AIVA: Maak muziek met hulp van kunstmatige intelligentie
Er wordt al heel wat jaren geëxperimenteerd met software om muziek te genereren, maar de kunstmatige intelligentie achter AIVA is pas het eerste commerciële product dat echt indruk maakt. We gaan ermee aan de slag.
Zoals een begrijpelijke tekst geen aaneenschakeling is van willekeurige groepen letters, zo is muziek ook geen samenvoeging van toevallige combinaties van noten. Net als taal heeft muziek een eigen syntax, grammatica en stijl. Omdat het bij muziek gaat over toonhoogtes, en dus frequenties, zit er in muziek een wiskundig component. De eerste pogingen om op de computer aangename klanken te produceren, leunden dan ook volledig op deze mathematische wetmatigheden.
Al in de jaren 90 slaagde David Cope erin om het werk van componisten als Bach en Mozart in regels te vangen. Hiermee kon hij ‘nieuw’ werk maken, waarvan zelfs experts niet altijd konden horen dat het geen oorspronkelijke composities waren. Toch bleef het lange tijd bij niet meer dan enkele succesvolle nabootsingen en op een aantal cd’s na, leidde het ook niet tot commerciële producten.
Naast dat mensen muziekstructuren kunnen analyseren, kunnen neurale netwerken dat tegenwoordig ook. Zoals deze netwerken inmiddels hebben leren ‘kijken’ om te bepalen wat bijvoorbeeld een gezicht is, kunnen ze ook worden gebruikt om te leren wat de essentie van aangenaam klinkende muziek is. Dat proces van gezichtsherkenning kan zelfs worden omgekeerd tot gezichtsproductie, en zo kan ook het proces van muziekanalyse worden omgekeerd tot muziekproductie.
Artificial Intelligence Virtual Artist
Het eerste grote succes van deze omkering van analyse tot productie kwam van AIVA (Artificial Intelligence Virtual Artist), een compositiesysteem dat als eerste ter wereld is erkend door een auteursrechtenorganisatie. Sinds 2019 is de AIVA Music Engine voor een breed publiek als freeware en als commercieel product beschikbaar. Inmiddels zijn de mogelijkheden van dit programma dusdanig uitgebreid dat het de moeite van een nadere kennismaking waard is.
Nadat je een gratis account hebt aangemaakt, kun je heel eenvoudig, met een paar muisklikken, een goed klinkend muziekje in een van de verschillende stijlen creëren. Op dit moment zijn er twaalf om uit te kiezen, maar dit aantal groeit gestaag.
Standaard kom je terecht in Simplified View, waar je kunt kiezen uit vier stromingen (Filmmuziek, Geproduceerde muziek, Easy Listening en Pop/Rock) die elk weer een aantal stijlen kennen, zoals World Music, Ambient Electronic, Songwriter of Heavy Rock. Bij al deze varianten zijn de parameters al door het systeem geselecteerd.
Na het kiezen van een stijl kun je een aantal parameters instellen, zoals het globale tempo, de duur en het aantal composities. De ruime keuze binnen de diverse parameters geven je een goed beeld van de variatie aan muziek die AIVA binnen een thema kan genereren.
Dat gezegd hebbende: je kunt dus ook gewoon alles aan AIVA overlaten en het programma een muziekstuk voor je laten maken. De compositie(s) verschijnen vervolgens in je track-overzicht met informatie over de stijl, instrumenten, toonsoort, maatsoort en het tempo.
Meer controle
Wil je meer controle over het eindresultaat, dan kun je bij het genereren van nieuwe muziek kiezen voor Advanced View. Je ziet nu meer specifieke stijlen (onder andere filmmuziek, jazz, pop, rock, tango, ambient en hiphop). Na het kiezen van een stijl, kom je in een scherm terecht waar je zelf een toonsoort kunt kiezen en een keuze kunt maken uit een van de vele instrumentaties.
Welke beschikbaar zijn, hangt af van de gekozen stijl. Ook kun je weer een duur kiezen (voor gratis accounts maximaal drie minuten) en het aantal composities dat moet worden gegenereerd.
Zowel in Simplified View als Advanced View heb je de mogelijkheid om het genereren van een melodie uit te schakelen (handig wanneer je alleen een instrumentaal muziekstuk wilt) en om de percussie uit te zetten in instrumentaties die ritme-instrumenten bevatten.
Wil je nog meer invloed op de compositie uitoefenen, dan kun je in Advanced View een midi-bestand uploaden van een bestaand of eigen nummer en dit als invloed laten gebruiken. AIVA analyseert deze muziek en zal proberen iets te maken dat daaraan verwant is. Buiten de instrumentatie, zul je echter lang niet altijd in staat zijn om het verband te herkennen.
Eigen inbreng
Voor de mogelijkheden die we tot nu toe hebben gezien, heb je absoluut geen muzikale achtergrond nodig. Dat verandert wanneer je een automatisch gegenereerde track zelf te lijf wilt gaan in de editor. Dan is enig muzikaal gevoel wel handig als je zelf de instrumentatie wilt bepalen. Je kunt voor alle door AIVA gekozen instrumenten een alternatief kiezen en ook de geluidsmix en het tempo aanpassen.
Heb je wat meer muzikale bagage, dan kun je de compositie echt helemaal naar je hand zetten. Niet alleen kun je elke gegenereerde noot in duur en hoogte aanpassen, je kunt ook zelf noten toevoegen binnen een bestaande partij of zelfs een hele nieuwe partij aan het stuk toevoegen.
Dat alles kan bovendien in twee modi: de Editor die je de muziek per partij toont als pianorol, of de Spectator waarin in je alle partijen tegelijk ziet. Hier zit overigens wel een addertje onder het gras, want alleen in het duurste abonnement heb je zelf het auteursrecht van elk gegenereerd werk.
Wat kost AIVA?
AIVA is voor muziekliefhebbers en hobbycomponisten leuk en interessant om mee te experimenteren en levert regelmatig écht goed klinkend materiaal op. De gratis versie is voor deze groepen voldoende. De downloadlimiet van drie nummers per maand vormt geen probleem, omdat je de gecreëerde nummers altijd online kunt beluisteren.
Wil je muziek gebruiken voor iets dat geld oplevert (zoals een YouTube-kanaal), dan heb je minimaal het goedkoopste abonnement nodig (15 euro per maand) en moet je wel een fervent vlogger zijn om dat rendabel te maken. Werk je professioneel met muziek, dan is het duurste abonnement (à 49 euro per maand) nodig, maar dit is nog altijd een stuk voordeliger dan het inhuren van een componist van vlees en bloed.