ID.nl logo
Perfecte privacy: Al je bestanden versleutelen
© PXimport
Zekerheid & gemak

Perfecte privacy: Al je bestanden versleutelen

Encryptie is de laatste strohalm voor onze privacy. Het is de enige manier om alles wat je doet en alles wat je bewaart te beschermen tegen meekijken en meelezen door anderen. Maar hoe werkt versleuteling, en hoe kun je ál je bestanden versleutelen?

Tip 01: Versleuteling

Versleuteling is de techniek waarbij je gegevens tijdelijk onleesbaar maakt om ze te beschermen, bijvoorbeeld als je ze verstuurt of bewaart – of dat nu op een computer of in de cloud is. Om de versleutelde gegevens later weer leesbaar te maken is een sleutel nodig, een reeks van tientallen of honderden cijfers en letters. Heb je die sleutel niet, dan blijven de gegevens onleesbaar. Lees ook: Beveilig je cloudopslag met BoxCryptor.

Het versleutelen van de gegevens heet coderen of encrypten; ze weer leesbaar maken heet decoderen of decrypten. Bij het versleutelen en het ontsleutelen van gegevens wordt een algoritme toegepast, een reeks bij elkaar horende wiskundige berekeningen. Computers kunnen deze berekeningen veel sneller uitvoeren dan wij mensen, en dat geldt zelfs al voor de toch nog beperkte rekenkracht van tablet en smartphone. De apparaten kunnen het zelfs zó snel dat je het in het gebruik niet eens merkt dat de gegevens eerst ontsleuteld moeten worden voor je ze kunt lezen.

©PXimport

Tip 02: Altijd https

Moet je online persoonlijke gegevens invoeren, bijvoorbeeld bij internetbankieren of als je een aankoop doet in een webshop, dan wil je die gegevens tijdens het transport over het internet natuurlijk versleutelen. Hiervoor is geen aparte encryptiesoftware nodig. De browser op de pc doet dit al voor je, mits je kiest voor https in plaats van het standaard http. Https staat voor Hypertext Transfer Protocol Secure en het is de veilige versie van http.

Bij https wordt er eerst een versleutelde verbinding opgezet en gaat daarna al het verkeer tussen de browser en de webserver via die veilige verbinding. Je kunt natuurlijk zelf altijd controleren of een website ook https aanbiedt, maar gemakkelijker gaat het met de HTTPS Everywhere plug-in voor Chrome, Opera en Firefox. HTTPS Everywhere weet van heel veel websites of ze ook https ondersteunen en wanneer het een site nog niet kent, zal het dat zelf controleren. Een heel handig programma dus, en ook nog gratis ter beschikking gesteld door de Electronic Frontier Foundation, een groep die vecht voor meer privacy op het internet. Ga hiernaartoe en klik op Install. Na de installatie vind je een HTTPS Everywhere-knop naast de adresbalk. Echt nodig heb je de bijbehorende opties niet: de plug-in werkt direct en bijna volledig automatisch.

©PXimport

ROT

Computers maken steeds sterkere versleuteling mogelijk maar echt nodig zijn ze niet. De Romeinen versleutelden al de berichten die ze aan de troepen stuurden. De Caesar-rotatie-versleuteling dankt er zelfs zijn naam aan. Hierbij wordt elke letter vervangen door een letter x posities verder in het alfabet. Bij een ROT3 zijn dat drie posities; de A wordt dan een D, de B een C, enzovoort. Bij een ROT13 (dertien posities) wordt de A een N en de B een O. Op internet zijn er talloze websites waar je ROT13-versleutelde berichten snel kunt maken of juist decoderen.

Tip 03: Sterk of zwak

Cryptoanalyse is de wetenschap die nieuwe manieren om gegevens te versleutelen ontwikkelt én probeert de bestaande manieren te kraken. Immers: een manier van versleutelen is alleen veilig zolang deze niet gekraakt is. Dat kraken is inmiddels al bij veel manieren om gegevens te versleutelen gelukt, maar dat geldt niet voor AES, de Advanced Encryption Standard. Moet je bij het versleutelen van gegevens zelf een logaritme kiezen, dan is AES of Rijndael (dat hetzelfde is) een prima keuze. En dat geldt zeker wanneer je het doet met een 256bit-sleutellengte. Hoe hoger de sleutelwaarde, hoe minder kwetsbaar de versleuteling is voor een brute force attack. Hierbij beschikt een aanvaller niet over de sleutel, maar domweg alle mogelijke combinaties van cijfers en letters geprobeerd.

De beste versleuteling op dit moment is AES met 256bit- sleutellengte

-

Wachtwoorden

Versleuteling moet er natuurlijk niet toe leiden dat je zelf niet meer bij de gegevens kunt. Bewaar daarom wachtwoorden die nodig zijn om de versleutelde gegevens te ontsleutelen op een veilige plaats, bijvoorbeeld in KeePass. Met KeePass maak je een met AES-256 versleutelde database speciaal voor gebruikersnamen en wachtwoorden. Download KeePass en installeer het met de standaard opties. Start KeePass en klik op File, New om de database een naam te geven en ergens op te slaan. Typ dan bij Master password het wachtwoord waarmee je de database gaat beschermen. Dit moet dus een voldoende sterk wachtwoord zijn dat je toch eenvoudig kunt onthouden. Bevestig met twee keer OK. Sluit KeePass af en start het weer op. Controleer of je met het wachtwoord de Keepass-database kunt openen. Werkt dat, klik dan met de rechtermuisknop in het linker vensterdeel en kies Add group. Maak een groep Versleuteld aan. Klik dan rechts en kies Add entry om gegevens aan KeePass toe te voegen. Zet bij Title een omschrijving van het versleutelde object, bijvoorbeeld USB-stick-blauw en dan bij Password het bijbehorende wachtwoord. Bij Repeat moet je dit als controle nog een keer invoeren.

©PXimport

Tip 04: Externe opslag

Om bestanden mee te nemen is een usb-geheugenstick erg handig, want: klein van formaat en met inmiddels voldoende opslagcapaciteit voor zelfs de grootste bestanden. Helaas is zo’n stick ook gevoelig voor verlies en diefstal en dus is het belangrijk de gegevens die erop staan te versleutelen. Er zijn twee opties: zelf een stick versleutelen of een stick nemen die zichzelf versleutelt. De laatste is in de praktijk de betere optie, omdat de beveiliging altijd is ingeschakeld en het versleutelen en ontsleutelen sneller gaat door de speciale hardware in de stick.

De meeste van deze beveiligde usb-sticks hebben een kleine, niet-versleutelde partitie. Zodra de stick in de computer wordt geplaatst, start vanaf die partitie een klein programma dat vraagt om het wachtwoord. Vul je dan het juiste wachtwoord in, dan worden de versleutelde gegevens op de stick toegankelijk. Voordat je de stick verwijdert, moet je in veel gevallen eerst de stick via de software loskoppelen. Let er bij aanschaf op dat de stick AES met 256bit-versleuteling gebruikt, de software Windows en macOS ondersteunt en geen administrator-rechten nodig heeft én dat de stick zich na maximaal tien foutieve login-pogingen formatteert. Er is veel rommel te koop in deze markt; bekende merken met een goede reputatie zijn onder meer Kingston en Integral.

©PXimport

Tip 05: Pincode

Er is nog een tweede type versleutelde usb-stick waarbij echt de complete stick is versleuteld. Om de stick te gebruiken, moet je eerst op de stick een code intypen; pas dan wordt de opslag toegankelijk. Een dergelijke stick werkt dus altijd, ongeacht het besturingssysteem op de pc. Er is immers geen extra software nodig om de stick te ontsluiten. Nadelen zijn er natuurlijk ook. Zo is het wachtwoord minder sterk, omdat het veelal beperkt is tot cijfers alleen. Ook kan het, wanneer je pc alleen aan de achterkant usb-poorten heeft, best lastig zijn om de code in te toetsen.

©PXimport

Tip 06: Encryptiesoftware

Het is ook mogelijk om zelf opslagschijven en sticks versleutelen. Je hebt dan geen aparte hardware nodig, maar wel encryptiesoftware. En die is er gelukkig voldoende en vaak nog gratis ook. De bekendste tool is misschien wel VeraCrypt, een opvolger van TrueCrypt dat op zijn beurt weer jarenlang de standaard was. Met VeraCrypt kun je elk opslagmedium versleutelen: van usb-geheugenstick tot een externe harde schijf, maar ook een schijf of een partitie in een pc, zelfs die waar het besturingssysteem op staat. VeraCrypt wordt gemaakt door het Franse beveiligingsbedrijf Idrix en is gratis te downloaden via veracrypt.codeplex.com. Klik op Download en bewaar het installatiebestand op de pc. Bij de installatie kun je kiezen tussen Install en Extract. Met Extract pak je alleen de bestanden uit op de harde schijf en kun je vervolgens alleen niet-systeemschijven versleutelen. Wil je alles versleutelen, dus ook de systeempartitie, dan kies je Install.

©PXimport

TrueCrypt, VeraCrypt, FreeOTFE, LibreCrypt …

Veel van de versleutelingssoftware is opensource en daarom gratis te gebruiken. Dat heeft veel voordelen, maar zeker ook nadelen. Zo is het vaak helemaal niet bekend wie de software maakt en of er nog nieuwe versies komen. Ook ben je voor ondersteuning aangewezen op online forums en hulp van andere gebruikers. Dat hoeft geen belemmering te zijn, maar zijn wel risico’s die je altijd moet afwegen. Zo was TrueCrypt lange tijd de onbetwiste nummer één onder de encryptiesoftware maar stopten de toch al anonieme makers op 29 mei 2014 – ineens en zonder waarschuwing vooraf – de verdere ontwikkeling van het programma. Of iedereen maar zijn versleutelde schijven wilde decrypten ... Inmiddels zijn er veel nieuwe initiatieven. Sommige daarvan bouwen voort op TrueCrypt, andere zijn helemaal opnieuw begonnen. Even zoeken op internet levert er genoeg op: VeraCrypt, LibreCrypt, FreeOTFE, CipherShed, TrustedDisk en nog veel meer.

©PXimport

Tip 07: Eerst een back-up

Met VeraCrypt kun je zowel een echte harde schijf versleutelen als een partitie op een schijf én je kunt per schijf of partitie aangeven of ze versleuteld moeten worden. Zitten er dus meerdere schijven of partities in de pc dan kun je alleen de partitie waarop de persoonlijke gegevens staan versleutelen en niet ook de systeempartitie. Staan Windows en alle persoonlijke gegevens op één partitie, dan kun je ook die versleutelen. Die keuze is helemaal aan jou. Omdat encryptie best ingrijpend is, doe je er wel goed aan eerst een goede back-up te maken van in elk geval al je persoonlijke bestanden. Zet die back-up op een externe schijf of NAS. Controleer of de gegevens allemaal geback-upt zijn en ook hersteld kunnen worden en begin dan pas met versleutelen. Heb je een externe schijf gebruikt voor de back-up, koppel die dan los van de pc waarop je gaat versleutelen.

©PXimport

Tip 08: Schijf versleutelen

In de meeste notebooks zit maar één harde schijf of SSD en staan de persoonlijke bestanden met Windows samen op dezelfde partitie. Wil je die persoonlijke gegevens versleutelen, dan moet je dus de systeempartitie versleutelen. Klik hiervoor op System, Encrypt System Partition/Drive. VeraCrypt start nu de wizard die gaat helpen de systeemschijf te versleutelen. Kies Normal (omdat je een gewone versleuteling wilt uitvoeren) en kies daarna Encrypt the whole drive.

Je kunt ook alleen de Windows-systeempartitie versleutelen, maar de andere optie is veiliger. Klik door tot je bij de Encryption Options bent. Hier kun je het logaritme kiezen, natuurlijk AES en natuurlijk in combinatie met SHA-256 als sleutel. Typ daarna het wachtwoord waarmee je na de versleuteling altijd wilt inloggen. Bewaar dit wachtwoord op een goede plek en kies vooral ook een goed, sterk wachtwoord. Beweeg bij Collecting Random Data de muis zo lang en zo willekeurig mogelijk binnen het venster tot de balk onder in het venster helemaal groen is gevuld. Door dit te doen creëer je ‘entropie’, een hoeveelheid onvoorspelbare en grillige gegevens die de kwaliteit van de versleuteling versterkt. Vervolg dan de wizard tot de pc opnieuw moet starten. Klik dan op Ja. Wacht tot de pc is opgestart en log nu in bij de VeraCrypt Boot Loader met het wachtwoord dat je eerder hiervoor hebt ingesteld. Bij PIM druk je op Enter. Log dan weer in bij Windows en VeraCrypt zal laten weten dat de test geslaagd is en het versleutelen kan beginnen. Klik daartoe op Encrypt. Het totale versleutelen kan uren duren; laat de computer lekker zijn werk doen.

©PXimport

Tip 09: Cloud versleutelen

Behalve op de eigen pc hebben we steeds meer gegevens in de cloud staan en hoewel opslaan in de cloud in veel opzichten veiliger is dan opslag op de eigen pc, blijven het toch jouw gegevens op de computer van iemand anders. Heel verstandig dus die ook te versleutelen. Een goede optie hiervoor is Boxcryptor. Dit is een betaald product maar het is gratis voor iedereen die maar één clouddienst gebruikt en synchroniseert met maximaal twee apparaten. Voor onbeperkte clouddiensten en apparaten betaal je een klein bedrag per jaar.

Ga naar www.boxcryptor.com en klik op Download Boxcryptor. Installeer het programma inclusief het EldoS Corporation Systeemapparaat waarvoor een melding komt van Windows-beveiliging. Daar dus Installeren kiezen, verder is de standaard keuze altijd de goede. Wacht tot Boxcryptor start en klik op Create your Boxcryptor account. Maak een account aan met je mailadres en een goed sterk wachtwoord dat je ook weer in Keepass moet bewaren. Kies Free als je Boxcryptor gratis wilt gebruiken. Als je weer terug bent bij de login van Boxcryptor, log dan in met het nieuwe Boxcryptor-account en wachtwoord. Klik op Sign in. Boxcryptor maakt nu een nieuw station aan op de pc en in het voorbeeldscherm zie je de bijbehorende stationsletter. In dit virtuele station maakt Boxcryptor voor elke clouddienst die je gebruikt een map aan. Wil je de opslag in de cloud versleutelen, klik dan met de rechtermuisknop op de vermelding van de cloudprovider in die map en kies Encrypt. Versleutelde mappen en bestanden hebben een groene aanduiding en bestanden die je later nog toevoegt aan een map worden automatisch versleuteld. Op deze zijn meerdere cursussen te vinden met nog meer uitleg over het gebruik van Boxcryptor. Voor toegang vanaf je smartphone kun je de Boxcryptor-app installeren via de App Store of Google Play.

©PXimport

▼ Volgende artikel
Review Bosch Serie 6 Air Fryer – Comfortabel heteluchtfrituren
© Bosch
Huis

Review Bosch Serie 6 Air Fryer – Comfortabel heteluchtfrituren

Met zijn elegante touchscreen, ruime kijkvenster en geïntegreerde verlichting is de Bosch Serie 6 Air Fryer een heuse blikvanger. Naast het oog willen je smaakpapillen natuurlijk ook wat. We voelden deze stijlvolle airfryer een aantal weken aan de tand. Lees hier onze ongezouten mening.

Uitstekend
Conclusie

De Bosch Serie 6 Air Fryer biedt veel waar voor zijn prijs van 169,99 euro. Merken als Ninja, Inventum en Tefal zijn vaak iets goedkoper, maar dit model heeft handige extra's zoals een kijkvenster en verlichting om het kookproces te volgen. Schoonmaken gaat snel en de gerechten smaken goed. Minpunt: er zit geen fysiek receptenboek bij.

Plus- en minpunten
  • Ruime capaciteit
  • Duidelijke touchscreen
  • Gebruiksvriendelijk
  • Maakt relatief weinig geluid
  • Groot kijkvenster
  • Ingebouwde verlichting
  • Schoonmaken kost weinig tijd
  • Vaatwasserbestendige onderdelen
  • Knapperige maaltijden
  • Stroef sluitsysteem
  • Na afwassen vocht in kijkvenster
  • Frietjes verschillen van kleur
  • Geen receptenboek

Dankzij een riante capaciteit van 7,2 liter is de Serie 6 Air Fryer (MAF671B1) geschikt voor gezinnen. Naast de airfryer zelf levert de Duitse fabrikant een grillrooster en vijf vleesspiesjes mee. Dit grillrooster komt ook van pas als je gerechten wilt 'stapelen'. Kortom, keukenprinsen en -prinsessen kunnen er alle kanten mee op. Na het uitpakken kan de kok van dienst er vrijwel meteen mee aan de slag. Je dient wel eerst even het handvat op het mandje te monteren, maar dat is vanwege het kliksysteem zo gepiept. De behuizing weegt nog geen 6 kilo, waardoor je deze airfryer van 30,9 × 31,4 × 38,8 centimeter relatief makkelijk meeneemt, mocht dat nodig zijn.

©Maikel Dijkhuizen

De inhoud van de productdoos.

Kookinstellingen kiezen

Het touchscreen bevat duidelijke pictogrammen voor patat, kip, vlees, vis, groente, gebak en brood. Daarnaast is er een warmhoudfunctie. Zodra je op een van de pictogrammen tikt, selecteert het apparaat de bijbehorende temperatuur en kooktijd. Het kan eigenlijk niet misgaan. Vanzelfsprekend pas je deze automatische instellingen naar eigen inzicht aan. Gebruik hiervoor de plus- en minknoppen. Kies hierbij tussen een temperatuur van minimaal 40 en maximaal 200 graden Celsius. Dat gaat in stapjes van vijf graden. Het opgegeven uitgangsvermogen bedraagt 1800 watt. Wanneer er een kookprogramma is gestart, komt het geluidsniveau uit op zo'n 63 decibel. Dat valt erg mee, zodat je in de keuken gelukkig nog gewoon een gesprek kunt voeren.

©Maikel Dijkhuizen

Bepaal op het overzichtelijke aanraakpaneel welk gerecht je wilt bereiden.

Eten bereiden

Op de bodem van het mandje bevindt zich een uitneembaar rooster. Hierop plaats je rechtstreeks een flinke lading friet, snacks of groente. Voor het bereiden van vlees kun je eventueel ook het bijgesloten grillrooster gebruiken. Een minpunt is het ietwat stroeve sluitsysteem voor het mandje. De onderzijde bevat weliswaar antislipvoetjes, maar het apparaat glijdt evengoed (te) makkelijk over het keukenblad. Hierdoor is het noodzakelijk om de achterkant van de behuizing met één hand tegen te houden als je het mandje in het apparaat duwt. Zeker wanneer het apparaat al warm is, is dat niet zo prettig.

Dankzij het kijkvenster houd je de voortgang van het gerecht nauwlettend in de gaten. Tik je op het pictogram met het lampje, dan gaat de verlichting ongeveer tien seconden branden. Voor diverse kookprogramma's activeert de Serie 6 Air Fryer (MAF671B1) het zogeheten Shake-alarm. Je hoort dan om de zoveel minuten een piepend geluid. Na het schudden van het mandje gaat het kookproces weer verder.

©Maikel Dijkhuizen

Beoordeel via het kijkvenster in hoeverre de patat al klaar is.

Knapperige gerechten

Net als de meeste airfryers heeft ook dit exemplaar boven in de behuizing een verwarmingselement en ventilator. Deze fan blaast de hete lucht omlaag. Volgens de fabrikant heeft deze airfryer voldoende power om vijf porties friet klaar te maken. Dat blijkt ook in de praktijk. Het bereiden van 750 gram patat is bijvoorbeeld geen enkel probleem. Leg daarnaast gerust tien kroketten in de mand, want ze worden stuk voor stuk warm. Bosch claimt dat je gerechten zonder voorverwarmen kunt klaarmaken, maar neem deze belofte met een flinke korrel zout. Voor een knapperig resultaat is het namelijk wel degelijk nodig om de airfryer voor te verwarmen. Daarnaast is goed schudden essentieel, anders worden de frietjes niet gelijkmatig gaar.

Verder zien we een verschil in kleur, maar gelukkig smaken ook de ietwat bleke patatjes prima. Na de maaltijd ben je weinig tijd kwijt met schoonmaken. De gladde buitenkant bevat geen knoppen die uitsteken, waardoor je de behuizing vlot kunt afnemen. Verder zijn alle losse onderdelen vaatwasserbestendig. Was je het mandje handmatig af, dan belandt er soms wel wat water of sop in de loze ruimte van het kijkvenster. Dit kijkvenster bestaat namelijk uit twee 'plaatjes' van transparante kunststof. Overigens trekt dat vocht snel weg.

©Maikel Dijkhuizen

Een behoorlijke ventilator boven in de behuizing blaast de hete lucht rond.

©Maikel Dijkhuizen

In de ruime mand passen met gemak tien kroketten.

Bosch Serie 6 Air Fryer kopen?

De Bosch Serie 6 Air Fryer heeft een goede prijs-kwaliteitverhouding. Merken als Ninja, Inventum en Tefal produceren weliswaar vergelijkbare airfryers tegen een iets lagere aanschafprijs, maar toch vinden we de adviesprijs van 169,99 euro gerechtvaardigd. Dit apparaat beschikt tenslotte over enkele extra's die veel andere producten niet hebben. Zo volg je met het kijkvenster en de verlichting het kookproces op de voet. Bovendien maak je de airfryer inclusief alle accessoires binnen mum van tijd schoon. Ook niet onbelangrijk; de gerechten smaken prima! Jammer genoeg levert Bosch geen fysiek receptenboek mee.

▼ Volgende artikel
🍂 Voorbereiden op de herfst: deze tuintaken doe je in september
© Elena Elisseeva
Huis

🍂 Voorbereiden op de herfst: deze tuintaken doe je in september

Het is september, en dat betekent dat de nazomer ten einde loopt. Het licht wordt zachter, de avonden koeler en veel planten maken zich klaar voor de herfst. Dit is de maand om nog nieuw groen te planten, vaste planten te verjongen en hagen bij te knippen. Ook het gazon, de moestuin en de vijver vragen nu aandacht. Met een paar gerichte klussen zorg je dat je tuin gezond de herfst en winter ingaat.

In dit artikel ontdek je welke tuinactiviteiten je in september mag doen: 🍂 Dit kun je zaaien en planten in september 🍂 Haal de snoeischaar maar tevoorschijn 🍂 Extra snoeitips 🍂 Planten en gras in september 🍂 Blad ruimen 🍂 Werk in de moestuin

Lees ook: Van januari tot en met december: dit doe je elke maand in de tuin

Dit kun je zaaien en planten in september

In september kan er nog veel de grond in. Bosanemonen, herfst- en winterakonieten en cyclamen doen het goed wanneer je ze nu plant, net als groenblijvers die de tuin ook in de koude maanden kleur geven. Koop je een boom, let er dan op dat het blad nog stevig en fris oogt. Een boompje dat al kaal aan het worden is, kun je beter niet planten.
Wie volgend voorjaar een bloemenzee wil, zaait in deze periode korenbloemen, goudsbloemen en klaprozen. Ook vaste planten die al jaren op dezelfde plek staan, kun je nu delen om ze te verjongen. Wil je een groenblijver verplaatsen, dan is dit de juiste tijd: de grond is nog warm genoeg voor de wortels om zich goed te herstellen.

©Leika production

Haal de snoeischaar maar tevoorschijn

Veel planten kun je nu nog een knipbeurt geven. Begin bij kuipplanten die buiten staan, want snoeiwonden genezen beter in de buitenlucht. Ook hagen kun je in september mooi in vorm brengen. Werk van onder naar boven en knip ze licht taps toe, zodat ook de onderste takken voldoende licht krijgen. Geef daarna wat compost zodat de haag sterk de winter ingaat.
Lavendel kort je ongeveer tien centimeter in, de Japanse wijnbes die vrucht heeft gedragen knip je helemaal terug en hortensia's ontdoe je van de stugge bloemen. Bij bomen en struiken verwijder je aangetast blad. Daarnaast is het slim om wekelijks uitgebloeide bloemen van dahlia's, rozen en andere zomerbloeiers weg te knippen. Zo blijft de tuin verzorgd en verklein je de kans op ziektes.

©SKT Studio

Extra snoeitips

Kies voor een droge dag, zonder felle zon en zonder dreigende vorst. Snoei net boven een knop. Wijst die naar binnen, dan groeit de nieuwe tak ook die kant op. Een knop die naar buiten wijst zorgt ervoor dat de tak zich die richting op ontwikkelt.

Lees ook: Welke snoeischaar voor welke tuinklus?

Planten en gras in september

Sommige planten hebben juist nu extra zorg nodig. Camelia's en rododendrons vormen in september hun knoppen voor volgend jaar en hebben daarom voldoende water nodig. Tweejarige planten zoals vingerhoedskruid kun je verplaatsen naar een nieuwe plek in je tuin. Hoge bloeiers als zonnebloemen, dahlia's en herfstasters geef je steun, zodat ze niet bezwijken onder de eerste herfststormen.
Het gazon vraagt een andere aanpak dan in de zomer. Maai het gras wat hoger en zaai waar nodig bij. Verticuteer eerst om mos en dood gras te verwijderen. Kies een zaadmengsel dat past bij zon of schaduw, afhankelijk van de ligging van je tuin. Heb je in augustus niet bemest, dan is dit hét moment om dat alsnog te doen. Vul kuilen aan en houd je terras vrij van onkruid en mos.

Blad ruimen

In september beginnen bomen hun bladeren te verliezen. Laat ze niet liggen op het gazon, want daardoor krijgt het gras te weinig lucht en licht en kunnen schimmels ontstaan. Ook in de vijver kan blad problemen geven doordat het zuurstofgehalte van het water afneemt. Houd daarom gazon, terras en vijver zoveel mogelijk bladvrij.

Werk in de moestuin

Ook in de moestuin valt er nog genoeg te doen. Boontjes moeten tijdig worden geplukt om taaie peulen te voorkomen. Tomaten die nog groen zijn leg je op een zonnige plek zodat ze verder kunnen rijpen. September is ook de maand van de appel- en perenoogst. Maak er compote, sap of een taart van, of bewaar ze op een koele plek. Verder kun je winterpostelein en raapstelen zaaien, zodat je later in het seizoen nog kunt oogsten.

Mooie appeloogst?

Tijd voor appeltaart!