Overweeg je een nieuwe 14de Generatie Intel-cpu, dan wil je daar een passend moederbord bij. Voor de high-end-cpu’s met het K-achtervoegsel, zoals de i5-14600K, i7-14700K en de i9-14900K betekent dat een Socket 1700-moederbord met een Z-voorvoegsel. Wij hebben 12 nieuwe modellen getest die direct uit de doos compatibel zijn met deze cpu’s. Wat zijn nu de verschillen, en vooral: wat heb je écht nodig?

De 14de generatie Intel Core-processor maakt gebruik van dezelfde Socket LGA 1700 als de 12de en 13de generaties. Dat is uitzonderlijk, want Intel heeft al jaren de gewoonte om elke twee generaties een nieuwe socket uit te brengen waarmee ze je verplichten ook een nieuw moederbord te kopen. In theorie kun je dus prima een huidig Z690- of Z790-moederbord gebruiken voor je nieuwe Intel-cpu. Mits jouw moederbord een BIOS-update heeft waarbij ondersteuning voor de 14de generatie vermeld staat en je het geen probleem vindt het BIOS even te updaten. Als is het updaten van het BIOS sowieso verstandig om te doen voor de prestaties en stabiliteit van je computer. En, in tegenstelling tot een aantal jaar geleden, is het ook niet meer zo lastig en risicovol. Veel borden bieden de optie om het BIOS te updaten zonder dat je een cpu of werkgeheugen installeert, maar niet allemaal.

Voor gebruikers van een 14de generatie-cpu die dat liever niet doen, is de Z790-refresh-lijn gelanceerd. De refresh-borden in deze test werken dus direct uit de doos goed met de nieuwste cpu’s.

Wat is er nieuw?

De naam Z790-refresh geeft al aan dat we vanuit de Intel-chipset zelf niet al te veel nieuws hoeven te verwachten. Intel richt zich zelfs maar op één onderwerp: wifi 7 is nu de nieuwe standaard, daar waar dat vorig jaar nog wifi 6E was. Buiten dat wifi 7 verder nog zeldzaam is en lang niet iedereen wifi gebruikt op de desktop-pc, is het ook geen garantie dat elk moederbord ook echt wifi 7 heeft. Geen bijster overtuigend argument dus. Dat wil echter niet zeggen dat de nieuwe borden niet interessant zijn, want hoewel de chipset zelf niets nieuws brengt, hebben de drie grote moederbordfabrikanten wel het een en ander toegevoegd. Zo zien we veel aandacht voor praktisch gemak, bijvoorbeeld doordat de installatie van M.2-ssd’s hier en daar volledig zonder schroevendraaier kan, de ouderwetste losse IO-shields zien we zelden meer en ook kwalitatief zijn de borden in het hogere segment beter dan enkele jaren terug. Sterker nog, instapborden zijn vaak kwalitatief beter dan high-endborden van een paar generaties geleden.

De keerzijde daarvan is de prijs, want ook de instapborden zijn inmiddels duurder geworden dan high-endborden van een paar generaties geleden. Tel daar wat inflatie bij op en het feit dat (high-end-)desktop-pc’s meer en meer niche worden, maakt dat we praten over prijzige producten. Maar voor zowel pc-liefhebbers, gamers als creatieve professionals gaat er toch weinig boven een krachtige pc met een kwalitatief goed moederbord en dit zijn dan ook de doelgroepen waar wij deze borden voor testen. Wil je minder uitgeven, dan zijn er goedkopere chipsets op de markt voor lager gepositioneerde cpu’s.

Let op de mogelijkheden

Slechte moederborden bestaan eigenlijk niet meer, dus een moederbord moet vooral goed bij je eisen passen. Daarom moet je goed letten op de eigenschappen, en in het bijzonder op de aansluitingen. In onze adviezen wegen we alle aansluitingen en mogelijkheden mee, maar elke gebruiker is uniek en het is dan ook cruciaal dat je zelf bepaalt wat jij denkt nodig te hebben. Hoeveel M.2-ssd’s verwacht je nodig te hebben? Hoeveel usb-poorten heb je voor jouw hardware nodig? En hoe snel moeten die zijn? Of wil je wellicht extreme overklokmogelijkheden? De stroomvoorziening moet voldoen voor jouw cpu, iets wat voor de geteste borden een gegeven is, maar zeker niet telt voor alle refresh-borden. Uiteindelijk kom je zo tot het beste moederbord voor jou. Houd daarbij ook rekening met eventuele wensen in de toekomst, maar een veel duurder moederbord kopen dan een model dat ruimschoots aan jouw eisen voldoet heeft weinig zin. Als je graag iets meer wil betalen voor een andere uitstraling, of een merkvoorkeur hebt, dan kan dat zeker, maar onthoud dat zodra de eisen voldoen, een moederbord van 600 euro jouw pc niet sneller maakt dan een van 350 euro.

Alle fabrikanten kiezen hun line-up aardig uit, zo beginnen ze met een bepaalde set mogelijkheden voor het goedkoopste model en voegen duurdere modellen daar steeds wat aan toe. Daarom bespreken we voor de overzichtelijkheid de moederborden per fabrikant met de focus op wat het model erboven extra toevoegt.

ASUS TUF Gaming Z790-Pro Wifi

De TUF Gaming-line-up van ASUS heeft de nodige stappen gemaakt sinds de introductie enkele jaren geleden. Het zijn weliswaar instappers voor de Z790-chipset, maar technisch gezien krijg je hier meer moederbord voor dan bij menig high-endbord van enkele jaren geleden. Zo krijg je drie M.2-sloten, zeven fan-headers, drie aRGB-headers, twee interne usb2.0-headers, één usb3.0-header en één usb-c-header met een snelheid van 20 Gbit/s voor het voorpaneel van je pc. Achterop krijg je acht usb-poorten, inclusief weer zo’n snelle 20Gbit/s-versie, degelijke audio-aansluiting met optische uitgang en een 2,5Gbit/s-netwerkaansluiting.

De stroomvoorziening voor je processor komt via zestien 60A-powerstages met stevige heatsinks erbovenop. Daarmee is het ruim voldoende zelfs voor de meest high-end Intel Core i9-14900K. Gecombineerd met het traditioneel fijne en uitvoerige BIOS van ASUS en wat handige praktische zaken zoals een knop om de videokaart gemakkelijk los te koppelen, is de TUF een keurige en redelijk complete basis voor een mid-range- of high-end-game- of creatieve pc. Al zijn er ook zeker punten waar je over na moet denken. Zo is dit het enige bord in deze test waar wifi 6E in plaats van wifi 7 op zit. Verder ondersteunen de M.2-sloten maximaal PCIe-gen4-ssd’s en ontbreken hobbymogelijkheden zoals fysieke knoppen en een schermpje voor probleemdiagnose.

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Strix Z790-A Wifi II

De stap boven de TUF Gaming is de Strix Z790-A, een bord dat in eerste instantie opvalt met zijn witte heatsinks en andere witte details. Daarmee richt ASUS zich direct op een doelgroep die de uitstraling van hun moederbord en complete build belangrijk vindt.

Qua mogelijkheden gaat het bord ook een stapje verder. Zo krijg je bovenop alles dat de TUF heeft maar liefst vijf M.2-ssd-sloten, allen voorzien van een heatsink. Ook is de stroomvoorziening wat opgevoerd en is de Strix Z790-A achterop wat completer, met onder andere twaalf usb-poorten en wifi 7. Dat maakt de Z790-A een net wat completer en wat upgradebestendiger bord dan de TUF, zij het zonder de hobbymogelijkheden als een schermpje voor foutcodes en fysieke knoppen. Je betaalt hier wel meer voor. Het is die forse meerprijs die ons dwarszit, want voor die 450 euro meer had ASUS wel een gen5-ssd-slot of hobbymogelijkheden mogen toevoegen.

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Strix Z790-E Wifi II

De ASUS ROG Strix Z790-E Wifi II heeft maar een marginaal andere naam (de A verandert in een E), maar het is een functioneel flink uitgebreider product. Iets wat deels verraden wordt door de indrukwekkendere uitstraling, maar ook de flink hogere prijs.

De Z790-E is het eerste ASUS Z790-refresh-bord waarop we een M.2-ssd-slot van de 5de generatie terugvinden, een schermpje voor foutcodes en fysieke knoppen voor hobbyisten die hun moederbord buiten hun behuizing gebruiken. Ook is een tweede interne usb3.0-header aanwezig voor behuizingen met vier usb3.0-poorten op de kast zelf. Het is ook het enige bord met drie interne usb2.0-headers die vaak worden gebruikt door RGB-verlichting en waterkoelers met verlichting. Daar zal niet iedereen veel waarde aan hechten, maar luxere borden zijn per definitie al nicheproducten.

Achterop vinden we wederom twaalf usb-poorten, maar hier zijn ze allemaal 10 Gbit/s of sneller en ook de stroomvoorziening heeft een flinke upgrade gekregen. Achttien 110A-powerstages gecombineerd met de hobbymogelijkheden maakt de Z790-E ook erg geschikt om serieus mee te overklokken. Knutselen met je moederbord moet ook wel echt je hobby zijn, want met een prijs van bijna 600 euro is de Z790-E te duur voor reguliere gebruikers. 

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Maximus Z790 Dark Hero

Het vlaggenschip van ASUS is de Dark Hero, een bord met een uitstraling die die naam eer aan doet. Elk jaar komt ASUS met een nieuwe (Dark) Hero, en elke keer weten ze er visueel weer wat indrukwekkends van te maken.

Toch staat de Dark Hero onder druk. Traditioneel was dit het model waarbij je alle hobbymogelijkheden kreeg, maar die vinden we inmiddels op ook de Strix Z790-E, wat de Dark Hero echt een nichebord maakt. Wel krijg je thunderbolt-aansluitingen die alleen interessant zijn als je ook externe thunderbolt-opslag gebruikt en extra aansluitingen voor aangepaste waterloopsystemen. Aangezien dat laatste sowieso al een prijzige hobby is, valt een (stevige) meerprijs voor een moederbord dan vaak ook nog wel te overzien.

Ook overklokkers krijgen op de Dark Hero net nog wat meer mogelijkheden, een nog zwaardere stroomvoorziening en een metalen backplate, wat fijn is als je dagelijks met je moederbord aan het spelen bent.

Het blijven drie redelijk beperkte niches waarvoor dit bord ideaal is, en wat de forse prijs kan verantwoorden. Wel is het jammer dat ASUS voor dit bedrag net niet al het denkbare toegevoegd heeft: zo had een 10Gbit/s-netwerkaansluiting het plaatje helemaal compleet gemaakt.

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Maximus Z790 Formula

Pak de Dark Hero, verf hem wit, en voeg nog één of twee kleine extraatjes toe en je hebt de Z790 Formula. We zien marginale verschillen, zo zit op dit bord een 5Gbit/s-netwerkaansluiting, maar dat vinden we maar een beperkte upgrade. Ook is de stroomvoorziening nog iets zwaarder, maar voorgaande modellen waren al zo extreem overkill dat eigenlijk compleet nutteloos is.

Toch krijg je wel wat extra’s, zo zit er op de stroomvoorziening een waterblok waarmee je, als je voor een custom loop gaat, wel wat moois (en nóg koeler) kan maken. Nodig is het zeker niet, maar dit soort producten zijn al zo prijzig dat het bestaansrecht van deze borden louter gebaseerd is op het op een opvallende manier aanspreken van de hobbyist.

De extra’s maken de Formula natuurlijk ook weer wat duurder en daarmee is dit bord absoluut uitgesloten voor de massa. Maar voor de doelgroep die de Dark Hero al overwoog, is het geen heel grote stap als je toevallig voor een witte kleurstelling gaat, of het waterblok wilde hebben; dat kost tenslotte los al snel 100 euro of meer.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Z790 Aorus Elite X Wifi7

We keren terug naar een breed interessant bord: de Z790 Aorus Elite X, de instapper van Gigabyte in de Z790-refreshreeks. En ook dit bord laat zien dat je geen 700 euro uit hoeft te geven voor een degelijk moederbord voor elke denkbare 14de generatie-processor dankzij zestien 90A-powerstages met heatsinks.

Het bord heeft vier M.2-sloten, allemaal voorzien van een heatsink, zes fan-headers, drie aRGB-headers en meerdere interne usb-headers: twee keer usb 2.0, één keer usb 3.0 en één keer usb-c. Verder is de audiochip degelijk en ook achterop krijg je een keurige line-up aan aansluitingen, inclusief tien usb-poorten en 2,5 Gbit/s ethernet. Gen5-ssd-ondersteuning ontbreekt, maar dat wegen we niet al te zwaar mee en gen5-videokaarten van toekomstige generaties kun je hier wel prima op kwijt.

Echte hobbymogelijkheden ontbreken op dit prijspunt bij elke fabrikant, maar Gigabyte brengt wel wat handige extraatjes van luxere modellen uit het verleden naar dit prijspunt. Zo heb je voor de ssd-installatie geen schroevendraaiers meer nodig, ideaal als je in een complete pc een ssd wilt toevoegen of vervangen, en PCIe-apparaten kun je gemakkelijker wisselen dankzij de extra lange clips. Het zijn kleine dingen, maar ze maken praktisch meer verschil dan menig aansluiting doet. En zolang de aansluitingen voldoen voor jouw doeleinde, is dit een uitstekend bord.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Z790 Aorus Pro X

Net als bij de concurrentie richt het eerste model boven de instapper zich op een visuele upgrade. De Aorus Pro X doet dat op uitzonderlijke wijze, want het is namelijk een volledig wit bord. Witte behuizingen en systemen zijn enorm populair en Gigabyte springt daar op de beste manier op in.

Het is niet alleen maar show, want hij voegt ook vijf M.2-sloten toe, inclusief een gen5-variant. Verder is de interne usb-c-header nu 20 Gbit/s, krijg je acht fan-headers en is er voorzien in een interne usb-c-header met DisplayPort-ondersteuning. Hierdoor is dit bord prettig voor behuizingen met een geïntegreerd schermpje. Achterop zien we een 5Gbit/s-netwerkaansluiting en nog altijd tien usb-poorten, maar die zijn gemiddeld genomen sneller. Ook de stroomvoorziening is keurig met achttien 19A-powerstages, genoeg voor hobbymatige overklokkers. Fysieke knoppen en een schermpje voor foutcodes ontbreken, maar op die hobbymogelijkheden na is het bord erg sterk. Bovendien maakt het unieke uiterlijk dit helemaal een positief opvallend product.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Z790 Aorus Master X

De Aorus Master X is het echte high-endbord uit de stal van Gigabyte. Het is een eatx-bord, let er dus goed op of dit wel in je behuizing past. Gigabyte gebruikt alle ruimte voor een uitstekend aantal aansluitingen. Je krijgt vijf M.2-sloten, inclusief gen5-ondersteuning op de eerste, twee interne usb2.0-headers en twee interne usb3.0-headers voor behuizingen met vier usb-poorten. Achterop krijg je maar liefst veertien usb-poorten, inclusief twee maal 20 Gbit/s en zeven keer 10 Gbit/s, en ook is er een 10Gbit/s-netwerkaansluiting aanwezig.

Ook alle hobbymogelijkheden zijn aanwezig. Een stevige backplate achterop, een schermpje voor foutcodes, fysieke knoppen, een extreme overkill-stroomvoorziening met twintig 105A-powerstages, heatpipe en heatsink-koeling, voltagemeetpunten, een knop om je gpu los te koppelen en alle M.2-ssd’s installeer of vervang je zonder schroevendraaier. Het enige wat ontbreekt, is thunderbolt, wat voor dik 600 euro eigenlijk wel had gemogen.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Z790 Aorus Xtreme X

Voor je té enthousiast wordt van het prachtige plaatje: de Z790 Aorus Xtreme X heeft een prijskaartje van 1300 euro. Het is dan ook belangrijk te begrijpen waarom dit product bestaat. Voor een heel klein deel omdat er een (heel) kleine doelgroep is die graag iets exclusiefs koopt, maar voor een groter deel zodat de engineers kunnen laten zien wat ze kunnen doen zonder beperkingen. Vaak zien we de opvallende eigenschappen uit de high-endborden later terug in de middenmoot, wat dit soort extreme borden dan ook wel enige waarde geeft.

Technisch gezien krijg je niet veel meer dan wat de Master al heeft. Je krijgt een tweede interne usb-c-header, thunderbolt en twee netwerkaansluitingen, maar die extra’s zijn hooguit 100 euro meer waard. Het gros van de aandacht en meerprijs is dan ook uitgegaan naar de uitstraling. Dit bord verstopt alle aansluitingen volledig aan de zijkant en de paar onvermijdelijke kabels aan de bovenkant van het bord zitten verstopt onder een cover. Met een passende behuizing voor dit eatx-bord kun je er dus voor zorgen dat er geen kabels meer zichtbaar zijn. Dat is technisch leuk, maar kan een prijs van meer dan 1000 euro niet echt goedpraten.

Pluspunten

Minpunten

MSI MAG Z790 Tomahawk Max Wifi

De instapper van MSI valt direct positief op dankzij de prijs die 30 tot 40 euro lager ligt dan die van ASUS en Gigabyte. En veel hoef je voor die prijs niet in te leveren met deze MSI MAG Z790 Tomahawk Max Wifi. Ook dit bord heeft een aardig assortiment aansluitingen, zoals vier M.2-sloten waarvan één gen 5 ondersteunt, alle ssd-sloten zijn van heatsinks voorzien. Verder krijg je acht fan-headers, drie aRGB-headers, twee interne usb2.0-headers, één usb3.0-header en één usb-c-header. Ook heeft dit bord in tegenstelling tot zijn concurrentie maar liefst acht SATA-poorten.

Het is ook niet zo dat hij kwalitatief ondermaats is, zo is ook hier de stroomvoorziening keurig, met zestien 90A-powerstages en degelijke heatsinks erbovenop. Een achtlaags PCB was mooier geweest, maar zolang je niet op het randje gaat overklokken is het ook geen serieus nadeel. Fysieke knoppen en een schermpje voor foutcodes ontbreken uiteraard wel op dit prijspunt.

Eén onderdeel waar MSI wel op mag letten, is het gebruiksgemak. Zo is alleen de eerste ssd ‘tool-free’, de andere vereisen een schroevendraaier en ook heeft MSI geen oplossing om eenvoudig videokaarten te verwijderen of te vervangen. Maar los daarvan biedt dit bord best veel voor relatief weinig.

Pluspunten

Minpunten

MSI MPG Z790 Edge Ti Max Wifi

Pak de Z790 Tomahawk Max Wifi, voeg daar een vijfde M.2-slot aan toe, plak daar wat wit-zilveren heatsinks op en je hebt de MSI MPG Z790 Edge Ti Max Wifi. Dat maakt dit bord op technisch vlak niet minder interessant, je krijgt tenslotte een keurig aantal M.2-, SATA- en usb-aansluitingen en een prima stroomvoorziening. Maar de meerprijs van 80 euro is dan simpelweg niet op zijn plaats.

Voor dat bedrag hadden we iets meer verwacht dan alleen een andere kleurstelling. Dat hadden hobbymogelijkheden kunnen zijn, een beter gebruiksgemak met de M.2-sloten of wat dan ook, maar bijna 100 euro extra voor één ssd en een kleurtje vinden we niet oké. Dat zet de Edge Ti Max ook te dicht bij de eerder besproken Aorus Pro X en de Strix Z790-A, de twee concurrerende borden met witte kleurstelling die technisch wel echt verder gaan dan de instapper die eronder zit.

Met een lagere prijs is dit een prima bord als de kleur het enige is dat telt, maar met de huidige adviesprijzen is de Edge Ti Max té duur voor wat hij biedt.

Pluspunten

Minpunten

MSI MEG Z790 Ace Max

Waar het tussenmodel tegenviel, is de high-end Z790 Ace Max juist weer erg indrukwekkend. Het is een groter eatx-bord, houd daar dus rekening mee, maar het ziet er aantrekkelijk uit dankzij de grote metalen heatsinks. Het is ook een echt hobbybord, met 24x 105A-powerstages, een metalen backplate, een scherm voor foutcodes, fysieke knoppen en een prima hoeveelheid aansluitingen, waaronder zelfs twee maal interne usb-c-headers voor zeldzame behuizingen met twee usb-c-aansluitingen. Ook extra headers voor custom waterloops zitten erop.

Achterop blijven we ook positief dankzij onder andere tien usb-poorten die allemaal 10 Gbit/s ondersteunen en de twee thunderbolt-aansluitingen zijn inclusief DisplayPort-ingangen waarmee dit bord het enige bord is waarop je thunderbolt-displays kunt aansturen vanuit je videokaart.

Dat alles kent natuurlijk zijn prijs, want de Ace Max is met 700 euro erg prijzig. Voor dat bedrag hadden we liever een 10Gbit/s-netwerkaansluiting gezien in plaats van de twee aanwezige 2,5Gbit/s-poorten en verwachtten we ook wat praktisch handigheden, zoals het installeren van M2-ssd’s zonder gereedschap en een makkelijke manier om de videokaart te verwijderen. Maar voor liefhebbers met een high-endsysteem of gebruikers van thunderbolt-schermen is dit een mooi high-endbord.

Pluspunten

Minpunten

Resultaten

In onderstaande afbeelding vind je de testresultaten van de geteste moederborden.

Conclusie

Voor deze twaalf borden gaat het gezegde ‘er zijn geen slechte producten, alleen slechte prijzen’ op. Het is daarom zaak om goed in kaart te brengen welke dingen je echt nodig hebt, zodat je later niets tekort komt, maar ook niet betaalt voor zaken die je niet nodig hebt. Een duurder moederbord maakt je applicaties en games namelijk niet sneller.

Heb je een merkvoorkeur vanwege goede ervaringen, bekendheid met het BIOS of omdat je andere componenten hebt, dan raden we aan ook bij dat merk te blijven. De verschillen zijn te klein om te switchen.

Heb je geen merkvoorkeur, dan zouden wij als eerst naar de MSI MAG Z790 Tomahawk Max Wifi kijken of die voor jou voldoet. Dat is de goedkoopste van het stel, maar wat betreft mogelijkheden en kwalitatief is het een prima bord. Daarom geven we dit bord een redactietip.

De redactietip is er ook voor de ASUS ROG Strix Z790-E Gaming Wifi II, waar je voor net onder de 600 euro niet alleen een goede basis, maar ook relevante hobbymogelijkheden krijgt, plus het relatief sterke BIOS en software van ASUS, waardoor het geheel voor knutselaars en overklokkers een goed uitgangspunt vormt.

Een absolute winnaar uitzoeken is nagenoeg onmogelijk, want zowel de Dark Hero, Ace Max als de Aorus Master X zijn alle drie extreem uitgebreid, enorm degelijk en praktisch overcompleet met allemaal net wat kleine verschillen ertussen. Wil je per se thunderbolt, dan winnen ASUS en MSI, maar op elk ander vlak vinden we de Aorus Master X net wat meer overtuigen voor net wat minder geld. Ben je bereid meer dan 600 euro te betalen voor een echt high-endbord, dan is de Z790 Aorus Master X voor ons de winnaar, en krijgt het het predikaat Best getest.

Als je de specificatielijst van een moderne televisie of monitor bekijkt, zie je achter het kopje 'verversingssnelheid' vaak een getal staan gevolgd door 'Hz'. Jarenlang was 50 of 60 Hz de standaard, maar tegenwoordig pronken fabrikanten met 100, 120 of zelfs 144 Hz. Klinkt sneller, en sneller is meestal beter, maar wat betekent het nou eigenlijk voor jouw kijkervaring? Is het een noodzaak voor iedereen, of vooral leuk voor fanatieke gamers?

Om te begrijpen wat die Hertz (Hz) doet, moet je een televisie of monitor niet zien als een statisch schilderij, maar als een soort digitale flipbook. Het beeld dat je ziet, wordt immers continu opnieuw opgebouwd. Een standaard 60Hz-scherm ververst het beeld 60 keer per seconde. Dat is voor het menselijk oog snel genoeg om een vloeiende beweging waar te nemen bij normaal tv-kijken, zoals het nieuws of een dramaserie. Een 120Hz-scherm doet dat dus dubbel zo vaak: 120 keer per seconde.

©DC Studio

Waarom zou je meer beelden per seconde willen?

Het grootste voordeel van een hogere verversingssnelheid is soepelheid. Hoe meer beelden er per seconde worden getoond, hoe vloeiender bewegingen eruitzien. Bij 60 Hz kunnen snelle acties soms wat schokkerig ogen of last hebben van bewegingsonscherpte, ook wel 'motion blur' genoemd. Bij 120 Hz blijven details scherp, zelfs als de camera snel draait of als er bijvoorbeeld een raceauto voorbij raast. Daarnaast voelt de besturing van games directer aan. Tussen het moment dat je een knop indrukt en het moment dat je actie op het scherm ziet, zit minder tijd. Dat verschil in milliseconden lijkt verwaarloosbaar, maar je brein pikt het direct op als een responsievere ervaring.

Het verschil tussen 120 en 144 Hz (en hoger)

Terwijl 120 Hz de nieuwe gouden standaard is voor televisies, zie je bij computermonitors vaak getallen als 144 Hz, 165 Hz of zelfs 240 Hz en hoger. Het principe blijft hetzelfde, maar de toepassing verschilt. 120 Hz is de limiet voor de huidige generatie spelcomputers, zoals de PlayStation 5 en Xbox Series X. Televisies richten zich daarom specifiek op dat getal. Pc-gamers hebben echter vaak krachtiger videokaarten die nóg meer beelden per seconde kunnen produceren. Daarom zie je monitors met 144 Hz of meer.

Is het verschil tussen 120 en 144 Hz zichtbaar? Voor de gemiddelde gebruiker nauwelijks. Waar de stap van 60 naar 120 Hz een wereld van verschil is die bijna iedereen direct ziet, is de stap naar 144 Hz of hoger vooral voer voor professionele e-sporters die elke mogelijke fractie van een seconde winst nodig hebben. Voor de consument die een monitor zoekt voor thuisgebruik en gaming, is alles boven de 120 Hz doorgaans een uitstekende keuze.

©ER | ID.nl

Heb jij het nodig?

Het antwoord op die vraag hangt volledig af van wat je met je scherm doet; of dat nu een tv of een gamemonitor is. Kijk je voornamelijk lineaire televisie, films en series via streamingdiensten? Dan is een 120Hz-scherm geen harde noodzaak, aangezien films doorgaans in 24 beelden per seconde worden geschoten. Toch hebben 100/120Hz-panelen in televisies vaak wel een betere beeldkwaliteit en kunnen ze die films rustiger weergeven dan goedkopere 60Hz-panelen.

Ben je echter een gamer? Dan is het antwoord volmondig ja. De nieuwste spelcomputers en moderne videokaarten zijn gemaakt om die hoge snelheden te benutten. Games spelen soepeler, zien er scherper uit tijdens actiescènes en je reageert sneller op wat er gebeurt. Als je nu een nieuwe tv of monitor koopt met het oog op de toekomst en gaming, is 120 Hz of hoger eigenlijk een vereiste op je wensenlijstje. Let er bij televisies wel op dat je beschikt over een HDMI 2.1-aansluiting, want alleen die kabel kan de enorme hoeveelheid data van 4K-beeld met 120 Hz verwerken.

Drie tv's met 120 Hz of meer

De meeste high-end tv's van dit moment ondersteunen 120 Hz voor spelcomputers (PS5/Xbox Series X) en gaan zelfs tot 144 Hz als je ze aan een krachtige gaming-pc hangt.

Als we kijken naar de huidige generatie televisies, kunnen we niet om de LG OLED evo C5 heen. Dit is de gloednieuwe opvolger van de populaire C4 en wordt gezien als de standaard voor gamers en filmliefhebbers. Hij beschikt over vier HDMI 2.1-poorten die de volle 144 Hz ondersteunen, wat hem toekomstbestendig maakt voor pc-gamers, terwijl hij naadloos samenwerkt met de PlayStation 5 en Xbox Series X op 120 Hz. Het nieuwe paneel heeft een nog hogere helderheid dan zijn voorganger, waardoor HDR-beelden nog meer impact hebben.

Daarnaast is de Samsung OLED S95F een absolute blikvanger in de winkels. Waar Samsung vorig jaar hoge ogen gooide met de S95D, doet de F-serie er nog een schepje bovenop met een vernieuwde antireflectielaag die nog beter werkt in lichte kamers. Dit model combineert de diepe zwartwaarden van OLED met de intense kleuren van Quantum Dots. Ook dit scherm ondersteunt verversingssnelheden tot 144 Hz en beschikt over de uitgebreide Gaming Hub van Samsung, waarmee je zelfs zonder console games kunt streamen.

Voor wie liever geen OLED wil, is de Samsung Neo QLED QN90F de meest courante keuze in het high-end lcd-segment. Dit 2025-model maakt gebruik van geavanceerde Mini-LED-technologie, waardoor de helderheid veel hoger ligt dan bij OLED-schermen. Dat maakt hem ideaal voor een zonovergoten woonkamer. Met een verversingssnelheid die oploopt tot 144 Hz en een extreem lage invoervertraging, is dit voor veel competitieve gamers de favoriete keuze.

Drie monitors met 120 Hz of meer

Bij monitors ligt de standaard tegenwoordig al hoger dan 120 Hz, omdat snelheid de uitkomst van een potje schieten of racen bepaalt. Deze modellen zijn populair op Kieskeurig.

Op het gebied van monitoren zien we dat 240 Hz langzaam de nieuwe standaard wordt voor de serieuze gamer. Een model dat momenteel erg goed scoort op Kieskeurig is de LG UltraGear 27GR83Q. Dit is een 27-inch IPS-scherm met een razendsnelle verversingssnelheid van 240 Hz. In tegenstelling tot oudere modellen biedt dit scherm een extreem snelle responstijd van 1 milliseconde, waardoor je in snelle shooters geen last hebt van wazige beelden. Het is een van de meest complete monitoren van dit moment die zowel voor pc als console geschikt is.

Zoek je de absolute top in beeldkwaliteit, dan is de Samsung Odyssey G6 (G60SD) een model dat je veel ziet. Dit is een moderne OLED-monitor met een verversingssnelheid van maar liefst 360 Hz. Hoewel dat misschien overkill klinkt, zorgt de combinatie van de OLED-techniek en deze snelheid voor een ongekend vloeiende en scherpe ervaring. Het scherm heeft bovendien een nieuw koelsysteem waardoor de kans op inbranden – een angst bij oudere OLED-monitoren – aanzienlijk is verkleind.

Voor wie een beperkter budget heeft maar wel snelheid wil, is de MSI MAG 27CQ6F een actuele hardloper. Dit is een gebogen scherm (Curved) met een snelheid van 180 Hz, wat net dat beetje extra soepelheid geeft ten opzichte van de standaard 144 Hz-schermen. Het paneel biedt een hoog contrast en is daarmee een uitstekende instapper voor wie zijn game-ervaring wil upgraden zonder direct de hoofdprijs te betalen.

QD-OLED is steeds vaker terug te vinden in gamingmonitoren. Waar deze techniek eerst vooral was voorbehouden aan het hogere segment, zie je steeds vaker in modellen die voor een veel bredere groep gamers betaalbaar zijn. De vraag is natuurlijk of je dat verschil in beeldkwaliteit ook echt merkt tijdens het spelen. In dit artikel lees je hoe QD-OLED werkt en wanneer je het verschil in de praktijk merkt.

Wat QD-OLED anders maakt

Een traditioneel LCD-paneel werkt met achtergrondlicht dat door meerdere lagen heen moet voordat je een beeld ziet. Dat kost tijd en maakt dat zwart nooit volledig zwart wordt. QD-OLED laat die tussenlagen achterwege. Elke pixel geeft zelf licht en schakelt onafhankelijk van de rest. Daardoor reageert het beeld direct. De quantum-dot-laag zet het blauwe OLED-licht om in diepe en zuivere kleuren. Het voelt alsof je condens van een raam veegt: zodra de waas verdwijnt, zie je het beeld helder en zonder vertraging.

©ID.nl

Vloeiende beelden bij snelle actie

Die directe pixelreactie merk je vooral wanneer je snelle spellen speelt. Omdat pixels vrijwel meteen overschakelen naar een nieuwe kleurstand, blijven objecten die over het scherm vliegen scherp in beeld. In shooters, racespellen en andere games waarbij snelheid telt, bijvoorbeeld voetbalgames, ontstaat daardoor een rustiger beeld met minder bewegingsonscherpte. Je ogen hoeven zich minder vaak aan te passen. Daardoor raken ze minder snel vermoeid en houd je makkelijker overzicht, ook wanneer je langere tijd achter elkaar speelt.

©ID.nl

Zicht in donkere scènes

QD-OLED blinkt uit in donkere scènes. Pixels die geen licht hoeven te geven, staan volledig uit en leveren een diep zwart dat je bij LCD-panelen zelden ziet. Doordat heldere elementen hier direct naast kunnen staan zonder dat ze licht lekken, ontstaat een sterk contrast dat schaduwen en lichte accenten duidelijker scheidt. Daardoor verdwijnen grijze waasjes in schaduwhoeken en blijven contouren van objecten helder zichtbaar. Vooral in stealth-games, horrorspellen en shooters waarin je tegenstanders soms alleen als silhouet ziet, levert dat een tastbaar voordeel op.

©ID.nl

Kleurrijk zonder overdrijven

De quantum-dot-laag zorgt voor een breed kleurbereik waardoor lichteffecten, huidtinten en subtiele schaduwen goed zichtbaar blijven. Veel QD-OLED-monitoren tonen kleuren standaard wat verzadigd, vooral in de felste modi. In een sRGB- of filmmodus wordt het beeld zachter en natuurgetrouwer, wat beter aansluit bij fotobewerking en dagelijks gebruik. Zodra je de juiste modus gebruikt, lopen kleuren vloeiend in elkaar over en blijven ze gelijkmatig, terwijl uitgesproken elementen zoals neon en magie juist duidelijk opvallen. Dat merk je niet alleen in games, maar ook wanneer je foto's bewerkt of films kijkt.

Helderheid en HDR in perspectief

QD-OLED heeft op het gebied van helderheid flinke stappen gezet ten opzichte van eerdere OLED-generaties. In HDR-games kunnen lichte delen krachtig oplichten zonder dat fel zacht of dof oogt; explosies, glinsteringen op water en fel tegenlicht komen daardoor beter tot hun recht. Toch is het goed om te weten dat deze techniek niet alle beperkingen wegneemt. De helderheid van QD-OLED hangt sterk af van de schermvulling. Bij SDR (standaard dynamisch bereik, het normale helderheidsniveau voor dagelijkse pc-taken) op een volledig wit scherm ligt de helderheid meestal rond de 200 tot 250 nits. Bij kleinere, heldere onderdelen kan dit oplopen richting 400 tot 500 nits. In HDR kunnen pieken van 1000 tot 1300 nits worden bereikt, maar die waarden gelden vooral voor kleine accenten en niet voor het hele scherm. Mini-LED-monitoren houden hogere helderheidsniveaus langer vast, wat in fel verlichte kamers zichtbaar voordeel geeft in extreme highlights. QD-OLED compenseert veel daarvan met perfect zwart, waardoor het contrast wel krachtig blijft (zie ook kader QD-OLED versus Mini-LED) .

Reflecties in daglicht

De meeste QD-OLED-monitoren hebben een glanzende afwerking. Dat helpt bij de kleurweergave en het contrast, maar maakt het paneel gevoeliger voor reflecties bij daglicht. Daarnaast ontbreekt een polarisatiefilter. Daardoor kunnen zwartwaarden in fel licht een paarse of grijze waas krijgen: het diepe zwart wordt zichtbaar opgelicht, meer dan bij een gewone spiegeling. Dat drukt het contrast in een goed verlichte kamer en kan afleiden bij gamen. Gebruik je de monitor vooral in een donkere of gelijkmatig verlichte ruimte, dan speelt dit nauwelijks. In kamers met veel direct zonlicht of grote ramen komt een matte Mini-LED-monitor daarom vaak rustiger over.

©ID.nl

Minimale inputvertraging

Naast de snelle pixelreacties is ook de invoervertraging laag. Moderne QD-OLED-modellen reageren direct op elke muisbeweging en elke controlleractie. Vooral in competitieve shooters is dat een voordeel, omdat elke handeling zonder merkbare vertraging op het scherm verschijnt. 

Burn-in en levensduur

Burn-in blijft bij elke OLED-variant een punt van aandacht, al zijn moderne QD-OLED-schermen duidelijk verder dan eerdere generaties. Ze gebruiken meerdere beschermingsmechanismen die de belasting door statische beelden beperken. Voor normaal gamegebruik werkt dat in de praktijk goed en blijft het risico klein.

Dat neemt niet weg dat enige nuance op zijn plaats is. Gebruik je een monitor dagelijks vele uren voor taken met veel vaste elementen, zoals spreadsheets, fotobewerkingspanelen of het steeds terugkerende HUD van één game, dan is de kans op inbranden groter dan bij LCD- of Mini-LED-panelen. Afwisseling in wat je op het scherm toont en af en toe even pauze nemen helpt om het paneel langer in goede staat te houden. Even pauze nemen is ook voor jezelf goed trouwens!

Wat voor beschermingstechnieken kun je tegenkomen?

©AGON by AOC

Voorbeeld: bescherming in de praktijk

Veel QD-OLED-monitoren combineren verschillende beschermingsmechanismen om het risico op burn-in te beperken. In onderstaande tabel zie je bijvoorbeeld wat je kunt vinden in een aantal recente modellen uit de AGON PRO line-up van AOC. Je kunt al deze functies zelf in- en uitschakelen en je kunt de intensiteit ervan aanpassen. Dat betekent dat je zelf kunt bepalen hoe sterk de bescherming is.

Voor wie QD-OLED vooral interessant is

Gamers die veel snelle actie spelen, halen het meeste uit QD-OLED. De voordelen van de techniek zijn in elk genre zichtbaar, maar vallen vooral op in shooters en racespellen, waar tempo en directe reacties tellen. Ook filmische games die sterk leunen op licht-donkercontrasten winnen zichtbaar aan sfeer en detail.

Conclusie

QD-OLED combineert diepe zwartwaarden met snelle pixelreacties en een breed kleurbereik. Dat zorgt voor een vloeiend beeld in snelle games en meer overzicht in donkere scènes. HDR komt overtuigend tot zijn recht, al blijven Mini-LED-schermen beter overeind bij zeer hoge helderheid en fel daglicht. Inbranden blijft een punt van aandacht wanneer hetzelfde element lange tijd in beeld staat, maar moderne modellen beschikken over uitgebreide beschermingsmaatregelen. Voor veel gamers is QD-OLED daarmee een goede keuze: snel, sfeervol en klaar voor de komende jaren.