Een defecte laptop kan iedereen overkomen. Vervelend, maar geen reden om het apparaat meteen maar bij het afval te dumpen. Door je een beetje in te lezen kun je veel problemen vaak gemakkelijk zelf oplossen. Je laptop repareren is goedkoper dan een hele nieuwe kopen, en een stuk leerzamer!

Defecten die je zelf hebt veroorzaakt vallen meestal niet onder de garantie. Bij de winkelketen waar je het apparaat hebt aangeschaft, zullen ze je al gauw adviseren dan maar een nieuw exemplaar te kopen. Vaak is het mankement echter gewoon te repareren.

Met wat slim googelen is een webshop die de vervangende onderdelen voor een redelijke prijs levert snel gevonden. Een geoefende klusser hoef je er meestal niet voor te zijn. Op YouTube of iFixit zijn talloze voorbeeldfilmpjes – vaak in het Engels, dat wel – te zien waarin reparaties aan allerlei onderdelen stap voor stap worden toegelicht.

Harde schijf defect

©PXimport

Een van de meest voorkomende problemen waardoor de computer niet meer start, is een gecrashte harde schijf. In een desktop is zo’n schijf eenvoudig uit zijn bay te schuiven en te vervangen. Zowel de 3,5inch- als de 2,5inch-formaten zijn met verschillende capaciteiten van 500 GB tot zelfs 12 TB makkelijk verkrijgbaar. Harddisks van kleinere omvang zijn heel betaalbaar en een 4TB-model heb je al voor circa 100 euro.

Heb je geen 4 TB nodig, dan kun je hem vervangen door een wat minder ruime, maar snelle ssd zonder bewegende delen of een combi-sshd die de opslag van een harde schijf met de snelheid van een ssd combineert. Heb je een Windows-iso-installatiebestand op een usb-stick en een recente back-up, dan zal de schade beperkt blijven.

Om de harde schijf van een laptop te bereiken zul je de afdekplaat aan de onderzijde – ook wel service cover genoemd – of de grondplaat moeten verwijderen. Op sommige modellen kan dat wat meer moeite kosten en moet je enkele onderdelen losmaken. Monteren is in de regel niet moeilijk. Het tijdrovende deel is alle software weer draaiend krijgen. Een harde schijf moet wel 2,5 inch zijn, een ssd is dit standaard al.

Laptopscherm vervangen

©PXimport

Een ongeluk zit in een klein hoekje. De laptop wordt van tafel gestoten en het scherm vertoont een flinke barst. Vervelend, maar geen reden het apparaat weg te gooien. Met het juiste gereedschap is het niet eens zo heel moeilijk een laptopscherm te verwisselen. Niet elke laptop zit hetzelfde in elkaar, maar de werkwijze komt in grote lijnen overeen.

Begin altijd met het verwijderen van de accu en de stroomtoevoer. Bij de wat oudere modellen verwijder je eerst de afdekdopjes in de hoeken van de schermrand, ook wel bezel genoemd, waarna je de vrijgekomen schroefjes losdraait. Bij nieuwere modellen moet je de rand met een spateltje of de vingernagels losklikken. Nadat je de rand van het scherm hebt gelicht, draai je aan de zijden de schroefjes los waarmee het lcd-scherm aan het frame is bevestigd.

Als het scherm los is, kantel je het naar het toetsenbord en maak je voorzichtig de connectors van de video, de camera en de microfoon los. Bij een touchscreen komt daar nog de connector van de digitizer bij. Daarna plaats je het nieuwe scherm in omgekeerde volgorde weer terug. Laptopschermen zijn eenvoudig te krijgen. Websites als Replacedirect bieden tientallen schermen aan voor verschillende merken in verschillende afmetingen en resoluties. Voor elk merk is er ook wel een YouTube-filmpje ter instructie te vinden.

Een ander probleem dat zich overigens voor kan doen is dat het beeld op zwart gaat of begint te knipperen zonder dat het scherm kapot is. Zeer waarschijnlijk is dan de lcd backlight voltage inverter stuk. Die stuurt de verlichting achter het beeldscherm aan. De inverter tapt gelijkstroom uit het moederbord en zet dat om in wisselstroom met een veel hoger voltage voor de ccfl-lamp. Het is een gevoelig onderdeel dat nog wel eens defect raakt.

Ook geen reden je laptop af te schrijven, want deze inverter is goed te vervangen en niet duur. De inverter bevindt zich achterop het scherm. Voor de reparatie moet dat dus worden losgeschroefd. Nieuwe led-screens hebben geen inverter nodig.

Laptop-toetsenbord vervangen

©PXimport

Haperende toetsen die een plens koffie op hun dak hebben gekregen of gewoon zijn versleten: frustrerend, maar het kan worden verholpen. Voor nagenoeg elk merk bestaan er vervangende toetsenborden. Per merk en per model kunnen ze echter heel verschillend zijn gemonteerd. Meestal dien je eerst enkele schroeven aan de onderzijde te verwijderen. Een aardige fabrikant voorziet deze van de letter K of een toetsenbordsymbool, zodat je direct de juiste schroeven te pakken hebt.

Het aantal schroeven dat je los moet draaien loopt sterk uiteen en vaak moet je nog enkele schroeven onder een afdekplaat opzoeken. Meestal dien je verder nog enkele knipsluitingen langs de randen van het toetsenbord met een klein spateltje in te drukken om het helemaal los te maken. Sommige laptops werken uitsluitend met knipsluitingen en bij weer andere laptops verwijder je eerst een strip boven aan het toetsenbord waarna enkele schroeven vrijkomen.

Na het losdraaien ervan kun je het toetsenbord vervolgens eenvoudig uit het chassis lichten. Wat dan nog rest is de lintkabel uit de connector op het moederbord te schuiven. In omgekeerde volgorde sluit je daarna weer de kabel van het nieuwe toetsenbord aan, druk je het op zijn plaats of schroef je de achterklep weer dicht.

©PXimport

Laptops van HP en Lenovo kunnen nog een extra aansluiting hebben voor de trackpoint, het bekende rode knopje voor de cursorbesturing, maar dit maakt het niet ingewikkelder. Let bij het bestellen zeker ook op het taaltype. Qwerty VS International is in Nederland het meest gebruikt, maar ook Azerty (Belgisch) of Duitse indelingen worden aangeboden. Het vervangen van een toetsenbord is niet vreselijk moeilijk, maar een fluitje van een cent is het ook weer niet altijd. Als je pech hebt, dan heb je een model waarbij je de harde schijf en de fan los zal moeten schroeven.

Het trackpad of touchpad wordt hiernaast intensief gebruikt en reageert op een gegeven moment steeds slechter. Vervangen is over het algemeen redelijk goed te doen. Het behelst in ieder geval het verwijderen van de grondplaat, een afdekplaatje en mogelijk een interne batterij. Het trackpad is echter een moeilijk verkrijgbaar onderdeel en je zult waarschijnlijk flink moeten zoeken naar het type voor jouw laptop.

Laptop te warm? Check de ventilatie

©PXimport

Wordt je laptop steeds trager en warmer, dan heb je een koelingsprobleem. Veel warmer dan 80 graden zou de cpu niet mogen worden. In het ergste geval leidt oververhitting tot een crash. Hoe warm de cpu wordt bij verschillende activiteiten is te controleren met een tooltje als Core Temp. Oorzaak van het probleem is meestal een stofdeken die een goede luchtstroom belemmert. De fan zit direct boven de ventilatieopening onderop de laptop, de uitstroom aan de rand van laptop.

Het stof dat de laptop in wordt getrokken hoopt zich uiteindelijk op in de ventilator en achter het uitstroomrooster. Van buiten af schoonmaken met een busje perslucht lijkt geen goed idee. Daarmee verplaats je het stof immers alleen maar. Vanwege het gevaar op elektrostatische ontlading is ook de stofzuiger af te raden. De beste oplossing is de fan van het moederbord los te maken en goed schoon te maken.

Om de ventilator te bereiken zul je de grondplaat aan de achterzijde van de laptop moeten losschroeven, waarna de ventilator direct zichtbaar wordt. Je zult dan waarschijnlijk ook zien dat de fan is verbonden met een koperen heatpipe en een heatsink die op de cpu is geplakt. De fan is eenvoudig los te schroeven, maar als de fan en het heatpipe-systeem onlosmakelijk verbonden zijn, dan zul je ook die laatste moeten losdraaien, wat het iets ingewikkelder maakt.

Bij het terugplaatsen van de heatsink zul je voor alle zekerheid ook een nieuw laagje thermische pasta op de cpu moeten aanbrengen. Zorg ervoor dat je de buis niet beschadigt. In een heatpipe zit een transportvloeistof die aan de warme kant energie opneemt en daardoor verdampt, waarna deze zich als gas naar de koude kant beweegt. Daar geeft die zijn warmte af en condenseert, om vervolgens weer als vloeistof terug naar de warme kant te stromen.

Als de ventilator vaak hapert of gaat ratelen, zul je hem helemaal moeten vervangen, dus vaak inclusief het heat-systeem. Koelers met heat-systeem zijn uiteraard duurder dan een enkele ventilator; reken op zo’n zestig euro.

Tekst: Hans Niepoth

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.