Zet allerlei besturingssystemen op één usb-stick
Een besturingssysteem op een usb-stick kan soms heel handig zijn. Je wilt bijvoorbeeld makkelijk en veilig experimenteren met een of andere Linux-distributie, je houdt graag een herstelmedium achter de hand of je wilt je systeem grondig op allerlei malware scannen. Met het gratis programma Ventoy zet je meerdere zogenoemde live-omgevingen op een usb-stick.
Tip 01: Voordelen
Er zijn tig tools waarmee je een usb-stick met een zogenoemde live-omgeving kunt maken, maar veruit de meeste beperken zich tot één besturingssysteem. Maar met Ventoy zet je meerdere uiteenlopende besturingsomgevingen op dezelfde stick. Wanneer je de usb-stick hebt geprepareerd, hoef je voor een nieuw live-besturingssysteem weinig meer te doen dan het gedownloade imagebestand (schijfkopiebestand) op de usb-stick te zetten. Een klus die hooguit een paar minuten in beslag neemt. Een flexibel plug-insysteem maakt het bovendien mogelijk om het bootmenu naar eigen inzicht in te delen en vorm te geven. Al is dit een functie die echt voor gevorderde gebruikers is bedoeld. Met slimme trucs kun je ook allerlei lastige problemen omzeilen, zoals de secure-bootfunctie van een uefi-bios of een uefi-systeem dat iets te kieskeurig is wat betreft de partitiestijl van de usb-stick.
Er komen voortdurend nieuwe releases uit van Ventoy. In dit artikel gaan we aan de slag met versie 1.0.20 (maar mogelijk is er inmiddels alweer een nieuwere versie). Die kan overweg met zo’n 550 live-besturingssystemen in het iso-formaat en nog tien img-formaten. Ventoy ondersteunt tevens efi- en wim-formaten, die doorgaans gelinkt zijn aan Windows-omgevingen. Je vindt hier een overzicht.
©PXimport
Ventoy ondersteunt meer dan 550 live-distributies!
-
Alternatieven
Mocht Ventoy je om een of andere reden toch niet liggen en je zoekt een andere oplossing voor het maken van een multiboot-usb-stick, dan kun je eventueel WinUSB overwegen. Dit is een gebruiksvriendelijke tool die zich vooral richt op Windows-omgevingen en de wat uitgeklede WinPE-omgevingen. Daarnaast ondersteunt WinUSB standaard alleen nog Ubuntu evenals een paar antivirustools. Een flexibeler alternatief is het portable YUMI. Die oogt minder aantrekkelijk, maar laat je wel uit meer dan 130 distributies kiezen, zowel Windows, WinPE als Linux. In de meeste gevallen kan YUMI trouwens ook zelf de nodige downloads binnenhalen. Houd er wel rekening mee dat het toevoegen van een live-besturingssysteem in beide tools minder soepel verloopt dan bij Ventoy.
©PXimport
Tip 02: Windows-installatie
We vertellen hoe je Ventoy vanuit Windows installeert. Download de recentste Windows-versie van Ventoy via www.ventoy.net. Pak het zip-bestand uit en dubbelklik op Ventoy2Disk.exe. Stop in je pc een usb-stick die of leeg is of waarvan de data mogen overschreven worden, en druk op de ronde pijlknop. Klik voor het gemak eerst even op Language en kies (bijvoorbeeld) Dutch (Nederlands). De usb-stick hoort nu in het Apparaat-veld te verschijnen en bij Status zie je GEREED staan.
Het is nu de bedoeling dat je Ventoy op de usb-stick installeert en dat doe je met de knop Installeren en met Ja (2x). Even later is de installatie klaar en zie je bij Ventoy op apparaat het Ventoy-versienummer verschijnen.
Overigens kun je met de knop Bijwerken altijd een nieuwere versie op de usb-stick installeren. Tijdens zo’n update blijven eventuele schijfkopiebestanden of andere data onaangeroerd.
©PXimport
Tip 03: Linux-installatie
Werk je met Linux, dan download je vanaf de in de vorige tip genoemde webpagina de Linux-versie van Ventoy. Hier pak je eerst het tar.gz-archiefbestand uit en vervolgens het tar-bestand. In de submap ventoy-<versienummer> tref je vervolgens het shellscript Ventoy2Disk.sh aan. Dat start je vanuit de console als root op met de volgende syntax:
sudo sh Ventoy2Disk.sh { -i | -I | -u] } /dev/XXX
De parameter /dev/XXX vervang je uiteraard door het juiste usb-apparaat, bijvoorbeeld /dev/sdc. De nodige informatie hiervoor achterhaal je met het commando sudo fdisk -i, maar desnoods vind je via www.tiny.cc/ostechnix nog andere bruikbare manieren.
Met de parameter -i (in het commando dat het bestand Ventoy2Disk.sh start) installeer je Ventoy op je usb-apparaat. Blijkt dat je Ventoy al eerder op deze stick had geïnstalleerd, dan verschijnt een foutmelding. In dat geval forceer je de installatie eventueel met de parameter -I (met hoofdletter). Heb je een update van Ventoy op het oog, dan gebruik je de parameter -u.
Je kunt weliswaar nog andere, optionele parameters inzetten, maar die komen verder in dit artikel aan bod (tip 6 en 7).
©PXimport
Partities
Tijdens de installatie pakt Ventoy de partitionering van je usb-stick grondig aan. Dat merk je meteen wanneer je (bijvoorbeeld) het Windows Schijfbeheer opent: druk hiervoor op Windows-toets+R en voer diskmgmt.msc uit. Je merkt dat Ventoy de stick standaard in twee partities heeft opgedeeld. Een draagt de naam Ventoy en die neemt zo goed als de volledige capaciteit van je usb-stick in. Standaard is die van het bestandssysteem exfat voorzien. De andere partitie heet VTOYEFI, is met fat geformatteerd en is slechts 32 MB groot. Dit is de zogenoemde efi-systeempartitie. Naast de bootrecord bevat die ook enkele extra bestanden en tools voor Ventoy. Standaard krijgt deze partitie geen stationsletter mee.
©PXimport
Tip 04: Image-bestanden
Het voorbereidingswerk heb je nu achter de rug. Verder hoef je alleen nog maar de gewenste live-omgevingen op de usb-stick te zetten. Dat is eenvoudig: download het schijfkopiebestand (image) van zo’n live-besturingssysteem en plaats het in de Ventoy-partitie. Overigens mag je gerust ook submappen in deze partitie maken (bijvoorbeeld \Windows, \Antivirus en \Linux-distro’s) en een of meer image-bestanden in de juiste submap onderbrengen.
Immers, zodra je een systeem opstart van je Ventoy-stick via het speciale bootselectie-menu of desnoods vanuit het bios (raadpleeg je systeemhandleiding), zal Ventoy deze image-bestanden detecteren en die als selecteerbare items in een opstartmenu tonen. Je hoeft dan alleen het gewenste besturingssysteem in dit menu te selecteren.
Niemand houdt je overigens tegen om ook eigen databestanden in de Ventoy-partitie te plaatsen, maar het is dan wellicht een beter idee om hiervoor een afzonderlijke (derde) partitie te voorzien (zie tip 7). Je kunt ook meerdere usb-sticks met Ventoy prepareren. Zodra je zo’n stick dan als live-medium wilt gebruiken, hoef je er maar het gewenste image-bestand naar te kopiëren.
©PXimport
Live-distributie nodig? Een kwestie van het schijfkopiebestand op de usb-stick zetten!
-
Tip 05: Plug-ins gebruiken
Is je usb-stick goed opgestart, dan zie je het Ventoy-bootmenu. Je kunt het uiterlijk en de opbouw van dit menu aanpassen via een plug-insysteem op basis van JSON. Voor wie helemaal geen programmeerervaring heeft, is dit helaas niet zo makkelijk. Via www.tiny.cc/venplug vind je meer uitleg en voorbeelden, van diverse plug-ins.
We beperken ons hier tot een korte introductie met een eenvoudig voorbeeld. Allereerst maak je de submap \ventoy aan in de Ventoy-partitie, die met je image-bestanden dus. Hierin maak je vervolgens het tekstbestand ventoy.json aan met uft8-codering en overeenkomstig de JSON-syntax.
Op onze test-stick bijvoorbeeld hadden we het schijfkopiebestand ubuntu-18.04.3-desktop-amd64.iso in de submap \Linux-distro’s geplaatst. Die willen we graag in het menu laten verschijnen onder de naam Ubuntu 18 en dat kan met de volgende JSON-code:
{
"menu_alias": [
{
"image": "/Linux-distro's/ubuntu-18.04.3-desktop-amd64.iso",
"alias": "Ubuntu 18"
}
]
}
Via de F5-toets kun je trouwens vanuit het Ventoy-menu een eenvoudige debugger oproepen om de inhoud van je ventoy.json-bestand te checken. Ook handig: met de F3-toets dwing je Ventoy ook zonder extra JSON-code om de items in het menu weer te geven in een boomstructuur die met je eigen mappenhiërarchie overeenstemt.
©PXimport
Tip 06: Secure boot
Het moet gezegd worden: de usb-stick zoals Ventoy die standaard samenstelde, bleek wel op ons ene testtoestel te werken, maar met het andere lukte dat niet. De oorzaak bleek een beveiligingsfunctie van het uefi-systeem, de zogenoemde secure boot.
In Windows kom je snel te weten of die functie is ingeschakeld. Druk op Windows-toets+R en voer msinfo32 uit. Als je Ingeschakeld ziet staan bij Systeemoverzicht / Status beveiligd opstarten dan is secure boot actief.
Nou kun je deze functie tijdelijk uitschakelen in je uefi-bios (mogelijk moet je hier dan wel eerst een Supervisor Password instellen), maar dan start je reguliere besturingssysteem wellicht niet meer op tot je die functie weer uitschakelt.
Je kunt het ook proberen door in het venster van Ventoy2Disk het menu Opties te openen en bij Secure boot een vinkje te plaatsen, voor je Ventoy op de stick installeert. In Linux doe je dit door de parameter -s mee te geven.
De allereerste keer dat je een bepaald secure-bootsysteem met deze usb-stick opstart, moet je dan wel enkele eenvoudige instructies uitvoeren. Die vind je hier mooi beschreven. Dat lukte prima op ons testtoestel, maar je voert deze instructies wel op eigen risico uit.
©PXimport
Met een slimme truc kan Ventoy ook opstarten in secure-bootmodus
-
Tip 07: Partitionering
Ventoy gebruikt bij het prepareren van een usb-stick standaard de partitiestijl mbr (Master Boot Record) in. Dat is prima in veruit de meeste gevallen, maar het kan gebeuren dat een uefi-systeem toch de partitiestijl gpt (GUID Partition Table) verwacht. In dat geval open je in Ventoy2Disk het menu Opties en kies je bij Partitietabel de optie GPT (in plaats van MBR). In Linux regel je dit met de parameter -g. Doe dit alleen als het met mbr niet blijkt te lukken.
Om het opstarten wat te optimaliseren, haalt Ventoy standaard alleen de hoogstnodige informatie uit een schijfkopiebestand. Lukt het opstarten hierdoor niet, dan roep je in het menu met F1 de Memdisk-modus op. Die laadt dan het hele schijfkopiebestand eerst in het geheugen, wat vooral bij kleinere distributies een oplossing kan bieden.
Tot slot, zoals gezegd kun je gerust eigen databestanden op de Ventoy-partitie op je usb-stick zetten, maar je kunt ook extra schijfruimte reserveren voor een derde (of vierde) partitie. Dat gaat als volgt: in Ventoy2Disk open je weer Opties en kies je Partitieconfiguratie, waar je een vinkje plaatst bij Ruimte aan het einde van de schijf reserveren en de gewenste capaciteit invult. In Linux gebruik je hiervoor de paramater -r <MB>, bijvoorbeeld -r 2048. Je moet die partitie dan wel zelf nog formatteren.
©PXimport
Tip 08: Kaspersky Rescue
Zoals gezegd zegt Ventoy met meer dan 550 live-besturingsomgevingen overweg te kunnen. We stellen je kort drie van onze favoriete distributies voor. Een ervan is Kaspersky Rescue Disk (KRD), een live-antivirustool. Zo’n tool is zinvol als je vermoedt dat je systeem geïnfecteerd is, maar je reguliere antimalwareprogramma’s er geen vat op krijgen omdat de malware te diep in je systeem is genesteld, zoals bij een root- of bootkit.
De werking van KRD is eenvoudig. Start de tool bij voorkeur in Graphic mode en ga akkoord met de gebruiksvoorwaarden. Druk op Start scan, tenzij je via Change parameters en Add object zelf wilt aangeven wat KRD precies moet scannen. Krijg je de melding dat de databases verouderd zijn, haal dan nieuwe exemplaren op met Update now.
Detecteert KRD malware, dan krijg je daarvan een melding en kun je die in principe ongemoeid laten, laten verwijderen of desinfecteren. Voor zover desinfecteren mogelijk is, wordt er dan een kopie van het originele bestand in Quarantine geplaatst.
©PXimport
Tip 09: MemTest86 (uefi)
Gebrekkig intern geheugen kan de meest uiteenlopende symptomen hebben, zoals onverwachte reboots of meerdere vastlopende applicaties. Nu heeft Windows ook wel een eigen geheugentestmodule (druk op Windows-toets+R en voer mdsched.exe uit), maar de tool MemTest86 is al jaren een standaardtool die zeer grondig werkt. Om het te gebruiken, download het van www.memtest86.com, pak het zip-bestand uit voor het img-bestand.
Na de start kun je de controle meteen laten beginnen, maar gevorderde gebruikers kunnen via de Config-knop een en ander aanpassen. Via (T)est Selection geef je aan welke van de twaalf tests je wilt doorlopen en hoeveel keer (standaard 4). Bij (A)ddress Range geef je het adresbereik aan en bij (C)PU Selection duid je aan welke cpu(-kernen) je wilt testen. Uitgebreide informatie vind je in de meegeleverde pdf-handleiding (hoofdstuk 2.5.4).
Eventuele geheugenfouten verschijnen in de onderste schermhelft en na afloop krijg je een rapportage. De makers maken zich sterk dat circa 99% van de gerapporteerde fouten legitiem zijn. Neem die dus serieus.
©PXimport
Tip 10: Hiren’s BootCD PE
Hiren’s BootCD heeft een wat schimmige voorgeschiedenis aangezien die flink wat half-legale software aan boord had. Met de PE-versie houdt men het wel netjes legaal. Die draait bovendien in een vertrouwde en moderne Windows 10 PE x64-omgeving. Deze webpagina maakt meteen duidelijk dat deze reddingsstick van alle markten thuis is: van diagnostische tools, over imaging- en partitioneringstools tot wachtwoordkrakers en dataherstellers. Het gaat om circa zeventig tools onderverdeeld in thematische rubrieken, bereikbaar vanuit het startmenu van Windows.
We beperken ons hier tot één voorbeeld. Stel, je bent het wachtwoord van een Windows-account vergeten. Ga dan naar All programs / Security / Passwords en klik op NT Password Edit. Bij Path to SAM verwijs je naar de map \Windows\System32\Config op je Windows-partitie, waar je het SAM-bestand opent. Selecteer vervolgens het gewenste account, klik op Change password, laat New Password en Verify leeg en bevestig met OK / Save changes en Exit. Je kunt je nu zonder wachtwoord met dat account bij Windows aanmelden.
©PXimport
