Er gaat geen dag voorbij of je maakt wel gebruik van de Google-zoekmachine of van een van die andere uitstekende apps of services van de internetgigant. Je laat daar vaak ook tal van gegevens achter. En daar is Google zeer in geïnteresseerd, want hoe gedetailleerder het profiel dat ze van je hebben, hoe beter ze hun advertenties op jou kunnen afstemmen. Wat weet Google eigenlijk over jou en hoe kun je die informatiestroom beter beheersen?

Wie Google hoort, denkt wellicht het eerst aan de populaire zoekmachine, maar je kunt zelf nog wel een aantal tools of services bedenken die van Google afkomstig zijn, of van een bedrijf dat inmiddels door Google is opgeslokt. Spoiler alert: Op Wikipedia vind je een nagenoeg complete lijst van Google-producten. Het zal je weinig verbazen dat hier heel wat producten en bedrijven tussen zitten die met big data of met online adverteren te maken hebben. Het businessmodel van Google is namelijk zoveel mogelijk gegevens van zoveel mogelijk gebruikers verzamelen om die vervolgens zoveel mogelijk gerichte advertenties te tonen.

Onder zware druk van allerlei privacyvoorvechters en Europese overheidsinstellingen – maar volgens Google zelf omwille van het eigen credo ‘don’t be evil’ - heeft Google enkele jaren terug een website gelanceerd die duidelijk maakt welke gegevens het bedrijf zoal van jou verzamelt, waarom het dat doet en hoe het die gebruikt.

In dit artikel lichten we zelf een en ander toe zodat je een klare kijk krijgt op de relatie tussen Google en je privacy. We geven tevens concrete tips en maatregelen om die privacy beter te waarborgen.

01 Google-stop

Aangezien Google vooral gegevens verzamelt wanneer je bij Google bent aangemeld, kun je ervoor kiezen om je bij Google af te melden (of überhaupt niet in te loggen) wanneer je aanmelding niet vereist is. Om je Gmail te checken is inloggen natuurlijk wel nodig, maar voor gebruik van de zoekmachine is dat niet het geval. Afmelden kan door (bijvoorbeeld op www.google.nl) rechtsboven op je accountknop te klikken en Uitloggen te selecteren. Of je schakelt over op de incognitomodus van je browser: Ctrl+Shift+N in Chrome, Ctrl+Shift+P in Firefox, Edge en Internet Explorer.

Het kan natuurlijk veel drastischer door meteen je Google-account geheel te verwijderen. Surf naar https://myaccount.google.com, kies Gegevens en personalisatie, scrol naar beneden en kies Een service of je account verwijderen / Je account verwijderen. Bevestig je keuze. Een iets minder doortastend alternatief is dat je Een service verwijderen selecteert en op het prullenmandicoon bij de gewraakte services klikt.

Echter, voor je een Google-dienst of -account stopzet wil je wellicht eerst je gegevens downloaden. Daartoe surf je naar https://takeout.google.com waar je de gewenste onderdelen selecteert en op Volgende stap drukt. Standaard wordt dit archief geëxporteerd in het zip-formaat en worden archieven groter dan 2 GB automatisch opgesplitst, maar dit valt aan te passen. Bevestig met Archief maken. Na afloop ontvang je een e-mail met een downloadlink. Overigens kan deze procedure ook best interessant zijn als je rustig offline wilt bekijken welke data Google inmiddels zoal over jou heeft verzameld.

©PXimport

02 Zonder account

Natuurlijk, het stopzetten van een Google-dienst en zeker van je account is een ingrijpende stap. Komt daarbij dat het zelfs zonder Google-account nog erg lastig is om je volledig te kunnen ‘ont-googlen’. Zo zijn er ontelbare sites waarop je advertenties te zien krijgt die worden aangestuurd door (cookies van) Googles DoubleClick en het Google Display Netwerk. Al deze sites laten normaliter cookies achter op je systeem via de browser, ongeacht of je bij Google bent aangemeld.

Daarnaast heb je nog af te rekenen met Google Analytics. Talloze sites maken hiervan gebruik om bezoekersstatistieken bij te houden en loggen gegevens als je ip-adres, de aangeklikte links, welke pagina’s je wanneer bezoekt, enzovoort. Al deze informatie belandt natuurlijk (ook) op de Google-servers, ook zonder je aanmelding.

Bovendien stelt Google zelf dat wanneer gebruikers niet zijn ingelogd met een Google-account, gegevens worden verzameld op basis van unieke id’s die zijn gekoppeld aan de browser, de app of het apparaat dat je gebruikt. Dat is handig, aldus Google, om tijdens verschillende browsersessies te onthouden wat bijvoorbeeld je taalvoorkeuren zijn.

Helemaal loskomen van Google wordt dus erg lastig, maar je kunt ook als Google-gebruiker enkele maatregelen nemen om de datastroom richting Google zoveel mogelijk te beperken. Verder in dit artikel nemen we een aantal Google-praktijken onder de loep die weleens een loopje met je privacy kunnen nemen als je niet alert bent.

©PXimport

Google Analytics

©PXimport

03 Gerichte advertenties

Je herkent het vast: je zoekt of surft naar websites die iets met barbecue te maken hebben en even later stormen de advertenties voor barbecues op je af. Dat komt doordat Google sinds medio 2016 gebruikersdata, die het via diverse diensten verzamelt, aan zijn advertentienetwerk koppelt. Vind je dat vervelend, dan kun je die koppeling verbreken.

Zorg dat je bent aangemeld met je Google-account, ga Ad Settings en zet de schuifknop uit bij Advertenties personaliseren staat AAN. Bevestig met Uitschakelen. Dat zorgt ervoor dat je normaliter geen gepersonaliseerde advertenties meer ziet op sites, apps en apparaten waar je met je Google-account bent ingelogd. Als alternatief toont Google vervolgens algemene advertenties.

Zoals gezegd slaagt Google er door middel van traceercookies ook in om je gerichte advertenties te blijven tonen. Surfen in incognitomodus is dan een optie, of je laat op het einde van je surfsessie automatisch alle cookies verwijderen. In Chrome bijvoorbeeld kan dat als volgt: ga naar Instellingen / Geavanceerd / Site-instellingen (bij Privacy en Beveiliging) / Cookies en zet de schakelknop aan bij Lokale gegevens alleen bewaren tot je je browser sluit. Een mogelijk alternatief is een adblocker of een cookiemanager als Cookie AutoDelete (voor Firefox en Chrome). Deze browserextensie verwijdert automatisch cookies behalve die van door jou goedgekeurde sites.

©PXimport

04 Sync en diagnose

Houd er evenwel rekening mee dat Google, ook na het uitzetten van gepersonaliseerde advertenties, nog steeds items zoals je Chrome-geschiedenis, bladwijzers, en dergelijke bewaart als Chrome-synchronisatie is ingeschakeld. Daar lees je om welke gegevens het zoal gaat en kun je die ook verwijderen met Synchronisatie resetten. Deze functie helemaal uitschakelen kan vanuit je Chrome-browser. Ga naar Instellingen / Personen en klik op Uitschakelen (2x). Hetzelfde geldt voor het bijhouden van bepaalde diagnostische gegevens van je Android-apparaat en geïnstalleerde apps. Meer feedback hierover vind je op de supportpagina van Google. Om deze functie uit te zetten ga je op je Android naar Instellingen / Google. Tik hier het knopje met de drie puntjes aan, kies Gebruik en diagnostische gegevens en zet de schakelknop op Uit.

©PXimport

05 Gebruikersactiviteit

Je kunt niet alleen details van je synchronisatiegegevens bekijken en verwijderen (zie hierboven), maar ook andere gegevens die Google over je gebruikersactiviteiten bijhoudt.

Een uitgelezen uitvalsbasis hiervoor is Mijn Google-activiteit op https://myactivity.google.com, dat een chronologisch overzicht aanbiedt van de activiteiten die Google over jou heeft bewaard. Om specifieke items te verwijderen klik je op het knopje naast zo’n item en kies je Verwijderen. Of je tikt in de zoekbalk een geschikte term in, waarna je rechts op de zoekbalk op het knopje met de drie puntjes klikt en Resultaten verwijderen selecteert. Om alle bewaarde activiteiten in één keer weg te halen klik je helemaal bovenaan rechts op het knopje met de drie puntjes en kies je Activiteit verwijderen op basis van, waarna je in het uitklapmenu de optie Onbeperkt selecteert en bevestigt met Verwijderen.

Sinds kort kun je deze gegevens ook automatisch laten weghalen door Google. In dit geval klik je op Ga naar je ‘Web- en app-activiteit’ en vervolgens op Kiezen voor automatische verwijdering. Selecteer dan de optie Bewaren gedurende 18 maanden of Bewaren gedurende 3 maanden en druk op de knop Bevestigen.

Wil je dat Google niet langer je web- en app-activiteit bijhoudt, ga dan MyAccount.google.com en zet Web- en app-activiteit uit. Houd er rekening mee dat door deze instelling Google niet langer je zoekopdrachten zal bewaren en dat dit zich doorzet op alle sites, apps en apparaten waarop je met je Google-account bent aangemeld. Maar dat is misschien net wat je wilt.

©PXimport

06 Services

Voor een overzicht van de bewaarde gegevens per services kun je aankloppen bij je Google Dashboard. In de rubriek Je Google-services verneem je welke Google-services je gebruikt en wat die zoal bevatten, zoals het aantal gekoppelde printers en aantal afgedrukte pagina’s bij Cloudprinter, het aantal (privé en openbaar) gedeelde video’s bij YouTube, hoeveel en welke apps en sites je aan je Google Account hebt gekoppeld, enz. Je kunt hier meteen ook naar elk gewenst onderdeel doorklikken en bij veel onderdelen vind je tevens een link naar uitgebreide feedback terug.

Helemaal onderaan, in de rubriek Je activiteitsgegevens, vind je ook terug welke gegevens Google heeft bijgehouden met betrekking tot je apparaten, je locatiegeschiedenis, spraak- en audioactiveit, YouTube-kijk- en zoekgeschiedenis en je zoekactiviteit. Met een paar muisklikken kun je hier bovendien aangeven dat Google een of meer van deze handelingen niet langer mag registreren: klik op <naam_onderdeel:>AAN en zet de schakelaar uit.

Vergelijkbare mogelijkheden tref je trouwens aan bij de tool Privacycheck, min of meer in de vorm van een wizard die zich in gang zet via de knop Nu starten.

©PXimport

07 Locatiegeschiedenis

In je Google dashboard en via de Privacycheck kun je onder meer ook aangeven dat je niet langer wilt dat Google je locatiegeschiedenis bijhoudt. Als je deze functie inderdaad uitschakelt, dan zal Google je tijdlijn niet verder actualiseren. Besef wel dat deze informatie onder meer ook door de virtuele assistent Google Now wordt gebruikt, bijvoorbeeld om na te gaan waar je werkt en wanneer je precies moet vertrekken om op tijd op je werk te komen.

Echter, het is een misvatting te denken dat Google niet meer zou weten waar je je bevindt wanneer je de functie locatiegeschiedenis hebt uitgezet. Dat kan namelijk ook gebeuren via mobiele apps die zonder locatiedata niet meer kunnen functioneren, zoals weerapps of Google Maps. Deze laatste zal met behulp van je ingebouwde gps-functie je locaties inlezen en die bovendien regelmatig bewaren. Wil je ook dat vermijden dan moet je de eerder vermelde functie Web- en app-activiteit uitschakelen (zie ‘05 Gebruikersactiviteit’). Op een Android-apparaat kan dat als volgt: ga naar Instellingen / Google / Google-account. Klik op Aan de slag, open het tabblad Gegevens en personalisatie, kies Web- en app-activiteit en zet de schakelknop uit.

©PXimport

Lokale gids

Wanneer je Windows 11 (opnieuw) installeert, vereist Microsoft dat je je aanmeldt met een Microsoft-account of dat je er eentje aanmaakt. En dat terwijl je je voorheen in Windows 10 gewoon met een offline account kunt aanmelden. Wij laten je zien hoe je dat ook in Windows 11 doet, rechtstreeks tijdens de installatieprocedure.

Microsoft wil maar al te graag dat je een Microsoft-account hebt en deze ook gebruikt bij het aanmelden van Windows 11. Behalve dat je hiermee in geval van het vergeten van je installatiecode het besturingssysteem makkelijker opnieuw kunt activeren, biedt een Microsoft-account niet heel veel extra voordelen in Windows 11 zelf. Het enige wat met zo'n account makkelijker gaat is het instellen van e-mail en OneDrive, maar dat zijn ook diensten waar je je later bij kunt aanmelden.

Installatieprocedure

In een van de laatste stappen van de installatieprocedure, of wanneer je een Windows 11-laptop hebt gekocht, word je - om de laatste instellingen toe te passen - gevraagd om in te loggen bij een Microsoft-account, of er eentje aan te maken.

©MG | ID.nl

Wanneer je in bovenstaand scherm bent aangekomen, lijkt het alsof je hier niet meer uit kunt komen: je moet óf een account invullen, óf er eentje aanmaken, óf een stap terug gaan met de pijl rechtsboven in beeld. Toch kun je hier nog iets anders doen, namelijk een opdrachtprompt openen. En dat is handig, want met een opdrachtprompt tijdens de installatie van Windows 11 kun je alvast dingen regelen voordat Windows 11 zelf is opgestart. Het omzeilen van het aanmaken of invoeren van een Microsoft-account bijvoorbeeld. Om de opdrachtprompt te openen, moet je de volgende toetscombinatie intypen:

Shift+F10

Let op: bij sommige computers zoals laptops kan het zijn dat je ook de Functietoets Fn moet indrukken om de F10-knop te kunnen gebruiken. De opdracht wordt in dat geval dan:

Shift+Fn+F10

Na het indrukken van deze toetscombinatie wordt een zwart venster voor de opdrachtprompt geopend.

©MG | ID.nl

In dit scherm voor je een speciale opdracht in waarmee we de verplichte invoer voor een Microsoft-account gaan omzeilen. Zodra Windows 11 heeft gedetecteerd dat jouw computer een werkende verbinding heeft, blijf je op dat accountscherm hangen, maar ook wanneer er nog geen verbinding is gemaakt, wil Microsoft toch eerst dat je verbinding maakt en daarna alsnog met een Microsoft-account aan de slag gaat.

Nu de opdrachtprompt is geopend, schakelen we die online functie uit. Voer exact de volgende opdracht in:

start ms-cxh:localonly

Gevolgd door een druk op de Enter-toets. Dat zit eruit als hieronder:

©MG | ID.nl

Nadat je op Enter hebt gedrukt, verschijnt er een nieuw venster met de mogelijkheid om een lokaal account (dus zonder Microsoft-account) aan te maken. Goed om te weten: dit account is ook meteen een administrator-account.

©MG | ID.nl

Je kunt hier dus gewoon een normale (voor- en achter)naam opgeven, een e-mailadres is dan niet nodig. Je kunt ervoor kiezen om nu een wachtwoord in te vullen, maar als je dat doet, krijg je ook direct drie controlevragen die je moet opgeven; dat kun je niet skippen. Sla je het aanmaken van een wachtwoord nu over, dan kun je dat later in Windows 11 alsnog doen.

Nadat je de benodigde gegevens hebt ingevuld, worden de laatste installatiestappen voltooid, en wordt de computer nog een keertje opnieuw opgestart. Daarna kun je je aanmelden met het nieuwe account en voer je nog een aantal stappen uit met betrekking tot functies als locatie, diagnostische gegevens en handschriftherkenning.

Account aanpassen

Het account waarmee je je aanmeldt is een administrator-account. In dat geval doe je er goed aan om een wachtwoord in te stellen als je dat nog niet hebt gedaan in de hierboven uitgelegde stap. Om een wachtwoord in te stellen, klik je op de Startknop, en vervolgens op je accountnaam en kies je voor Mijn account beheren.

©MG | ID.nl

Je komt nu in het instellingenscherm terecht voor je account. Scroll naar de knop Aanmeldingsopties en daarna op Wachtwoord.

©MG | ID.nl

Nu kun je een wachtwoord naar wens opgeven, de eisen zijn hier niet streng, maar uiteraard kies je wel voor een lastig te raden wachtwoord. Wel ben je verplicht om een geheugensteuntje op te geven, maar dat is minder lastig dan drie extra beveiligingsvragen die je normaliter bij het installatiescherm moet opgeven. Bij de geheugensteun mag het wachtwoord (vanzelfsprekend) niet gebruikt worden .

©MG | ID.nl

Wachtwoord en geheugensteun ingevoerd? Dan ben je in principe klaar en kun je je systeem verder gaan configureren. Eventueel kun je nu ook nieuwe extra accounts aanmaken via het onderdeel Andere gebruikers in het instellingenscherm.

Je pakt je telefoon om even snel iets te bekijken – en ineens ben je zomaar een uur verder, omdat je niet kon stoppen met scrollen. En onderweg ben je meestal niet blijven hangen bij blije kattenfilmpjes, maar bij rampen, slecht nieuws en roddel. Of bij posts van mensen die allemaal mooier of rijker lijken dan jij. Doomscrolling dus. Slecht voor je humeur en zelfbeeld én zonde van je tijd. Maar gelukkig kun je er iets tegen doen.

Lees ook: Minder afleiding van je telefoon met deze 6 apps

Wat is doomscrolling?

Doomscrolling is eindeloos blijven scrollen door berichten, filmpjes en posts die je eigenlijk alleen maar onrustig maken. Dat begon ooit met nieuws, maar geldt tegenwoordig ook voor sociale media. Denk aan TikTok, Instagram of X waar je urenlang blijft scrollen, maar waar je zelden wijzer of rustiger van wordt. Het algoritme weet precies wat je aandacht trekt – en hoe het je blijft vasthouden.

De term ontstond rond 2020, tijdens de COVID-19-pandemie, toen mensen massaal thuis zaten en constant updates zochten over het virus. Maar het fenomeen heeft zich sindsdien uitgebreid naar alle vormen van nieuws of posts waar je je slechter van gaat voelen.

Waarom blijven we scrollen?

Apps zijn zo ontworpen dat ze je aandacht vasthouden. Elke swipe of nieuwe video geeft een kleine prikkel in je brein: een signaal dat er misschien iets interessants komt. Soms zit er iets tussen dat écht boeit, maar vaak blijft het bij vluchtige prikkels. Ondertussen raakt je hoofd vol, maar je krijgt er weinig voor terug.

Hoe weet je of je doomscrollt?

Er bestaat geen test waarmee je kunt checken of je een doemscroller bent. Maar er zijn wel duidelijke signalen. Je zit in de gevarenzone wanneer je:

🚩 Gedachteloos nieuws- of socialmedia-apps opent, vaak meerdere keren per dag
🚩 Je daarna leeg, onrustig of somber voelt
🚩 Moeite hebt om te stoppen, terwijl je eigenlijk wel weet dat het nergens toe leidt
🚩 's Avonds of 's ochtends lang op je telefoon zit zonder duidelijk doel
🚩 Niet toekomt aan andere dingen, of je gejaagd voelt als je niets checkt

Herkenbaar? Dan is het tijd om je scrollgedrag te doorbreken. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Onderstaande tips helpen je op weg.

©Gorodenkoff

Wat kun je doen tegen doomscrolling?

1. Beperk je schermtijd en las schermvrije tijdstippen in

Geef jezelf vaste momenten waarop je iets mag checken. Bijvoorbeeld: 's ochtends 15 minuten nieuws, 's avonds 10 minuten social media. Stel een timer in, zodat je niet ongemerkt blijft hangen. Je kunt ook met jezelf afspreken dat je bijvoorbeeld één uur per dag niet op je scherm kijkt. Of in het weekend pas na twaalf uur 's middags je telefoon pakt. Ook is het mogelijk om tijdslimieten in te stellen voor bepaalde apps. Hieronder lees je hoe je dat doet op een iPhone en op een Android-toestel.

Scherm- en apptijd beperken op iPhone

Wil je op vaste tijden niet gestoord worden? Stel dan apparaatvrije tijd in op je iPhone. Tijdens die periodes zijn alleen telefoongesprekken, berichten en apps die je zelf toestaat beschikbaar. Ga naar Instellingen > Schermtijd, tik op App- en websiteactiviteit en schakel dit in als dat nog niet gebeurd is. Kies daarna voor Apparaatvrije tijd en stel via Gepland de begin- en eindtijd in. Je kunt kiezen voor elke dag hetzelfde tijdstip of per dag variëren. Vlak voor de ingestelde tijd krijg je een herinnering.

Ook kun je tijdslimieten instellen voor apps of hele categorieën, zoals sociale netwerken of games. Ga naar Instellingen > Schermtijd > Applimieten > Voeg limiet toe en selecteer de gewenste apps of categorieën. Tik op Volgende, stel de limiet in en gebruik eventueel Pas dagen aan voor verschillende limieten per dag. Rond af met Voeg toe.

Scherm- en apptijd beperken op je Android-telefoon

Rustmomenten op je Android-toestel stel je in via de Bedtijdmodus. Tijdens deze periodes worden je schermkleuren aangepast (bijvoorbeeld naar grijstinten) en kun je meldingen dempen of het scherm automatisch laten uitschakelen. Ga naar Instellingen > Digitaal welzijn en ouderlijk toezicht > Bedtijdmodus en stel in wanneer de modus moet starten en eindigen. Je kunt dit voor elke dag apart instellen of een vast schema kiezen.

Wil je appgebruik beperken? Ga dan naar Digitaal welzijn > Dashboard en kies de app die je wilt beperken. Tik op het zandlopertje naast de app en stel een dagelijkse limiet in. Zodra de limiet is bereikt, is de app de rest van die dag niet meer toegankelijk.

2. Zet meldingen uit

Pushmeldingen van nieuwsapps, sociale media of video-apps zorgen dat je telkens toch weer gaat kijken en scrollen. Zet ze uit. Wat je niet ziet, open je ook minder snel.

3. Richt je telefoon prikkelarmer in

Zet socialmedia- en nieuwsapps niet op je beginscherm. Of verwijder ze helemaal. Wil je ze toch echt bezoeken, dan kan dat via de browser. Dat is een extra handeling vergeleken met een app, maar juist daarom doe je het misschien minder vaak.  

Verder kun je er ook voor kiezen om de grijstintenmodus in te schakelen. Dat zorgt voor minder afleiding en een beeld dat rustiger is.

Op een iPhone ga je hiervoor naar Instellingen > Toegankelijkheid > Weergave en tekstgrootte > Kleurfilters en schakel je de optie in. Op een Android-smartphone ga je hiervoor naar Instellingen -> Toegankelijkheid -> Kleurfilters. Hier schakel je de optie Grijstinten in. Afhankelijk van je toestel kunnen deze menu-opties een iets andere naam hebben.

©ID.nl

4. Volg niet alles en iedereen

Kies één of twee betrouwbare nieuwsbronnen. Ontvolg accounts die vooral onrust of negativiteit brengen. Kies liever voor mensen of media die je inspireren, informeren of aan het denken zetten. Een account waar je geen energie van krijgt, maar dat je energie kost: dat kun je beter ontvolgen.

Stoppen met doom-scrolling? Het kan!

Doomscrolling gaat allang niet meer alleen over nieuws. Ook gedachteloos scrollen langs filmpjes, reacties of meningen op sociale media hoort erbij. Het lijkt onschuldig, maar kost tijd, energie en aandacht — en levert weinig op.

Het goede nieuws: je kunt ermee stoppen. Niet in één keer, maar stap voor stap. Door bewuster te kiezen wat je leest en wanneer. Door je telefoon minder het ritme van je dag te laten bepalen. En door ruimte te maken voor dingen die je echt iets opleveren.