen eenvoudig en soepel draait – daarover later meer. Daarnaast natuurlijk een fatsoenlijke internetverbinding; minder dan 10 Mbit/s upload is een risico, 15 Mbit/s of meer is sterk aanbevolen. Verder een goede microfoon, eventueel een goede webcam en last, but zeker not least: doorzettingsvermogen.

Vooral dat laatste kunnen we niet genoeg benadrukken. Niemand heeft meer dan een enkele tot een handjevol kijkers in zijn of haar eerste stream. Het is belangrijk dat je je niet gek laat maken door de statistieken van sterren, maar vooral een echte en natuurlijke stream neerzet waarin je jezelf bent. Als je elke stream zelfs maar één kijker gelukkig maakt en aan je weet te binden, dan heb je voor je het weet een gezellige groep kijkers.

Een webcam helpt de stream persoonlijker te maken, maar er zijn genoeg grote kanalen waarbij de streamer zelf niet in beeld komt of zelfs geen woord zegt, dus voel je zeker niet verplicht. Als je om welke reden dan ook een keuze moet maken, raden wij aan eerst te investeren in een goede microfoon voordat je je zorgen maakt over een (betere) webcam. Niets verpest een stream meer dan een onaangenaam geluid voor je kijkers c.q. luisteraars.

Niet alleen voor games

Hoewel gamestreaming onbetwist de meest populaire vorm is, kun je met deze basiscursus ook andere vormen van contentstreaming maken. Zo kun je met de OBS-software die we verderop bespreken in feite alles wat je op je computer doet bewerken, combineren en met de wereld delen. Je eigen handleidingen maken, een talkshow hosten – je kunt het zo gek niet bedenken.

02 Platform kiezen

De eerste belangrijke keuze die je maakt, is welk platform je voor jouw streams wilt gebruiken – en dat zijn er tegenwoordig nogal wat. De twee grootste platformen staan wat betreft bezoekersaantallen echter met afstand vooraan: Twitch en YouTube.

YouTube is de gigant die iedereen kent. Het bedrijf domineert de onlinevideo-industrie en er is in de verste verte geen concurrent te bekennen. Niettemin heeft Twitch zich in relatief korte tijd ontwikkeld tot het dominante platform op het gebied van game-livestreaming, waarin Twitch nog een slag groter is dan YouTube.

Kijken we naar de functionaliteiten die beide platformen eind 2018 bieden, dan zijn de inhoudelijke verschillen erg klein en is er geen goede of foute keuze. Beide diensten lijken inmiddels aardig op elkaar en hebben grotendeels vergelijkbare diensten zoals chats, donatiemogelijkheden, abonnementsstructuren, integratie met populaire supportdiensten om je stream verder aan te kleden en ga zo maar door. Er is over en weer veel van elkaar gekopieerd; alles wat populair bleek, werd ook vlot door de concurrent geïmplementeerd.

Wil je meer verschillende type video’s maken, dan is YouTube als dominant videoplatform de logische keuze. Wil je je puur richten op het live streamen, dan ligt Twitch toch voor de hand. Twitch is net iets toegankelijker voor nieuwe streamers omdat alle functionaliteiten louter focussen op het streamen.

Welke keuze je uiteindelijk maakt, heeft nagenoeg geen invloed op de volgende stappen. Aanmelden op beide sites is relatief eenvoudig: kies een naam, registreer een e-mailadres en je kunt beginnen. Een paar stukjes persoonlijke tekst op je profiel om nieuwe kijkers te verwelkomen is overigens wel aan te raden. Verdere instellingen kun je later aanpassen. Wel dien je je ‘stream key’ te noteren; die heb je straks nodig (Twitch: Dashboard / Settings / Channel / Primary Stream key, YouTube: Creator Studio / Live Streaming / Stream key).

©PXimport

©PXimport

Consolestreaming

We richten ons in dit artikel op het streamen van games vanaf de pc. Wil je liever gameplay vanaf je console streamen? Dat kan, maar dan heb je alsnog een tamelijk stevige computer (een recente Intel Core i5 of AMD Ryzen 5 is aanbevolen) en een capture card nodig, zoals de Elgato HD60 S (via usb) of HD 60 Pro (interne kaart). Het beeld van je console gaat dan eerst door de capture card voordat jij hem op je tv of monitor ziet. De computer verwerkt het beeld vervolgens voor Twitch of YouTube. Voor meer ervaren pc-gamestreamers is een dergelijke losse stream-pc ook aan te bevelen; dan kun je gamen en streamen in de hoogste kwaliteit. Dat is overigens geen goedkope oplossing.

©PXimport

03 Basisinstellingen OBS

Om onze stream vorm te geven, gaan we aan de slag met OBS Studio. Deze software is gratis en kan worden gebruikt voor de meest eenvoudige streams of het opnemen van beeldmateriaal tot en met professionele producties aan toe. Download OBS Studio via www.obsproject.com, selecteer waar je OBS wilt installeren en start de applicatie op.

In OBS Studio zetten we eerst de basisinstellingen goed. Klik op Settings / Video en zet de Base (Canvas) Resolution op de resolutie van jouw monitor (in de meeste gevallen 1920 x 1080). De outputresolutie laat je bij voorkeur hetzelfde; downscalen kost kracht en beeldkwaliteit. In hetzelfde scherm stellen we de Common FPS Values in: 60 geeft de beste weergave, maar vereist wel minimaal een 10Mbit/s-upload. Met een verbinding tussen de 5 en 10 Mbit/s stellen we de FPS Values in op 30. Deze twee instellingen worden ook wel 1080p60 en 1080p30 genoemd.

Ga vervolgens naar de Output-tab en zet de Output Mode op Advanced. Pc-gamers met een zeer krachtige cpu kunnen de Encoder-instelling op x264 zetten voor de beste beeldkwaliteit. Als je niet zeker weet of je pc krachtig genoeg is, zet je de Encoder-instelling op NVENC (Nvidia) of het AMD-alternatief. Zet de Bitrate-instelling op CBR en 6000 (voor 1080p60) of 4000 (voor 1080p30). Zet de Keyframe Interval op 2.

Ga vervolgens naar de Stream-tab, selecteer hier Twitch of YouTube en vul hier de eerder gevonden Stream key in.

©PXimport

Super easy mode?

Als je het echt simpel wilt houden, kun je direct streamen vanuit de software die je bij je videokaart krijgt. Voor Nvidia-kaarten is er Shadowplay (onderdeel van GeForce Experience), voor AMD-kaarten is er ReLive (onderdeel van Radeon-settings). Beide zijn geïntegreerd in het standaard driverpakket en beide start je direct vanuit je game door op alt-Z te drukken. Vervolgens kun je inloggen met je Twitch- of YouTube-account en met één druk op de knop start je een livestream. Het is bijzonder toegankelijk, maar niet zonder haken en ogen. Zo mis je veel van de extra features van OBS om je stream echt leuk aan te kleden en elk element zo te positioneren als jij wilt. Ook de kwaliteit is een punt, want met Shadowplay en ReLive kan het coderen van de stream alleen via de videokaart verlopen. Dat levert een redelijke beeldkwaliteit op, maar niet zo goed als wanneer je OBS goed afstelt – zeker als je een echt krachtige pc hebt met een recente Intel Core i7 of Ryzen 7.

©PXimport

04 De stream vormgeven

Nu gaan we OBS vertellen wat er precies naar YouTube of Twitch moet worden verzonden. Dat doen we door eerst Sources toe te voegen. Druk op de + in het Sources-paneel onderin (1) en selecteer Display Capture. Game Capture lijkt logisch, maar Display Capture is betrouwbaarder. Houd er wel rekening mee dat kijkers dan alles kunnen zien wat jij gedurende de stream op dat scherm doet; het verbergen van je meer twijfelachtige bureaubladiconen kan vermoedelijk geen kwaad. In geval van meerdere schermen selecteer je het scherm waarop je straks gaat gamen. Druk nu op OK.

Je webcam voeg je ook als Source toe bij Video Capture Device. Je webcam verschijnt dan boven op je schermweergave in het hoofdvenster van OBS (2). In dat venster kun je onderdelen op reguliere wijze met de muis vergroten, verkleinen of verplaatsen. Tip: door alt ingedrukt te houden kun je je webcamopname ook croppen; zo snijd je ongewenste stukjes weg. Geef nu je webcamstream een mooi plekje in beeld.

Klaar voor de start? Start je game, druk op Start Streaming (3) en je bent live op telev… euh, Twitch of YouTube!

©PXimport

Een beetje tweaken

De kans bestaat dat je tijdens je eerste stream tegen wat kleine problemen aan loopt. Een aantal veelvoorkomende grillen op een rij, met meteen de oplossingen:

  • Overheerst het geluid van de game je stem? Dan kun je onder Mixer (4) de slider voor Desktop Audio iets terugschuiven.
  • Oogt de stream blokkerig? Dan kun je de (video)bitrate proberen te verhogen (probeer eerst eens 1000-2000 erbij).
  • Heb je last van een haperende stream? Je pc of je uploadsnelheid is dan vaak een bottleneck. Je kunt je verbinding uitsluiten door de bitrate te verlagen. Is je pc het probleem? Probeer dan te streamen met een lagere outputresolutie of een lagere FPS-waarde (beide in Settings / Video).

05 Aankleding: sources en scenes

Streamen is enorm verslavend, en na je eerst paar streams zullen je vingers jeuken om je stream meer en meer aan te kleden. Door sources te implementeren kun je bijvoorbeeld tekst, beelden of andere bewegende beelden aan je stream toevoegen.

Heb je eenmaal een mooie opstelling gemaakt? Met Scenes (5) kun je er meerdere maken en eenvoudig tussen verschillende streamlay-outs wisselen. Tip: maak een scene met alleen een gezellige afbeelding (Source / Image), al dan niet met een webcam erbij. Zo kun je van game wisselen zonder dat iemand alle iconen op je bureaublad ziet.

06 Hotkeys maken

Zodra OBS Studio een beetje naar smaak is ingericht, doe je er verstandig aan hotkeys in te stellen via Settings / Hotkeys. Zo maak je makkelijk te gebruiken toetscombinaties om bijvoorbeeld van scene te wisselen of je microfoon snel te muten.

07 Je stream delen

Streamen is weliswaar een hot topic, maar er zijn ook heel veel streamers op zoek naar views. Zeker je eerste paar streams is het dan ook onmisbaar om je vrienden en kennissen uit te nodigen om bij je te komen kijken en met je te chatten. Nodig ze dus uit via WhatsApp of sociale media – als het even kan ruim vóórdat je begint met streamen.

08 Maak het leuk voor jezelf!

Een inkoppertje wellicht, maar een tip die je niet moet onderschatten. Er koste wat kost je werk van willen maken en alleen maar zo veel mogelijk volgers willen krijgen, is vragen om problemen. Streamers die tegen hun zin games spelen, alleen maar omdat die nu eenmaal populairder zijn, houden dat zelden vol. Daarbij zijn je kijkers ook niet gek; een streamer die met oprecht enthousiasme doet waar hij of zij daadwerkelijk plezier aan beleeft is natuurlijk veel aangenamer om naar te kijken. Dat is iets waar een basiscursus je niet mee kan helpen. Onder de streep is een succesvolle stream volledig afhankelijk van de streamer zelf – de hardware en de software zijn slechts bijzaak.

Alle populaire streamers hebben dan ook één ding gemeen: doorzettingsvermogen. Streamen is ontzettend leuk om te doen en kan je game-ervaring naar een hoger niveau tillen, maar het kost veel tijd en wilskracht om niet op te geven wanneer je eerste streams niet meteen viral gaan. Ons advies is dan ook om niet naar kijkersaantallen te kijken, maar het gewoon voor je eigen plezier te doen. De rest komt vanzelf … tenminste, als je doorzet!

©PXimport

▼ Volgende artikel
Review Philips Hue Bridge Pro: dé bridge voor de toekomst
© Rens Blom
Zekerheid & gemak

Review Philips Hue Bridge Pro: dé bridge voor de toekomst

De Philips Hue Bridge Pro volgt de tien jaar oude Bridge op en doet dat met verve. Het apparaat biedt nieuwe functies en is toekomstbestendig, wat hem boeiend maakt voor bestaande én nieuwe Philips Hue-gebruikers. In deze review leggen we je uit waarom.

Fantastisch
Conclusie

De Philips Hue Bridge Pro is naar onze mening dé bridge om te kopen als je start met Philips Hue. Heb je nu de normale Bridge, dan biedt de Pro-versie zo veel verbeteringen dat wij het (op termijn) upgraden de eenmalige investering waard vinden.

Plus- en minpunten
  • Werkt via wifi en ethernet
  • Veel krachtiger en dus toekomstbestendiger
  • Kan veel meer lampen, accessoires en lampen aansturen
  • Migreren vanaf reguliere Bridge is zo gepiept
  • Eenmalige meerprijs t.o.v. normale Bridge

Als je thuis slimme verlichting van Philips Hue hebt, is de kans groot dat je gebruikmaakt van de witte Hue Bridge. Dit kleine kastje verbindt met je lampen en bijbehorende accessoires en stelt je in staat om de verlichting ook te bedienen als het internet even is uitgevallen. Na een decennium is er nu een Bridge Pro, goed te herkennen aan zijn zwarte ontwerp. De Bridge Pro kost 90 euro, waar de reguliere Bridge (versie 2.1) circa 50 euro kost. Ja, dat is een relatief forse meerprijs, maar als je het systeem tien jaar wilt gebruiken juist weer een kleine extra investering.

©Rens Blom

De oude, witte bridge naast de nieuwe Bridge Pro.

Veel meer lampen

De Bridge Pro biedt belangrijke voordelen ten opzichte van de normale Bridge, zowel voor bestaande als nieuwe gebruikers. Zo kun je hem nog steeds via ethernet gebruiken, maar is dat niet verplicht. Er is namelijk ook - nieuw - wifi-ondersteuning. De voeding is bovendien geen specifieke stroomkabel meer, maar een usb-c-kabel. Die kun je eenvoudiger vervangen.

©Rens Blom

De belangrijkste vernieuwing? Een compleet nieuwe processor, meer werkgeheugen en meer opslagcapaciteit, waardoor de Hue Bridge Pro veel krachtiger is dan zijn voorganger. Dat is geen mooie marketingpraat, maar goed zichtbaar aan het totaal aantal gadgets dat de bridge kan aansturen. Bij de reguliere Bridge zijn dat 50 lampen en 12 accessoires (zoals draadloze afstandsbedieningen), waar de Bridge Pro 150 lampen en 50 accessoires ondersteunt. Heb je een huis (en misschien ook tuin) vol Hue-producten, dan loop je bij de normale Bridge waarschijnlijk (snel) tegen de limieten aan. Bij de Bridge Pro moet je daar echt je best voor doen.

Je kunt met de Bridge Pro ook veel meer scènes (500) opslaan in de Hue-app dan met de normale Bridge (200), wat voor sommigen handig zal zijn. De Bridge Pro biedt ook nieuwe optionele foefjes, zoals je lampen inzetten als bewegingssensoren om je te attenderen bij beweging in bepaalde kamers. Ook is de Bridge Pro standaard geschikt voor Matter, het nieuwe smarthomeprotocol waar veel merken ondersteuning voor bieden.

©Rens Blom

Overzetten is zo gebeurd

Van oude technologie naar nieuwe technologie overstappen kan soms frustrerend zijn, maar dat geldt zeker niet wanneer je de Bridge verruilt voor de Bridge Pro. De stappen in de Philips Hue-app zijn duidelijk en wij waren binnen tien minuten klaar, waarna de app op de achtergrond veertig minuten nodig had voor de echte migratie.

Al onze instellingen zijn behouden, de accessoires en lampen zijn overgezet en de reguliere Bridge mag na tien jaar met pensioen. Begin je pas met Philips Hue, dan stel je de Bridge Pro vanzelfsprekend in als je eerste bridge. Ook dat is een fluitje van een cent.

©Rens Blom

Conclusie: Philips Hue Bridge Pro kopen?

De Philips Hue Bridge Pro is naar onze mening dé bridge om te kopen als je start met Philips Hue. Heb je nu de normale Bridge, dan biedt de Pro-versie zo veel verbeteringen dat wij het (op termijn) upgraden de eenmalige investering waard vinden.

▼ Volgende artikel
Technische toolkits voor computerproblemen: dit heb je nodig
© fizkes - stock.adobe.com
Huis

Technische toolkits voor computerproblemen: dit heb je nodig

Een computer laat het vaak afweten op het slechtste moment. Of het nu gaat om een zwart scherm, geen internetverbinding of verdwenen bestanden: wie goed voorbereid is, bespaart tijd en ergernis. In dit artikel lees je welke hardware- en softwaretools je het best vooraf klaarzet, voor jezelf of om anderen te helpen – desnoods vanaf afstand.

Wat gaan we doen?

In dit artikel lossen we geen concrete problemen op, maar helpen je goed voor te bereiden op allerlei mogelijke computer­storingen. We leggen uit welke tools je het best altijd in je EHBO-kistje houdt, van hardwaretools tot handige softwareprogramma’s.

Tip 1 - Gerichte aanpak

Een computer en zeker een (thuis)netwerk vormen een complex geheel van componenten, waardoor het lastig kan zijn om snel de juiste oorzaak van een probleem te achterhalen en het op te lossen. Het kan aan hardware liggen (zoals een defecte adapter of slechte kabel), maar ook aan software (zoals een configuratiefout, malware of een incompatibel stuurprogramma). Het is dus verstandig om op zowat alles voorbereid te zijn. Dit vraagt niet alleen kennis en ervaring, maar ook een doordachte aanpak.

Begin met een gerichte observatie van fout­meldingen of gedrag, en voer dan systematisch tests uit. Start bij de eenvoudigste oorzaken, zoals herstarten of bekabeling. Sluit stapsgewijs andere mogelijke oorzaken uit. Noteer wat je test en welk resultaat je krijgt. Bij netwerkproblemen werk je het best van buiten naar binnen: controleer eerst randapparatuur en verbindingen, daarna besturingssysteeminstellingen, en tot slot software of hardware.

Daarvoor heb je natuurlijk ook het juiste ­materiaal nodig, en dat is nu net onze focus. We bekijken eerst welke hardwaretools nuttig zijn, zowel vrij eenvoudige gereedschappen als meer geavanceerde tools. Je kiest uiteraard zelf hoe ver je hierin wilt gaan. Daarna bespreken we handige softwaretools voor diagnose, herstel en reparatie, gebundeld op een multibootstick. Tot slot bekijken we nog enkele opties voor hulp op afstand.

©Angela - stock.adobe.com

Netwerkproblemen? Het kan ook zo simpel zijn als een kapotte netwerkkabel.

Tip 2 - Basisgereedschap

We starten met het basisgereedschap. Kleine dingen die je weleens over het hoofd kunt zien, maar die soms goed van pas komen! We denken bijvoorbeeld aan plakband of ducttape (bijvoorbeeld voor het (tijdelijke) herstel van een gescheurde kabel) en labeltape of markeerstickers om bepaalde (te verplaatsen) onderdelen duidelijk te identificeren. Enkele fijne permanente kleurmarkers kunnen hiervoor ook nuttig zijn. Zorg ook dat je een pincet of fijn tangetje bij de hand hebt, evenals een usb-lampje of een mini-zaklamp (eventueel gebruik je de led van je smartphone). Schroevendraaiers mogen uiteraard evenmin ontbreken: zowel kruiskopschroevendraaiers (Phillips PH0, PH1, PH2), als sleufschroevendraaiers, als torx-modellen (vooral T5 tot T10). Eventueel stop je er ook een paar drie- en zeskantige schroevendraaiers bij, evenals pentalobe-modellen (zoals voor Apple-laptops). Het is wel zo makkelijk als je schroevendraaiers magnetisch zijn om kleine schroefjes (in de systeemkast) niet te verliezen. Let wel op dat je hiermee geen elektronische onderdelen aanraakt. Een handige allround-oplossing is een precisie-schroevendraaierset met magnetische houder en verwisselbare bits.

Voor het schoonhouden van je apparatuur heb je ook altijd een spuitbus met perslucht in de buurt, evenals een luchtblazer (rubberen balgpompje), enkele watten- of schuimstaafjes en een paar micro­vezeldoekjes. Voor het reinigen van contactpunten, sockets, toetsenborden en behuizingen is een goed afsluitbare fles isopropyl-alcohol handig (liefst minimaal 99,9 procent). Zorg ook voor een anti­statische polsband of mat om elektrostatische schade te voorkomen. Denk verder ook aan een usb-stick, usb-hub (met eigen voeding) en een paar netwerk-patchkabels (bij voorkeur CAT 6). Bij elkaar kost dit hele setje basisgereedschap zo’n 160 euro.

©Nikolay - stock.adobe.com

Met een precisieset met verwisselbare bits kun je al je apparatuur openmaken.

Tip 3 - Extra gereedschap

Kant-en-klare netwerkkabels hebben onze voorkeur, maar soms is een zelfgemaakte kabel op maat handiger. Daarvoor heb je een krimptang nodig en wat handigheid om de connector goed te plaatsen. Op YouTube vind je genoeg instructievideo’s; na enige oefening lukt dat vlot. Zorg ook voor een RJ45-netwerktester. Er bestaan complete netwerksets met krimptang, stripper en tester.

Stop een paar lithium-knoopcellen (CR2032) in je kit, want het CMOS-geheugen van veel computers krijgt stroom van zo’n batterij en die dien je na enkele jaren te vervangen. Een batterijtester die ook geschikt is voor knoopcellen, is ook altijd handig (circa 10 euro). Voor het uitlezen van SD-kaarten gebruik je het liefst een externe SD-kaartlezer. Om problemen met draadloze muizen of toetsenborden te vermijden, zijn een usb-muis en -toetsenbord ­nuttig (samen vanaf zo’n 20 euro).

Ook enkele typische adapters zijn onmisbaar. Denk aan een usb-naar-wifi-adapter, usb-naar-ethernet-adapter (voor als de interne netwerkpoort niet werkt), usb-naar-SATA-adapter (om een interne schijf via usb op je eigen pc aan te sluiten), en een usb-c-multi-adapter. De geschatte totaalprijs van de spullen uit deze tip is zo’n 190 euro.

©kvladimirv - stock.adobe.com

Een netwerk­set, met onder meer een krimptang, netwerk­tester en kabelstripper.

Tip 4 - Voor de echte techneut

Ben je intussen de vaste computerreparateur geworden voor buren, kennissen en familie, dan is het misschien tijd om je reparatiekit verder te professionaliseren. Een psu-tester en een multimeter horen daar zeker bij. Met een psu-tester controleer je eenvoudig een pc-voeding (Power Supply Unit): sluit de ATX-stekker (van de desktop) en eventueel andere connectors (als cpu of PCIe) aan, waarna je per lijn de spanning uitleest (zoals 3,3V, 5V, 12V en andere). Een multimeter is veelzijdiger: je meet er spanning, stroom en weerstand mee (categorie 2 is geschikt tot 230V). Zo’n apparaat vergt wel enige ervaring, maar YouTube-video’s helpen je vast op weg.

Een (snelle) externe usb-ssd van bijvoorbeeld 2 TB komt ook van pas, bijvoorbeeld voor systeemback-ups. Bij schermproblemen is een klein reservescherm met voldoende resolutie (én HDMI en usb-c-aansluitingen) handig. Zorg eveneens voor een tubetje thermische pasta, voor als je cpu-koelers moet (ver)plaatsen of bij oververhittingsproblemen.

Eventueel kun je een diagnostische POST-kaart (Power-On Self Test) toevoegen, die je via PCIe (x1) op een (desktop)computer aansluit. Bij het opstarten voert het UEFI/BIOS een POST-routine uit, waarbij het systeem per stap een hex-code via de systeembus doorstuurt. Zo’n kaart vangt deze codes op en toont ze op een leddisplay. De betekenis lees je af in een POST-tabel (online of in de onderhoudshandleiding), zodat je gericht kunt testen. Eenvoudige modellen vind je al vanaf zo’n 10 euro. De geschatte totaalprijs van deze spullen is zo’n 280 euro.

©Mr.Norasit Kaewsai

Een multimeter is veelzijdig en hoeft niet zo duur te zijn.

Tip 5 - Programma's verzamelen

Je EHBO-kit is inmiddels goed gevuld met tools voor hardwareproblemen. Maar wat als de oorzaak bij software ligt? Zulke fouten los je doorgaans software­matig op, dus verzamel je het best vooraf alvast de meest geschikte programma’s voor diagnose en herstel. Deze tools kunnen sterk variëren, want ook de oorzaken van problemen verschillen. Denk aan corrupte drivers of systeembestanden, foutgelopen updates, conflicterende software, malware, ­verkeerde configuraties en beschadigde opstartitems. Je hebt dus tools nodig die malware kunnen opsporen en verwijderen, bootstructuren (tot op sectorniveau) kunnen controleren en herstellen, schijven kunnen herpartitioneren, data kunnen redden van nukkige systemen, wachtwoorden kunnen achterhalen of wissen en meer.

Daarnaast moet je de juiste manier vinden om de software te starten. Soms lukt dat via een koppeling van de interne schijf van het defecte systeem aan je eigen computer. In de praktijk werkt het meestal handiger als je de EHBO-software rechtstreeks op het probleemtoestel kunt draaien. Als een ­normale start niet lukt, zelfs niet in de veilige modus (Windows), biedt een bootstick uitkomst. Dit is een opstartbare usb-stick met een eigen besturingssysteem, zoals Windows of Linux. Idealiter kies je voor een multibootstick, met meerdere systemen of tools, zodat je vlot de meest geschikte diagnose- of herstelomgeving kunt selecteren. We behandelen in dit artikel twee uitstekende, gratis oplossingen.

Een ‘blue screen of death’: Windows in paniek, maar wat is de oorzaak? Overigens gaat Microsoft dit scherm na 40 jaar wijzigen: het wordt zwart met kortere teksten.

Tip 6 - YUMI-stick maken

YUMI (Your Universal Multiboot Installer) is een tool waarmee je zo’n multibootstick kunt maken. Deze tool is handig omdat je uit tal van besturingssystemen kunt kiezen, zonder die zelf te hoeven zoeken. Surf naar www.kwikr.nl/yumi, scrol tot bij YUMI exFAT Download en klik op Download YUMI. Dubbelklik op het gedownloade exe-bestand om de portable tool te starten. Klik op I Agree en plaats een (lege) usb-stick in je pc, bij voorkeur 3.x en met voldoende ruimte voor alle gewenste distributies. Klik indien nodig op Redetect Disks als het station niet zichtbaar is bij Step 1: You Chose. Selecteer de juiste stick en klik op Prepare this Device, zodat de stick correct geformatteerd wordt. Bevestig met Ja als je zeker weet dat de stick geen belangrijke gegevens bevat. Na afloop verschijnt een exFAT-partitie in Verkenner met de naam YUMI. Voor wie technisch geïnteresseerd is: via Schijfbeheer zie je ook een kleine FAT-partitie (VTOYEFI). Dit is de EFI-systeempartitie, maar daar hoef je je verder niet om te bekommeren.

Bij Step 2: Select a Distribution […] kies je vervolgens de gewenste distributie. Er zijn er meer dan 100, vooral Linux-distributies, maar ook systemen als back-uptools, partitiebeheerders, wachtwoordkrakers, geheugentesters, penetratietesters en allround-troubleshooters zoals Ultimate Boot cd, SystemRescue (Linux) en Hiren’s BootCD PE (Windows). Op enkele hiervan komen we straks nog even terug.

Met YUMI maak je eenvoudig een multibootstick.

Tip 7 - YUMI-distributies

Selecteer de eerste gewenste distributie. De verwijzing naar het bijbehorende schijfkopiebestand kleurt oranje als YUMI dit in de YUMI-map detecteert, althans wanneer je het daar zelf al had geplaatst. Kleurt dit rood, dan kun je via Browse naar de juiste downloadmap navigeren. Staat het bestand nog niet op je schijf, klik dan op Download link om het te downloaden. Of klik op Visit the […] site om het zelf binnen te halen van de site van de producent. Bij sommige distributies, zoals Ubuntu, verschijnt een extra optie (Step 4) waarmee je optioneel opslagruimte reserveert voor persistente wijzigingen. Zodra de juiste distributie is geladen bij Step 3, klik je op Create en bevestig je met Ja. De voortgang volg je in het logvenster. Na afloop klik je op Next en op Ja om extra distributies toe te voegen aan het YUMI-bootmenu, op dezelfde manier als daarnet. Dat kan ook later nog, zolang je YUMI opnieuw start zonder de stick opnieuw te formatteren.

Wil je een toegevoegde distributie verwijderen, plaats dan een vinkje bij View or Remove Installed Distros, selecteer het ongewenste systeem en klik op Remove.

Na de ‘installatie’ van een distributie kun je gerust een ­volgende op de stick kwijt.

Tip 8 - Ventoy

Lukt het om een of andere reden niet met YUMI of wil je liever een andere tool gebruiken, dan is Ventoy een prima alternatief. Download de recentste versie van het portable programma via www.kwikr.nl/ventoy. Pak het zip-bestand uit en start de tool. In het Language-menu kies je eventueel voor Dutch (Nederlands).

Plug een geschikte (lege) usb-stick in en dubbelklik op het bestand Ventoy2Disk.exe. Klik op de ronde pijlknop zodat Ventoy de stick correct herkent. Open nu eerst even het menu Opties. Bij Partitietabel staat standaard MBR geselecteerd. In de meeste gevallen is dat de beste optie, tenzij je zeker weet dat je de stick enkel op moderne UEFI-systemen gebruikt; in dat geval kun je GPT selecteren. Laat ook de optie voor Secure Boot aangevinkt, behalve als je weet dat je de stick enkel op oudere systemen zonder secure boot gebruikt of bereid bent secure boot tijdelijk uit te schakelen (zonder de UEFI-bootmodus te wijzigen). In dit menu vind je ook de optie Ventoy verwijderen: hiermee maak je de stick leeg en verwijder je de partities als je dit wenst.

Check eerst nog even enkele opties in Ventoy.

Tip 9 - Distributies plaatsen

Er rest nu nog maar één stap. Klik op Installeren (Bijwerken is bedoeld voor een update naar een recentere Ventoy-versie) en bevestig dit tweemaal met Ja. Alle data op de stick worden gewist en, net als bij YUMI, verschijnen er twee partities: een grote VENTOY-datapartitie en een kleine VTOYEFI-systeempartitie. Het hele proces duurt slechts enkele seconden.

Daarna mag je Ventoy sluiten: je stick is nu klaar om de eerste distributies te ontvangen. Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar eigenlijk is het heel eenvoudig. Je hoeft enkel het schijfkopiebestand (meestal een iso-bestand) van een distributie naar de VENTOY-partitie te kopiëren, desgewenst in aparte mappen (zoals \allround, \antivirus, \backup, \dataherstel, \partitiebeheer enzovoort). Dit kan gewoon via Verkenner. Dit geldt trouwens ook voor een YUMI-stick, aangezien die onderliggend gebruikmaakt van Ventoy-technologie. In het tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’ vermelden we enkele uitstekende tools, inclusief hun downloadlocaties.

Distributies op Ventoy: niet moeilijker dan de iso-bestanden naar de VENTOY-partitie kopiëren.

Tip 10 - Bootstick opstarten

Het is nu de bedoeling dat je je multibootstick opstart op een (problematisch) systeem. Daarbij maakt het weinig uit of je een YUMI- of een Ventoy-stick gebruikt. Tijdens het opstarten druk je enkele keren op een sneltoets, zoals ESC, F8 of F12, om het opstartmenu te openen. Op oudere toestellen moet je mogelijk eerst het BIOS-setupmenu oproepen via een sneltoets en daar bij Boot order (priority) de usb-stick als eerste opstartmedium instellen.

Gaat het om een moderner UEFI-systeem, dan staat secure boot waarschijnlijk ingeschakeld, wat kan verhinderen dat je bootstick opstart. Voor een YUMI-stick moet je deze functie wellicht eerst tijdelijk uitschakelen om te kunnen opstarten. Een Ventoy-stick start meestal wél op als je eerder de optie Secure Boot had aangevinkt (zie tip 8). In dit geval moet je bij de allereerste opstart wel nog een korte procedure doorlopen, zoals beschreven op www.kwikr.nl/vensec. Je kunt eventueel ook hier eerst secure boot tijdelijk uitschakelen.

Het startmenu van je bootstick verschijnt nu. Laten we Ventoy als voorbeeld nemen. Je ziet hier alle toegevoegde distributies als menu-opties. Met F3 kun je ook overschakelen naar een mapweergave, waarbij je eerst een map opent (zoals \allround, \antivirus enzovoort) en daarna de gewenste distributie start. Zo start je vanaf één stick moeiteloos allerlei distributies en tools, en kun je meteen gericht troubleshooten.

Een geheugen­test vanaf de bootstick (Memtest86+ vanuit Avira Rescue systeem).

Onmisbare reddingstools

Dé ideale troubleshooting-toolkit bestaat misschien niet, maar met de volgende aanbevelingen kom je wel dicht in de buurt. Het handige is dat je ze met YUMI of Ventoy gewoon samen op één bootstick zet. Keuzestress is dus overbodig.

GParted Live: grafische partitiebeheerder om te schalen, formatteren of herstellen.

Puppy Linux (bijvoorbeeld Ubuntu-editie): lichte Linux-distributie voor toegang tot systemen met beperkte hardware, zoals oudere pc’s.

Norton Bootable Recovery Tool, Avira Rescue System of een soortgelijke oplossing: opstartbare antivirus voor het opschonen van zwaar geïnfecteerde systemen.

CloneZilla Live: tekstgebaseerde tool voor disk-imaging en klonen van schijven voor back-ups en migratie.

MemTest86+: platformonafhankelijke geheugentest om RAM-problemen op te sporen.

SystemRescue: Linux-gebaseerde omgeving met uiteenlopende tools voor systeemherstel, partitiebeheer, dataherstel en netwerkdiagnose.

Hiren’s BootCD PE: tal van populaire troubleshootingtools in een vertrouwde Windows-desktopomgeving op basis van Windows 10 PE.

Tip 11 - Extra tools

De kans is groot dat je met de applicaties uit de kadertekst ‘Onmisbare reddingstools’ al vrijwel alle nodige tools hebt. Toch kun je gaandeweg nog programma’s ontdekken die je graag aan je bootstick toevoegt. Dat werkt zowel op een YUMI- als op een Ventoy-stick heel eenvoudig.

Op www.portableapps.com/apps kun je alvast terecht voor meer dan 1100 apps, waaronder zo’n 160 uiteenlopende hulpprogramma’s. Download het .paf.exe-bestand van de gewenste tool en voer dit uit in een tijdelijke map op je eigen systeem. Kopieer daarna de uitgepakte bestanden naar een aparte submap op je bootstick, bijvoorbeeld in \tools\<naam\_app>.

Daarna open je binnen een opgestarte distributie (zoals de Windows Verkenner in Hiren’s BootCD PE: zie tekstkader ‘Onmisbare reddingstools’) gewoon deze map en start je de portable exe-app van daaruit. Zo stem je je bootstick volledig af op je eigen voorkeuren en behoeften (zie ook tekstkader ‘AIO-pakketten’).

Je kunt bijvoorbeeld vanuit de verkenner in Hiren’s BootCD PE alle gewenste portable apps opstarten.

AIO-pakketten

We vestigen graag de aandacht op twee all-in-onepakketten; beide waardevolle aanvullingen op de tools uit het kader ‘Onmisbare reddingstools’.

Het eerste is The PortableApps.com Platform: een grafisch menu waarmee je selectief honderden portable apps kunt installeren (lees: uitpakken) op je bootstick. Download het bijbehorende .paf.exe-bestand (www.portableapps.com/download) en start het op je systeem. Kies Nieuwe installatie / Portable en verwijs naar je ingeplugde bootstick. Bevestig met Installeren. Start daarna Start.exe op de stick: er verschijnt een menu. Klik op Apps / Meer apps / Op categorie. Scrol bijvoorbeeld tot bij Hulpprogramma’s en vink alle gewenste tools aan. Klik op Installeren om ze aan je stick toe te voegen. Binnen een actieve distributie op je stick start je Start.exe op en navigeer je door het PortableApps-menu.

Een heel ander AIO-platform is Medicat usb (www.medicatusb.com). Deze toolkit bevat verschillende besturingssystemen, waaronder Linux-partities en een WinPE-versie met tientallen handige portable apps. Op de site vind je ook een link naar een post op het forum GBAtemp waar je instructies vindt om de talrijke bestanden (circa 26 GB) op je bootstick te krijgen. Het hele proces duurt even, maar je hebt dan ook een uiterst krachtige toolkit voor diagnose en herstel.

Tip 12 - Quick Assist

Tot nu toe gingen we ervan uit dat je als troubleshooter fysiek aanwezig bent om het probleem op te lossen. Maar er zal vast weleens iemand vanaf afstand je hulp inroepen. We veronderstellen dan wel dat die persoon zijn systeem nog kan opstarten, eventueel in de veilige modus, en zo een tool voor afstandsbeheer kan openen.

Eerst stellen we kort een app voor die standaard met Windows wordt meegeleverd: Quick Assist. Begin aan de helperszijde door de app te starten, klik op Iemand helpen en meld je aan met je Microsoft-account. Noteer de beveiligingscode en geeft die door aan de hulpvrager, bijvoorbeeld via telefoon of bericht. Deze persoon start daarna ook Quick Assist en vult de beveiligingscode in bij Beveiligingscode van assistent. Na een klik op Verzenden verschijnt een bevestigingsvraag: hij plaatst een vinkje en klikt op Toestaan. Zijn bureaublad zou nu zichtbaar moeten zijn in een schaalbaar venster op jouw systeem.

Om het systeem over te nemen klik je bovenaan op Besturing aanvragen. Na een bevestiging van de hulpvrager via Toestaan krijg je toegang tot zijn pc. Boven in het venster vind je knoppen als Laserpointer, Aantekening en Chat (voor communicatie via een apart venster). Als er meerdere schermen zijn aangesloten, kun je via Scherm selecteren het gewenste scherm kiezen. Je kunt de overname stopzetten met Stop best. of Besturing annuleren, en met Verlaten sluit je de sessie volledig af.

Quick Assist: afstandsovername en chatgesprek in volle gang.

Tip 13 - AnyDesk

Quick Assist werkt uitsluitend op Windows, maar er bestaan ook tools als AnyDesk die meerdere platformen ondersteunen, waaronder Windows, macOS en mobiele systemen (www.anydesk.com; gratis voor persoonlijk gebruik). Hier gaan we uit van de Windows-versie.

Start de app op, zowel aan jouw kant als aan die van de hulpvrager. Vraag hem vervolgens via telefoon of bericht om de identificatiecode van zijn werkplek: dit is een 10-cijferige code bovenaan in het venster. Vul deze code in op je eigen app, bij Voer remote adres in. Druk op Enter en geef je firewall desgevraagd toestemming.

De hulpvrager klikt nu op de knop Accepteren met het schildicoon om een sessie met beheerrechten toe te staan. Even later verschijnt zijn bureaublad op jouw scherm en kun je zijn pc op afstand bedienen.

AnyDesk biedt meer opties dan Quick Assist. Zo is er een chatfunctie, een schermopnamefunctie, een whiteboard en een handige datatransferfunctie om snel bestanden tussen beide systemen te verplaatsen. Je kunt de schermweergave aanpassen en via de knop Acties bijvoorbeeld een screenshot maken of de toegangsrichting omkeren. Uiteraard kunnen ook hier beide partijen de verbinding op elk moment stopzetten.

AnyDesk: een gebruiksvriendelijke en flexibele tool voor afstandsbeheer.