In 10 stappen een complete check-up voor je pc
Er kan veel stuk gaan aan een computer. Is het niet de software, dan wel de hardware. De grafische kaart, harde schijf of SSD, ventilatoren of RAM … Af en toe een APK uitvoeren zodat je hardwareproblemen vroeg kunt herkennen én voorkomen is dus helemaal geen slecht idee. Met deze lijst voer je een grondige check-up uit.
Tip 01: Schijf
Om te verifiëren of je harde schijf of SSD nog goed werkt, is het nodig om de SMART-status van een schijf uit te lezen. Hiervoor kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van een programma als Crystal Disk Info, dat voor zowel traditionele harde schijven als SSD’s deze status uit kan lezen. Lees ook: Overstappen op een SSD.
Je downloadt dit programma hier. Klik bij Standard Edition in de kolom Portable (zip) waarna er een zip-bestand wordt gedownload. Pak deze map op een bereikbare locatie uit en klik op DiskInfoX64.exe om het programma te openen. Je ziet direct informatie over de schijf. Links in beeld staat de Gezondheidstoestand waaraan je ziet hoe gezond de schijf nog is. Daarnaast bevindt zich algemene informatie over de schijf, zoals firmware, serienummer, maar ook het totaalaantal lees- en schrijfacties. Onderaan bevinden zich de verschillende SMART-attributen. Bovenaan in het programma kun je de status van je andere schijven controleren.
©PXimport
Tip 02: SMART-attributen
Je ziet bij de SMART-attributen vijf kolommen: ID, Kenmerk, Huidig, Slechtste en Drempel. Er wordt voor verschillende belangrijke attributen aangegeven hoe goed je schijf het doet. We lichten er een paar uit. Reallocated Sectors Count geeft het aantal verplaatste sectoren aan. De schijf is in vele sectoren verdeeld. Op het moment dat een sector fysiek beschadigd is, zal de schijf automatisch actie ondernemen, namelijk zorgen dat er geen data meer weggeschreven kunnen worden naar die sector. Die sector wordt dan reallocated, oftewel doorverwezen, naar een andere sector. Alle data die dan dus eigenlijk op die beschadigde sector weggeschreven worden, komen dan op een wel werkende sector terecht. De Spin Retry Recount geeft aan hoe vaak een schijf gestart moet worden voordat deze zijn maximale draaisnelheid bereikt. Hoe hoger dit getal, hoe vaker dat opnieuw geprobeerd moet worden en dat duidt er dus op dat het draaisysteem mogelijk niet meer goed werkt. Reported Uncorrectable Errors geeft het aantal fouten dat de schijf niet meer kan herstellen aan.
Hoe lees je nu al die getallen uit? Waar je in het algemeen op moet letten is dat de waarde bij Huidig zo hoog mogelijk is, minstens zo hoog als de waarde bij Drempel. Op het moment dat de huidig-waarde lager is dan de drempel-waarde, is je schijf aan het falen. Voor de Reallocated Sectors Count is het handig om te gaan naar Functie / Geavanceerde functies / Raw-waarden en dan te kiezen voor 10 [DEC]. Er komt een kolom bij genaamd Raw-waarden. Als je nu opnieuw naar deze eigenschap kijkt, zie je hier een getal. Bij bijvoorbeeld de Reallocated Sectors Count is dit het werkelijke aantal sectoren dat defect is geraakt.
![Klik op 10 [DEC] bij Raw-waarden om het werkelijke aantal beschadigde sectoren in te zien.](https://api.id.nl/media?url=https://www.datocms-assets.com/56706/1667551060-px_02-raw-waarden_5b8szkk.png?fm=webp&w=800 "02-raw-waarden_5b8sZkK.png")
©PXimport
Tip 03: Beschadigde sectoren
Indien je schijf een aantal slechte sectoren heeft, dan kun je met een tool proberen om die sectoren weer tot leven te wekken. Het kan namelijk voorkomen dat de SMART-status onterecht een sector als slecht heeft vermeld. Meestal is dat het geval bij een stroomstoring. Met speciale software, zoals HDD Regenerator, kun je de schijf scannen op sectoren die onterecht als beschadigd zijn gemarkeerd en ze mogelijk repareren. Je moet dan denken aan maximaal een tot vier beschadigde sectoren. Heeft je schijf er meer, dan is deze wel echt aan het falen. Met bijvoorbeeld HDD Regenerator mag je één sector gratis proberen te repareren.
Voor meer sectoren betaal je 80 euro. Je downloadt het programma hier. Klik bovenaan op Download. Voer het gedownloade programma uit en volg de installatiestappen door een aantal keer op Next te klikken en daarna op Finish. Het programma opent zich. Klik op Click here to repair (…) directly om het repareren te starten. Je kunt vervolgens de schijf om te repareren kiezen. Klik op Start Process om het repareren te starten. Er opent zich een opdrachtprompt. Toets 2 en druk op Enter om direct te beginnen met scannen en druk daarna op 1 om een beschadigde sector direct te repareren. Typ ten slotte een 1 om vooraan op de schijf te beginnen.
©PXimport
Tip 04: RAM
Je RAM, of intern geheugen, is ook iets waar je geen fouten in wilt hebben. Problemen met het geheugen uiten zich in Windows-crashes, het niet opstarten van de pc of het bevriezen van Windows. Windows heeft een ingebouwd programma om het geheugen te testen. Hiervoor open je het menu Start en typ je Windows Geheugencontrole. Druk op Enter waarna het programma geopend wordt.
Start met het opsporen van problemen door op Nu opnieuw opstarten en zoeken naar problemen te klikken. De pc wordt dan herstart en het geheugen wordt gecontroleerd. Schrik niet: je wordt bij het opnieuw starten met een Windows XP-achtig scherm verwelkomd, zelfs op Windows 10. Na 20-30 minuten is de controle klaar en herstart de pc automatisch. Na het aanmelden verschijnt er een melding of wel of geen fouten zijn aangetroffen. Die notificatie is echter eenvoudig te missen. Je kunt het resultaat terugzien door op de startknop te klikken en Logboeken te typen. Vervolgens klik je rechts op Zoeken en typ je in MemoryDiagnostics-Result. Zijn er fouten aangetroffen? Dan is het nodig om nieuw RAM aan te schaffen. Om te zien welk type RAM je precies nodig hebt, ga je naar Taakbeheer / Prestaties / Geheugen. Je ziet dan onderaan de frequentie waarop je RAM werkt bij Snelheid, en welk type bij Vormfactor.
©PXimport
Tip 05: Videokaart
Als een videokaart aan het falen is, kan dat frustrerende gevolgen hebben. Wil je controleren of je grafische kaart nog goed werkt, dan onderwerp je deze aan een stresstest. Daarvoor kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van 3DMark, dat een gratis demoversie voor eigen gebruik heeft. Deze vind je bijvoorbeeld op Steam. Klik rechts op Demo downloaden om de gratis variant van 3DMark binnen te halen. Het is daarvoor wel nodig dat je Steam hebt.
Heb je geen Steam, dan kun je de demo ook binnenhalen via de website zelf. Na de installatie open je 3DMark Demo via het startmenu. Klik op Benchmarks rechtsboven en kies een geschikte benchmark. Gebruik Cloud Gate als je laptop of pc een niet zo’n krachtige gpu heeft, anders kies je voor Fire Strike of Sky Diver. Voer de benchmark een paar keer uit, maximaal vijf keer. Als alles goed werkt, hoef je je geen zorgen te maken dat je grafische kaart problemen heeft. Treden er wel fouten op, dan zou het weleens tijd kunnen worden voor een nieuwe grafische kaart.
©PXimport
Tip 06: Dode pixels
Het komt tegenwoordig niet zo vaak meer voor, maar het euvel bestaat nog steeds: dode pixels. Er zijn drie soorten dode pixels: de heldere pixel, de vaste pixel en de klassieke dode pixel. Een heldere pixel is er eentje die continu licht geeft en waarbij je dus een witte punt ziet. Een vaste pixel is een pixel die vastzit op een specifieke kleur en een dode pixel is er een die geen licht meer geeft. Controleren of je beeldscherm een of meer dode pixels heeft is eenvoudig.
Zoek een YouTube-video met als titel dead pixel test, die zijn er genoeg. Laat deze video full screen afspelen en zet de video per kleur stil. Je hebt dan de meeste kans met het blote oog de dode pixels op te sporen. Pixels die vastzitten kunnen in een zeldzaam geval spontaan weer tot leven komen. Wat daarbij kan helpen, is om heel snel van kleuren te wisselen om de pixel weer actief te krijgen. Daarvoor kun je ook die YouTube-video’s gebruiken. Anders kun je proberen de pixel met een antistatisch doekje te masseren. Heb je een dode pixel gevonden, dan kan het lastig zijn om deze bij de garantie te claimen, maar dat hangt van veel factoren af. Bijna elke fabrikant en winkel heeft een eigen beleid wat betreft dode pixels.
©PXimport
Tip 07: Accu
Naarmate je de laptop langer gebruikt, daalt de capaciteit van je accu. Dat is heel normaal. De capaciteit hoort echter niet te snel te dalen. De meeste fabrikanten geven een jaar garantie op je laptopaccu en ze verwachten dat je met 300 accucycli tachtig procent van de originele accucapaciteit behoudt. Zit je daar sterk onder met hetzelfde aantal cycli, dan is er iets aan de hand. Windows heeft ingebouwde software om de capaciteit van je accu te bepalen. Daarvoor klik je met de rechtermuisknop op de startknop en kies je de optie Opdrachtprompt (administrator). Vervolgens typ je het volgende commando powercfg /batteryreport /output “C:\accurapport.html” en druk je op Enter.
Blader naar de locatie van net en open het html-bestand. Belangrijk zijn de Design Capacity, Full Charge Capacity en Cycle count. De Design Capacity is hoeveel capaciteit de batterij idealiter zou moeten hebben. Die wordt echter nooit gehaald door variaties bij fabricage. De Full Charge Capacity is hoeveel capaciteit de accu heeft als die volledig opgeladen is. Een eenvoudige rekensom van die twee geeft je het percentage. Het kan zijn dat je de accu moet kalibreren, door deze helemaal naar 100 procent op te laden en te gebruiken totdat de laptop uitgaat. Als je verder naar onder scrolt zie je bij Battery capacity history hoe snel je capaciteit aan het dalen is.
©PXimport
Tip 08: Ventilatoren
Als een computer te warm wordt, resulteert dat in crashes, blauwe schermen en de pc die opeens uit gaat zonder duidelijke reden. Om te testen of je ventilatoren nog goed werken, houd je de temperaturen van de pc tijdens verschillende taken in de gaten. Je kunt hiervoor SpeedFan gebruiken, hier te downloaden. Klik op Download, de knop in het menu bovenaan, en kies voor SpeedFan 4.5x. Voer het gedownloade bestand uit en klik op I Agree / Next / Install. Klik op Close om de installatie achteraf te sluiten en open het programma via het startmenu. Klik op Close om de melding bij het starten weg te klikken. Rechts in het midden zie je de verschillende temperaturen per sensor. Een normale temperatuur voor als je pc niets doet is 55 graden of lager voor je cpu (aangegeven door de verschillende temp-sensoren). Voor intensieve taken is ongeveer 70 graden te verwachten.
Een normale temperatuur voor je grafische kaart is tussen de 60-80 graden. Als je een echte high-end-kaart hebt, kunnen de temperaturen stijgen tot 98 graden. Merk je dat je erg hoge temperaturen hebt, overweeg dan je computer eens grondig schoon te maken. Hoe je dat doet, lees je via ons artikel hier.
Tip 09: Voeding
De voeding voorziet je pc of laptop van stroom. Als de voeding problemen geeft, veroorzaakt dit vaak problemen in andere componenten en is het onduidelijk dat de voeding de veroorzaker van de moeilijkheden is. Hetzelfde geldt voor het moederbord. Symptomen van een falende voeding zijn onder andere dat er vreemde geluiden uit de computerkast komen, dat de pc niet opstart en dat de pc opstart maar daarna weer direct uitschakelt. Je kunt het leven van de voeding verlengen door deze regelmatig stofvrij te maken. Er zijn tests om de voeding te controleren, door de cpu, gpu en harde schijf allemaal tegelijk op hun maximum te laten werken. Helaas kan zo’n test de voeding permanent beschadigen, daarom raden we het doen van zo’n test niet aan! Een alternatief is om met een voltmeter de voltages te meten, maar ook dat is niet eenvoudig en vereist specifieke hardware.
©PXimport
Tip 10: Wifi
Om te kijken of je netwerk nog goed presteert, kun je gebruikmaken van bijvoorbeeld TamoSoft Troughput Test om onder meer de doorvoersnelheid van je netwerk te meten. Als je dat programma op twee pc’s in het netwerk installeert, kan het data uitwisselen en verschillende factoren van je netwerk meten. Je downloadt de Troughput Test vanaf deze website. Klik onderaan bij Troughput Test op de downloadknop. Pak het zip-bestand uit en start de installatie. Klik een aantal keer op Next en ten slotte op Finish om de installatie te sluiten. Open het startmenu, zoek op Run Client en voer dat programma uit.
Ga nu naar een andere pc en installeer daar ook de Throughput Test. Open daar via je startmenu Run Server. Noteer het IP-adres van de server, dat je ziet bij Listening on port 27100 at the following IP address: [IP-adres]. Neem dat IP-adres over en vul het in bij de client bij Server IP or IPv6 address. Klik op Connect. Er worden nu tests uitgevoerd. Je kunt de tests zelf stoppen door op Disconnect te klikken. Je ziet eerst de maximumsnelheiden en de gemiddelde snelheden. Als je wifi werkt op 802.11n, is alles tussen de 50 tot 300 Mb/sec een normale snelheid, afhankelijk van hoe dicht de apparaten bij de router zijn. Heb je veel lagere snelheden, dan kan het nodig zijn om het wifi-kanaal te wijzigen, de router op een betere locatie te plaatsen, te testen met minder aangesloten apparaten of wordt het tijd voor een nieuwe router.
©PXimport
Hiren’s BootCD
Als je de genoemde tests in één keer wilt uitvoeren, dan komt Hiren’s BootCD om de hoek kijken. Dit is een verzameling van handige software op een Linux- of Windows XP-live-omgeving, die dus los van Windows kan opstarten. Het bevat onder meer programma’s om accugegevens in te zien, slechte sectoren te repareren en het geheugen te controleren. Ook het bevat het handigheidjes zoals antivirussoftware, netwerksoftware en meer. Je downloadt Hiren’s BootCD hier.
Vervolgens heb je een usb-stick nodig om vanaf op te starten. Hiervoor kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van Rufus dat je hier downloadt. Download de meest recente portabele versie van Rufus door iets naar onderen te scrollen. Voer het exe-bestand van Rufus uit en klik op Nee. Steek nu je usb-stick in de pc en selecteer deze bij Apparaat, dat zou vanzelf moeten gaan. Kies bij Partitie-indeling voor MBR partitie-indeling voor BIOS of UEFI-CSM. Open daarna het zip-bestand van Hiren’s BootCD en pak hier het iso-bestand van uit. In Rufus kan deze iso van Hiren’s worden geselecteerd door bij Creeër een opstartbare disk met te kiezen voor het schijficoon ernaast. Blader naar de locatie van Hiren’s iso en selecteer deze. Klik op Start om de usb-stick aan te maken. Als je een nieuwe pc hebt met Windows 8.1 of nieuwer, kan het zijn dat je in de UEFI moet toestaan om legacy/BIOS-apparaten op te starten. Start daarna de pc opnieuw op en start vanaf de usb-stick op. In Hiren’s kun je vervolgens allerlei handige tools uitvoeren en informatie inzien.
©PXimport
