Kinderen zijn heel handig met nieuwe technologie. Ze leren snel nieuwe apparaten te gebruiken. Betekent dat ook dat kinderen weten hoe die technologie werkt? Is het nodig om ze vroeg te leren programmeren? Leren programmeren kan een leuke levensles zijn en niet per se een toekomstige carrièrekeuze.

In de jaren '80 betekende het bezit van een computer meestal dat je een hobbyist was. Dat je bereid was om niet alleen andermans software te gebruiken, maar ook om zelf te experimenteren met programmeren. Wie in dat tijdperk opgroeide en bijvoorbeeld met BASIC of PASCAL leerde werken, leerde tegelijk een aantal waardevolle lessen. Lessen die een kind van nu niet meer automatisch meekrijgt door met een iPad te spelen.

Volgens mediacoach Gemma Steeman is het nog steeds zo dat kinderen veel sneller leren omgaan met computers dan volwassenen. "Ze leren door te experimenteren. Ze zijn niet bang om iets fout te doen en ontdekken daardoor heel snel de mogelijkheden die ze graag gebruiken."

Dat betekent in de praktijk dat ze sneller dan hun ouders weten hoe ze apps moeten downloaden en opstarten. En natuurlijk vooral hoe ze al die spellen kunnen spelen. Toch is dit natuurlijk wat anders dan 'weten hoe een computer werkt'.

©PXimport

Leren programmeren is een belangrijk onderdeel van 'mediawijsheid': de verzameling vaardigheden voor kinderen en volwassenen die helpen om media te gebruiken en te duiden.

Consequenties

Steeman: "Kinderen weten ook niet hoe ze computers slim in kunnen zetten, bijvoorbeeld om taken beter of efficiënter uit te voeren. Ook weten ze niet wat de consequenties zijn van hun gedrag online. Dat komt ook door de ontwikkeling van de hersenen: ze zijn gewoon niet in staat om dat allemaal te overzien." Want voor een kind is het gewoon niet te bevatten dat wat je op internet zet, er ook nooit meer van af kan. En vooral dat anderen (vreemden) het kunnen zien. Voor een kind is het begrip data volkomen abstract. Om nog maar te zwijgen van 'big data' en wat bedrijven allemaal kunnen door gegevens te verzamelen en te analyseren.

©PXimport

Gemma Steeman is mediacoach bij

Belangrijk

Volgens Steeman is het leren programmeren geen manier om kinderen op weg te helpen in een carrière als programmeur. "Het schrijven van programma's is iets wat steeds meer in lagelonenlanden gedaan wordt. Wie later een baan krijgt in de IT, wordt hoogstwaarschijnlijk geen programmeur." Maar we leven in een wereld die volledig doordrongen is door digitale media. Je moet mee kunnen komen en hoe meer je begrijpt van de processen die al die media mogelijk maken, hoe beter.

Ook zijn er heel wat (toekomstige) banen waarbij kennis van programmeren nuttig is, zonder dat je daarvoor programmeur hoeft te zijn. Want hoewel het daadwerkelijke programmeerwerk van grote programma's en games vaak wordt uitbesteed, gebeurt het plannen en het denkwerk van de ontwikkeling wel degelijk ook in ons land. Wie ergens werkt waar computerprogramma's gebruikt of gemaakt worden, heeft dus erg veel aan kennis over de werking van die programma's. Steeman zelf geeft aan dat ze erg veel heeft aan die kennis bij haar werk voor de website MediaWijsheid.nl. "Ik kan niet programmeren, maar wel computercode lezen en dat is bij het werken aan websites een groot voordeel."

©PXimport

Het kunnen lezen van computercode helpt zeker als je websites ontwerpt of bijhoudt.

Het is gewoon leuk!

Veel tv-series en films leren ons dat programmeren betekent: schermen vol onbegrijpelijke wiskundig ogende formules. Maar dat is een vooroordeel. Programmeren is het oplossen van een puzzel. En dankzij allerlei leuke, grafische lesmethoden, is het voor kinderen net zo goed een spel als een les.

Hour of Code bijvoorbeeld is een wereldwijde introductie voor kinderen om te leren programmeren met 'Hopscotch'. In een uur spelen leren ze hoe ze niet alleen computers kunnen gebruiken, maar vooral hoe ze deze naar hun hand kunnen zetten. Door bouwsteentjes te verslepen, laten ze bekende figuren zoals Anna en Elsa uit 'Frozen' of de bekende Angry Birds bewegen. Hopscotch is dé taal voor kinderen op dit moment, die juist door zijn directe grafische feedback meteen laat zien wat een commando of functie doet.

Voor de kinderen die hier echt lol in hebben, zijn er allerlei vervolgprojecten. Het hoeft niet op te houden bij één uur.

©PXimport

Grote studio's zoals Disney lenen bekende figuren aan deze educatieve site.

Levensles

Maar de belangrijkste reden om kinderen (eenvoudige) programma's te laten maken, is dat het een manier van denken aanleert die ze de rest van hun leven kunnen gebruiken. Programmeren is namelijk vooral een levensles: om een computerprogramma te maken, leer je om een probleem op een gestructureerde manier op te lossen. Je begint met een formuleren van het probleem en om dat probleem op te lossen, moet je het in stukjes ophakken. Als je 'probleem' bijvoorbeeld is: een eenvoudig huisje tekenen op het scherm, dan kun je dit opdelen in delen: hoe teken je een vierkant? Een rechthoek? Een driehoek? Hoe zorg ik ervoor dat de driehoek op het vierkant staat en dat de rechthoek op de plaats komt waar de deur moet zijn?

Deze manier van problemen oplossen overstijgt het schrijven van computerprogramma's. Wie een feest organiseert en een groep moet aansturen, moet ook leren om het geheel te overzien en dat in subtaken te verdelen. En het is juist deze manier van analytisch denken die kinderen op een speelse en natuurlijke manier kunnen leren door de computer naar hun hand te zetten.

©PXimport

Met eenvoudige puzzels leert het kind in de app Daisy the Dinosaur spelenderwijs programmeren op de iPad.

Wanneer

Volgens Steeman kunnen kinderen vanaf een jaar of zes al heel wat leren, dankzij speciale programma's. Deze zijn er op gericht om kinderen op een visuele en aantrekkelijke manier te leren om eenvoudige programma's te maken. De kinderen zullen dit niet als 'programmeren' ervaren, maar als een spel waarbij ze de computer opdrachten geven die direct resultaat op het scherm toveren. Veel van dit soort programma's hebben een duidelijke relatie met de wat oudere programmeertaal LOGO (zie kader). Voor de iPad is er bijvoorbeeld de app Daisy the Dinosaur. Met deze app leren kinderen kleine programma's schrijven die het figuurtje Daisy over het scherm laten bewegen. Helaas is de Daisy-app wel Engelstalig.

Op de website van Kennisnet.nl vinden we Ko de Kraker. Net als bij Daisy geeft het kind opdrachten aan het vogeltje Ko, die dankzij correcte programma's zijn geliefde nootjes kan eten.

©PXimport

Ko de Kraker is een vogeltje dat nootjes wil eten. Kinderen schrijven programma's om hem te helpen.

LOGO

Een aantal computerveteranen zal vast even opveren bij het lezen van die naam. LOGO, ontwikkeld in de jaren zestig door Seymour Papert. LOGO werd speciaal voor kinderen bedacht. Het belangrijkste kenmerk is de schildpad-cursor die met eenvoudige commando's is aan te sturen. Commando's geven direct resultaat. 'FORWARD 100' zorgt bijvoorbeeld voor een lijn van 100 pixels in de kijkrichting van de schildpad.

Daarnaast is het een krachtige taal waarbij de programmeur feitelijk zijn eigen commando's maakt die steeds complexere taken uitvoeren.

Het volgende simpele programma laat de schildpad een cirkel tekenen:

TO CIRCLE

REPEAT 360 [FORWARD 1 RIGHT 1]

END

Vanaf dat moment 'kent' de computer het nieuwe commando 'circle' dat ook weer in een nieuw programma te gebruiken is. Heel krachtig en heel overzichtelijk.

©PXimport

Met MSWLogo (gratis) kun je al snel mooie 'turtle graphics' maken.

Simpel

Daarnaast is op dit moment Scratch heel populair: op de site kunnen kinderen programmeren met bouwsteentjes die ze in een venster slepen. Ook hier gaat het om grafische feedback: animaties en simpele spellen.

Toch is het een misverstand om te denken dat kinderen (zeker als ze een jaar of 10, 11 zijn) heel simpele talen moeten leren. Kijk maar eens wat kinderen inmiddels allemaal aan complexe dingen kunnen bouwen in het spel Minecraft. Ze zijn zeker in staat om complexere talen onder de knie te krijgen. We noemden LOGO al. Ook Microsofts Small Basic richt zich volledig op kinderen. Maar ook een 'volwassen' taal is een leuke uitdaging.

©PXimport

Small Basic is een versimpelde, gratis versie van BASIC, speciaal voor kinderen.

Python

Op deze site staat een compleet lesprogramma voor de basisschool, waarin kinderen de taal Python leren. Deze scripttaal (ontwikkeld door Nederlander Guido van Rossum), is eenvoudig te leren en wordt ook in het echt gebruikt. Een perfecte brug dus tussen het klaslokaal en digitale wereld, maar uiteraard niet geschikt voor de allerjongsten.

Dit soort lespakketten zijn minder geschikt voor thuis. Maar volgens Steeman is het een goed idee als ouders samen met school en buitenschoolse opvang in gesprek gaan over programmeren. "Ik ben er niet voor om het verplicht in lesprogramma's op te nemen. Het is echter wel belangrijk dat elk kind er even mee in aanraking komt en als hij of zij dat wil er ook meer mee kan doen. Ouders en scholen kunnen elkaar daar denk ik goed in ondersteunen."

Direct effect

Hoewel Python niet meteen allerlei grafisch vuurwerk produceert, heeft het als groot voordeel dat het een geïnterpreteerde taal is. Dat wil zeggen dat je het resultaat meteen kan zien.

print("Hallo wereld")

>> Hallo wereld

print(3*2)

>> 6

print("3*2")

>> 3*2

Dit is natuurlijk in een leeromgeving heel belangrijk omdat de leerling meteen het resultaat van zijn instructies ziet. Dat is ook de reden dat talen als C++ niet kindvriendelijk zijn. Afgezien van de complexiteit is het ook lastig om programma's steeds te moeten compileren voor je kan zien wat ze doen.

Amsterdam investeert in jonge programmeurs

Als onderdeel van een plan van de gemeente Amsterdam om in de toekomst te behoren tot de top 3 van Europese steden met startups, wil de gemeente investeren in het opleiden van jongeren in deze sector. Daartoe zouden er 'coding academies' moeten worden opgericht waar jongeren en zzp-ers leren coderen en programmeren. Verder zou de gemeente wel op zoek zijn om initiatieven te ondersteunen die erop gericht zijn dat coderen op basisscholen, middelbare scholen en universiteiten even standaard worden als rekenen en taal.

Verder lezen?

Daisy the Dinosaur (iOS)

Ko de Kraker

Microsoft Small Basic

Hour of Code

Microsoft Windows Logo (gratis Windows-versie van LOGO)

ACSLogo (gratis OS X-versie van LOGO)

Hopscotch (iOS)

Kodable (iOS)

Robomind

Bij ID.nl zijn we dol op kwaliteitsproducten waar je niet de hoofdprijs voor betaalt. Een paar keer per week speuren we binnen een bepaald thema naar zulke deals. Ben je op zoek naar een goedkope vriezer? Vandaag hebben we vijf interessante modellen voor je gespot.

Liebherr FNe 4605-22 Pure

Deze breed verkrijgbare vrieskast van het Duitse kwaliteitsmerk Liebherr heeft een riante inhoud van 200 liter. Met behulp van vijf transparante lades kun je dus flink wat spullen invriezen. Overigens is de zogeheten SpaceBox-lade extra hoog, zodat je bijvoorbeeld een lekkere (ijs)taart of een stapel pizza's kunt bewaren. Het apparaat meet 146 × 59,7 × 67,5 centimeter, waardoor je hem bijvoorbeeld in een smal hoekje van de keuken kwijt kunt. Wegens het geringe volumeniveau van 36 decibel ervaar je in een woonkeuken geen geluidshinder. Plaatsing in een onverwarmde ruimte is trouwens ook mogelijk, zoals een garage of schuur.

De Liebherr FNe 4605-22 Pure ondersteunt No Frost. Gunstig, want je hoeft deze vrieskast dus nooit te ontdooien. Zodra je de volledig vlakke deur opent, zie je bovenaan een stijlvol bedieningspaneel. Kies daarmee een temperatuur van tussen de -15 en -28 graden Celsius. Als de deur aan de verkeerde kant zit, wissel je die gewoon om. Liebherr geeft op dit product maar liefst acht jaar garantie.

Bosch GSN29VWEP

Haal met de Bosch GSN29VWEP een ruime vrieskant van 161 × 60 × 65 centimeter in huis. Dat resulteert in een respectabele inhoud van 200 liter. Ondanks de relatief lage aanschafprijs ondersteunt het apparaat No Frost. De vier transparante lades vriezen dan ook nooit aan. Daarnaast telt de vriezer twee open vakken, zodat je dat lekkere ijsje snel kunt pakken. In de extra hoge Big Box-lade passen met gemak zes of zeven pizzadozen.

Vergeleken met de eerder besproken Liebherr-vriezer maakt dit exemplaar van Bosch iets meer geluid. Ga uit van een acceptabel volumeniveau van 39 decibel. Bovenaan bevindt zich een eenvoudig bedieningspaneel om de temperatuur te regelen. Kies daarmee een waarde van minimaal -16 en maximaal -26 graden Celsius. Valt de stroom plotseling uit? Geen zorgen, want de producten blijven zo'n negen uur goed. Overige pluspunten zijn de omkeerbare deur en de functie Supervriezen. Met laatstgenoemde optie vries je verse producten razendsnel in.

Liebherr Fe 1404-20 Pure

Zoek je een kleine vriezer van een goed merk? In dat geval valt de prijsvriendelijke Liebherr Fe 1404-20 Pure ongetwijfeld bij je in de smaak. Niet voor niets komen tientallen consumenten tot een gemiddelde beoordeling van een 9,2. De witte behuizing meet 85 × 55 × 60,7 centimeter en heeft een inhoud van 107 liter. Zodra je de omkeerbare deur opendoet, verdeel je de producten over vier doorzichtige lades. Vanwege de ingebouwde ledverlichting kun je ook in een donkere ruimte iets uit de vriezer pakken. Zit de deur niet goed dicht? Dan hoor je na één minuut een luid alarm.

Bij een stroomstoring laat deze vriezer je niet in de steek. De bewaartijd is dan ongeveer twaalf uur. In dat geval verschijnt er op het display de hoogst bereikbare temperatuur, waardoor je beter kunt inschatten of de etenswaren nog goed zijn. Een ander voordeel is het lage geluidsniveau van 37 decibel. Op het moment van schrijven heeft de Fe 1404-20 Pure de laagste prijs ooit. Zo verkopen meerdere webshops dit witgoedproduct voor minder dan 400 euro.

Beko FNE1074N

Koop met de Beko FNE1074N een kleine vriezer tegen een zacht prijsje. Hoewel normaal gesproken voornamelijk duurdere modellen No Frost ondersteunen, kan dit goedkope exemplaar ook met deze techniek uit de voeten. Van ijsvorming is dus nooit sprake. De behuizing heeft een omvang van 84 × 54 × 59 centimeter en een inhoud van 86 liter. Gebruik drie transparante lades om de producten in te vriezen.

Gunstig is dat je de vrieskast probleemloos in een onverwarmde ruimte kunt zetten, bijvoorbeeld een bijkeuken of tuinhuis. Uiteraard is plaatsing in een keuken ook geen enkel probleem. Houd hierbij wel rekening met het geluidsniveau van 39 decibel. Nuttig om te weten is dat je de draairichting van de deur zo nodig kunt omwisselen.

Inventum VR1682W

Goedkoop en groot. Zo laat de Inventum VR1682W zich in het kort omschrijven. Hoewel de fabrikant op zijn eigen website een adviesprijs van 599 euro hanteert, duiken meerdere webshops daar nog eens ruim 100 euro onder. Kortom, een koopje! Deze imposante vrieskast meet 170,4 × 54 × 60 centimeter. De behuizing is dus relatief smal, waardoor je het apparaat makkelijk in een hoekje van een schuur, garage of (bij)keuken kunt plaatsen. Eigenlijk is elke ruimte geschikt, mits de temperatuur maar niet onder -15 graden Celsius uitkomt. Houd rekening met een geluidsniveau van 39 decibel.

Met een inhoud van 204 liter heb je volop ruimte om uiteenlopende etenswaren in te vriezen. De indeling bestaat uit vier doorzichtige lades en twee legplanken. Handig is dat je deze planken naar voren kunt schuiven, zodat de producten ook voor kleinere personen binnen handbereik zijn. Kies met het bedieningspaneel aan de bovenkant een temperatuur van tussen de -14 en -22 graden Celsius. Voor een vriezer van deze omvang vallen de energiekosten mee. Reken op een verbruik van 177 kilowattuur per jaar. Tot slot is er ondersteuning voor No Frost ingebakken. Deze vriezer is in een witte en zwarte uitvoering te koop.

De OnePlus Watch 3 is een van de fijnste smartwatches die je in 2025 kunt kopen. Althans, als je een geschikte smartphone hebt. Zo ja, dan haal je met de Watch 3 een slim horloge in huis dat niet alleen veel functies biedt, maar ook dagen achter elkaar meegaat op een accubeurt. Lees er alles over in onze OnePlus Watch 3 review.

Fraai ontwerp

Met de Watch 3 brengt OnePlus een opvolger uit van de Watch 2, die ons vorig jaar goed beviel. Die had echter ook enkele verbeterpunten, en het is mooi om te zien dat OnePlus geluisterd heeft naar feedback. De Watch 3 voelt verfijnder aan. Dat begint bij het ontwerp.

De OnePlus Watch 3 voelt premium aan, heeft een mooi oledscherm dat scherp oogt en lekker fel kan, zodat je het scherm ook buiten goed kunt aflezen. OnePlus verkoopt het horloge in het groen (getest) en zwart. Het bandje is verwisselbaar. Op de rechterzijkant vind je een kroonwieltje om door de software te navigeren. Dat werkt prettig, maar je kunt natuurlijk ook op het scherm drukken.

©Rens Blom

Eronder zit een knop waaraan je een eigen snelle actie kunt koppelen, bijvoorbeeld het starten van een fitnesstraining, timer voor het eieren koken of Google Wallet. Google Wallet ja, want dankzij de ingebouwde NFC-chip kun je contactloos pinnen met het horloge. Houd de smartwatch bij een geschikt pinapparaat en klaar ben je. Handig!

Na drie weken met het horloge om de pols kunnen we over de buitenkant maar één nadeel aanstippen. De OnePlus Watch 3 is namelijk fors. Dat merk je niet als je een wat bredere pols hebt, maar om een smallere pols kan het horloge lomp aanvoelen. OnePlus heeft overigens gehint later dit jaar met een kleinere smartwatch te komen.

©Rens Blom

Werkt niet met een iPhone

Goed om te weten is dat de OnePlus Watch 3 alleen werkt in combinatie met een moderne Android-smartphone – van welk merk maakt niet uit. Maar met een iPhone heb je pech en moet je op zoek naar een andere smartwatch.

De OnePlus Watch 3 koppelen gaat via een smartphone-app en werkt soepel. In de app kun je ook kiezen uit allerlei wijzerplaten, instellingen aanpassen en uitgebreide gezondheidsstatistieken – verzameld door het horloge – bekijken.

©Rens Blom

Zo ziet de smartphone-app eruit.

Veel functies

Met de smartwatch kun je veel slimme functies gebruiken. Van onder meer het bijhouden van je stappen, slaap en hartslag tot specifieke monitoring van een sport die je uitoefent. De meeste verzamelde data is lekker nauwkeurig, maar soms zit de OnePlus Watch 3 er even naast. Stilstaan op hoge roltrappen ziet hij bijvoorbeeld regelmatig aan voor wandelen.

Omdat het horloge op Google's WearOS draait, kun je veel apps gebruiken. Van Spotify en Google Maps tot Google Agenda en WhatsApp: heel veel bekende apps werken prima om je pols. Je bepaalt zelf welke apps je op het horloge wilt gebruiken, en welke apps (geen) meldingen mogen sturen. Zo hebben wij socialmediadiensten en Gmail uitgezet, anders blijft het horloge bij wijze van spreken maar trillen.

©Rens Blom

Geweldige accuduur

Een groot pluspunt van de OnePlus Watch 3 ten opzichte van concurrerende smartwatches is zijn accuduur. Wij kunnen het horloge circa vijf volle dagen gebruiken voordat hij aan de oplader moet. Bij ons gebruik staat het scherm standaard uit, en activeert hij als we onze pols optillen om naar het scherm te kijken. Met het scherm altijd aan in een energiebesparende modus lever je anderhalf tot twee dagen accuduur in. Bij ons type gebruik rent de OnePlus Watch 3 – dankzij een extra processor en aangepaste software – rondjes om even dure smartwatches van onder meer Apple en Samsung. Die moeten we elke ochtend opladen. De OnePlus Watch 3 laadt overigens in vijf kwartier volledig op. Dat is lekker rap.

©Rens Blom

Wat helaas ook rap gaat, is de softwareondersteuning. OnePlus belooft maar twee jaar updates voor het horloge. Aangezien een smartwatch daarna in principe nog prima werkt en de Watch 3 niet goedkoop is, vinden we het updatebeleid te kort.

Conclusie: OnePlus Watch 3 kopen?

De OnePlus Watch 3 is een doordachte smartwatch die over het algemeen een erg prettige indruk achterlaat. Houd er rekening mee dat het horloge wel fors om je pols kan zijn, en niet werkt in combinatie met een iPhone. De adviesprijs van 349 euro is vrij hoog, maar naar onze mening gerechtvaardigd.