Van foto’s is algemeen bekend dat ze eenvoudig te manipuleren zijn. Voor bewegend beeld was dat altijd lastiger. Toch is het dankzij deep learning, neurale netwerken en toenemende rekenkracht tegenwoordig relatief eenvoudig om iemands hoofd op een ander persoon te monteren, zelfs met beweging. Wat is deepfake en kunnen we videobeelden überhaupt nog wel vertrouwen?

Wellicht ken je de smartphone-apps FaceApp en FaceSwap wel. De eerste, die onder meer een oudere versie van een persoon kan genereren, was onlangs in het nieuws omdat het gezichtskenmerken op Russische servers zou opslaan. De tweede is een app waarmee je gezichten kunt wisselen – dus bijvoorbeeld dat van je buurman op dat van jou en andersom. Dat laatste kan ook al jaren met Snapchat, dat zich tevens heeft gespecialiseerd in allerlei andere effecten, zoals het opzetten van een hippe virtuele bril of de achtergrond die verandert in een tropisch eiland.

Processors zijn tegenwoordig zo krachtig dat vrijwel elke smartphone realtime dergelijke videobeelden kan genereren. Het effect is leuk en zo is het ook bedoeld. En hoewel het soms indrukwekkende resultaten biedt, is het meestal overduidelijk nep.

Bij deepfake-video’s is dat niet meer vanzelfsprekend het geval. Het resultaat ziet er akelig realistisch uit en is soms met het blote oog niet van echt te onderscheiden. In Hollywoodfilms wordt deze techniek al langer gebruikt, maar tot voor kort waren daar zeer dure en krachtige workstations voor nodig, evenals complexe software. Zo zagen we in Terminator Genisys een oude en nieuwe versie van Arnold Schwarzenegger (oftewel de T-800) tegen elkaar vechten. Een 67-jarige Arnold tegen de 37-jarige Arnold uit 1984 dus. Die laatste was natuurlijk niet echt, maar digitaal gerenderd op basis van de originele beelden uit de eerste Terminator-film. In de film Gemini Man zien we vrijwel exact dezelfde situatie: Will Smith loopt een jongere versie van zichzelf tegen het lijf die zijn vijand blijkt.

Digitaal spelen met leeftijden is echter een trend. Eerder zagen we ook al een 25 jaar jongere Samuel L. Jackson als ‘jonge’ Nick Fury in Captain Marvel, en in The Irishman kregen Al Pacino en Robert de Niro een digitale verjongingskuur omdat ze te oud waren voor hun rollen. Deze beelden werden gegenereerd met behulp deep learning, oftewel deepfake.

Het begrip deepfake is een samenvoeging van twee Engelse begrippen: deep learning en fake. Deep learning is onderdeel van machine learning, dat is gebaseerd op kunstmatige neurale netwerken. De werking van deze kunstmatige intelligentie (of AI: artificial intelligence) lijkt op de manier waarop onze eigen hersenen werken op basis van zenuwcellen oftewel neuronen. Deze AI kan zichzelf trainen aan de hand van data, waardoor de vaardigheden toenemen.

Die data kunnen bijvoorbeeld bestaan uit foto’s of video’s van een persoon, waarbij speciale software de gelaatskenmerken analyseert. Door die vanuit verschillende hoeken te analyseren ontstaat een 3D-model van het gezicht. Niet alleen van de positie van de ogen, neus en mond, maar ook die van andere kenmerken (inclusief de bijbehorende kleuren) zoals wenkbrauwen, haar en bijvoorbeeld littekens. Ook de manier van praten en bewegen wordt opgeslagen.

Als er genoeg bronmateriaal is geanalyseerd, kan er met behulp van CGI (computer-generated imagery) een 3D-computeranimatie worden gemaakt. In principe is het mogelijk een volledig 3D-model te construeren, eventueel inclusief bewegingen. Bij deepfake-video’s zien we vaak dat slechts een gedeelte van een persoon wordt vervangen, bijvoorbeeld alleen de gelaatstrekken van een hoofd zoals ogen, neus en mond.

Dat scheelt niet alleen kostbare rekenkracht, het is ook beduidend minder complex omdat bijvoorbeeld niet al het haar, het lichaam, de kleding en de achtergrond hoeven te worden vervangen. Een faceswap is tegenwoordig zo eenvoudig dat praktisch elke consumentencomputer het kan. Er bestaat zelfs kant-en-klare opensource-software voor.

Beroemdheden en porno

Eind 2017 dook de term deepfake voor het eerst op. Een Reddit-gebruiker genaamd ‘deepfakes’ plaatste video’s van beroemdheden op de site. Het ging alleen niet om echte video’s, maar nepbeelden. In de meer onschuldige beelden werd het gezicht van acteur Nicolas Cage gemonteerd op dat van andere acteurs in films waar hij niet in had gespeeld. Later verschenen er pornovideo’s waarin het hoofd van beroemde vrouwelijke sterren op dat van pornoactrices was gemonteerd. Door rekening te houden met het figuur en de kleur haar van beide actrices, was het resultaat vaak levensecht.

Het gevolg was dat de video’s zich snel over het internet verspreidden en onder meer op sites als Pornhub terechtkwamen. Dat leidde vervolgens tot serieuze reputatieschade voor de sterren – zij moesten zich verweren tegen nepvideo’s en startten talloze procedures om de beelden weer van websites af te krijgen. Het ging onder meer om Daisy Ridley, Emma Watson, Katy Perry, Taylor Swift en Scarlett Johansson. In augustus dit jaar overkwam voormalig NOS-nieuwslezeres Dionne Stax hetzelfde.

©PXimport

In juni dit jaar dook er zogenaamde DeepNude-software voor Windows en Linux op, zowel een gratis als een betaalde variant (50 dollar). Het laat zich raden wat de software deed: het stripte de kleding weg op basis van deep learning en genereerde met behulp van een uitgebreide dataset een bijpassend lichaam. De resultaten zagen er behoorlijk overtuigend uit, al werkte het ‘t best als de dame is kwestie al schaars gekleed was.

De makers kregen extreem veel kritiek te verduren omdat het vrouwen kwetsbaar maakt, bijvoorbeeld voor wraakporno. De verspreiding van DeepNude werd gestopt, maar inmiddels zijn er talloze soortgelijke programma’s die hetzelfde kunstje flikken.

Technische verbetering

Bij de eerste deepfake-video’s kon een oplettende kijker nog wel zien dat er iets niet klopte. Er waren glitches zichtbaar, bijvoorbeeld bij snelle bewegingen waarbij het 3D-model sneller of langzamer dat het echte hoofd bewoog en dus los in beeld stond. Ook waren er regelmatig foutjes te zien op het gebied van belichting en bij de overgang van het nep- naar het echte gezicht. En soms paste de gezichtskenmerken gewoon totaal niet bij de persoon waar deze op geprojecteerd werden.

Toch is er in korte tijd veel veranderd. Onder meer de Reddit-community hielp actief mee om onnauwkeurigheden in de deepfake-video’s weg te poetsen door de software-algoritmen te optimaliseren. Er werd zelfs software gedeeld waarmee een enkele foto al voldoende was voor een deepfake-video; dat was een kwestie van twee klikken, al zag het er wel minder overtuigend uit. Om de software te trainen werd deze ‘gevoed’ met foto’s en video’s van beroemdheden, waardoor meer ervaring kon worden opgedaan met verschillende gezichtskenmerken, maar ook expressies en bewegingen tijdens het praten.

Deepfake-video’s zijn daardoor steeds realistischer geworden en voor een leek bijna niet meer te herkennen, tenzij er bewust iets geks is gedaan – zoals het gezicht van een man op dat van een vrouw. Oneffenheden komen minder vaak voor, het werkt met verschillende huidskleuren en het is ook prima mogelijk om gezichtskenmerken naadloos te integreren op een doelpersoon met een baard of een andere haarkleur.

Nepvideo’s in de praktijk

Net als luchtige, satirische ‘nieuwsberichten’ zoals die van De Speld kun je met deepfake-video’s komische dingen doen, bijvoorbeeld in tv-programma’s en films, maar ook tijdens een speech op een bruiloft. In films is de techniek bovendien nuttig gebleken door niet alleen jongere of oudere versies van mensen te produceren, maar ook door overleden mensen weer tot leven te brengen.

Toch kun je er ook minder vrolijke dingen mee doen. In mei dit jaar werd een speech van democratisch leider Nancy Pelosi zo bewerkt dat het net leek alsof ze dronken was en lastig uit haar woorden kwam. De nepvideo werd daarna uitgezonden door Fox News, dat er vermoedelijk van uitging dat de video echt was. Ook Donald Trump retweette de video. Het probleem is dat opvallend nieuws zich razendsnel kan verspreiden, in tegenstelling tot rectificaties en factchecks.

In april 2018 werd een nepvideo gepubliceerd als waarschuwing van wat er mogelijk is met deepfake-technologie. Komiek Jordan Peele deed zich voor als Obama en deed uitspraken als ‘Trump is a total dipshit’, om er aan toe te voegen dat hij dat in het echt natuurlijk nooit zou zeggen, waarna Peele in een split screen verscheen. Door middel van lipsync bewoog Obama’s mond op exacte dezelfde manier als die van Peele, waardoor Obama dus zelf leek te spreken.

Om de beelden overtuigender te maken, maakte Obama tijdens het praten bewegingen met zijn hoofd en handen, en knipperde hij ook natuurlijk met z’n ogen. Een computer had 50 uur nodig om de video te perfectioneren met behulp van Adobe AfterEffects en FakeApp.

Spraaksynthese

Nepvideo’s van een bekend persoon zijn vaak te herkennen aan de spraak die niet helemaal overeenkomt met die van de geportretteerde. Bij een simpele deepfake-video, waar alleen de gezichtskenmerken van een ander over die van een bestaand persoon worden geprojecteerd, is de spraak nog steeds die van de oorspronkelijke persoon. Voor de oplettende luisteraar valt dat al snel op: er klopt iets niet. Wie dat wil perfectioneren kan drie dingen doen.

Optie 1: een stemacteur inhuren die de spraak van de bewuste persoon goed kan nadoen, zoals het eerdergenoemde voorbeeld met oud-president Obama. Optie 2: eerdere uitspraken van de bewuste persoon knippen, plakken en woorden ertussen plaatsen, al klinkt dat vaak erg nep. Optie 3: spraaksynthese gebruiken.

In 2016 demonstreerde Adobe de tool Voco Audio Manipulator. Spraakbewerking is tegenwoordig al erg geavanceerd en laat je eenvoudig woorden uit een zin knippen, maar spraaksynthese gaat nog een flinke stap verder. Je kunt een persoon namelijk woorden laten uitspreken die hij nog nooit eerder heeft gezegd. Net als bij deepfake-video’s moet de software eerst worden gevoed met spraakvoorbeelden, zoals audiofragmenten. Circa 10 tot 20 minuten aan spraak is al voldoende.

©PXimport

Wanneer het systeem weet hoe iemand bepaalde klanken uitspreekt, kunnen er nieuwe spraakelementen worden toegevoegd door deze domweg als tekst in te voeren. Op basis van de uitspraak van een combinatie van letters kan dat voor nieuwe woorden worden gebruikt. Ook de intonatie kan worden veranderd en het is zelfs mogelijk dat een ander persoon de woorden met een bepaalde intonatie of stemverheffing uitspreekt, waarna de software alles vervolgens omzet in de stem van de doelpersoon.

De demo’s die Adobe heeft vrijgegeven zijn indrukwekkend. Tegelijkertijd is het ook beangstigend, want je kunt mensen in feite alles laten zeggen. Dat kan worden misbruikt in rechtszaken, chantagemateriaal en propaganda.

Toekomst

Het blijft niet bij faceswaps en spraaksynthese, maar het is ook al mogelijk om een persoon bewegingen te laten maken met het hele lichaam. Ook daarvoor geldt weer dat er voldoende data beschikbaar moet zijn, waarbij het lichaam vanuit meerdere punten te zien is. Op basis van de beweging van een andere bron, zoals een danser of kungfu-expert, kan een persoon de bewegingen overnemen.

Het is elk geval duidelijk dat het aantal mogelijkheden om video’s te manipuleren in korte tijd enorm is gegroeid. Het lijkt slechts een kwestie van tijd voordat dit kan op basis van een aantal foto’s of korte video met enkel en alleen een app. Het gebruik ervan – of dat nu komisch bedoeld is of in de vorm van misbruik – is niet te voorkomen, dus we kunnen ons er maar beter van bewust zijn dat ook bewegend beeld niet altijd te vertrouwen is.

Tekst:Jeroen Horlings

Wanneer je alle internetdiensten opsomt die je zelf gebruikt, van e-mail tot zoekmachines, is de kans groot dat het vrijwel allemaal Amerikaanse platformen zijn. Voor wie zich daar niet helemaal comfortabel bij voelt, zijn er ook (gratis) Europese alternatieven.

Steeds meer internetgebruikers in Europa stellen zich vragen bij de intensieve dataverzameling en dominante marktpositie van Amerikaanse techbedrijven, zeker in de huidige geopolitieke context. Daardoor groeit de interesse voor Europese alternatieven, die minder afhankelijk zijn van de Amerikaanse bedrijfswereld en overheid, beter aansluiten bij de strengere Europese privacywetgeving, en transparanter zijn over het gebruik van persoonsgegevens.

In dit artikel laten we je kort kennismaken met enkele Europese diensten die een privacyvriendelijker en vaak volwaardig alternatief bieden voor bekende Amerikaanse webdiensten en platformen. Dit gaat breed: van zoekmachines, e-mail en kantoortoepassingen tot cloudopslag, VPN, vertalingen, videosharing, AI-chat en sociale media. Wil je echt de-Amerikaniseren? Gebruik voor deze diensten dan geen Google-, Apple- of Facebook-account.

Zoekmachine

Het zal je niet verbazen dat een browser als Chrome standaard Google gebruikt als zoekmachine, maar je kunt zonder problemen een andere instellen. Open de instellingen van Chrome, ga naar Zoekmachine en klik op Wijzigen. Selecteer het gewenste alternatief. Europese, privacybewuste zoekmachines zijn onder meer het Duitse Ecosia (investeert advertentie-inkomsten in boomaanplant), het Franse Qwant en het Zwitserse SwissCows (dat overigens niet langer gratis is).

Je kunt ook handmatig een extra zoekmachine toevoegen. Neem bijvoorbeeld SwissCows in Chrome. Open opnieuw Zoekmachine en kies Zoekmachine en Site Search beheren. Klik op Toevoegen bij Site Search. Vul SwissCows in als naam, (bijvoorbeeld) sc als snelkoppeling en www.swisscows.com/web?query=%s als url. Bevestig met Toevoegen. Je kunt deze nu instellen als standaard of activeren via sc gevolgd door een druk op Tab in de adresbalk, waarna je de zoekterm ingeeft. Weet wel dat deze drie alternatieve zoekmachines deels gebruikmaken van de zoekindex van het (Amerikaanse) Bing.

Je kunt ook Europese, privacygerichte browsers gebruiken, zoals Ecosia en Ecosia (browser), de Zweedse Mullvad Browser en het Noorse Vivaldi. Hier kun je ook telkens je voorkeurzoekmachine instellen. Houd er wel rekening mee dat deze drie browsers de (Amerikaanse) Chromium- of Firefox-engine gebruiken voor het weergeven van webpagina's.

E-mail en agenda

Gmail en Outlook zijn twee zeer populaire webmaildiensten, vooral dankzij hun sterke integratie met respectievelijk het Google- en Microsoft-ecosysteem. Op het vlak van privacy zijn er wel enkele bedenkingen. Bij Gmail wordt de inhoud van je mails gescand voor gepersonaliseerde advertenties, en ook Microsoft toont advertenties. Beide versleutelen weliswaar je berichten, zowel tijdens de overdracht als in rust (op de mailservers), maar de diensten zelf bewaren de encryptiesleutels.

Diensten als het Duitse Tuta en het Zwitserse Proton Mail pakken dit beter aan. Ze zijn grotendeels opensource, ze gebruiken stevige end-to-end-versleuteling en bij Tuta geldt zelfs het zero knowledge-principe: de dienst heeft geen toegang tot je gegevens, wachtwoorden of metadata. Bij Proton Mail blijft beperkte metadata zoals de onderwerpsregel zichtbaar. Beide zijn beschikbaar via web en mobiele apps en bieden in de gratis versie 1 GB opslagruimte; bij Tuta zit daar ook een agenda bij.

We helpen je even op weg met de laatste. Klik op Gratis e-mailaccount aanmaken en daarna op Selecteren bij Free. Kies je e-mailadres (@tutamail.com) en stel een wachtwoord in. Je krijgt een herstelcode waarmee je weer toegang krijgt als je je wachtwoord (of tweede factor) kwijt zou raken. Na goedkeuring kun je meteen mails ontvangen en verzenden. In de webinterface vind je rechtsboven de knoppen Contacten en Agenda.

Kantoor

Als je denkt aan een cloudgebaseerde kantoorsuite, komen Google Documenten (en Workspace) en Microsoft 365 waarschijnlijk als eerste in je op. Toch zitten er vooral bij Google enkele privacyproblemen. Het verdienmodel draait rond advertenties, er is geen sluitende garantie dat je data binnen de EU blijven en in de gratis versie bewaart Google zelf de encryptiesleutels. Microsoft scoort iets beter, maar wie zeker wil zijn dat data de EU niet verlaten, kijkt beter naar het Letse OnlyOffice.

We stellen hier kort de gratis cloudservice voor, bereikbaar vanuit je browser en via mobiele apps. Registreer je via de website van OnlyOffice en bevestig je aanmelding via de ontvangen mail. Je krijgt dan een persoonlijke url (https://<accountnaam>.onlyoffice.com) die als centrale documentenhub fungeert, met 2 GB opslagruimte. Je kunt er 'kamers' aanmaken. Dit zijn virtuele ruimtes of projectmappen waarin je documenten creëert, bewerkt en eventueel deelt met rolgebaseerde toegangsrechten.

De suite bevat een tekstverwerker, spreadsheet, presentatietool en pdf-editor. Omdat de dienst standaard werkt met Microsofts OOXML-bestandsformaten, hoef je bij het importeren of exporteren nauwelijks compatibiliteitsproblemen te verwachten.

Cloudopslag

Bij cloudopslag springen Google Drive (15 GB gratis) en Microsoft OneDrive (5 GB gratis) er qua gebruikersaantallen uit, met Dropbox (2 GB gratis) als derde op het podium. Je data worden telkens op Amerikaanse servers opgeslagen en je hebt geen controle over de encryptiesleutels. Je kunt dit eventueel oplossen met end-to-end-encryptie via een gratis tool als Cryptomator.

Er bestaan gelukkig ook gratis Europese alternatieven die vergelijkbare opslagruimte bieden, je data gegarandeerd binnen de EU bewaren en je zelf de encryptiesleutels laten beheren. Een daarvan is het Zwitserse EdelCloud Basic (2 GB), van de makers van SwissCows. Bekendere opties zijn Proton Drive (5 GB) en pCloud (10 GB), beide eveneens uit Zwitserland.

We kijken naar pCloud. Je meldt je gratis aan via de website. Stel een wachtwoord in en kies bij Gegevensregio voor Europese Unie. Bevestig via de link in de ontvangen e-mail en klik op de website op Ga naar mijn account. Je kunt dan meteen aan de slag. Linksonder zie je dat standaard al 3 GB is ontgrendeld. Door acties uit te voeren zoals een bestand uploaden, pCloud Drive en de mobiele app installeren en enkele vrienden uitnodigen, kun je dit uitbreiden tot 10 GB.

Vertaling

Het begint wat eentonig te worden, maar ook voor geautomatiseerde vertalingen kom je al snel uit bij diensten van Google Translate of Microsoft Translator. Toch bestaat er een sterk en populair alternatief: het Duitse DeepL. De gratis versie kent wel enkele beperkingen: je kunt maximaal drie documenten per maand van maximaal 5 MB vertalen (niet bewerkbaar), en je teksten kunnen door DeepL worden gebruikt voor trainingsdoeleinden.

Minder bekend, maar volledig gratis, zijn Lingva Translate (meer dan honderd talen) uit Duitsland en het Spaanse Apertium (meer dan veertig talen, ook als app). Beide zijn opensource. Bij Apertium kun je documenten en webpagina's uploaden, maar de beschikbare doeltalen hangen af van je brontaal. Vanuit Nederlands bijvoorbeeld kun je helaas alleen naar Afrikaans vertalen. Lingva biedt een bredere keuze aan taalparen, al moet je de brontekst hier wel zelf invoeren of plakken. Je kunt de tekst ook laten voorlezen, al is de kwaliteit voor Nederlands voorlopig ondermaats. De vertalingen zijn bij beide diensten niet bewerkbaar op de site.

Videosharing

Videosites als Vimeo en vooral Googles YouTube hoeven we niet meer toe te lichten, maar kun je ook enkele Europese alternatieven noemen? Die bestaan wel degelijk, met als bekendste Dailymotion en PeerTube, beide van Franse oorsprong.

Dailymotion heeft dan misschien niet het uitgebreide aanbod van YouTube, maar bereikt wereldwijd toch zo'n 300 miljoen maandelijkse gebruikers. Je kunt er zonder account video's opzoeken via trefwoorden en daarna filteren op onder meer Playlists, Users en Hashtags. Met een account kun je ook video's uploaden en delen via je browser of mobiele apps. Het platform geeft aanbevelingen op basis van je kijkgedrag en is geïntegreerd met sociale media als Facebook en X.

Bij PeerTube draait eveneens alles rond video streaming en delen, maar dan binnen het zogeheten Fediverse (meer daarover verderop in dit artikel). Zoeken naar specifieke video's of kanalen kun je via deze link. Bij een geschikte video klik je op een knop die je naar de bijbehorende server brengt, waar je je eventueel kunt aanmelden om bijvoorbeeld op video's te reageren of zelf te publiceren op je kanaal.

Sociale media

Met sociale mediaplatformen bevinden we ons bijna volledig op Amerikaans grondgebied. Denk aan Facebook, Instagram, X, LinkedIn, Snapchat, Pinterest, Reddit, Threads en WhatsApp. Er bestaan wel – ook Europese – alternatieven, maar overstappen is vaak lastig. Je wilt immers voldoende aanbod, voldoende medegebruikers en het liefst ook een gebruiksvriendelijke omgeving.

Zo is er het Zwitserse Threema (circa 6 euro), een dienst die zich opwerpt als veilig en privacy-bewust alternatief voor WhatsApp, maar helaas is het niet mogelijk berichten tussen beide netwerken uit te wisselen – ook al ijvert de EU met initiatieven als de Digital Markets Act voor meer interoperabiliteit tussen (onder meer) berichtenapps.

Een andere relatief bekende, maar geheel gratis dienst is Mastodon, van Duitse oorsprong. Dit is een microbloggingdienst met tekstposts, reacties, boosts en volgers, die zich profileert als alternatief voor X. Mastodon maakt deel uit van het zogenaamde Fediverse, een samentrekking van 'FEDerated unIVERSE'. Dit is een gedecentraliseerd netwerk van onafhankelijk beheerde servers (zogeheten instances), die via gemeenschappelijke protocollen als ActivityPub wel met elkaar kunnen communiceren.

Andere Fediverse-diensten van Europese origine zijn het al vermelde PeerTube (videoplatform), het IJslandse Pleroma (microblogging), het Franse Funkwhale (audiosharing) en Lemmy (forum- en discussienetwerk, vergelijkbaar met Reddit).

AI-chat

Sinds de lancering van ChatGPT door het Amerikaanse OpenAI eind 2022 is AI, en in het bijzonder AI-chatbots, niet meer weg te denken uit bedrijven en uit ons dagelijks leven. China volgt als stevige tweede speler – denk aan het veelbesproken DeepSeek – maar ook Europa is bezig aan een fikse inhaalbeweging. Een opvallend initiatief komt van OpenEuroLLM, een alliantie van meer dan 20 Europese bedrijven, universiteiten en supercomputingcentra die een opensource-taalmodel (LLM, Large Language Model) ontwikkelen als alternatief voor Amerikaanse en Chinese AI-assistenten. OpenGPT-X dan weer is een Duits project dat grootschalige AI-taalmodellen bouwt, waaronder het opensource-model Teuken-7B, getraind in alle 24 officiële EU-talen.

Wil je zelf met een Europese AI-chatbot experimenteren, kijk dan eens op de site van het Franse bedrijf Mistral dat eigen taalmodellen ontwikkelde. Wil je ook beelden en code genereren, dan moet je je wel registreren. De bot reageert opvallend snel, maar wie meer functies wil – zoals een onbeperkt aantal prompts per dag en een krachtiger LLM – moet upgraden naar Pro (zo'n 18 euro per maand).

VPN

Een Virtual Private Network, kortweg VPN, is ideaal voor wie meer online privacy wil (je ip-adres blijft verborgen), veiliger wil surfen op openbare wifi (je data zijn volledig versleuteld) of geoblokkades wil omzeilen (je kiest een VPN-server in een niet-geblokkeerd land).

Veel populaire opties, zoals Hotspot Shield, zijn Amerikaans. Wie liever Europees gaat, vindt sterke alternatieven als het Zweedse Mullvad en het Zwitserse Proton VPN. Beide houden geen logboeken bij, ze bieden een wereldwijde keuze aan VPN-servers en gebruiken opensource-clientapps. Je vindt er ook functies als een killswitch (je verbinding wordt meteen verbroken als de VPN-server wegvalt) en split-tunneling (je kiest zelf welke apps via de VPN lopen). Proton VPN ondersteunt wel beter streamingdiensten als Netflix en Prime Video. Beide kosten zo'n 5 euro per maand.

Proton VPN biedt tevens een beperkte gratis versie, handig om mee te starten. Surf naar de site van Proton VPN, vul je e-mailadres in, klik op Begin met Proton VPN en stel een sterk wachtwoord in (twee keer). Je kunt meteen de client-app downloaden, bijvoorbeeld voor Windows. Installeer die (extra apps hoef je niet mee te nemen) en meld je aan met je Proton-account. Kies een VPN-server in een beschikbaar land (vijf in de gratis versie), klik op Verbinden en test de VPN-verbinding gerust via bijvoorbeeld www.whatismyip.com. Of nog beter (in het kader van dit artikel) www.watismijnip.nl/.

Blijft de deur van je wasmachine dicht, ook al is het programma afgelopen, en krijg je hem niet open? Dat probleem komt vaak voor en heeft meestal een eenvoudige oorzaak. In dit artikel noemen we vijf redenen waarom de deur niet opengaat en wat je zelf kunt doen om dat snel en veilig op te lossen.

Ook interessant: Slimmer wassen: deze functies maken je wasmachine nét even handiger

Het komt vaker voor dan je denkt: de wasmachine is klaar, maar de deur weigert open te gaan. Lastig, zeker als je schone was nog nat in de trommel ligt. Gelukkig is er meestal geen reden tot paniek. Vaak ligt het aan een simpele oorzaak die je zelf kunt oplossen.

1 - Water in de trommel

De meest voorkomende boosdoener is achtergebleven water. Zolang er water in de machine zit, blijft de deur bewust op slot om lekkage te voorkomen. Zie je nog water in de trommel? Start dan opnieuw het afvoerprogramma. Werkt dat niet, maak dan het filter onderin schoon en laat via het slangetje of de opening het restwater weglopen. Vaak schiet de deur daarna vanzelf los.

2 - Het kinderslot is ingeschakeld

Sommige modellen hebben een kinderslot of extra beveiliging. Staat dit ingeschakeld, dan blijft de deur dicht, ook al is het programma afgerond. Controleer in de handleiding hoe je het slot uitschakelt. Meestal gaat het om een combinatie van knoppen op het display. Pas als dit is gedeactiveerd, kun je de deur openen.

©Engin Akyurt

3 - Elektronische vertraging of reset

Bij veel moderne machines zit er enkele minuten vertraging tussen het einde van het programma en het ontgrendelen van de deur. Even wachten kan dus al genoeg zijn. Blijft de deur toch op slot, haal de stekker er een paar minuten uit en sluit hem opnieuw aan. Zo wordt de elektronica gereset en komt de deur vaak alsnog vrij.

4 - Handmatige noodontgrendeling

Lukt het nog steeds niet, dan is er vaak een handmatige oplossing. De meeste wasmachines hebben een noodontgrendeling, meestal te vinden achter het klepje bij het filter of onderaan de machine. Door hier voorzichtig aan te trekken, kun je de deur veilig openen zonder schade. Raadpleeg de handleiding voor de exacte plek en werkwijze.

5 - Defecte vergrendeling

Als geen van deze stappen helpt, kan de vergrendeling zelf kapot zijn. Dit onderdeel slijt met de tijd en kan uiteindelijk defect raken. Soms helpt het tijdelijk om de machine spanningsvrij te maken, maar blijft de deur gesloten, dan is vervanging van het slot nodig. Dit is werk voor een monteur.

Wanneer moet je hulp inschakelen?

Blijft de deur hardnekkig dicht of merk je andere signalen, zoals vreemde geluiden of een brandlucht, stop dan direct met zelf proberen. Forceren kan schade veroorzaken. In dat geval is het verstandig een monteur te bellen.

Een geblokkeerde deur hoeft in elk lang niet altijd een groot probleem te zijn. Vaak is een eenvoudige reset, het verwijderen van restwater of het uitschakelen van het kinderslot al genoeg. Lukt het niet, dan kan de noodontgrendeling of een monteur uitkomst bieden. Met regelmatig onderhoud en een beetje oplettendheid verklein je de kans dat je opnieuw voor een gesloten deur staat.