ID.nl logo
Test: Nvidia GeForce RTX 4090 - De ultieme videokaart
Huis

Test: Nvidia GeForce RTX 4090 - De ultieme videokaart

Nvidia bracht onlangs zijn nieuwe GeForce RTX 4090 uit, een nieuw topmodel videokaart gericht op vermogende gamers die de allerbeste prestaties willen ongeacht de prijs. Maar ook voor creatieve professionals, streamers en contentmakers voor wie high-end hardware onmisbaar is, is deze videokaart een grote stap. Maar hoe groot is die stap precies? Maakt de Nvidia GeForce RTX 4090 de verwachtingen waar en is hij de exorbitant hoge prijs waard?

Nvidia heeft onlangs de GeForce RTX 4090 op de markt gebracht, een high-end videokaart gericht op vermogende gamers en creatieve professionals. Met de nieuwe Ada Lovelace-architectuur en het 4nm-procedé van TSMC biedt deze videokaart indrukwekkende prestaties. Maar is de kaart de bijna €2.000,- prijs waard? ID.nl praat jou helemaal bij over de specificaties en prestaties van de RTX 4090. In dit artikel behandelen we het volgende:

  • Nvidia GeForce RTX 4090 Founders Edition 
  • Gigabyte GeForce RTX 4090 Gaming OC
  • MSI GeForce RTX 4090 Suprim Liquid
  • MSI GeForce RTX 4090 SUPRIM X
  • ASUS ROG Strix GeForce RTX 4090 OC
  • Geintreseerd in een nieuwe videokaart? Lees dan ook: ASUS ROG Strix GeForce RTX 4090 OC

De coronapandemie is een nare tijd geweest voor de markt van videokaarten. Niet alleen was er een ongekende vraag vanuit consumenten die veel tijd thuis moesten doorbrengen, maar ook cryptomining was booming. In de praktijk waren videokaarten ongeacht de prestaties niet aan te slepen of simpelweg onbetaalbaar. Het feit dat Nvidia maar liefst 1959 euro vraagt voor deze RTX 4090 lijkt dan ook te suggereren dat die tijd nog niet achter ons ligt, maar de werkelijkheid is iets genuanceerder. Zo staat de euro er slecht voor tegenover de dollar, waardoor de prijsstijging in de Benelux erger lijkt dan elders. Zo kostte de RTX 3090 1499 dollar in de VS, waar de RTX 4090 1599 dollar kost. In euro’s is dat ineens een sprong van 1549 euro naar 1959 euro. Maar goed: de RTX 4090 is echt een vlaggenschip. Ondertussen zijn de modellen van de vorige generatie uitstekend verkrijgbaar en tegen normale prijzen. 

 

Alles nieuw? 

Nvidia moet met de GeForce RTX 4090 moet dus iets indrukwekkends laten zien om het prijskaartje van bijna 2000 euro waar te maken. Dat doet het met de compleet nieuwe Ada Lovelace-architectuur, vernoemd naar de Engelse wiskundige, en het nieuwe 4nm-procedé van TSMC. Een flinke stap vooruit ten opzichte van de 8nm-chips van Samsung van de vorige generatie. Een kleiner procedé betekent in de regel een flinke verbetering in prestaties en vooral efficiëntie. 

 

Opvallender is de toename van het aantal CUDA-cores (rekenkernen): van 10.496 op de RTX 3090 naar 16.384 op de RTX 4090. Daarbij zijn ook de Tensor-cores (voor AI-mogelijkheden zoals DLSS) verbeterd en in aantallen verhoogd: van 328 naar 512. Verder zijn er meer en betere Ray Tracing-cores (van 82 naar 128) en flink hogere kloksnelheden (van 1700 MHz naar 2520 MHz). 

 

Het werkgeheugen is nog altijd 24 gigabyte aan GDDR6X-geheugen op een 384bit-geheugenbus. Daarmee is deze videokaart dus ook inzetbaar als workstationkaart, want deze hoeveelheid geheugen komt enkel in zware creatieve taken tot zijn recht. Louter voor gamen kun je met grofweg de helft toe. 

  

Een (bijna) unieke stap voorwaarts 

In de praktijk leiden de verbeteringen tot een vrijwel unieke stap voorwaarts. De RTX 4090 is maar liefst 60 procent sneller dan de RTX 3090 op 4K-resolutie. Een uitzonderlijke prestatie die in de geschiedenis van videokaarten slechts een handjevol keer heeft plaatsgevonden. De GTX 1080 wist grofweg zoiets te doen in 2016, de laatste keer daarvoor kunnen we ons niet eens meer herinneren. Die winst heeft ook een grote impact op de praktijk, want waar je voorheen blij was met een soepel draaiende game op een 4K-resolutie, is dat nu mogelijk met een verversingssnelheid van 120 Hz of hoger. Dit al dan niet met een beetje hulp van Nvidia’s uitstekende DLSS-upscaler. Op lagere resoluties neemt de winst wel af en loop je vaker tegen de beperkingen van de cpu aan. Zo is de winst op 1440p zo’n 40 procent en op 1080p-resolutie nog zo’n 20 procent. Significant, maar het is wel de vraag of een verdubbeling van de prijs daar tegenop weegt. 

De Nvidia RTX 4090-gpu heeft zowel een nieuwe architectuur als een kleiner productieprocedé. 

Buiten het gamen 

Ook aan de productiekant voor creatieve professionals is de winst terug te zien. Zo kan de RTX 4090 AV1 encoderen, wat hem extreem veel sneller maakt in sommige video-exports. Ook kan de kaart in betere kwaliteit streamen bij een lagere bitrate, ideaal voor live-streamers. Daarbij zijn er twee encoders aanwezig waardoor video-exports grofweg twee keer zo snel gaan. Deze goede prestaties hebben vooralsnog geen antwoord van de concurrentie. De enige concurrent wordt misschien een goedkopere kaart in de RTX 4000-serie die (wederom misschien) nog dit jaar wordt aangekondigd. 

 

Niet alleen maar zonneschijn 

Om dit mogelijk te maken, is het energieverbruik opgeschroefd. Een verbruik van 450 watt is niet niks in deze tijd, al deden luxere uitvoeringen van de RTX 3090 (Ti) daar nauwelijks voor onder. De efficiëntie is dus een flinke stap beter, maar het neemt niet weg dat je voor deze kaarten een stevige voeding nodig hebt, plus een behuizing die in staat is om die 450 watt aan hitte ook goed af te voeren. Om 450 watt te koelen, heb je ook grote heatsinks nodig, waardoor elke RTX 4090 extreem groot is geworden. Je moet hiervoor dan niet alleen een goed koelende behuizing hebben, maar ook één die groot genoeg is zodat die kaart überhaupt past. 

De RTX 4090 heeft een hoog energieverbruik en de koelers zijn hierdoor fors waardoor de kaarten ook erg dik zijn (hier de Nvidia Founders Edition). 

 

DLSS 3 Frame Generation 

Nvidia zag de cpu-bottleneck ook aankomen en heeft daarom gewerkt aan een nieuwe technologie als onderdeel van DLSS 3: Frame Generation. Deze mogelijkheid gebruikt AI om tussen elk frame een extra frame te genereren dat volledig op de gpu wordt gegenereerd. Hierdoor is het mogelijk om flink hogere framerates te genereren dan waar de cpu tot in staat zou zijn. Tot nu toe was het enkel te testen in enkele bèta’s, dus we wachten met een oordeel over Frame Generation tot een later moment. 

 

Nvidia GeForce RTX 4090 Founders Edition 

Nvidia’s eigen kaart is prachtig om te zien en hij presteert in de praktijk ook gewoon goed. Dat mag ook wel gezien het forse formaat, want zelfs voor de Founders Edition heb je een flinke kast nodig. Wat prestaties betreft doen sommige grotere kaarten het nog iets beter, maar op zich presteert dit model gewoon uitstekend. De temperaturen zijn ruim binnen de marge, de geluidsproductie is alleszins bescheiden en zelfs dit referentiemodel werkt op een hogere kloksnelheid dan het standaardniveau van de specificaties. De Founders Edition is de ‘goedkoopste’ kaart uit deze test en gezien de prestaties van deze kaart lijkt het onnodig om meer te betalen dan deze toch al forse adviesprijs. Helaas kun je deze kaart alleen bij Nvidia zelf aanschaffen en daar lijkt hij vooralsnog non-stop uitverkocht. 

Geïnteresseerd?

Nvidia GeForce RTX 4090 Founders Edition 
Fantastisch
Conclusie

De Nvidia Founders Edition grafische kaart is een indrukwekkende en krachtige kaart met goede prestaties en bescheiden geluidsproductie en temperatuur. Hoewel sommige grotere kaarten betere prestaties kunnen leveren, biedt deze kaart zeker waar voor zijn geld. Het enige nadeel is dat deze kaart momenteel alleen verkrijgbaar is bij Nvidia zelf en vaak uitverkocht is.

Plus- en minpunten
  • Prachtig design
  • Goede koelprestaties
  • Lage prijs
  • Kaarten van derden zijn vaak koeler en stiller
  • Vooralsnog praktisch niet verkrijgbaar

 

Gigabyte GeForce RTX 4090 Gaming OC 

De Gigabyte GeForce RTX 4090 Gaming OC is de middenklasse RTX 4090-uitvoering van Gigabyte en dat zien we ook in de prestaties. Hij is voorzien van een forse koeling en is maar beperkt overgeklokt, maar hij is niet zo extreem chic als de nog grotere en veelal nog duurdere concurrenten. Gezien de kleine prestatieverschillen vinden we de Gaming OC dan ook best interessant: je bespaart wat geld en merkt er in de praktijk weinig van. De grote uitdaging voor Gigabyte is de nog goedkopere Founders Edition van Nvidia. De Gaming OC presteert beter, maar de Founders is ook prima en goedkoper mits verkrijgbaar. Gigabyte heeft het voordeel dat het een extra jaar garantie biedt, fans met RGB heeft en wél in allerlei winkels ligt. 

Geïnteresseerd?

Gigabyte GeForce RTX 4090 Gaming OC 
Fantastisch
Conclusie

De Gigabyte GeForce RTX 4090 Gaming OC is een interessante optie voor degenen die op zoek zijn naar een middenklasse RTX 4090-uitvoering. Ondanks zijn beperkte overklok en minder chique uitstraling dan sommige concurrenten, biedt hij goede prestaties en een forse koeling. Hoewel er weinig prestatieverschil is met de goedkopere Founders Edition van Nvidia, heeft Gigabyte het voordeel van een extra jaar garantie en fans met RGB, en hij gemakkelijker verkrijgbaar in verschillende winkels.

Plus- en minpunten
  • Uitstekende koeling 
  • Extra jaar garantie 
  • Niet de allerstilste 

 

MSI GeForce RTX 4090 Suprim Liquid 

De MSI GeForce RTX 4090 Suprim Liquid is de vreemde eend in de bijt, want deze kaart wordt geleverd met ingebouwde waterkoeling. Dat maakt de kaart zelf compacter, maar je moet wel ruimte hebben voor een 240mm-radiator. MSI scoort punten met het design, want dat is prachtig. Een watergekoelde kaart heeft in de regel een hoop koelpotentieel en hij blijft in onze tests ook nog eens goed stil. Maar de meerwaarde kan nog groter zijn: de externe radiator zorgt ervoor dat je de bijna 450 watt aan hitte direct uit je computer kast kunt voeren, mits je kast er dus plek voor heeft. Afhankelijk van je behuizing kan de winst dus nog groter zijn. Het is afwachten hoe goed leverbaar hij wordt, want vooralsnog hebben we hem niet in winkels in de Benelux gezien. 

Geïnteresseerd?

MSI GeForce RTX 4090 Suprim Liquid 
Fantastisch
Conclusie

De MSI GeForce RTX 4090 Suprim Liquid is een interessante optie voor degenen die op zoek zijn naar een watergekoelde kaart. Het slimme design en de ingebouwde waterkoeling maken de kaart compacter en bieden veel koelpotentieel, terwijl hij ook stil blijft tijdens tests. De externe radiator biedt de mogelijkheid om de warmte direct uit de kast te voeren, waardoor de winst nog groter kan zijn, afhankelijk van de behuizing. Het is echter afwachten hoe goed leverbaar deze kaart wordt, aangezien hij nog niet in de winkels in de Benelux is gezien.

Plus- en minpunten
  • Erg stil 
  • Efficiënte koeling 
  • Unieke voordelen waterkoeling 
  • Beschikbaarheid 
  • Vermoedelijk hoge prijs 

 

MSI GeForce RTX 4090 SUPRIM X 

De Suprim X van MSI is een indrukwekkende kaart met een grote koeler, drie fans, een flinke dosis extra verlichting en grijszilveren kleurstelling. Vergeleken met de andere vier is hij niet opvallend groot of klein, maar vergeleken met praktisch elke videokaart van de laatste tien jaar is het een gigant. Wat koeling betreft valt de Suprim X een beetje in het midden van deze test. Hij is een stuk stiller dan de Gigabyte-kaart, maar iets minder koel, iets luider dan de ROG Strix bij vergelijkbare koeling en iets koeler dan de Founders Edition bij een vergelijkbare geluidsproductie. Hij valt echter wel op als de snelste kaart in deze vergelijking – zij het nipt. In de praktijk merk je dat enkele extra frame niet, maar in een vergelijking met kleine verschillen helpen alle beetjes. De vraag is hoe de prijs gaat uitpakken, want momenteel ligt de Suprim X in de schappen voor ca. 2900 euro, ruim boven de adviesprijs (de prijs waarbij wij hem een redelijke koop achten). Liefhebbers doen er verstandig aan dit even aan te kijken. 

Geïnteresseerd?

MSI GeForce RTX 4090 SUPRIM X 
Fantastisch
Conclusie

De MSI Suprim X is een indrukwekkende kaart met een grote koeler, drie fans en een flinke dosis extra verlichting en een grijszilveren kleurstelling. Hoewel hij niet opvallend groot of klein is in vergelijking met andere kaarten in deze test, is het nog steeds een gigant in vergelijking met videokaarten van de afgelopen tien jaar. Qua koeling presteert hij gemiddeld in vergelijking met andere kaarten in deze test, maar hij valt wel op als de snelste kaart. De vraag is hoe de prijs zal uitpakken, aangezien hij momenteel boven de adviesprijs in de schappen ligt. Liefhebbers moeten dus wel even goed nadenken voordat ze deze kaart kopen.

Plus- en minpunten
  • Nipt de snelste van de vijf 
  • Goede efficiëntie
  • Meerprijs

 

ASUS ROG Strix GeForce RTX 4090 OC 

Elke nieuwe generatie high-end videochips die op de markt komt gaat gepaard met een nieuwe ASUS ROG Strix-uitvoering. En eigenlijk doen ze elk jaar hetzelfde: een extreem grote, dikke, opvallende koeler bouwen die zelfs naast vier andere XXL-koeloplossingen er nog uit weet te springen. De ROG Strix is nóg groter, nóg dikker en met zijn blauwrode kleurstelling nóg gekker. Let wel op: je moet een extreem grote behuizing hebben om deze te laten passen. 

Smaak is subjectief, dus daar laten we ons niet over uit. Prestaties zijn juist een stuk concreter en op dat vlak scoort deze ASUS ROG-kaart gewoon uitstekend. Hij blijft uitstekend koel en is ook duidelijk de stilste van de luchtgekoelde kaarten. 

Zoals elke generatie is de prijs het grootste nadeel, want je betaalt een forse premium bovenop een al enorm prijzig basismodel. Aangezien de Founders Edition al uitstekend werkt, moet je je afvragen of je zo veel meer wilt betalen voor deze overtreffende stap, al vermoeden we dat de doelgroep daar wellicht niet wakker van ligt. 

Geïnteresseerd?

ASUS ROG Strix GeForce RTX 4090 OC 
Fantastisch
Conclusie

Plus- en minpunten
  • Erg stil 
  • De meest efficiënte koeler 
  • Bouwkwaliteit en afwerking 
  • Extreem hoge meerprijs 

 

Conclusie 

De Nvidia GeForce RTX 4090 maakt indruk. Wat prestaties betreft, is er geen alternatief voor en het gat met de top van de vorige generatie is zo groot dat iedereen die louter om prestaties geeft er niet omheen kan. De prijs is echter hoog, en ook het stroomverbruik, waardoor het voor de gemiddelde gamer of videobewerker wachten is op goedkopere versies. Voor hen is deze kaart een interessant kijkje in de toekomst. Als die goedkopere varianten net zo’n indrukwekkende sprong maken als dit topmodel, dan worden pc’s daadwerkelijk een stuk krachtiger. Maar voor ongeduldige liefhebbers van het beste is dit de ultieme kaart van het moment en dat blijft vermoedelijk nog wel een tijdje zo. 

Productnaam ASUS ROG Strix GeForce RTX 4090 OCNvidia GeForce RTX 4090 Founders EditionGigabyte GeForce RTX 4090 Gaming OCMSI GeForce RTX 4090 SUPRIM XMSI GeForce RTX 4090 SUPRIM Liquid
Oordeel54,54,54,54,5
Prijs€ 2549,-€ 1959,-€ 2149,-€ 2249,-Onbekend
Afmetingen358 × 140 × 70 mm304 × 137 × 61 mm340 × 150 × 75 mm336 × 142 × 78 mm280 × 78 × 43 mm*
Totaal aantal ventilatoren32333
RGB-verlichtingJaNeeJaJaJa
Dual-BIOSJaNeeJaJaJa
Beeldaansluitingen3x DP 1.4, 2x HDMI 2.13x DP 1.4, 1x HDMI 2.13x DP 1.4, 1x HDMI 2.13x DP 1.4, 1x HDMI 2.13x DP 1.4, 1x HDMI 2.1
Stroomconnector16-pin 12VHPWR16-pin 12VHPWR16-pin 12VHPWR16-pin 12VHPWR16-pin 12VHPWR
Geheugen24 GB GDDR6X24 GB GDDR6X24 GB GDDR6X24 GB GDDR6X24 GB GDDR6X
Core kloksnelheid2764 MHz2685 MHz2768 MHz2805 MHz2739 MHz
Geheugenkloksnelheid2626 MHz2626 MHz2626 MHz2626 MHz2626 MHz
Gpu-temperatuur61,2 °C65,3 °C59,6 °C62,9 °C56,3 °C
Hotspot-temperatuur70,1 °C74,5 °C67,2 °C70,5 °C67,7 °C
Geheugentemperatuur64,7 °C73,9 °C58,3 °C64,8 °C74,3 °C
Geluidsniveau40 dB(A)42.1 dB(A)44.2 dB(A)42.8 dB(A)40.3 dB(A)
Energieverbruik444 watt425 watt429 watt429 watt444 watt
Dirt 5 - 4K-prestaties184 FPS182 FPS184 FPS185 FPS183 FPS
World War Z - 4K-prestaties300 FPS291 FPS299 FPS302 FPS297 FPS
Dying Light 2 - 4K-prestaties112 FPS110 FPS112 FPS113 FPS112 FPS
Garantie3 jaar3 jaar4 jaar3 jaar3 jaar
Meegeleverde accessoiresGpu-houder-Gpu-houderGpu-houder, muismatmuismat

 * let op: 240mm-radiatorpositie vereist

▼ Volgende artikel
Borax: het middel dat je in huis wilt hebben
© JCM - stock.adobe.com
Huis

Borax: het middel dat je in huis wilt hebben

Borax (boorzuurpoeder in het Nederlands) is een natuurlijk en veelzijdig poeder. Het is biologisch afbreekbaar, bevat geen chemische stoffen en is geschikt voor uiteenlopende toepassingen. Zeven schoonmaakklussen waar je dit wondermiddel allemaal voor kunt gebruiken.

Dit artikel in het kort: • Boorzuurpoeder is een natuurlijk mineraal dat wordt gewonnen uit droogstaande zoutmeren. • Toepassingen: allesreiniger, ontvetter, tapijtreiniger, onkruidverdelger, vuilnisbakreinigerwasmiddel, zilverpoets en wasmiddel. • Gebruik handschoenen bij het schoonmaken, want het kan huid en ogen irriteren.

Lees ook: 10x (goedkoop!) je huis schoon met soda, groene zeep en azijn

Wat is boorzuurpoeder?

Boorzuurpoeder, ook wel borax, natriumtetraboraat of dinatriumtetraboraat, wordt gewonnen uit droogstaande zoutmeren. Het mineraal heeft een poedervorm en is gemakkelijk op te lossen in water. Het lijkt op soda, maar is nóg effectiever. Met boorzuurpoeder kun je afscheid nemen van talloze schoonmaakflessen, want het vervangt meerdere producten in je keukenkastje.

VEILIG GEBRUIK VAN BORAX Hoewel boorzuurpoeder een natuurlijk middel is, kan het huid- en oogirritatie veroorzaken. Gebruik daarom altijd handschoenen en spoel oppervlakken grondig na met schoon water. Houd het buiten bereik van kinderen en huisdieren.

Allesreiniger

Maak eenvoudig een krachtige allesreiniger door één eetlepel boorzuurpoeder te mengen met warm water. Giet het mengsel in een sprayflacon en gebruik het om je badkamer, keuken, vloer en meubels schoon te maken. Voor hardnekkige aanslag in het toilet strooi je een kopje boorzuurpoeder in de pot. Laat het intrekken, borstel na en spoel door.

©Brian Jackson

Ontvetten

Boorzuurpoeder werkt ook als een krachtige ontvetter en is dus ideaal om vet en olie te verwijderen. Meng daarvoor het boorzuurpoeder met warm water en maak met het mengsel de oven, het rooster van de barbecue en keukenapparatuur schoon.

Tapijt reinigen

Heb je een mooi tapijt, maar is het door de jaren heen wat minder mooi geworden? Verwijder vlekken uit je tapijt door een mengsel te maken van gelijke delen boorzuurpoeder, warm water en een drupje afwasmiddel. Spray dit op de vlek, laat een uur intrekken en dep daarna met een natte doek. Zuig de restjes op voor een schoon resultaat.

©Andrey Popov

Onkruid verdelgen

Boorzuurpoeder is ook een ideaal middel tegen onkruid. Het doodt effectief onkruid. Het is wel verstandig om maar een kleine hoeveelheid van het poeder op onkruid te strooien. Te veel poeder kan ook andere planten in je tuin laten afsterven.

De vuilnisbak reinigen

Maden, nare geuren of schimmel in je vuilnisbak? Gebruik dan boorzuurpoeder om de vuilnisbak schoon te maken. Je maakt een mengsel van het poeder en warm water en maakt hiermee de vuilnisbak schoon. Het verwijdert vuil, vet en vieze geurtjes.

Zilverpoets

Dof zilveren bestek of sieraden? Breng ze weer tot leven door ze te laten weken in een oplossing van water en boorzuurpoeder. Na het weken spoel je het af en poets je het met een zachte doek weer op. Je sieraden of bestek stralen weer als nieuw.

Wasmiddel

Voor frissere, helderdere was voeg je een half kopje boorzuurpoeder toe aan de wasbeurt. Voor hardnekkige vlekken zou je – op eigen risico — je 'laundry stripping' proberen: laat kleding weken in heet water met een mengsel van soda, boorzuurpoeder en wasmiddel. Spoel goed uit en was de kleding met de wasmachine zonder wasmiddel.

▼ Volgende artikel
Klassieke spellen herbeleven: alles wat je nodig hebt om te starten
© Matthieu TUFFET
Huis

Klassieke spellen herbeleven: alles wat je nodig hebt om te starten

Met emulators kun je oude games, bijvoorbeeld uit het tijdperk van Atari, weer tot leven wekken. Hoe werkt het? Wat mag je wel en niet met een emulator? Lees verder en ontdek het.

In dit artikel laten we zien hoe je oude games speelt met emulators en wat alternatieven zijn: • Speel klassieke games met DOSBox, RetroPie, of RetroArch • Maak je eigen emulatorsysteem met een Raspberry Pi en RetroPie • Ontdek manieren om games legaal te spelen • Gebruik de compatibiliteitsmodus in Windows voor oude spellen • Speel mobiele games op je computer via Telefoonkoppeling of installeer BlueStacks

Ook interessant: Emulator op je smartphone? Zo maak je legale back-ups van je games

Misschien kun je je de tijd van de nostalgische computergames nog goed herinneren. Mogelijk speelde je ze op een Atari- of Commodore-machine. Helaas raken sommige games in de vergetelheid. Met een emulator kun je deze oude tijden opnieuw beleven. Een emulator bootst de omgeving na waarvoor de game oorspronkelijk is ontwikkeld. Zo speel je bijvoorbeeld met een emulator een spel binnen Windows, terwijl dat oorspronkelijk is gemaakt voor Atari. Met de juiste emulator speel je games voor platforms uit het verleden.

Het spelen van oude games is overigens bijzonder populair. Er bestaat een grote groep enthousiaste gebruikers en er zijn verschillende emulators beschikbaar. Ook grote partijen zijn flink aan de slag gegaan met emulators. Een goed voorbeeld hiervan zijn de emulators die je vindt bij de Nintendo Switch. Op dit platform kun je een grote hoeveelheid games uit het verleden spelen, voor onder meer de NES- en SNES-consoles.

Met een emulator speel je games uit het verleden.

Regelgeving

Ga je met een emulator aan de slag, dan is het belangrijk dat je op de hoogte bent van de spelregels. Je mag een emulator in de meeste gevallen zonder problemen gebruiken. Uiteraard heb je ook de game nodig die je wilt spelen. Hiervoor geldt dat je deze legaal in je bezit moet hebben.

Op internet zwerven talloze games rond, maar let er hierbij op dat je de rechten hebt om de individuele games te spelen. Dat betekent vaak dat je de game moet hebben aangeschaft. Het zomaar downloaden en installeren van een ROM-bestand zonder dat je hiervan eigenaar bent en nooit voor de game hebt betaald, is in veel gevallen illegaal.

ROM’s

De spellen zelf worden in de emulatorwereld aangeduid met ROM, een afkorting van Read Only Memory. Een ROM verwijst naar de tijd waarin spellen hoofdzakelijk werden gedistribueerd via spelcartridges. Om een spel te spelen, heb je twee onderdelen nodig: een emulator en een ROM. Voor de ROM moet je zelf zorgen, waarbij je uiteraard rekening houdt met de regelgeving. Er bestaan verschillende ROM’s, waaronder voor homebrew-games. Dit zijn spellen die niet door grote speluitgeverijen zijn gemaakt, maar door de community.

Erop en eraf

Zodra je je verdiept in emulators, valt het je vast op dat sommige emulators na enige tijd verdwijnen. Vaak gaat het hierbij om emulators waarmee je (ook) ROM’s van speluitgeverijen kunt spelen. Ontwikkelaars worden regelmatig gedwongen om hun emulators offline te halen. In andere gevallen wordt het de ontwikkelaars zelf te heet onder de voeten en halen zij hun emulator voortijdig offline.

Oude games

Ben je op zoek naar een specifiek spel uit het DOS-tijdperk? Vaak zijn deze games niet meer eenvoudig te krijgen. Via The Internet Archive is er nog steeds de kans dat je deze game wel kunt spelen. Je maakt hiervoor gebruik van de bibliotheek met MS-DOS-software. Er zijn collecties met MS-DOS-games en met klassieke computergames. Helaas is de website van The Internet Archive regelmatig niet bereikbaar. De kans is dan ook aanwezig dat je niet op elk moment van de dag een spel kunt spelen.

DOSBox

Heb je goede herinneringen aan de games die je op een MS-DOS-computer speelde? Heel veel software werkt niet meer naar behoren op nieuwere systemen. Met een DOS-emulator kun je alsnog oude software gebruiken. DOSBox maakt een afgeschermde omgeving waarin de klassieke DOS-instellingen worden nagebootst. Het is geen plug-and-playomgeving, dus moet je zelf nog enkele stappen uitvoeren om het geheel werkend te krijgen.

Zorg dat je op de website van de makers de nieuwste versie binnenhaalt. Kies voor Windows door Win32 installer. Installeer DOSBox nu in een aparte map. Deze mag je zelf kiezen. Maak bijvoorbeeld de map aan C:\DOSBox. Maak een andere map aan voor de spellen die je hebt en graag wilt spelen, bijvoorbeeld C:\Games. Voor elk spel maak je vervolgens daarin een eigen map aan. Het resultaat hiervan is bijvoorbeeld C:\Games\Spel1, C:\Games\Spel2, C:\Games\Spel3. Nu is het tijd om je spellen te verzamelen en deze een voor een naar de zojuist gemaakt spelmappen te kopiëren.

DOSBox emuleert een klassieke DOS-omgeving.

Spel starten

Open nu de map C:\Dosbox (dus waarin je DOSBox hebt geïnstalleerd) en dubbelklik op Dosbox.exe. In het venster geef je vervolgens aan waar DOSBox de oude spellen kan vinden. Gebruik hiervoor de opdracht Mount C C:\Games. Druk op Enter. Je keert hierna weer terug naar de opdrachtprompt.

Schakel nu over naar de locatie met de spellen. Typ hiervoor C:. Druk op Enter. Om een spel te spelen, laat je DOSBox de map openen waarin de game zich bevindt. Typ hiervoor Cd Spel1, om de submap Spel1 te openen. Druk op Enter. Typ tot slot de naam van het uitvoerbaar bestand (exe-bestand) om het spel te openen en de games te spelen.

Laat DOSBox weten waar de games zijn te vinden.

Compatibiliteitsmodus

Heb je nog een oude game liggen, maar krijg je deze op je relatief nieuwe Windows 10- of Windows 11-computer met geen mogelijkheid aan de praat? Controleer eerst of je het programma kunt gebruiken met de compatibiliteitsmodus. Via dit onderdeel in Windows kun je een aantal variabelen opgeven en situaties uit het verleden nabootsen. Mogelijk werkt het programma hierna wel naar behoren.

Klik met de rechtermuisknop op het programma en kies Eigenschappen. Open de tab Compatibiliteit. Kies Dit programma uitvoeren in compatibiliteitsmodus voor en kies vervolgens het gewenste besturingssysteem, bijvoorbeeld Windows 7. In het vak Instellingen kun je aanvullende gegevens opgeven, bijvoorbeeld Optimalisaties voor volledig scherm uitschakelen of Dit programma als Administrator uitvoeren. Deze opties vergroten de kans dat de software alsnog werkt.

Gebruik de compatibiliteitsmodus van Windows voor oude games.

Dol op de games van weleer?

Bij bol vind je klassieke consoloes

RetroPie

Heb je de smaak te pakken gekregen? Bouw dan je eigen emulator! Een goed platform hiervoor een Raspberry Pi, in combinatie met RetroPie. Online vindt je verschillende kant-en-klare kits, maar je kunt ook zelf een emulator bouwen. Gebruik hiervoor bij voorkeur een Raspberry Pi 4. Kies bovendien voor een microSD-kaart van minstens 8 GB. Hoe groter de opslag, hoe meer games je kunt opslaan. Verder is een spelcontroller uiteraard ook van belang.

Op de website van RetroPie lees je verder welke onderdelen je nodig hebt. Ook kun je hier de recentste versie van de emulator downloaden. Ga je aan de slag met RetroPie op Raspberry Pi, dan vind je op de website ook de stappen voor deze installatie. Houd er rekening mee dat RetroPie niet compatibel is met de Bullseye-versie van Raspberry Pi.

Een meer recent en gedetailleerder stappenplan vind je op deze webpagina. De maker baseert zich hierbij op een handmatige installatie op Raspberry Pi 5-hardware.

Met RetroPie en Raspberry Pi kun je een eigen emulator bouwen.

Games downloaden

Op www.gog.com (een afkorting van Good Old Games) vind je een flinke hoeveelheid klassieke games. Voor een groot deel van de spellen wordt een bijdrage gevraagd, maar met wat zoeken vind je ook een ruimte hoeveelheid gratis games. Klik op Store: je opent hiermee de volledige spelcollectie. In het menu links plaats je een vinkje bij Show only free games. In de sectie Genres kies je je favoriete spelgenre.

Online vind je een flinke hoeveelheid speelbare klassieke games.

RetroArch

Een interessante emulator met veel aanpassingsmogelijkheden is RetroArch. Je kunt deze emulator gebruiken binnen Windows, maar interessant is dat de makers ook ondersteuning hebben ingebouwd voor andere platformen. Zo draait RetroArch ook op iOS en Android en op spelconsoles zoals de PlayStation en Nintendo Switch. Via deze website vind je het complete overzicht.

Net als bij de andere emulators, moet je ook deze wel goed instellen. Het programma is opgebouwd uit acht tabbladen. Via het onderdeel Hoofdmenu heb je controle over de games en andere programma’s die je wilt gebruiken. Zorg ervoor dat je de nieuwste en meest complete bestanden hebt. Kies in Hoofdmenu voor Online Updater. De werking is van RetroArch is gebaseerd op cores. Een core kun je beschouwen als een specifieke emulator die draait binnen de RetroArch-omgeving. Dit geeft je meteen de vrijheid om te kiezen welke emulator (en daarmee cores) je installeert.

De meeste emulators kosten het nodige instelwerk.

Wat je nodig hebt

Om RetroArch te laten werken, heb je een aantal zaken nodig. Je moet natuurlijk zelf beschikken over de games die je wilt spelen. Het gaat hier om de ROM’s waarover je eerder in dit artikel hebt gelezen. Je zorgt ervoor dat je een aparte map maakt (bijvoorbeeld Games) waarin je deze spellen plaatst.

Verder heb je voor RetroArch een zogeheten BIOS-bestand nodig. BIOS-bestanden mogen niet worden gedeeld, dus deze moet je zelf op een legale manier regelen. Hierna richt je de RetroArch-omgeving verder in. Daarbij is het belangrijk dat je ook de bediening (bijvoorbeeld met een toetsenbord of nog beter: met een gamecontroller) correct instelt. Lees hiervoor dit duidelijke stappenplan met verdere uitleg.

Telefoonkoppeling

Speel je vaak spellen op je telefoon en wil je deze graag ook op een computer spelen? Dan kun je een emulator gebruiken, of slim gebruikmaken van het onderdeel Telefoonkoppeling dat je in Windows 11 vindt. Hoewel dit technisch gezien geen emulator is, stelt de functie je wel in staat om games van je telefoon binnen Windows te gebruiken.

Open Startmenu en typ Telefoonkoppeling. Volg de stappen van de wizard om je telefoon te koppelen. Het hoofdvenster van Telefoonkoppeling is opgebouwd uit meerdere tabbladen. Kies voor de tab Apps. Hier zie je een overzicht van recent gebruikte apps, bijvoorbeeld mobiele games die je hebt gespeeld. Klik op Telefoonscherm openen en zorg ervoor dat de telefoon is ontgrendeld. Het scherm van de telefoon wordt gespiegeld en alle apps zijn beschikbaar om op je computer te gebruiken.

Android-games (en apps) via je eigen telefoon en Windows spelen.

Favorieten

Via het venster van Telefoonkoppeling kun je ook veelgebruikte games makkelijk toegankelijk maken: voeg ze toe aan de sectie Favorieten. Ga naar de sectie Alle apps. Versleep vervolgens de favoriete apps naar het eerdergenoemde vak en laat ze hierboven los. Voortaan kun je de game direct starten vanuit het venster van Telefoonkoppeling.

BlueStacks

Wil je liever een volwaardige Android-omgeving emuleren en is het in Windows 11 ingebouwde Telefoonkoppeling niet voldoende? Dan kun je ook een Android-emulator voor Windows overwegen. Goed voorbeeld hiervan is BlueStacks. Let tijdens de installatie wel goed op en voorkom dat er ongevraagd extra programma’s worden meegeïnstalleerd.

Prettig aan BlueStacks is de uitgebreide ondersteuning van spelcontrollers. Zo kun je onder meer een PlayStation- of Xbox-controller aan de computer koppelen en BlueStacks automatisch de het juiste model laten detecteren. De spelbesturing in de game wordt vervolgens automatisch aangepast aan de gebruikte controller. Ook heb je voor BlueStacks niet een al te krachtige computer nodig. De emulator draait al met 4 GB intern geheugen en slechts 5 GB vrije schijfruimte. Mogelijk heb je nog een oude computer over, die je specifiek voor de emulator kunt inrichten.

Onlinespellen spelen

Een emulator geeft je de meeste vrijheid bij het spelen van games uit vervlogen tijden of voor platforms die je niet meer tot je beschikking hebt. Zoals je hebt gelezen, vraagt het instellen van een emulator wel de nodige tijd en aandacht. In plaats van een lokale emulator kun je ook gebruikmaken van de verschillende online-emulators die inmiddels beschikbaar zijn. Dit scheelt je het instelwerk en vooral van casual gaming zijn online emulators een aantrekkelijk alternatief.

Op www.playretrogames.online vind je een grote collectie games die je via de browser kunt spelen. Boven in de menubalk vind je een overzicht van games en platformen waarop ze zijn uitgebracht. Klik op een game en kies Play Now om de game direct te spelen. Aan het begin van elke game vind je instructies over de bediening, die vaak is afgestemd op het gebruik van een spelcontroller. Je kunt de games ook beeldvullend spelen.

Online spelen zonder een lokale emulator.