E-book kopen: Is een digitaal boek echt van jou?
Is jouw boekenkast ook al digitaal? Het lijkt superhandig: duizenden boeken op een Kindle, Kobo of andere e-reader. Muziek altijd bij de hand via Spotify, en geen serie meer missen met Netflix, Videoland of HBO. Altijd en overal. Of nou ja, overal: soms verdwijnen er ineens tv-series of muzieknummers. Maar ook met ‘gekochte’ boeken kan dat gebeuren. Tussen aanhalingstekens inderdaad, want het werkt met digitale bibliotheken juridisch net even anders.
Gekocht is gekocht, is een van de oudste rechtsregels uit ons wetboek. Al sinds de Romeinen (of eigenlijk de Assyriërs) geldt dat wie iets koopt, daar eigenaar van wordt. Diegene mag daarmee doen wat hij wil. Heeft de oude eigenaar spijt van de verkoop, dan is dat jammer, maar helaas. Slechts in heel uitzonderlijke gevallen is een koop terug te draaien door de verkoper.
In de online wereld ligt dit net even anders. Dat komt omdat wat daar allemaal gebeurt, juridisch geen ‘koop’ is, maar een vorm van dienstverlening. Dat e-book dat Amazon op jouw Kindle zet, of die serie die je downloadt om ‘permanent’ bekeken te worden? Juridisch gezien zijn het bioscoopkaartjes, tijdelijke bewijzen dat je ergens bij mag. Maar het zijn geen gekochte boeken of afleveringen op dvd.
Algemene voorwaarden
Betaal je dan voor niets? Nee, dat ook weer niet. Natuurlijk kan de klant bij een dienstverlener ook verlangen dat er wordt geleverd wat er is toegezegd. Maar juridisch gezien is er geen verkoop of permanente beschikbaarheid toegezegd. Gedurende het abonnement mag je het gekozene bekijken of lezen, maar dat is het. Eigenaar word je niet. En belangrijker nog: wat dat bekijken of lezen inhoudt, mag de leverancier zelf bepalen.
Dat staat in de algemene voorwaarden, en komt meestal neer op ‘zolang je betaalt, tenzij wij een goede reden menen te hebben’. Dat kan bijvoorbeeld zijn omdat de dienst niet meer commercieel interessant is, of er een zakelijk conflict heerst over auteursrechten tussen de leverancier en de uitgever achter de boeken. Mocht men daar een beroep op doen, dan wordt het boek op afstand gewist. En je hebt dan verder nergens recht op.
Zeldzaam fenomeen
Of, nou ja … Dat laatste neem ik terug. Want in onze wet staat (dankzij Europa) sinds enkele jaren een specifieke regeling voor ‘digitale inhoud die niet op een materiële drager is geleverd, maar die wel is geïndividualiseerd en waarover feitelijke macht kan worden uitgeoefend’. Dat is juridisch voor ‘een e-book’ en wat erbij staat, impliceert dat de regels over koop ook gelden voor transacties waarbij je dergelijke ‘digitale inhoud’ tot je beschikking krijgt (anders dan bij zuiver streamen).
Het probleem is alleen dat het belang om hierover een rechtszaak te voeren, natuurlijk veel te klein is. Zelfs wanneer je enkele tientjes zou hebben betaald voor dat boek, dan nog zal geen advocaat of rechtsbijstandsverzekeraar dit de moeite van een procedure waard vinden.
Er zou dus een belangenorganisatie moeten opstaan die dit namens honderdduizenden Nederlanders gaat aanvechten, of een toezichthouder zoals de Autoriteit Consument en Markt moet ingrijpen met een stevige boete. Maar daarvoor is dit fenomeen weer net te zeldzaam.
Juridisch gezien is de conclusie dus: wil je goedkoop wat lezen, koop dan het e-book. Wil je iets permanent in eigendom hebben, ga dan naar de boekwinkel.
Tekst: Arnoud Engelfriet