Als we spreken over ‘het geheugen’ van een computer, dan hebben we het uiteraard over Random Access Memory, oftewel RAM. In dit artikel gaan we wat dieper in op hoe dit werkt, en waar je bij aanschaf op moet letten.

RAM is supersnel, maar wel vluchtig. In tegenstelling tot harde schijven blijft de inhoud alleen bewaard zolang er spanning staat op de modules. Net als alle andere onderdelen van een computer, heeft RAM een lange evolutie doorgemaakt. De dominante vorm van geheugen is nu DDR SDRAM. DDR kan twee keer per klokslag data overzetten, waardoor het effectief op een twee keer zo hoge snelheid werkt. 

Inmiddels zitten we op de vierde generatie DDR-geheugen (DDR4), waarbij de kloksnelheden aanzienlijk zijn opgeschroefd. Naast dat het geheugen sneller geworden is, is de bandbreedte van het geheugen vermeerderd door het gebruiken van parallelle aansturing. Tegenwoordig ondersteunt vrijwel elk systeem dual-channel, waarbij de bandbreedte wordt verdubbeld door het gebruik van twee kanalen. Het high-end-platform van Intel ondersteunt zelfs quad-channel, waardoor de bandbreedte van het geheugen vier keer zo hoog wordt. Voor videokaarten is er een veel snellere en minder zuinige vorm van geheugen, namelijk GDDR5.

Verschil DDR3 en DDR4

DDR4 werd voor het eerst toegepast bij de introductie van het high-end Haswell-E platform in 2014. Het mainstream Skylake-platform dat het jaar daarop volgde, bood er eveneens ondersteuning voor. DDR4 werkt op aanzienlijk hogere kloksnelheden dan met DDR3, maar wel op een lager voltage. Dit betekent minder stroomverbruik en dus een hogere performance per watt. Nu maakt dit voor gewone desktopgebruikers niet zoveel uit, aangezien geheugen erg weinig stroom verbruikt, maar voor laptops en servers kan dit erg belangrijk zijn. DDR4 is niet compatibel met DDR3. Het aantal pinnetjes en de vorm van de modules verschillen. Alleen de nieuwste processors kunnen overweg met DDR4.

Geheugen heeft enkele primaire eigenschappen. De meest in het oog springende hiervan is de kloksnelheid, die bepaalt hoeveel data per seconde overgezet kan worden. Daarnaast heb je ook zogenaamde timings, die aangeven met hoeveel vertraging de modules bepaalde taken kunnen uitvoeren. Hierbij heb je uiteraard liever lagere timings dan hogere. Een voorbeeld van timings is 13-13-13-31-2T. 

Hoe hoger de kloksnelheid, des te hoger de timings

In de regel is er een correlatie tussen de timings en de geheugensnelheid: hoe hoger je geheugenkloksnelheid, des te hoger de timings. Dit pakt lang niet altijd voordelig uit, aangezien sommige programma’s meer profiteren van lagere timings dan van een hogere kloksnelheid.

RAM combineren

Een andere belangrijke eigenschap is het voltage. Sommige modules kunnen op een extra laag voltage werken. Voor het stroomverbruik maakt het vrijwel niets uit, maar het is soms nodig voor bepaalde platforms. De Skylake-processors hebben bijvoorbeeld een geheugencontroller die zowel DDR3 als DDR4 aankan. Wil je Skylake combineren met een DDR3-moederbord, dan wordt officiële ondersteuning alleen geboden voor het zogenaamde DDR3L: DDR3 met een lager voltage. 

Overigens hebben wij probleemloos ‘gewoon’ DDR3-geheugen gebruikt in combinatie met Skylake, maar naar verluidt zou dit de processor kunnen beschadigen. Tenzij je al DDR3-geheugen hebt dat je wilt hergebruiken, is het daarom beter om het zekere voor het onzekere te nemen en in dit geval voor DDR3L te kiezen.

Hoeveel profijt de gemiddelde gebruiker zal hebben van de hogere snelheid is een tweede vraag, deels omdat het geheugen allang niet meer de bottleneck voor een snelle computer is. DDR3-snelheden waren al meer dan genoeg voor vrijwel alle toepassingen. Er zijn echter ook bepaalde taken waarvoor een hogere geheugensnelheid wel verschil maakt. Het encoderen van video’s en het uitpakken van gecomprimeerde bestanden gaat sneller, hoewel het verschil niet enorm is. 

©PXimport

Overigens moeten we hierbij opmerken dat de meeste RAR-bestanden op internet zonder compressie zijn ingepakt. Daarnaast suggereren recente tests dat game-prestaties er ook positief door beïnvloed kunnen worden, maar vooralsnog is dit alleen in vrij onrealistische scenario’s gebleken. De GTX 1080 wordt bijvoorbeeld iets sneller in Full HD, maar voor die resolutie koop je een kaart van dat kaliber uiteraard niet.

Kloksnelheid en hoeveelheid

Welke kloksnelheid wil je graag hebben om echt van de snelheid te profiteren? DDR4 begint bij 2133 MHz, maar 2400 MHz is bijna net zo goedkoop. Je betaalt iets meer voor 2666 MHz. Afhankelijk van het budget en het doel van de computer zijn 2400 MHz en 2666 MHz keuzes met een goede prijs-kwaliteitverhouding. Uiteraard kun je sneller geheugen nemen als dit nauwelijks duurder is.

Naast de snelheid is ook de hoeveelheid geheugen in je systeem van belang. Windows 10 vereist minimaal 2 GB geheugen, maar voor optimaal gebruik van de computer heb je veel meer nodig. Bij een tekort aan geheugen zul je bijvoorbeeld veel minder programma’s (inclusief browservensters) tegelijkertijd kunnen gebruiken en zal Windows een deel van de veel langzamere harde schijf of SSD gebruiken als ‘virtueel geheugen’. 

Voor systemen die alleen maar zijn bedoeld voor tekstverwerken en internetten met weinig browservensters is 4 GB daarom misschien voldoende. Een beetje fanatiekere pc-gebruiker heeft al 8 GB nodig, en wil je echt veilig zitten dan is 16 GB aan te raden. Meer dan dat heeft niet bijster veel nut, tenzij je een echte high-end-gebruiker bent die bijvoorbeeld tien foto’s tegelijkertijd wil bewerken in Photoshop. De geheugeneisen van Windows en programma’s nemen de laatste tijd ook niet meer echt toe, dus om voorbereid te zijn op de toekomst is het ook niet noodzakelijk om extreem veel geheugen te hebben.

Dualchannel en quadchannel

Over het geheel genomen is het dus maar de vraag of je daadwerkelijk profijt zult hebben van sneller geheugen. Er zijn echter nog andere punten waar je op moet letten bij het aanschaffen van geheugen. Het aantal modules dat je nodig hebt is van primair belang. Om te kunnen profiteren van dual- of quad-channel, heb je geheugenmodules met dezelfde capaciteit nodig in een veelvoud van het aantal channels dat het platform ondersteunt. Voor dual-channel wil je dus twee of vier modules, voor quad-channel vier of acht. 

Fabrikanten verkopen 'kits' met identieke modules die nooit problemen opleveren

Het is ook aan te raden om hiervoor hetzelfde type geheugenmodule te gebruiken, en het liefst identieke modules. Fabrikanten bieden ‘kits’ aan met geheugenmodules die identiek zijn en daarom op dat vlak gegarandeerd geen problemen veroorzaken.

Voor een mainstream Skylake- of AMD-systeem met dual-channel-ondersteuning moet je een gewone kit nemen met twee modules, en voor een high-end Haswell-E-systeem met quad-channel-ondersteuning moet je een quadkit hebben met vier modules. Het is aan te raden om niet meer geheugenmodules in het systeem te plaatsen dan noodzakelijk, om de kans op problemen te minimaliseren, en om toekomstige upgrade-mogelijkheden open te houden.

Een ander belangrijk punt is de hoogte van de geheugenmodules. Heb je een relatief brede cpu-koeler, dan kan deze uitstrekken tot boven je DIMM-bank (waar je geheugenmodules in plaatst). Het is dan wel zo handig als deze niet zo hoog zijn dat ze je cpu-koeler blokkeren. Hiervoor brengen fabrikanten speciale ‘LP-modules’ (low-profile) uit die dit moeten voorkomen. Tot slot is de prijs natuurlijk een belangrijk aandachtspunt bij de aankoop van geheugen. Zeker als je het systeem niet gebruikt voor doeleinden waarvoor sneller geheugen daadwerkelijk iets uitmaakt, moet prijs een zwaarwegende factor zijn.

Heatsinks

Een aantal andere zaken waarop fabrikanten zichzelf proberen te onderscheiden, blijken in de praktijk niet zo heel erg veel uit te maken. Een goed voorbeeld hiervan is de aanwezigheid van heatsinks op de geheugenchips. Dit maakt sowieso niets uit als je het geheugen op de standaardsnelheid gaat draaien (zelfs zonder heatsink moet hij immers goed werken op de gespecificeerde snelheid), maar ook bij het overklokken zien we dat er modellen zonder heatsink zijn die je uitstekend kunt overklokken. Een bijkomend voordeel is dat geheugenmodules zonder heatsink sowieso ‘low profile’ zijn en dat ze daarom niet in de weg zullen zitten van een grote cpu-koeler. 

Niet iedereen vindt ‘kale’ geheugenmodules trouwens even mooi, dus voor een windowed behuizing zou je wellicht modules met heatsink willen nemen voor esthetische doeleinden. Ook de levensduur is niet echt een issue. Tegenwoordig gaan geheugenmodules bij correct gebruik vrijwel nooit kapot, wat trouwens ook de reden is dat sommige fabrikanten er nu levenslange garantie op geven. Dit betekent overigens niet dat modules niet kapot te krijgen zijn, maar daarvoor zul je met het voltage moeten knoeien in het BIOS.

RAM kopen: zo plaats je ze

Om problemen te voorkomen, zijn er nog andere zaken waar je op moet letten. Allereerst is het bij het samenstellen van het systeem belangrijk om de geheugenmodules in de DIMM-banken te plaatsen die volgens de moederbordfabrikanten de voorkeur hebben. Dit kun je vinden in de handleiding (altijd online te vinden als je hem niet meer hebt). Als je vier geheugenmodules hebt, plaats er dan eerst twee in de daarvoor bedoelde banken en stel ze op de juiste manier in. Dit kan handmatig of door XMP in te schakelen. Plaats vervolgens de andere modules in het systeem.

©PXimport

In het overgrote deel van de gevallen zal dit direct goed werken. Zo niet, plaats dan een enkele geheugenmodule in de bank die de handleiding daarvoor aanwijst. Krijg je het systeem nog steeds niet aan de praat, verwissel de module dan met de andere en bekijk of het dan wel werkt. Als er een module is waarmee het systeem niet wil opstarten, dan ligt dit hoogstwaarschijnlijk aan die module. Werkt het systeem echter met geen enkele module, dan is er sprake van een kapot moederbord of zijn de geheugenmodules niet compatibel met het moederbord.

Compatible moederbord

In de handleidingen van moederborden staat trouwens vaak een lijst met ondersteunde geheugenmodules. Dit is een goede richtlijn, maar geen onfeilbare. Er zijn namelijk zo veel geheugenmodules dat deze lijsten allesbehalve uitputtend zijn. Fabrikanten van geheugenmodules veranderen soms de chips, waardoor het voorkomt dat een officieel ondersteunde lijn van geheugenmodules toch niet blijkt te werken.

Overigens komt het niet zelden voor dat fabrikanten werkende moederborden teruggestuurd krijgen die door de koper defect werden verondersteld, omdat ze niet werkten met bepaald geheugen. Wees er eerst zeker van dat het probleem daadwerkelijk aan het moederbord ligt voordat je hem terugstuurt, want dit kan je eventueel op kosten jagen.

Tekst: Farzin Parham

In de zomer is slapen soms nauwelijks te doen. Vooral tijdens nachten wanneer de warmte blijft hangen, lig je soms urenlang te woelen en te draaien. Een ventilator is dan onmisbaar, maar niet elke ventilator is geschikt voor in de slaapkamer. Of beter gezegd: voor hoe jij het liefst slaapt.

Lees ook: ❄️ Plaknacht op komst? Zo houd je het hoofd (en de slaapkamer) koel

Of je nu op zoek bent naar een extra stille ventilator, een model dat mooi opgaat in het interieur van de slaapkamer of een model dat de lucht niet alleen koelt, maar ook filtert: wij vertellen je hoe je de beste ventilator voor jouw slaapkamer vindt.

Geluidsniveau

Als jij iemand bent die pure stilte nodig heeft om in slaap te kunnen vallen, dan is het geluidsniveau van een ventilator het eerste waarop je moet letten. Stille ventilatoren hebben op de hoogste ventilatiestand een geluidsniveau van 50 dB (decibel) of minder. Om daar een idee bij te krijgen: 50 dB is vergelijkbaar met een vaatwasser die op de achtergrond draait, 40 dB met een rustig kantoor en 30 dB met gefluister of zacht geritsel.

Toch zegt het aantal decibel niet alles; het geluidsniveau wordt ook bepaald door luchtverplaatsing. Hoe groter de diameter van de ventilator, hoe meer lucht het apparaat kan verplaatsen. En hoe meer lucht een ventilator verplaatst, hoe zachter je 'm kunt laten draaien en hoe stiller-ie wordt. Een plafondventilator is dankzij de grote wieken in dit opzicht vaak de beste keuze. Veel moderne plafondventilators hebben een geluidsniveau van slechts 30 tot 35 dB!

Type ventilator

Er zijn drie soorten ventilators: staande ventilators, plafondventilators en tafelventilators. Die eerste categorie valt weer uiteen in klassieke staande ventilators, bladloze ventilators en torenventilators. Staande ventilators worden in de slaapkamer het meest gebruikt, omdat je die eenvoudig installeert en verplaatst. Ook plafondventilators zijn populair, maar iets lastiger te installeren en vaak duurder dan staande ventilators. Welk type ventilator het beste past op de slaapkamer, hangt helemaal af van je wensen. Wil je een mobiel apparaat dat je ook af en toe mee kunt nemen naar een andere ruimte? Kies dan voor een klassiek staand model. Vind je design belangrijk? Kijk dan eens naar een bladloze ventilator (perfect voor een modern interieur) of een torenventilator (slank en minimalistisch). Een plafondventilator is ideaal als je weinig ruimte hebt of een staande ventilator in de slaapkamer gewoon niet zo mooi vindt.

©siraphol s.

Meerdere ventilatiestanden

Een koel briesje tijdens het slapen is fijn, maar je wilt in de loop van de nacht niet bibberend en uitgedroogd wakker worden. Sommige ventilatoren blazen op hun laagste stand nog steeds vrij krachtig, waardoor je last kunt krijgen van droge ogen, een droge huid en zelfs een zere keel. Let daarom op het aantal ventilatiestanden als je een ventilator voor de slaapkamer koopt. Met minstens vijf standen heb je alle controle over de luchtstroom die het apparaat produceert. Er zijn ook apparaten met een speciale nachtmodus: daarbij blaast het apparaat zachter en minder luid, zodat jij ongestoord kunt doorslapen.

Luchtzuiveringsfilter

De luchtkwaliteit in je slaapkamer heeft grote impact op je nachtrust. Frisse én schone lucht helpt niet alleen om sneller in slaap te vallen, maar ook om dieper te slapen en dus energieker wakker te worden. Een aparte ventilator en luchtreiniger in je slaapkamer is misschien wat veel van het goede, maar gelukkig hoef je tegenwoordig niet te kiezen. Met een ventilator met luchtzuiveringsfilter (of een luchtreiniger met ventilatorfunctie) heb je beide in één apparaat! De aangezogen lucht wordt in zo'n apparaat eerst langs verschillende filters gehaald, zoals een koolstoffilter (voor rook- en kookgeuren) of een HEPA-filter (voor pollen en fijnstof), voordat het terug de ruimte in wordt geblazen. Er zijn ook luchtbevochtigers met ventilatiefunctie, en zelfs apparaten die luchtreiniging, luchtbevochtiging en ventilatie combineren. Net wat je wilt!

Op afstand bedienen

Ook niet onbelangrijk: een ventilator die je op afstand kunt bedienen, zodat je midden in de nacht niet je bed uit hoeft als het te warm of juist te koud is. Sommige modellen bedien je simpelweg met een afstandsbediening, andere kun je koppelen aan een app die naast harder of zachter zetten nog veel meer mogelijkheden biedt. Zo kun je een slimme ventilator laten draaien volgens een schema – je stelt bijvoorbeeld in dat hij om één uur 's nachts automatisch uitschakelt of zachter gaat blazen – of hem laten reageren op temperatuur en luchtvochtigheid, om zo de ideale luchtkwaliteit in de slaapkamer te creëren. Er zijn zelfs modellen met slimme sensoren die op aanwezigheid reageren. Loop je de slaapkamer in, dan begint het apparaat dus automatisch te draaien!

Bij ID.nl zijn we gek op producten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Daarom speurt de redactie een aantal keer per week naar zulke deals. Deze keer in de categorie klussen en (ver)bouwen: vijf goede cirkelzagen voor een redelijke prijs.

Een cirkelzaag is bedoeld voor het maken van rechte, snelle sneden in hout, plaatmateriaal, kunststof en soms zelfs metaal. Je gebruikt 'm bijvoorbeeld om planken op maat te zagen, laminaat passend te krijgen of meubels te bouwen. Dankzij het roterende zaagblad kun je nauwkeurig werken, zeker in combinatie met een geleiderail of parallelgeleider. Veel modellen bieden ook de mogelijkheid tot verstekzagen, wat handig is voor hoeken of afwerkingen.

Bosch PKS 55 A

De Bosch PKS 55 A is een eenvoudige cirkelzaag die geschikt is voor standaard klussen in en om het huis. Hij werkt op netstroom en heeft een vermogen van 1200 watt. De zaagdiepte is instelbaar tot maximaal 55 mm bij 90 graden, en 38 mm bij 45 graden, waarmee je houten planken, panelen en plaatmateriaal netjes kunt zagen. De machine is uitgerust met een parallelgeleider voor rechte sneden en een doorzichtige zaaglijnindicator (CutControl), wat helpt om op de lijn te blijven zonder extra hulpmiddelen. Bij het zagen wordt het zaagsel automatisch opgevangen in een geïntegreerde opvangbox, wat het werkvlak redelijk schoon houdt. Deze zaag wordt geleverd met een standaard hardmetalen zaagblad, en het wisselen van het blad gebeurt met een inbussleutel. Voor wie af en toe wil zagen zonder veel poespas, is dit een praktische keuze.

Zaagbladdiameter: 160 mm
Zaagdiepte: 55 mm bij 90°, 38 mm bij 45°
Verstek mogelijk: ja, tot circa 45

Metabo KS 55 FS

De Metabo KS 55 FS is een cirkelzaag die vooral praktisch is voor wie regelmatig nauwkeurig wil zagen in hout. Wat deze zaag onderscheidt, is de meegeleverde geleiderail, die je helpt om rechte sneden te maken zonder losse linialen of hulpstukken. Met een vermogen van 1200 watt en een zaagblad van 160 mm is hij krachtig genoeg voor de meeste klussen rond het huis of op de werkplaats. De maximale zaagdiepte bedraagt 55 mm bij 90 graden en 39 mm bij 45 graden, wat voldoende is voor planken, multiplex of zelfs lichte balken. Je kunt de zaaghoek makkelijk instellen en de machine is voorzien van een aansluiting voor stofafzuiging. Het geheel wordt geleverd in een robuuste kunststof koffer, samen met de geleiderail en toebehoren zoals een parallelaanslag en inbussleutel. Alles bij elkaar een goed uitgeruste zaag voor wie graag strak en gecontroleerd werkt.

Zaagbladdiameter: 160 mm
Zaagdiepte: 55 mm bij 90°, 39 mm bij 45°
Verstek mogelijk: ja, tot 47°

Makita HS7601J

Deze cirkelzaag van Makita is een netstroommodel met een vermogen van 1200 watt. Hij is geschikt voor rechte zaagsneden in hout, multiplex of spaanplaat en biedt een maximale zaagdiepte van 66 mm bij 90 graden en 46 mm bij 45 graden. Het ontwerp is compact en relatief licht, waardoor hij goed hanteerbaar is, ook voor langere zaagklussen. De aluminium zool en beschermkap zijn stevig maar licht, wat bijdraagt aan het gebruiksgemak. Je kunt een stofzuiger aansluiten op de achterzijde voor schoner werken. De machine wordt geleverd in een stevige M‑Box koffer en is standaard voorzien van een zaagblad van 190 mm. De softstartfunctie zorgt ervoor dat de zaag rustig op gang komt, wat veiliger werkt en de kans op wegspringen vermindert.

Zaagbladdiameter: 190 mm
Zaagdiepte: 66 mm bij 90°, 46 mm bij 45°
Verstek mogelijk: ja, tot 45°

Makita DSS501ZJ

De DSS501ZJ is een compacte accucirkelzaag van Makita voor lichtere zaagklussen. Hij werkt op het Makita 18 V LXT-platform, dus handig als je al andere Makita-accu’s hebt: die kun je erop gebruiken. De zaag is ontworpen voor kleinere materialen zoals latten, laminaat en dunne planken, en heeft een zaagdiepte van 51 mm bij 90 graden. Door zijn lage gewicht (rond de 2,7 kg zonder accu) is hij goed te hanteren, ook boven schouderhoogte of op lastig bereikbare plekken. De voetplaat is kantelbaar tot 45 graden, wat verstekzagen mogelijk maakt. Hij wordt geleverd in een Makita-koffer (Makpac), maar zonder accu of lader. Dit model is bedoeld voor situaties waarin draagbaarheid en snelheid belangrijker zijn dan kracht of doorzaagcapaciteit.

Zaagbladdiameter: 136 mm
Zaagdiepte: 51 mm bij 90°, 35 mm bij 45°
Verstek mogelijk: ja, tot circa 50°

DeWalt DCS573NT‑XJ

Deze DeWalt cirkelzaag is bedoeld voor wie zonder snoer wil werken en toch kracht nodig heeft. Het apparaat werkt op een 18 V XR-accu (niet meegeleverd), waardoor je flexibel kunt werken zonder beperkt te worden door een kabel. De zaag heeft een zaagdiepte tot 65 mm bij 90 graden en 50 mm bij 45 graden, wat voldoende is voor het meeste standaard timmerwerk. Dankzij de 190 mm zaagbladen kun je er door plaatmateriaal, planken en balken zagen zonder dat je de machine hoeft te forceren. Het magnesium zaagbladdeksel en de basis zorgen voor een lichte maar stevige constructie. De softstart en elektronische motorrem verhogen de veiligheid. De ingebouwde aansluiting voor stofafzuiging helpt het werkoppervlak overzichtelijk te houden, vooral bij binnengebruik.

Zaagbladdiameter: 190 mm
Zaagdiepte: 67 mm bij 90°, 51 mm bij 45°
Verstek mogelijk: ja, tot 57°