Gevels lijmen of metselen?
Je ziet ze steeds meer in het straatbeeld: gevels met opvallend dunne voegen. Soms lijkt het zelfs alsof de bakstenen rechtstreeks op elkaar zijn gestapeld. Dat effect verkrijgt men door bakstenen te lijmen in plaats van specie te gebruiken. Waarom doet men dat en wat zijn de voordelen en nadelen?
Je ziet steeds meer gebouwen waarbij de gevelstenen gelijmd zijn in plaats van gemetseld. Bakstenen lijmen is weliswaar duurder, maar heeft enkele specifieke voordelen. Toch zijn er enkele belangrijke consequenties.
Al meer dan 25 jaar
Steeds vaker kiest men voor het verwerken van gevelstenen zonder voegen. De term 'voegloos' is een overdrijving, want natuurlijk zullen er voegen tussen de gevelstenen te zien zijn. Om een zo dun mogelijke voeg te verkrijgen, maken de bouwvakkers gebruik van lijm in plaats van mortel. Het verlijmen van bakstenen klinkt als een nieuwe techniek, terwijl het toch al ruim 25 jaar wordt toegepast. Al in de jaren negentig onderzocht de Nederlandse baksteenindustrie of het ook mogelijk was om metselwerk te maken met lijmmortel.
©Omnicol.eu
De lijmtechniek geeft een moderne en strakke look.
Dunnere voegen en vooral sterker
Wanneer de stenen traditioneel worden verwerkt met mortel, mag je rekenen op een voeg van 10 tot 12 millimeter. Bij het verlijmen van gevelstenen gebruikt men lijmspecie die op het steenvlak wordt gespoten met een pomp, spuitzak of doseerpistool. Het werkt voor de bouwvakker dus iets ergonomischer. Met een traditionele troffel lukt dat nauwelijks, omdat de lijmmortel niet vloeit en behoorlijk kleverig is. Bij het verlijmen ontstaat er een veel smallere voegdikte van 4 à 6 millimeter, afhankelijk van de baksteen.
Ook binnenmuren worden vaak verlijmd of dungemetseld. Over dat laatste hebben we het later in dit artikel. Cellenbeton, kalkzandsteen en snelbouwstenen verlijmt men omdat die al na 24 een grote mechanische sterkte hebben. Bij een gemetselde muur kan het tot 28 dagen duren voordat de muur op volledige sterkte opgewassen is tegen een fikse storm. Men neemt aan dat een gelijmde muur drie keer sterker is dan een traditioneel gemetselde muur. Door die eigenschap is het zelfs mogelijk om prefab elementen samen te stellen. Aan de andere kant kun je de stenen door de uitzonderlijke lijmhechting bij afbraak onmogelijk uit elkaar halen. Je kunt de stenen dus niet opnieuw gebruiken.
©Omnicol.eu
Het is mogelijk om een luchtspouw dunner te houden met de lijmtechniek.
Een meer uniforme, massieve uitstraling
De sterkte is één argument, maar toch gaat het vooral om de esthetische uitstraling van de gevel. Bij traditioneel metselwerk nemen de voegen 20 procent van het oppervlak in, bij een verlijmde gevel slechts 8 procent. Doordat het ritme van het traditionele voegwerk ontbreekt, krijgt men een betere eenheid van kleur en textuur. De gevel krijgt een eerder massieve uitstraling en heeft een grotere kleurendynamiek. Vooral bij smalle, langwerpige maatvaste stenen komt verlijmen helemaal tot zijn recht. Deze techniek wordt vooral gekozen voor moderne constructies.
Duurder
Lijmen is wel 20 tot 30 procent duurder dan traditioneel metselwerk. Het prijsverschil zit 'm in de hogere prijs voor de lijmmortel en je hebt per slot van rekening meer stenen nodig. Aan de andere kant kan een ervaren aannemer met lijmen wel sneller werken. Je moet daarbij wel uitkijken, want niet elke aannemer is voldoende bedreven in deze techniek en de foutjes vallen absoluut meer op dan bij traditioneel metselwerk. Bij dunmetselen gebruik je geen lijm, maar een speciale mortel die je met een kleinere troffel aanbrengt.
©Omnicol.eu
Dankzij de dunne voegen ligt de nadruk op de textuur en de kleur van de steen.
Lijmen versus dunmetselen
Voor alle duidelijkheid: lijmen is niet hetzelfde als dunmetselen. Het verschil zit 'm vooral in de technische eigenschappen van de mortel. Bij lijmen bepaalt de lijmmortel de hechtsterkte van de voeg. Dit is een cementmortel met een extra dosis lijm voor een betere hechting. Hierdoor krijg je bij dunmetselen voegen van 5 tot 8 millimeter. Deze mortel is verkrijgbaar in verschillende kleuren. Voor dunmetselen gebruik je geen lijm, maar dunmortel. Het resultaat van dunmetselen is bijna hetzelfde als verlijmen.
©Wienerberger.be
Van links naar rechts: traditioneel gemetseld, dun gemetseld, verlijmd.
FROG IN DE BAKSTEEN Elke baksteen kan worden verlijmd, zowel stenen met een frog als exemplaren zonder frog. Een frog in een baksteen is de inkeping aan de bovenzijde van de steen. Deze frog zorgt voor een uniform droogproces van de baksteen en voor een duurzame besparing qua materiaal én gewicht. Zonder frog is verlijming iets eenvoudiger, omdat men dan een egaal lijmoppervlak heeft. Tijdens het metselen of lijmen kan de frog aan de bovenzijde worden gehouden, zodat de frog optimaal gevuld is met mortel of lijm.
©Wienerberger.be
De frog is de inkeping aan de bovenkant van de baksteen.
Waarom kiezen voor verlijmde bakstenen?
Een verlijmde gevel is veel sterker dan een traditioneel gemetselde muur. De muur is ook veel sneller op zijn optimale sterkte. Hierdoor is de muur beter bestand tegen stormachtige weersomstandigheden.
De uitstraling is strak en komt vooral tot zijn recht bij moderne architectuur. Doordat de voegen veel minder geaccentueerd zijn, krijg je een meer naadloze look en oogt de gevel meer een geheel.
Een gelijmde gevel is onderhoudsvriendelijker, want er zijn geen voegen die kunnen loskomen door bijvoorbeeld vorst, of die vuil kunnen worden. Voegen verouderen door mos- en algengroei. Bovendien breidt dit zich later uit op de stenen. Bij verlijming ligt de voeg dieper en staat die minder bloot aan de natuurelementen.
Er is minder kans op scheuren.
De lijm is waterafstotend en hierdoor is de gevel min of meer ongevoelig voor uitbloeiingen. Dit komt vaak voor door verkeerde cement, vervuild zand of water dat gebruikt werd voor de mortel. Hierdoor ontstaat er een witte uitslag of een grauwe waas dat bij het opdrogen van het bouwvocht of neerslag wordt afgezet aan het geveloppervlak. Dat kan gaan om zouten die kristalliseren, maar die mettertijd gewoon verdwijnen. Dat is niet mooi, maar het heeft geen invloed op de sterkte van het metselwerk.
Door de hoge sterkte van de lijm zijn er meer creatieve mogelijkheden. Je kunt slankere gevelconstructies en bredere overkappingen maken.
Een aannemer die vertrouwd is met verlijmen kan sneller werken dan bij het traditionele metselen.
De droogtijd is korter, er moet niet gevoegd worden. Dit verkort uiteraard de bouwtijd.
Waarom kiezen voor traditioneel metselwerk?
Het komt goedkoper uit dan gewoon metselwerk. Mortel kost minder dan lijm en er zijn minder stenen nodig.
Er zijn heel veel verschillende voegkleuren. Met gekleurde voegen kun je de gevel een ander karakter geven.
Met traditioneel metselwerk zijn er meer metselverbanden mogelijk. Een metselverband of steenverband is het patroon waarop of het motief waarin de stenen zijn gemetseld. Sommige metselverbanden zijn moeilijk te realiseren met lijmen. Een halfsteensverband komt bijvoorbeeld niet uit. De eerste steen van een laag moet dan telkens iets worden ingekort om een perfect halfsteensverband te krijgen. Hierdoor verlijmt men de stenen vaak in een zacht wildverband. Dat is een metselverband zonder regelmaat.
Je wilt een ambachtelijke, authentieke, tijdeloze uitstraling voor de gevel.
©Wienerberger.be
Links het verlijmd halfsteensverband, rechts een verlijmd wild verband.
