Overweeg je een nieuwe 14de Generatie Intel-cpu, dan wil je daar een passend moederbord bij. Voor de high-end-cpu’s met het K-achtervoegsel, zoals de i5-14600K, i7-14700K en de i9-14900K betekent dat een Socket 1700-moederbord met een Z-voorvoegsel. Wij hebben 12 nieuwe modellen getest die direct uit de doos compatibel zijn met deze cpu’s. Wat zijn nu de verschillen, en vooral: wat heb je écht nodig?

De 14de generatie Intel Core-processor maakt gebruik van dezelfde Socket LGA 1700 als de 12de en 13de generaties. Dat is uitzonderlijk, want Intel heeft al jaren de gewoonte om elke twee generaties een nieuwe socket uit te brengen waarmee ze je verplichten ook een nieuw moederbord te kopen. In theorie kun je dus prima een huidig Z690- of Z790-moederbord gebruiken voor je nieuwe Intel-cpu. Mits jouw moederbord een BIOS-update heeft waarbij ondersteuning voor de 14de generatie vermeld staat en je het geen probleem vindt het BIOS even te updaten. Als is het updaten van het BIOS sowieso verstandig om te doen voor de prestaties en stabiliteit van je computer. En, in tegenstelling tot een aantal jaar geleden, is het ook niet meer zo lastig en risicovol. Veel borden bieden de optie om het BIOS te updaten zonder dat je een cpu of werkgeheugen installeert, maar niet allemaal.

Voor gebruikers van een 14de generatie-cpu die dat liever niet doen, is de Z790-refresh-lijn gelanceerd. De refresh-borden in deze test werken dus direct uit de doos goed met de nieuwste cpu’s.

Wat is er nieuw?

De naam Z790-refresh geeft al aan dat we vanuit de Intel-chipset zelf niet al te veel nieuws hoeven te verwachten. Intel richt zich zelfs maar op één onderwerp: wifi 7 is nu de nieuwe standaard, daar waar dat vorig jaar nog wifi 6E was. Buiten dat wifi 7 verder nog zeldzaam is en lang niet iedereen wifi gebruikt op de desktop-pc, is het ook geen garantie dat elk moederbord ook echt wifi 7 heeft. Geen bijster overtuigend argument dus. Dat wil echter niet zeggen dat de nieuwe borden niet interessant zijn, want hoewel de chipset zelf niets nieuws brengt, hebben de drie grote moederbordfabrikanten wel het een en ander toegevoegd. Zo zien we veel aandacht voor praktisch gemak, bijvoorbeeld doordat de installatie van M.2-ssd’s hier en daar volledig zonder schroevendraaier kan, de ouderwetste losse IO-shields zien we zelden meer en ook kwalitatief zijn de borden in het hogere segment beter dan enkele jaren terug. Sterker nog, instapborden zijn vaak kwalitatief beter dan high-endborden van een paar generaties geleden.

De keerzijde daarvan is de prijs, want ook de instapborden zijn inmiddels duurder geworden dan high-endborden van een paar generaties geleden. Tel daar wat inflatie bij op en het feit dat (high-end-)desktop-pc’s meer en meer niche worden, maakt dat we praten over prijzige producten. Maar voor zowel pc-liefhebbers, gamers als creatieve professionals gaat er toch weinig boven een krachtige pc met een kwalitatief goed moederbord en dit zijn dan ook de doelgroepen waar wij deze borden voor testen. Wil je minder uitgeven, dan zijn er goedkopere chipsets op de markt voor lager gepositioneerde cpu’s.

Intel heeft de chipset niet vernieuwd voor de 14de generatie processors, alleen de (optionele) toevoeging van wifi 7 is echt nieuw.

Rondom de socket zie je de powerstages (vierkante onderdelen) van de stroomvoorziening, normaal gesproken zijn deze op de afgebeelde ASUS ROG Strix Z790-E Gaming WiFi II afgedekt met een heatsink.

Let op de mogelijkheden

Slechte moederborden bestaan eigenlijk niet meer, dus een moederbord moet vooral goed bij je eisen passen. Daarom moet je goed letten op de eigenschappen, en in het bijzonder op de aansluitingen. In onze adviezen wegen we alle aansluitingen en mogelijkheden mee, maar elke gebruiker is uniek en het is dan ook cruciaal dat je zelf bepaalt wat jij denkt nodig te hebben. Hoeveel M.2-ssd’s verwacht je nodig te hebben? Hoeveel usb-poorten heb je voor jouw hardware nodig? En hoe snel moeten die zijn? Of wil je wellicht extreme overklokmogelijkheden? De stroomvoorziening moet voldoen voor jouw cpu, iets wat voor de geteste borden een gegeven is, maar zeker niet telt voor alle refresh-borden. Uiteindelijk kom je zo tot het beste moederbord voor jou. Houd daarbij ook rekening met eventuele wensen in de toekomst, maar een veel duurder moederbord kopen dan een model dat ruimschoots aan jouw eisen voldoet heeft weinig zin. Als je graag iets meer wil betalen voor een andere uitstraling, of een merkvoorkeur hebt, dan kan dat zeker, maar onthoud dat zodra de eisen voldoen, een moederbord van 600 euro jouw pc niet sneller maakt dan een van 350 euro.

Alle fabrikanten kiezen hun line-up aardig uit, zo beginnen ze met een bepaalde set mogelijkheden voor het goedkoopste model en voegen duurdere modellen daar steeds wat aan toe. Daarom bespreken we voor de overzichtelijkheid de moederborden per fabrikant met de focus op wat het model erboven extra toevoegt.

Let er vooral op dat je beoogde moederbord alle door jou gewenste aansluitingen en headers heeft.

ASUS TUF Gaming Z790-Pro Wifi

De TUF Gaming-line-up van ASUS heeft de nodige stappen gemaakt sinds de introductie enkele jaren geleden. Het zijn weliswaar instappers voor de Z790-chipset, maar technisch gezien krijg je hier meer moederbord voor dan bij menig high-endbord van enkele jaren geleden. Zo krijg je drie M.2-sloten, zeven fan-headers, drie aRGB-headers, twee interne usb2.0-headers, één usb3.0-header en één usb-c-header met een snelheid van 20 Gbit/s voor het voorpaneel van je pc. Achterop krijg je acht usb-poorten, inclusief weer zo’n snelle 20Gbit/s-versie, degelijke audio-aansluiting met optische uitgang en een 2,5Gbit/s-netwerkaansluiting.

De stroomvoorziening voor je processor komt via zestien 60A-powerstages met stevige heatsinks erbovenop. Daarmee is het ruim voldoende zelfs voor de meest high-end Intel Core i9-14900K. Gecombineerd met het traditioneel fijne en uitvoerige BIOS van ASUS en wat handige praktische zaken zoals een knop om de videokaart gemakkelijk los te koppelen, is de TUF een keurige en redelijk complete basis voor een mid-range- of high-end-game- of creatieve pc. Al zijn er ook zeker punten waar je over na moet denken. Zo is dit het enige bord in deze test waar wifi 6E in plaats van wifi 7 op zit. Verder ondersteunen de M.2-sloten maximaal PCIe-gen4-ssd’s en ontbreken hobbymogelijkheden zoals fysieke knoppen en een schermpje voor probleemdiagnose.

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Strix Z790-A Wifi II

De stap boven de TUF Gaming is de Strix Z790-A, een bord dat in eerste instantie opvalt met zijn witte heatsinks en andere witte details. Daarmee richt ASUS zich direct op een doelgroep die de uitstraling van hun moederbord en complete build belangrijk vindt.

Qua mogelijkheden gaat het bord ook een stapje verder. Zo krijg je bovenop alles dat de TUF heeft maar liefst vijf M.2-ssd-sloten, allen voorzien van een heatsink. Ook is de stroomvoorziening wat opgevoerd en is de Strix Z790-A achterop wat completer, met onder andere twaalf usb-poorten en wifi 7. Dat maakt de Z790-A een net wat completer en wat upgradebestendiger bord dan de TUF, zij het zonder de hobbymogelijkheden als een schermpje voor foutcodes en fysieke knoppen. Je betaalt hier wel meer voor. Het is die forse meerprijs die ons dwarszit, want voor die 450 euro meer had ASUS wel een gen5-ssd-slot of hobbymogelijkheden mogen toevoegen.

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Strix Z790-E Wifi II

De ASUS ROG Strix Z790-E Wifi II heeft maar een marginaal andere naam (de A verandert in een E), maar het is een functioneel flink uitgebreider product. Iets wat deels verraden wordt door de indrukwekkendere uitstraling, maar ook de flink hogere prijs.

De Z790-E is het eerste ASUS Z790-refresh-bord waarop we een M.2-ssd-slot van de 5de generatie terugvinden, een schermpje voor foutcodes en fysieke knoppen voor hobbyisten die hun moederbord buiten hun behuizing gebruiken. Ook is een tweede interne usb3.0-header aanwezig voor behuizingen met vier usb3.0-poorten op de kast zelf. Het is ook het enige bord met drie interne usb2.0-headers die vaak worden gebruikt door RGB-verlichting en waterkoelers met verlichting. Daar zal niet iedereen veel waarde aan hechten, maar luxere borden zijn per definitie al nicheproducten.

Achterop vinden we wederom twaalf usb-poorten, maar hier zijn ze allemaal 10 Gbit/s of sneller en ook de stroomvoorziening heeft een flinke upgrade gekregen. Achttien 110A-powerstages gecombineerd met de hobbymogelijkheden maakt de Z790-E ook erg geschikt om serieus mee te overklokken. Knutselen met je moederbord moet ook wel echt je hobby zijn, want met een prijs van bijna 600 euro is de Z790-E te duur voor reguliere gebruikers. 

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Maximus Z790 Dark Hero

Het vlaggenschip van ASUS is de Dark Hero, een bord met een uitstraling die die naam eer aan doet. Elk jaar komt ASUS met een nieuwe (Dark) Hero, en elke keer weten ze er visueel weer wat indrukwekkends van te maken.

Toch staat de Dark Hero onder druk. Traditioneel was dit het model waarbij je alle hobbymogelijkheden kreeg, maar die vinden we inmiddels op ook de Strix Z790-E, wat de Dark Hero echt een nichebord maakt. Wel krijg je thunderbolt-aansluitingen die alleen interessant zijn als je ook externe thunderbolt-opslag gebruikt en extra aansluitingen voor aangepaste waterloopsystemen. Aangezien dat laatste sowieso al een prijzige hobby is, valt een (stevige) meerprijs voor een moederbord dan vaak ook nog wel te overzien.

Ook overklokkers krijgen op de Dark Hero net nog wat meer mogelijkheden, een nog zwaardere stroomvoorziening en een metalen backplate, wat fijn is als je dagelijks met je moederbord aan het spelen bent.

Het blijven drie redelijk beperkte niches waarvoor dit bord ideaal is, en wat de forse prijs kan verantwoorden. Wel is het jammer dat ASUS voor dit bedrag net niet al het denkbare toegevoegd heeft: zo had een 10Gbit/s-netwerkaansluiting het plaatje helemaal compleet gemaakt.

Pluspunten

Minpunten

ASUS ROG Maximus Z790 Formula

Pak de Dark Hero, verf hem wit, en voeg nog één of twee kleine extraatjes toe en je hebt de Z790 Formula. We zien marginale verschillen, zo zit op dit bord een 5Gbit/s-netwerkaansluiting, maar dat vinden we maar een beperkte upgrade. Ook is de stroomvoorziening nog iets zwaarder, maar voorgaande modellen waren al zo extreem overkill dat eigenlijk compleet nutteloos is.

Toch krijg je wel wat extra’s, zo zit er op de stroomvoorziening een waterblok waarmee je, als je voor een custom loop gaat, wel wat moois (en nóg koeler) kan maken. Nodig is het zeker niet, maar dit soort producten zijn al zo prijzig dat het bestaansrecht van deze borden louter gebaseerd is op het op een opvallende manier aanspreken van de hobbyist.

De extra’s maken de Formula natuurlijk ook weer wat duurder en daarmee is dit bord absoluut uitgesloten voor de massa. Maar voor de doelgroep die de Dark Hero al overwoog, is het geen heel grote stap als je toevallig voor een witte kleurstelling gaat, of het waterblok wilde hebben; dat kost tenslotte los al snel 100 euro of meer.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Z790 Aorus Elite X Wifi7

We keren terug naar een breed interessant bord: de Z790 Aorus Elite X, de instapper van Gigabyte in de Z790-refreshreeks. En ook dit bord laat zien dat je geen 700 euro uit hoeft te geven voor een degelijk moederbord voor elke denkbare 14de generatie-processor dankzij zestien 90A-powerstages met heatsinks.

Het bord heeft vier M.2-sloten, allemaal voorzien van een heatsink, zes fan-headers, drie aRGB-headers en meerdere interne usb-headers: twee keer usb 2.0, één keer usb 3.0 en één keer usb-c. Verder is de audiochip degelijk en ook achterop krijg je een keurige line-up aan aansluitingen, inclusief tien usb-poorten en 2,5 Gbit/s ethernet. Gen5-ssd-ondersteuning ontbreekt, maar dat wegen we niet al te zwaar mee en gen5-videokaarten van toekomstige generaties kun je hier wel prima op kwijt.

Echte hobbymogelijkheden ontbreken op dit prijspunt bij elke fabrikant, maar Gigabyte brengt wel wat handige extraatjes van luxere modellen uit het verleden naar dit prijspunt. Zo heb je voor de ssd-installatie geen schroevendraaiers meer nodig, ideaal als je in een complete pc een ssd wilt toevoegen of vervangen, en PCIe-apparaten kun je gemakkelijker wisselen dankzij de extra lange clips. Het zijn kleine dingen, maar ze maken praktisch meer verschil dan menig aansluiting doet. En zolang de aansluitingen voldoen voor jouw doeleinde, is dit een uitstekend bord.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Z790 Aorus Pro X

Net als bij de concurrentie richt het eerste model boven de instapper zich op een visuele upgrade. De Aorus Pro X doet dat op uitzonderlijke wijze, want het is namelijk een volledig wit bord. Witte behuizingen en systemen zijn enorm populair en Gigabyte springt daar op de beste manier op in.

Het is niet alleen maar show, want hij voegt ook vijf M.2-sloten toe, inclusief een gen5-variant. Verder is de interne usb-c-header nu 20 Gbit/s, krijg je acht fan-headers en is er voorzien in een interne usb-c-header met DisplayPort-ondersteuning. Hierdoor is dit bord prettig voor behuizingen met een geïntegreerd schermpje. Achterop zien we een 5Gbit/s-netwerkaansluiting en nog altijd tien usb-poorten, maar die zijn gemiddeld genomen sneller. Ook de stroomvoorziening is keurig met achttien 19A-powerstages, genoeg voor hobbymatige overklokkers. Fysieke knoppen en een schermpje voor foutcodes ontbreken, maar op die hobbymogelijkheden na is het bord erg sterk. Bovendien maakt het unieke uiterlijk dit helemaal een positief opvallend product.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Z790 Aorus Master X

De Aorus Master X is het echte high-endbord uit de stal van Gigabyte. Het is een eatx-bord, let er dus goed op of dit wel in je behuizing past. Gigabyte gebruikt alle ruimte voor een uitstekend aantal aansluitingen. Je krijgt vijf M.2-sloten, inclusief gen5-ondersteuning op de eerste, twee interne usb2.0-headers en twee interne usb3.0-headers voor behuizingen met vier usb-poorten. Achterop krijg je maar liefst veertien usb-poorten, inclusief twee maal 20 Gbit/s en zeven keer 10 Gbit/s, en ook is er een 10Gbit/s-netwerkaansluiting aanwezig.

Ook alle hobbymogelijkheden zijn aanwezig. Een stevige backplate achterop, een schermpje voor foutcodes, fysieke knoppen, een extreme overkill-stroomvoorziening met twintig 105A-powerstages, heatpipe en heatsink-koeling, voltagemeetpunten, een knop om je gpu los te koppelen en alle M.2-ssd’s installeer of vervang je zonder schroevendraaier. Het enige wat ontbreekt, is thunderbolt, wat voor dik 600 euro eigenlijk wel had gemogen.

Pluspunten

Minpunten

Gigabyte Z790 Aorus Xtreme X

Voor je té enthousiast wordt van het prachtige plaatje: de Z790 Aorus Xtreme X heeft een prijskaartje van 1300 euro. Het is dan ook belangrijk te begrijpen waarom dit product bestaat. Voor een heel klein deel omdat er een (heel) kleine doelgroep is die graag iets exclusiefs koopt, maar voor een groter deel zodat de engineers kunnen laten zien wat ze kunnen doen zonder beperkingen. Vaak zien we de opvallende eigenschappen uit de high-endborden later terug in de middenmoot, wat dit soort extreme borden dan ook wel enige waarde geeft.

Technisch gezien krijg je niet veel meer dan wat de Master al heeft. Je krijgt een tweede interne usb-c-header, thunderbolt en twee netwerkaansluitingen, maar die extra’s zijn hooguit 100 euro meer waard. Het gros van de aandacht en meerprijs is dan ook uitgegaan naar de uitstraling. Dit bord verstopt alle aansluitingen volledig aan de zijkant en de paar onvermijdelijke kabels aan de bovenkant van het bord zitten verstopt onder een cover. Met een passende behuizing voor dit eatx-bord kun je er dus voor zorgen dat er geen kabels meer zichtbaar zijn. Dat is technisch leuk, maar kan een prijs van meer dan 1000 euro niet echt goedpraten.

Pluspunten

Minpunten

MSI MAG Z790 Tomahawk Max Wifi

De instapper van MSI valt direct positief op dankzij de prijs die 30 tot 40 euro lager ligt dan die van ASUS en Gigabyte. En veel hoef je voor die prijs niet in te leveren met deze MSI MAG Z790 Tomahawk Max Wifi. Ook dit bord heeft een aardig assortiment aansluitingen, zoals vier M.2-sloten waarvan één gen 5 ondersteunt, alle ssd-sloten zijn van heatsinks voorzien. Verder krijg je acht fan-headers, drie aRGB-headers, twee interne usb2.0-headers, één usb3.0-header en één usb-c-header. Ook heeft dit bord in tegenstelling tot zijn concurrentie maar liefst acht SATA-poorten.

Het is ook niet zo dat hij kwalitatief ondermaats is, zo is ook hier de stroomvoorziening keurig, met zestien 90A-powerstages en degelijke heatsinks erbovenop. Een achtlaags PCB was mooier geweest, maar zolang je niet op het randje gaat overklokken is het ook geen serieus nadeel. Fysieke knoppen en een schermpje voor foutcodes ontbreken uiteraard wel op dit prijspunt.

Eén onderdeel waar MSI wel op mag letten, is het gebruiksgemak. Zo is alleen de eerste ssd ‘tool-free’, de andere vereisen een schroevendraaier en ook heeft MSI geen oplossing om eenvoudig videokaarten te verwijderen of te vervangen. Maar los daarvan biedt dit bord best veel voor relatief weinig.

Pluspunten

Minpunten

MSI MPG Z790 Edge Ti Max Wifi

Pak de Z790 Tomahawk Max Wifi, voeg daar een vijfde M.2-slot aan toe, plak daar wat wit-zilveren heatsinks op en je hebt de MSI MPG Z790 Edge Ti Max Wifi. Dat maakt dit bord op technisch vlak niet minder interessant, je krijgt tenslotte een keurig aantal M.2-, SATA- en usb-aansluitingen en een prima stroomvoorziening. Maar de meerprijs van 80 euro is dan simpelweg niet op zijn plaats.

Voor dat bedrag hadden we iets meer verwacht dan alleen een andere kleurstelling. Dat hadden hobbymogelijkheden kunnen zijn, een beter gebruiksgemak met de M.2-sloten of wat dan ook, maar bijna 100 euro extra voor één ssd en een kleurtje vinden we niet oké. Dat zet de Edge Ti Max ook te dicht bij de eerder besproken Aorus Pro X en de Strix Z790-A, de twee concurrerende borden met witte kleurstelling die technisch wel echt verder gaan dan de instapper die eronder zit.

Met een lagere prijs is dit een prima bord als de kleur het enige is dat telt, maar met de huidige adviesprijzen is de Edge Ti Max té duur voor wat hij biedt.

Pluspunten

Minpunten

MSI MEG Z790 Ace Max

Waar het tussenmodel tegenviel, is de high-end Z790 Ace Max juist weer erg indrukwekkend. Het is een groter eatx-bord, houd daar dus rekening mee, maar het ziet er aantrekkelijk uit dankzij de grote metalen heatsinks. Het is ook een echt hobbybord, met 24x 105A-powerstages, een metalen backplate, een scherm voor foutcodes, fysieke knoppen en een prima hoeveelheid aansluitingen, waaronder zelfs twee maal interne usb-c-headers voor zeldzame behuizingen met twee usb-c-aansluitingen. Ook extra headers voor custom waterloops zitten erop.

Achterop blijven we ook positief dankzij onder andere tien usb-poorten die allemaal 10 Gbit/s ondersteunen en de twee thunderbolt-aansluitingen zijn inclusief DisplayPort-ingangen waarmee dit bord het enige bord is waarop je thunderbolt-displays kunt aansturen vanuit je videokaart.

Dat alles kent natuurlijk zijn prijs, want de Ace Max is met 700 euro erg prijzig. Voor dat bedrag hadden we liever een 10Gbit/s-netwerkaansluiting gezien in plaats van de twee aanwezige 2,5Gbit/s-poorten en verwachtten we ook wat praktisch handigheden, zoals het installeren van M2-ssd’s zonder gereedschap en een makkelijke manier om de videokaart te verwijderen. Maar voor liefhebbers met een high-endsysteem of gebruikers van thunderbolt-schermen is dit een mooi high-endbord.

Pluspunten

Minpunten

Resultaten

In onderstaande afbeelding vind je de testresultaten van de geteste moederborden.

Klik op de afbeelding voor een grotere weergave.

Conclusie

Voor deze twaalf borden gaat het gezegde ‘er zijn geen slechte producten, alleen slechte prijzen’ op. Het is daarom zaak om goed in kaart te brengen welke dingen je echt nodig hebt, zodat je later niets tekort komt, maar ook niet betaalt voor zaken die je niet nodig hebt. Een duurder moederbord maakt je applicaties en games namelijk niet sneller.

Heb je een merkvoorkeur vanwege goede ervaringen, bekendheid met het BIOS of omdat je andere componenten hebt, dan raden we aan ook bij dat merk te blijven. De verschillen zijn te klein om te switchen.

Heb je geen merkvoorkeur, dan zouden wij als eerst naar de MSI MAG Z790 Tomahawk Max Wifi kijken of die voor jou voldoet. Dat is de goedkoopste van het stel, maar wat betreft mogelijkheden en kwalitatief is het een prima bord. Daarom geven we dit bord een redactietip.

De redactietip is er ook voor de ASUS ROG Strix Z790-E Gaming Wifi II, waar je voor net onder de 600 euro niet alleen een goede basis, maar ook relevante hobbymogelijkheden krijgt, plus het relatief sterke BIOS en software van ASUS, waardoor het geheel voor knutselaars en overklokkers een goed uitgangspunt vormt.

Een absolute winnaar uitzoeken is nagenoeg onmogelijk, want zowel de Dark Hero, Ace Max als de Aorus Master X zijn alle drie extreem uitgebreid, enorm degelijk en praktisch overcompleet met allemaal net wat kleine verschillen ertussen. Wil je per se thunderbolt, dan winnen ASUS en MSI, maar op elk ander vlak vinden we de Aorus Master X net wat meer overtuigen voor net wat minder geld. Ben je bereid meer dan 600 euro te betalen voor een echt high-endbord, dan is de Z790 Aorus Master X voor ons de winnaar, en krijgt het het predikaat Best getest.

Een laptop meenemen op vakantie lijkt handig. Even foto's uitzoeken, een filmpje kijken of wat werk afronden. Maar afhankelijk van je bestemming en manier van reizen zijn er een paar dingen waar je van tevoren goed over na moet denken. Of je nu gaat kamperen in een tent, met de caravan op pad gaat of een huisje of hotel boekt, iedere situatie stelt z'n eigen eisen aan hoe je je laptop gebruikt, beschermt en voorbereidt.

Lees ook: Alternatieve checklist: 19 tips voor een zorgeloze vakantie

Kamperen: zonder stroom of wifi

Wie gaat kamperen in een tent, heeft meestal geen stroomvoorziening of wifi tot zijn beschikking. De laptop moet het dus doen op de accu, en je internetverbinding moet je zelf regelen. Zorg daarom dat je laptop volledig is opgeladen voordat je vertrekt. Als je meerdere dagen zonder stopcontact zit, kan een powerbank met een hoge capaciteit uitkomst bieden, al moet die dan wel geschikt zijn voor laptops. Niet elk model levert voldoende vermogen.

Wifi is er op de meeste campings wel, maar vaak alleen bij de receptie of het sanitairgebouw, en meestal niet gratis of stabiel. Wil je toch online kunnen, dan kun je je smartphone gebruiken als hotspot. Dat heet tethering: je telefoon fungeert dan als een soort draagbare wifi-router via je mobiele dataverbinding. Check vooraf bij je provider of je databundel groot genoeg is en of tethering is toegestaan in het buitenland. Grote downloads, zoals systeemupdates of cloudsynchronisatie, kunnen je databundel snel opslokken. Zet automatische updates daarom uit en pauzeer de synchronisatie met diensten als OneDrive of Google Drive zolang je via je telefoon online bent.

Houd er ook rekening mee dat in afgelegen gebieden mobiel internet soms traag of onbetrouwbaar is. Download daarom bij voorkeur alles wat je nodig denkt te hebben voor je vertrekt, van kaarten en routes tot films of series. Zo houd je grip op je verbruik én voorkom je onaangename verrassingen bij thuiskomst.

©TeTe Song

Caravan: iets meer luxe, maar nog steeds beperkingen

Wie met een caravan reist, heeft het vaak net wat makkelijker. Sommige staanplaatsen hebben een stroomaansluiting en er zijn meestal meer voorzieningen. Toch geldt ook hier dat je niet kunt rekenen op snel of onbeperkt internet. Installeer een VPN op je laptop als je gebruik wilt maken van publieke netwerken. Daarmee versleutel je je verbinding, zodat anderen niet zomaar kunnen meekijken of gegevens onderscheppen. Dit is vooral belangrijk als je e-mails checkt, online bankiert of inlogt op accounts.

Zelfs als je een wifi-netwerk kunt gebruiken, is het verstandig om automatische updates op je laptop tijdelijk uit te schakelen. Het klopt dat bij gebruik van wifi dataverbruik in principe geen rol speelt, tenzij je op een plek zit waar je moet betalen per MB of waar het netwerk bewust is afgeknepen. Wat wél vaak speelt op campings of in hotels: de verbinding is traag, instabiel of wordt gedeeld met veel andere gasten. Grote downloads zoals systeemupdates kunnen dan het netwerk zwaar belasten, waardoor alles tergend langzaam gaat of zelfs vastloopt. Door updates uit te stellen, houd je de verbinding werkbaar voor jezelf en anderen.

Heb je helemaal geen wifi tot je beschikking, dan ben je aangewezen op mobiel internet via je smartphone. Hoe je dat het beste aanpakt, heb je al eerder in dit artikel kunnen lezen.

©InsideCreativeHouse

Huisje of hotel: alles bij de hand, maar blijf alert

In een vakantiewoning of hotel hoef je je over de stroomvoorziening doorgaans geen zorgen te maken en ook is er meestal wel een wifinetwerk dat redelijk functioneert. Toch blijft het belangrijk om alert te zijn. De beveiliging van dit soort vakantienetwerken is vaak minimaal. Zonder VPN is je verbinding eenvoudig te onderscheppen. Gebruik daarom altijd een VPN-dienst of kies ervoor om vertrouwelijke zaken, zoals het inloggen op je bank, uit te stellen tot je op een vertrouwd netwerk zit.

Zorg ook in deze situatie voor een recente back-up. Denk aan synchronisatie met OneDrive, Google Drive of iCloud, maar ook aan een kopie op een externe ssd of usb-stick. Mocht je laptop gestolen worden of beschadigd raken, dan heb je in elk geval je bestanden nog.

In het buitenland: adapter, handbagage en verzekering

Ga je naar het buitenland, dan zijn er extra zaken om op te letten. Niet elk land gebruikt dezelfde stopcontacten en netspanning. Een universele wereldstekker is daarom handig, zeker als je meerdere apparaten mee hebt. Voor sommige bestemmingen heb je ook een spanningsomvormer nodig, hoewel moderne opladers vaak meerdere voltages aankunnen. Check dit op het label van je oplader.

Bij vliegreizen moet je goed kijken naar de bagageregels. Bij budgetmaatschappijen zoals Ryanair of Easyjet mag je soms maar één stuk handbagage meenemen. Dat betekent kiezen: een rugzak met je laptop of een trolley met kleding. Wil je beide, dan moet je bijbetalen. Stop je laptop liever niet in ruimbagage. Niet alleen vanwege de kans op beschadiging, maar ook omdat lithiumbatterijen daar eigenlijk niet thuishoren en zelfs geweigerd kunnen worden. Als het echt niet anders kunt, gebruik dan een stevige hoes of laptoptas, leg je laptop midden in je bagage tussen kleding en meld bij het inchecken dat er elektronica in zit.

Nog even dit: voorbereid op pad

Een goede voorbereiding voorkomt veel gedoe. Werk je besturingssysteem en antivirussoftware bij vóór vertrek, zodat je onderweg niet verrast wordt door verplichte updates. Kijk of je genoeg opslagruimte hebt voor je vakantiefoto's of -video's. Denk ook aan offline gebruik: stel je e-mailclient in op offline modus, download navigatiekaarten en sla films of series lokaal op. Apps als Netflix en Disney+ bieden standaard de mogelijkheid om titels offline te bewaren.

Pas ook je tweestapsverificatie aan voordat je vertrekt. Wie normaal via sms een code ontvangt, kan in het buitenland tegen problemen aanlopen, vooral als het Nederlandse nummer niet werkt of buiten bereik is. Gebruik liever een authenticator-app, zoals Google Authenticator of Authy. Daarmee ontvang je je inlogcodes ook zonder mobiele verbinding, zolang je je smartphone maar bij je hebt.

Tot slot: laat je laptop niet in de volle zon liggen, in een warme auto of op een vochtige plek in de tent. Hitte en vocht zijn funest voor de elektronica. Gebruik bij voorkeur een waterdichte hoes of sleeve en bewaar hem op een droge plek in de schaduw. Fijne vakantie!

Hisense richt zijn pijlen op het middensegment, en deze 65U7Q Pro is daar een goed voorbeeld van. Het toestel verbetert een aantal zwakke punten van zijn voorganger en stoot daarmee duidelijk door naar de betere toestellen. Maar Hisense heeft niet alle minpunten weggewerkt. Bovendien toont de nieuwe versie van het VIDAA U-systeem dat niet alle aanpassingen een verbetering zijn.

Wie in het middensegment voor een televisie shopt, levert onvermijdelijk wat in op het gebied van design. De U7Q Pro is daarop geen uitzondering. Het toestel oogt degelijk, maar springt niet in het oog als een staaltje van topdesign. In tegenstelling tot zijn voorganger heeft hij nu wel een relatief vlakke rug. Daardoor springt het 7,5 cm dikke profiel wat meer in het oog, al maskeren de schuine zijdes dat enigszins. Het toestel staat op een centrale voet die bestaat uit twee voetsteunen afgedekt met een kunststof plaat. Het resultaat oogt wat saai en verraadt zijn middenklasse-roots. De afwerking van het toestel zelf is degelijk, de voet mocht misschien iets geraffineerder.

Aansluitingen

Hisense is overgeschakeld op een nieuw hardwareplatform en dat komt in elk geval met één voordeel. De U7Q Pro beschikt nu over vier HDMI 2.1-poorten die de volle 48 Gbit/s bandbreedte leveren. Dat is vooral voor hardcore gamers van belang. Die kunnen nu een soundbar aansluiten via ARC/eARC en hebben daarnaast de mogelijkheid om meerdere 4K120-bronnen te gebruiken.

Pc-gamers krijgen nog meer goed nieuws: zij kunnen nu een verversingsfrequentie tot 165 Hz in 4K gebruiken, en zelfs tot 288Hz in Full HD. De tv ondersteunt bovendien ALLM, HDMI VRR en AMD FreeSync, en is bovendien NVIDIA G-Sync Compatible. De input-lag scoort geen topresultaat, maar wel meer dan behoorlijk: 14,2 ms bij 4K60 en 10,1 ms bij 2K120.

De U7Q Pro is daarnaast uitgerust met twee usb-poorten, een minijack-ingang voor composiet video en stereo, een hoofdtelefoonaansluiting, optisch digitale audio-uitgang, ethernet, wifi 5 en bluetooth. Even opletten bij wandmontage, want de ethernetpoort, een van de usb-poorten en de optisch digitale audio-uitgang wijzen naar achteren. De rest van de aansluitingen bevindt zich aan de zijkant. De tv heeft een enkelvoudige DVB-T/T2/C-tuner, een DVB-S/S2-tuner en een CI+-slot. Met behulp van externe usb-opslag kun je live-tv pauzeren of opnemen.

©Eric Beeckmans | ID.nl

Verbeterde piekhelderheid en contrast

Vorig jaar worstelde de U79NQ met een matig contrast en doorsnee piekhelderheid. De U7Q Pro probeert dat duidelijk te verbeteren. Net als de voorganger gebruikt hij een VA-paneel met miniled-achtergrondverlichting, maar het aantal zones is opgetrokken van 384 naar 560 (28 x 20). In de HDR Filmmaker-modus meten we 1537 nits piekhelderheid op het 10%-venster; dat is 40 procent verbetering ten opzichte van het voorgaande model. Daartegenover haalt het volledig witte scherm maar 423 nits, en dat is dan weer 25 procent lager dan vorig jaar. Mogelijk heeft Hisense de optimalisatie gericht op speculaire highlights in plaats van algemene helderheid.

Ook het contrast is verbeterd, al blijft het eigen ANSI-contrast van het VA-paneel onveranderd op een eerder bescheiden 3190:1. Maar in de Filmmaker-modus verbetert de local dimming (in de Laag-stand) dat naar een mooie 7100:1 en zelfs 18.930:1 op eenvoudiger testpatronen. Dat is een degelijk resultaat, maar loopt nog steeds wat achter op concurrenten.

De zone-aansturing is prima, hoewel aan de leidende randen van heldere objecten een subtiele dimming zichtbaar kan zijn, vooral tegen een erg donkere achtergrond. Hogere local dimming-instellingen bieden geen substantiële contrastverbetering, maar introduceren wel merkbaar verlies van zwartdetail en onderdrukking van kleinere lichtaccenten. De voorzichtige dimming-aanpak zorgt er ook voor dat vage halo-effecten zichtbaar blijven, met name op donkere achtergronden en in HDR-content.

Door de matige kijkhoek wordt dat duidelijk zichtbaar als je te ver opzij zit. Kijk je echt bij volledige verduistering, dan kun je overwegen om de lokale dimming naar de medium-stand te schakelen. Het paneel van ons testmodel had wat beperkte uniformiteitsproblemen, waardoor soms een 'dirty screen effect' zichtbaar was bij heldere beelden. Denk eraan dat dit kan variëren tussen individuele toestellen.

HDR-content en kalibratie

Met ondersteuning voor HDR10, HDR10+, Dolby Vision IQ met Precision Detail is de U7Q Pro perfect uitgerust voor het breedste aanbod aan HDR-content. Dolby Vision IQ levert consistent de beste resultaten met uitstekende diepte en nuance. HDR10-prestaties zijn dankzij betere tonemapping duidelijk mooier dan vorig jaar. Er blijft meer contrast in het beeld en het 92% P3-kleurbereik ondersteunt rijke, verzadigde kleuren.

De HDR Tonemapping geeft een wat gemengd resultaat. Het kan witdetail en heldere kleurtinten beter zichtbaar maken, maar donkere beelden worden donkerder, terwijl heldere fragmenten helderder worden. Dat is zelden gewenst, dus het gebruik van deze instelling blijft twijfelachtig.

Zowel de SDR als de HDR Filmmaker-modus zijn redelijk goed gekalibreerd; de fouten die we opmerken zijn zelden duidelijk zichtbaar. In SDR merken we dat de grijsschaal wat naar geel uitwijkt, maar gelukkig zonder kwalijke gevolgen op huidskleuren. In HDR is het resultaat beter: de grijsschaal is neutraal, maar iets te donker terwijl kleuren dan weer vaak wat te helder zijn. Beide leveren uitstekende schaduwdetails, alleen heel donkere HDR-beelden ondervinden wat last van het beperkte contrast.

©Hisense

Beeldverwerking

De Hi-View AI Engine Pro levert prestaties die grotendeels in lijn liggen met die van de vergelijkbare modellen van vorig jaar. Dat betekent prima deinterlacing van 1080i-content en prima ruisonderdrukking voor willekeurige ruis. De prestaties met blokruis (gevolg van MPEG-compressie) blijven echter wat aan de zwakke kant. De upscaling levert mooie resultaten die weliswaar relatief zachte beelden opleveren. Je kunt de scherpte-instelling iets verhogen of met behulp van de superresolutie-instelling wat extra detail zichtbaar maken.

Hoe dan ook blijft het opletten met dvd-beelden, omdat die van relatief lage kwaliteit zijn en fouten daardoor makkelijker zichtbaar zijn. Zo kan superresolutie daar voor een overmatig uitgevlakte look zorgen, of voor onnatuurlijk scherpe randen. Voor de meeste instellingen (ruisonderdrukking, superresolutie) is de laagste stand bovendien erg voorzichtig, terwijl de medium-stand soms juist wat te sterk is.

Goede punten zijn er voor de weergave van 10 bit-gradienten, zoals in HDR-content. Die zijn mooi geleidelijk zonder duidelijke strookvorming. In SDR-content zijn zichtbare kleurstroken weg te werken met de Kleurverloop-instelling. Je kunt ook deze het best op de laagste stand zetten, ook al werkt die niet alle problemen weg. De medium stand is ook hier iets te agressief en kan detail verwijderen.

Het paneel heeft een goede bewegingsscherpte, zeker met behulp van de optie 'Hoge Verversingssnelheid', die een verversingssnelheid van 240 Hz gebruikt in ruil voor het verlies van wat verticaal detail. Het is een prima optie voor sport en mogelijk zelfs voor film, al zien we daar minder noodzaak. Vind je het schokken bij lange camerabewegingen storend, activeer dan Ultra Smooth Motion; de processor creëert dan vloeiende beweging zonder veel beeldfouten.

Stevige audio

De audioconfiguratie is wat steviger dan vorig jaar. De 2.1-opstelling is uitgebreid met twee zijwaarts gerichte luidsprekers naar een 2.1.2-configuratie. Het totale vermogen gaat daarmee van 40 naar 50 watt. De Hisense haalt flink wat volume uit dat vermogen, maar heeft moeite om de controle te bewaren als je echt veel volume vraagt. Dan hoor je vervorming en af en toe zelfs wat klanken die doen vermoeden dat het chassis trilt.

De U7Q Pro ondersteunt Dolby Atmos en DTS:X, en met de zijwaarts gerichte luidsprekers is er een goed surround-effect en beperkt hoogte-effect. De woofer zorgt voor goede basondersteuning. In deze prijsklasse vinden we de prestaties goed; die zullen voor veel mensen dan ook volstaan.

©Eric Beeckmans | ID.nl

Erg druk thuisscherm

VIDAA U9 brengt een aantal veranderingen, maar blijft wel bij zijn basisprincipes. Dit 2023-artikel met een volledig overzicht van VIDAA U7 geeft aan je wat je zoal kunt verwachten. Wat is er veranderd? Het lokale aanbod aan apps groeit, zij het erg traag. HBO Max en Streamz (BE) zijn aan de lijst toegevoegd, maar NOS Live, NPO Start, Pathé Thuis, Ziggo Go, VRT Max en GoPlay ontbreken nog steeds.

Op het thuisscherm staat de lijst met apps nu onderaan; centraal in beeld staat voortaan een lijst aanbevelingen. Die heeft nu helemaal links een tegel voor de meest recent gebruikte bron en een tegel voor de ingangen. Dat zijn redelijke wijzigingen. Wat we echter storend vinden, is dat de reclame-carrousel bovenaan erg snel van item wisselt. Dat is op zich al verwarrend: wie een item in de app-lijst selecteert, ziet die twee rijen van plaats verwisselen, terwijl er onderaan nogmaals een banner met reclame de kop opsteekt. Dat zorgt ervoor dat er te veel activiteit is op het thuisscherm, zodat de gebruikservaring onrustig wordt. Hisense pusht ook heel hard zijn associatie met FIFA, ook niet echt aangenaam. Het begint op overmatige reclame te lijken.

De afstandsbediening is op wat kleine wijzigingen na overgenomen van vorig jaar. Ze is aangenaam in gebruik, vooral door de toetsen met zachte maar duidelijke aanslag. De ingebouwde oplaadbare batterij wordt gevoed door een fotovoltaïsch (zonne)paneel. Doordat dat aan de voorzijde is geplaatst, is de afstandsbediening relatief lang van vorm, maar dat stoort eigenlijk nooit.

©Eric Beeckmans | ID.nl

Conclusie

De Hisense 65U7Q Pro presenteert een duidelijk beter contrast dan zijn voorganger, die op dat vlak wat onderpresteerde. Een aantal minpunten is echter wel gebleven. Zo blijft dynamische tonemapping voor HDR een lastige zaak: soms verbetert het beeld, soms verslechtert het. VIDAA U heeft een paar extra lokale apps gekregen, maar redelijk wat lokale apps zijn na meerdere jaren nog steeds niet beschikbaar. De nieuwe layout van het thuisscherm lijkt ons ook te druk; dat kan verwarrend zijn.

Op het gebied van beeldkwaliteit is er duidelijke verbetering met sterkere contrastprestaties en meer piekhelderheid. Voor HDR heb je ruime formaat-ondersteuning en prima weergave met voldoende impact. Gamers krijgen extra mogelijkheden dankzij de vier HDMI 2.1-poorten en goede bewegingsscherpte met zelfs een optie om tot 4K165 of 2K288 te gaan. De nieuwe behuizing heeft ook plaats gegeven aan een iets ruimere audio-oplossing met degelijke resultaten. De 65U7Q Pro lijkt ons goed geprijsd voor wat hij biedt, maar heeft mogelijk wel stevige concurrentie van gelijkwaardige TCL-modellen.