ACHTERGROND - Eén van de grote trends op de CES-beurs van dit jaar was 4K TV's. Er waren gigantische 4K toestellen, gebogen 4K toestellen en zelfs buigzame 4K toestellen. Maar wat betekent 4K eigenlijk? En is die zojuist aangeschafte HDTV nu al achterhaald? Geen zorgen, wij hebben alle antwoorden.

Ik lees iets over "Ultra HD". Is mijn nieuwe HTV nu al achterhaald?

Je TV is niet achterhaald, maar loopt binnenkort een generatie achter op het nieuwste van het nieuwste.

Okay... Dus wat betekent "Ultra HD" dan precies?

Ultra high definition (UHD) is een standaard die high definition (HD) overschrijdt. De Consumer Electronics Association definieert UHD als een 16:9 beeldverhouding (net als HD) en een minimum aantal pixels van 3840 bij 2160. HD is 1080p, dat wil zeggen 1920 bij 1080 pixels.

Dus als dat "Ultra HD" is, wat is dan "4K"? Is dat weer een ander formaat waar ik me zorgen over moet maken?

Momenteel worden de termen 4K en Ultra HD in wezen door elkaar gebruikt. 4K is een type UHD gedefinieerd door een resolutie van 2160p (de minimumdrempel voor UHD), en het wordt al snel de eerste wijdverspreide UHD-standaard. Een andere UHD-standaard - 8K UHD, heeft een resolutie van 4320p (7680 bij 4320 pixels) - bestaat al, maar niemand gebruikt het nog.

Het is zoiets als wanneer zowel 720p als 1080p formaten beschouwd worden als "high definition", hoewel de ene een hogere resolutie heeft dan de andere (marketingmensen noemen 1080p soms "full HD").

©PXimport

4320p, wow. Dat is echt indrukwekkend. Maar waar stond de "p" ook al weer voor? Ik vraag dit voor een vriend die niet net zoveel over technologie weet als ik...

Progressieve scan. In het meeste dagelijkse gebruik, kan "p" worden gezien als het aantal horizontale lijnen met pixels dat een scherm heeft. Dus een 2160p scherm (4K) heeft twee keer zoveel horizontale lijnen als een 1080p scherm (HD). Het zijn toevallig ook twee keer zoveel verticale lijnen (3840 versus 1920), dus in totaal 4 keer zoveel pixels.

Dus 4K heeft veel meer pixels dan HD. Maar is het echt zoveel beter?

4K beelden zijn opgebouwd uit bijna 8,3 miljoen pixels. Vergelijk dat met iets meer dan 2 miljoen in een 1080p beeld, de full HD resolutie van Blu-rays. Dat is negen keer zoveel pixels als een 720p uitzending. Dat is vergelijkbaar met het verschil tussen een 8 megapixel camera en een 2 megapixel camera.

Kan ik al die pixels überhaupt zien?

Dat hangt ervan af. De extra pixels zorgen ervoor dat 4K beelden er geweldig uitzien in de winkel wanneer je dicht bij de TV staat. Maar als je op de bank een paar meter van je TV verwijderd zit, zul je een TV van 60 inch of groter nodig hebben om het verschil te kunnen zien. En hoe verder je van je TV af zit, hoe groter de TV moet zijn om 4K een verschil te laten maken.

Maar de Ultra HD standaard is meer dan alleen een hoop pixels. De videospecificaties vereisen ook een grotere kleurruimte, waardoor alles er beter uit zou moeten zien, ook al kun je niet alle pixels zien.

©PXimport

Dat is allemaal leuk en aardig, maar er is nog niets in 4K beschikbaar, toch?

Dat was tot voor kort inderdaad zo. Maar dingen veranderen snel: Amazon, Hulu, Netflix, en YouTube hebben allemaal aangekondigd dat ze aan het begin van het jaar meer 4K materiaal zullen produceren.

Dus nu moet ik een UHD TV kopen om Netflix en YouTube te bekijken?

Nee, maak je geen zorgen. Die streamingdiensten zullen in de nabije toekomst verschillende resoluties beschikbaar stellen.

©PXimport

Zullen mijn Blu-rays werken op een UHD set?

Al je bestaande HD content, inclusief Blu-rays, zal werken op een Ultra HD TV. Ze zullen worden opgeschaald zodat ze het scherm vullen, dus het zal er niet zo goed uitzien als echte 4K content.

De huidige generatie Blu-ray disks ondersteunen resoluties tot en met 1080p. Maar de Blu-ray Disc Association heeft interesse getoond in de ontwikkeling van 4K compatibele Blu-rays.

Dus dat wil zeggen dat ik een aantal van die "mastered in 4K" Blu-rays moet aanschaffen?

Nee, daar heb je niks aan. Blu-ray verpakkingen die de disk beschrijven als "mastered in 4K" of die een "near 4K" ervaring aanbieden claimen dat ze een betere kijkervaring bieden op een UHD TV, maar zelfs de studio's die erachter zitten geven toe dat ze geen echte 4K ervaring leveren. De video op de schijf is nog altijd gewoon 1080p.

Er zijn momenteel geen Blu-rays die een 4K resolutie kunnen bieden, het is gewoon geen onderdeel van de Blu-ray specificaties.

Dat klinkt een beetje onbetrouwbaar, of niet?

Inderdaad! Maar de belangrijkste vraag is misschien wel waarom iemand fysieke films wil hebben in het tijdperk van de streamingdiensten en Smart TV's. In de toekomst zullen fysieke films waarschijnlijk even achterhaald en overbodig zijn als fysieke albums.

©PXimport

Nieuwe videocompressieformaten zullen zenders en webdiensten in staat stellen om omvangrijke 4K videobestanden gemakkelijker te streamen. De International Telecommunications Union heeft onlangs de H.265 (of HEVC - High Efficiency Video Codec) standaard geïntroduceerd als opvolger van de H.264 standaard die op grote schaal gebruikt wordt om video via uitzendingen, Blu-ray en het web te verspreiden. H.265 belooft kwaliteit te bieden die vergelijkbaar is met die van H.264, ondanks het feit dat het slechts de helft van de bandbreedte gebruikt.

Bovendien heeft Google haar eigen concurrerende bandbreedte besparende formaat ontwikkeld, VP9 genaamd, wat het bedrijf zal gaan gebruiken om 4K video's op YouTube te streamen. Ook dit formaat belooft een vergelijkbare kwaliteit met de helft van de bandbreedte van H.264.

Ik moet waarschijnlijk een heleboel nieuwe hardware en andere spullen kopen voor bij mijn Ultra HD set, of niet?

Uiteindelijk, ja. De meeste TV-randapparatuur maakt gebruik van HDMI, maar alleen de twee meeste recente versies van HDMI (1.4 en 2.0) ondersteunen 4K resolutie. En alleen HDMI 2.0 kan een 4K signaal met 60 frames per seconde aan. HDMI 1.4 is beperkt tot een 4K signaal met 30 frames per seconde.

Je huidige kabeldecoder, A/V-ontvanger, Roku, Apple TV, en andere hardware die in je TV geplugd is ondersteunen waarschijnlijk geen HDMI 1.4, en al helemaal geen 2.0. In ieder geval niet als ze een aantal jaren oud zijn.

Meer frames zijn belangrijk, nietwaar?

Hoe meer frames per seconde, hoe minder vervaging. Het beperkte aanbod van 4K content is momenteel meestal alleen verkrijgbaar met 30 FPS, maar dat zal zeker veranderen naarmate er meer content beschikbaar komt. Als je gaat investeren in een 4K TV, dan kun je het net zo goed meteen goed doen.

HDMI 2.0 is in september onthuld, en het wordt nog steeds op de markt geïntroduceerd (een aantal 4K TV's hebben deze standaard zelfs nog niet eens). Maar omdat HDMI 2.0 achterwaarts compatibel is met alle voorgaande generaties kan een UHD TV met HDMI 2.0 nog steeds communiceren met je oude technologie. De standaard gebruikt zelfs compatibele kabels.

Dit hele 4K gebeuren klinkt interessant, maar ik kan me er vast geen veroorloven, of wel?

De nieuwe 4K sets zijn momenteel erg duur, maar ze worden al snel betaalbaarder. Zo heeft Vizio onlangs een 4K TV van 1000 Amerikaanse dollar onthuld.

Vergeet niet dat HDTV's niet al te lang geleden ook enorm duur waren, maar de prijzen zijn omlaag gegaan. Tegenwoordig is het moeilijk om een nieuwe TV te vinden die niet HD is.

Ik denk dat ik maar eens moet gaan overwegen om een 4K TV te kopen - misschien niet dit jaar, maar het zit eraan te komen. Wat moet ik tot die tijd met mijn HDTV doen?

Als je recentelijk een nieuwe HDTV gekocht hebt, maak je geen zorgen. Het is een geweldige toevoeging aan je huiskamer met een heleboel beschikbare content! Iedereen heeft het over 4K, maar je kunt rustig afwachten tot de sets goedkoper worden, de kwaliteit beter wordt, en er meer content beschikbaar komt. Die HDTV die je hebt aangeschaft kan prima een aantal jaren meegaan.

©PXimport

We weten dat het verleidelijk is om het allernieuwste aan te schaffen zodra het verkrijgbaar is. Maar soms is het beter om even af te wachten tot de boel gesetteld is. En dit is zo'n moment.

Dit is een vrij vertaald artikel van onze Amerikaanse zustersite TechHive.com. Beschreven termen, handelingen en instellingen kunnen regio gebonden zijn.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.