De luchtvaart moet duurzamer, zo roepen vliegtuigfabrikanten en luchtvaartmaatschappijen in koor. Maar is klimaatvriendelijk vliegen eigenlijk wel mogelijk?

Airbus werkt aan een groen imago door te streven naar emissieloze waterstofvliegtuigen. Maar is dit werkelijk de toekomst van de luchtvaart? In dit artikel onderzoeken we deze vraag en bespreken we drie belangrijke punten die je moet weten over waterstofvliegtuigen:

✈ Nadelen van waterstof
✈ Problemen met waterstofvliegtuigen
✈ Andere opties voor duurzame luchtvaart

Lees ook: Lithium, waterstof, stikstof: hoe kunnen we groene stroom opslaan?

Die Europese lucht- en ruimtevaartgigant Airbus heeft zijn publiciteit prima op orde. In september 2020 publiceerde het bedrijf een computerfilmpje waarin drie vliegtuigen werden getoond die waterstof moeten gaan verstoken in plaats van fossiele kerosine. Zoals bekend is waterstof de wonderbrandstof die ons naar een emissieloze toekomst zal leiden. Afgelopen december nog zegde de Nederlandse overheid 783,5 miljoen euro toe aan zeven bedrijven die technieken ontwikkelen voor de winning van waterstof uit zeewater. 

Door waterstofvliegtuigen aan de wereld te tonen, poogt Airbus – fabrikant van klimaatverwoestende jumbojets – zich een groen imago te verschaffen. Dat lijkt goed te lukken, want veel media nemen de vrome voornemens en gelikte plaatjes kritiekloos over. Airbus wakkert het vuurtje van tijd tot tijd nog even aan door nieuwe ontwikkelingen in ZEROe, zoals het waterstofproject heet, met veel tamtam in het nieuws te brengen. Zo onthulde het bedrijf in december een nieuw soort waterstofmotor – althans, een computeranimatie van zo’n motor. Het doel is, zo meldt de vliegtuigbouwer steeds opnieuw, in 2035 de eerste waterstofvliegtuigen af te leveren. Maar hoe realistisch is dat? En is waterstof überhaupt een goede optie voor klimaatneutrale vliegtuigen? 

Methaan 

Een vervoerssector waarin waterstof veel gebruikt wordt, is de ruimtevaart. Daar is een goede reden voor: waterstof bevat per gewichtseenheid ongeveer 2,5 keer meer energie dan kerosine. Maar het is een teken aan de wand dat ruimtevaartbedrijven zich de laatste jaren van waterstof afkeren. United Launch Alliance (ULA), hofleverancier van raketten aan de Amerikaanse Space Force, heeft de productie beëindigd van de waterstofraket Delta IV. ULA’s nieuwe raket, de Vulcan, vliegt op methaan. Ook de nieuwste modellen van SpaceX en Blue Origin gebruiken methaan als brandstof. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA ontwikkelt ondertussen Prometheus, een methaanmotor die tien keer goedkoper moet worden dan de waterstofmotor Vulcain die de Ariane-raketten aandrijft. 

Nadelen waterstof 

Ook methaan bevat zo’n 2,5 keer minder energie per kilo dan waterstof. Omdat gewicht alles is in de ruimtevaart, moeten de genoemde rakettenbouwers dus verdomd goede redenen hebben om af te stappen van waterstof. En inderdaad, die hebben ze. Waterstof heeft namelijk twee enorme nadelen. Ten eerste neemt het spul enorm veel ruimte in: één kilo vloeibare waterstof vult een emmer van vijftien liter, oftewel je hebt gigantische tanks nodig. Ten tweede moet vloeibare waterstof voortdurend worden gekoeld tot minder dan -253°C. Doe je dat niet, dan gaat het koken en raak je het in rap tempo kwijt. Om die reden wordt een waterstofraket pas minuten voor de lancering volgetankt, om binnen hooguit tien minuten alle brandstof te verstoken. In een vliegtuig daarentegen wordt de brandstof geacht zich tot wel achttien uur koest te houden. Natuurlijk kan waterstof ook bij kamertemperatuur worden bewaard als een samengeperst gas. Maar dat vereist enorm zware tanks die, in relatie tot hun gewicht, maar heel weinig waterstof kunnen opslaan. Voor lucht- en ruimtevaart is dit gewoon geen optie. 

Kerosine is voor vliegtuigen de ideale brandstof. Bij de ijzige temperaturen op kruishoogte bevriest het niet, en op vliegvelden in de tropen raakt het niet aan de kook. Om die reden kan kerosine gewoon in de vleugels worden opgeslagen. Bij waterstof is dat onmogelijk: al op de grond zou vocht in de atmosfeer de vleugels bedekken met een laag ijs – en dan werken vleugels niet meer. De waterstof moet daarom worden opgeslagen in een grote tank in de romp van het toestel. 

Op de ZEROe-plaatjes ontbreken achterin de romp van de conceptvliegtuigen de raampjes: daar komt de tank. Die positie achter in het toestel is echter problematisch. Het gewicht van een verkeersvliegtuig bestaat voor een belangrijk deel uit de brandstof. Een Boeing 787-9 van 130 ton kan ruim 100 ton aan brandstof meenemen. Tijdens de vlucht wordt zo’n toestel dus steeds lichter. Op zich heel gunstig, maar het levert een probleem op als de brandstoftanks zich niet rondom het massamiddelpunt van het vliegtuig bevinden, zoals bij de ZEROe-concepttoestellen. Naarmate de waterstoftank leger raakt, zal de neus van zo’n toestel steeds meer neigen te zakken. Dit kan worden gecorrigeerd met de trim, maar dat komt de vliegeigenschappen niet ten goede. Verder zal ieder waterstofvliegtuig een forse koelinstallatie moeten torsen, die natuurlijk een hap neemt uit de stroomvoorziening aan boord. 

©Markus Gann

Onhandelbaar 

Om uit te vinden of deze problemen overkomelijk zijn, bouwden ingenieurs van de voormalige Sovjet-Unie in 1988 een bestaande Tupolev TU-154 om tot het waterstofvliegtuig TU-155 (zie foto). Na circa honderd testvluchten luidde de conclusie: waterstof is onhandelbaar, vloeibaar methaan is beter, maar kerosine blijft koning. 

Bij Airbus zullen ze dit onderzoek ook wel kennen. Want ze zéggen dan wel dat ze rond 2035 op waterstof willen overstappen, maar hun orderboek spreekt andere taal. Tijdens de jaarwisseling stonden er niet minder dan 7304 nog te leveren toestellen in opgetekend. Nieuwe klanten moeten jaren wachten op hun jet, die vervolgens tot wel dertig jaar meegaat. Oftewel: de vliegtuigen in dit orderboek zullen tot voorbij 2050 het luchtruim domineren. Bij concurrent Boeing liggen de zaken niet anders. Daar komt bij dat het volgende toestel dat Airbus (hoogstwaarschijnlijk) op de markt gaat brengen, de A220-500, gewoon een kerosinevliegtuig is. 

Andere opties? 

Op zich is dat helemaal niet erg. Want het is niet de brandstof die bepaalt hoe klimaatvriendelijk een vliegtuig is, maar de herkomst ervan. Kerosine wordt gemaakt van aardolie, maar je kunt het ook brouwen uit, jawel, groene waterstof afkomstig van zon en wind, waar uit de lucht gewonnen CO2 aan gebonden wordt. Netto leidt dat niet tot meer CO2-uitstoot, en zo ontzie je het klimaat evengoed. Het ligt voor de hand dat de verduurzaming van de luchtvaart op de lange duur langs deze weg zal plaatsvinden. 

Dan nog iets over die andere hype: elektrische vliegtuigen. Daarmee zul je nooit de oceaan oversteken of zelfs maar naar Kos vliegen. Batterijen zijn namelijk totaal ongeschikt voor de luchtvaart omdat ze heel zwaar zijn en in verhouding weinig energie bevatten. Bovendien wegen ze, anders dan een brandstoftank, leeg evenveel als vol. Elektrische vliegtuigen zullen materialiseren als vliegende VIP-busjes met pakweg tien stoelen voor afstanden van hooguit een paar honderd kilometer. In kringen van Transavia en Ryanair zullen ze voorlopig geen enkele rol spelen. 

Wil jij jouw huis verduurzamen?

Wist je dat een wasdroger meer kan dan alleen het simpelweg drogen van kleding? Van de handige anti-kreukfunctie tot speciale droogprogramma's voor delicate kleding: deze functies kun je allemaal vinden op de gemiddelde wasdroger.

Anti-kreukfunctie met of zonder stoom

Kleding kan behoorlijk gekreukt uit de wasdroger komen. Dat komt doordat de hitte in de droger ervoor zorgt dat de vezels samentrekken, waardoor de stof ietsje krimpt. Daar komt nog bij dat kleding vaak even blijft liggen nadat de droger heeft gedraaid. Gelukkig hebben veel wasdrogers tegenwoordig een anti-kreukfunctie.

Hoe deze functie precies werkt verschilt per merk en droger, maar in de meeste gevallen houdt deze functie in dat de trommel lichtjes blijft ronddraaien nadat het drogen klaar is. Op die manier blijft het textiel soepel, waardoor er geen kreukels in de stof kunnen trekken. Sommige drogers hebben een anti-kreukfunctie met stoom, waarbij na het drogen stoom in de trommel wordt geblazen. Dat maakt het risico op kreukels al helemaal nihil. Wasdrogers met anti-kreukfunctie met stoom zijn vaak wel wat duurder.

Vochtsensor met automatische uitschakeling

Veel moderne wasdrogers beschikken over een vochtsensor die tijdens het drogen het vochtgehalte van de kleding meet. Zo weet het apparaat precies wanneer het droogproces voltooid is en wanneer het apparaat zichzelf kan uitschakelen. Handig, want op die manier blijft de droger nooit langer dan nodig draaien en verspilt hij dus geen energie. Ook is dit prettig voor je kleding, aangezien overmatig drogen kleding kan beschadigen. Dankzij automatische uitschakeling zal het apparaat daarnaast niet snel overbelast raken.

Wol- en delicate programma's

Zet je bij elk type kleding, dus óók bij die mooie kasjmier trui, het standaard droogprogramma aan? Niet doen! Veel wasdrogers beschikken over speciale programma's voor delicate stoffen zoals wol of zijde. Bij deze programma's wordeen een lagere temperatuur en een mildere droogmethode gebruikt om de kleding in opperbeste staat te houden. Zo weet je zeker dat je kostbare trui niet krimpt of zijn natuurlijke zachte structuur verliest.

©Lipskiy Pavel

Kinderbeveiliging

Voor wie jonge kinderen in huis heeft rondrennen, is een wasdroger met kinderbeveiliging een must. Wanneer deze beveiliging is ingeschakeld, is het voor kinderen onmogelijk om de wasdroger te openen of instellingen te veranderen. En aangezien een droger van binnen erg heet kan worden, voorkomt zo'n kinderslot een hoop ongelukken. Op de meeste drogers is het kinderslot in en uit te schakelen via een bepaalde knopcombinatie. Staat het slot ingeschakeld, dan zie je dat aan een slot-icoon op het display van de droger.

Smart connect

Sommige wasdrogers zijn op afstand te bedienen via wifi, ook wel smart connect of home connect genoemd. Ideaal als je op je werk zit en wilt dat je kleding droog is als je thuiskomt – of als de wasdroger op zolder staat en je geen zin hebt om steeds op en neer te lopen.

Een wasdroger met smart connect koppel je eenvoudig via een app aan je smartphone of tablet. In zo'n app geef je aan wat voor type was je wilt drogen, waarna de app bepaalt wat daarvoor het meest geschikte wasprogramma is. Is de was droog, dan ontvang je een melding. Zo hoef je niet continu het dashboard van je droger te checken. De app geeft ook aan wanneer het filter van je droger schoongemaakt moet worden en wanneer er ander onderhoud nodig is.

©EuStock - stock-adobe.com

Stapelbaarheid

Wanneer je weinig ruimte hebt voor een wasdroger is het wel zo fijn als je het apparaat op je wasmachine kunt zetten. Maar pas op: je wasmachine en -droger stapelen is geen kwestie van simpelweg het ene op het andere apparaat plaatsen. Beide apparaten zijn namelijk erg zwaar en kunnen tijdens het draaien gaan verschuiven of wiebelen. Ook geven zowel de wasmachine als de droger trillingen door, die bij een onveilige plaatsing schade aan het andere apparaat kunnen veroorzaken.

Het is dus erg belangrijk dat beide apparaten stevig op hun plek staan. Hoewel de meeste wasmachines en drogers in standaardafmetingen kunnen worden gestapeld, is het slim om van tevoren goed te checken of dit inderdaad het geval is. Het plaatsen van een stapelkit tussen je wasmachine en droger is altijd een goed idee. Deze vangt de trillingen van beide apparaten op en vormt een stevige basis waarop de droger kan staan, waardoor hij niet zal verschuiven.

Geschikt voor onderbouw

Een wasdroger is helaas niet het meest esthetische apparaat. Wil je de droger naadloos integreren in je interieur, bijvoorbeeld door hem onder een werkblad of aanrecht te plaatsen, dan heb je een wasdroger nodig die speciaal is ontworpen voor onderbouw. Deze wasdrogers zijn meestal wat compacter van formaat en hebben een bovenblad dat je kunt verwijderen. Om ervoor te zorgen dat deze wasdrogers hun warmte goed kwijt kunnen, is er extra aandacht besteed aan het ventilerend vermogen van deze apparaten. Bijkomend voordeel van dit type droger is dat hij dankzij zijn compacte vorm over het algemeen energiezuiniger is dan een standaard wasdroger.

Leestip: Wasdroger, wasrek of de buitenlucht: voordelen en nadelen

De Lancia Ypsilon Electric laat onder zijn chique verpakking weinig verrassingen zien. Hij moet het vooral van zijn design en luxe uitrusting hebben. Is dat genoeg om van deze kleine elektro-Italiaan een begeerlijk totaalpakket te maken?

©Igor Stuifzand

Eerst de nieuwe Ypsilon

Lancia keert terug van (nooit helemaal) weggeweest. De laatste jaren was het gesoigneerde Italiaanse merk alleen nog in eigen land actief, maar met succes. Want ook al liep de vorige generatie van de compacte Ypsilon (nog op basis van de Fiat Panda) alweer sinds 2011 mee, het deftige autootje was nog altijd razend populair.

Moedermaatschappij Stellantis laat met de komst van de nieuwe Ypsilon zien het beste voor te hebben met Lancia: het merk werd opnieuw uitgevonden en de komende jaren verschijnen diverse nieuwe modellen. Basis hiervoor vormt het nieuwe STLA-platform, dat in meerdere (batterij)formaten wordt aangeboden en geschikt is voor meerdere vormen van aandrijving. Dus niet alleen volledig elektrisch, maar ook als hybride en stekkerhybride. De nieuwe compacte Ypsilon lost het startschot voor renaissance van Lancia. Later volgen de grote Gamma en de middenklasse Delta.

🚘Lees ook: Nieuwe Lancia Ypsilon (2024): bekende ingrediënten in een stijlvol jasje

Ruim 400 kilometer

Voor de Ypsilon borduurt Lancia voort op de van andere Stellantis-merken bekende, technologie. De 4,08 meter lange vijfdeurs hatchback is op dezelfde leest geschoeid als de Peugeot 208 en Opel Corsa. Deze twee modellen zijn nog altijd verkrijgbaar met de aloude 136 pk sterke elektromotor en 50kWh-batterij, de Lancia Ypsilon wordt uitsluitend aangeboden met de geüpdatete versie van dit pakket.

De elektromotor levert een maximaal vermogen van 156 pk en de batterij is met een capaciteit van 51 kWh iets groter: goed voor een grootste actieradius van 403 kilometer. De Ypsilon kan zich prima meten met belangrijke concurrenten zoals de kersverse Renault 5 E-Tech Electric en Mini Cooper E.

©Igor Stuifzand

Historisch verantwoord

Als je door je wimpers kijkt, herken je in de Lancia Ypsilon het silhouet van de Peugeot 208 en Opel Corsa. Toch zijn aan de buitenkant maar heel weinig plaatdelen uitwisselbaar. De Ypsilon combineert strakke elementen, zoals het expressieve front waarin de lichtstrips het nieuwe familiegezicht van Lancia laten zien. De combinatie van de spoilervormige balk en ronde achterlichten zijn afgeleid van de Stratos, waarmee Lancia in de jaren zeventig zoveel successen boekte in de rallysport.

Aan boord zie je verschillende onderdelen die ook door Peugeot en Opel worden toegepast, zoals de stuurhendels en de tuimelschakelaars voor de rijrichting en rijprogramma′s.

©Igor Stuifzand

Complete uitrusting

Het dashboard heeft een nieuwe, stijlvolle vormgeving waarbij het instrumentarium doet denken aan een opgeslagen boek. Bij de LX-versie en het tijdelijk verkrijgbare topmodel Edizione Cassina Limitata zijn de stoelen bekleed met prachtig, fluweelzacht velours. De uitrusting van Edizione Cassina wordt gecompleteerd met onder meer stoelverwarming en een massagefunctie op de bestuurdersstoel.

Automatische airco, smartphone-integratie voor Apple CarPlay en Android Auto en cruise control (vanaf de LX adaptief) zijn standaard op alle versies. De prijzen voor de Ypsilon Electric beginnen bij 35.400 euro, de geteste Edizione Cassina Limitata staat voor 39.500 euro in de prijslijst. Een fors bedrag, maar als je de concurrentie net zo rijk zou aankleden als de duurste Ypsilon, dan valt het uiteindelijk wel mee met die prijs.

©Igor Stuifzand

Alleen in Sport het volle vermogen

De 156 pk sterke elektromotor weet prima raad met het gewicht van de Ypsilon Electric, à 1461 kilo. Overigens moet je wel zelf actie ondernemen om over het volledige vermogen van 156 pk te kunnen beschikken, want dat is uitsluitend in de Sport-stand beschikbaar. Kies je voor Normaal of Eco, dan wordt het vermogen alleen bij het volledig intrappen van het acceleratiepedaal (kickdown) vrijgegeven.

De aandrijflijn heeft al vaker laten zien dat de update van enkele jaren geleden een positief effect heeft gehad op het energieverbruik. Met name onder winterse omstandigheden zaten de WLPT-verbruiksopgave en het realistische energieverbruik mijlenver uit elkaar. De ervaring leert dat het verschil na de update van de elektromotor en het accupakket een stuk kleiner is.

©Igor Stuifzand

Zuinig met energie

Tijdens onze standaard verbruiksronde van 170 kilometer toonde de temperatuuraanduiding 5 graden Celsius aan. Om het op batterijpakket op de optimale bedrijfstemperatuur te brengen, plus het op een behaaglijke warmte krijgen van het interieur (21 graden), wordt veel energie gevraagd. Desondanks resulteerde de verbruiksronde in een keurig gemiddelde van 16,8 kWh/100 km. Lancia geeft zelf een gemiddelde op van 14,3 kWh/100 km, en dat is onder gunstigere temperaturen zeker te benaderen.

Tijdens een lange snelwegrit van Amsterdam naar Nijmegen, met snelheden die rond de 100 km/h schommelden en een buitentemperatuur van zo′n 15 graden, noteerde de boordcomputer niet meer dan 13,3 kWh/100 km.

Berekend op basis van de gemiddelde waarde die we tijdens een kille avond op onze verbruiksronde scoorden, ligt met een volledig opgeladen 51 kWh-batterij een aanvaardbare actieradius van 305 kilometer in het verschiet.

Standaard heeft de Ypsilon een 11kW-boordlader, snelladen gaat met een hoogste vermogen van 100 kW. Van 20 naar 80 procent ′state-of-charge′ neemt 24 minuten in beslag.

©Igor Stuifzand

Geen ruimtewonder

Om achter het stuur plaats te nemen, moet je jezelf eerst door een krappe deuropening wurmen. Maar als je eenmaal zit, dan zit je ook prima in de met zacht fluweel beklede stoel. Bij zo′n compacte hatchback moet niet te veel worden verwacht van de ruimte, en daarvan is de Ypsilon vooral achterin het bewijs: alleen wanneer de voorstoelen een flink stuk naar voren worden geschoven, is op de achterbank een acceptabele hoeveelheid beenruimte te creëren.

De kofferbak heeft een inhoud van 309 tot 1118 liter. Meer dan voldoende wanneer je alleen of met z′n tweeën bent, maar om de Ypsilon een volwaardige gezinsauto te noemen, gaat veel te ver. Bij deze elektrische variant is het technisch niet mogelijk een trekhaak te monteren.

©Igor Stuifzand

Stabiele wegligging

Rijden doet de Lancia Ypsilon eigenlijk hetzelfde als de Peugeot 208 en Opel Corsa. Zeker in de Sport-stand wordt de auto niet door het overige verkeer om de oren gereden; de Ypsilon is voor normaal huis-tuin-en-keukengebruik snel genoeg.

Het onderstel is behoorlijk stevig afgestemd, maar de relatieve beweeglijkheid heeft maar beperkt invloed op het rijcomfort. De auto komt op een minder egaal geasfalteerde weg nauwelijks tot rust, maar hij huppelt daarentegen niet uit het spoor.

De besturing geeft je voldoende terugkoppeling en is niet zo sterk bekrachtigd dat elke ademteug effect heeft op de rijrichting. Ook bij een kruissnelheid van 130 km/h heeft de auto een vertrouwenwekkende wegligging. De Ypsilon laat zien dat het inmiddels wat oudere basisplatform nog niet aan het einde van zijn Latijn is.

©Igor Stuifzand

Conclusie

Feitelijk is de Lancia Ypsilon een Opel Corsa of Peugeot 208 die met een andere, rijkere saus is overgoten. Het onderscheid zit vooral in het design en de aankleding. Hoewel we Lancia een gouden toekomst gunnen, lijkt dat in Nederland, waar het merk lange tijd niet actief is geweest, echter een onvoldoende solide basis voor indrukwekkende verkoopresultaten.

Je kiest voor de Ypsilon als je jezelf wilt onderscheiden van de massa, of wanneer je van oudsher een groot Lancia-liefhebber bent. Daarnaast is Lancia′s terugkeer en de introductie van de Ypsilon eigenlijk wat ongelukkig getimed. In het segment van de compacte EV′s zijn ontneemt de nieuwe Renault 5 E-Tech Electric momenteel al zijn concurrenten de wind uit de zeilen.

©Igor Stuifzand