Of je nu naarstig aan het tekstverwerken bent of gepassioneerd aan het gamen, alleen het beste beeld dat je uit je monitor krijgt is goed genoeg. In dit artikel hebben we een hele reeks tips verzameld om je beeld te optimaliseren, ongeacht of je voor Full HD of 4K gaat en of je met één of meerdere monitoren werkt.

Tip 01: OSD

Hier vind je een leuke ‘kleuren IQ-test’. Het is de bedoeling dat je de gekleurde vakjes op tint sorteert, en na afloop krijg je je score te zien (hoe minder punten, hoe beter). Die score wordt deels bepaald door je eigen zicht en kleurperceptie, maar feit is ook dat je deze test het beste kunt uitvoeren op een gekalibreerde en geprofileerde monitor. Lees ook:15 tips en tools voor je monitor.

Zo’n geoptimaliseerde monitor is ook de beste garantie voor levensechte kleuren in foto’s en films. Om je monitor te optimaliseren, kun je allereerst de OSD-instellingen (On Screen Display) van je monitor uitproberen. De meeste monitoren maken het namelijk mogelijk om de helderheid, het contrast en de kleurtemperatuur aan te passen door middel van kleine knopjes. Zorg er als je hiermee experimenteert wel voor dat je scherm op de optimale (native) resolutie is ingesteld en dat je over een goed referentieplaatje beschikt. Bruikbare afbeeldingen vind je onder andere hier en hier.

©PXimport

Tip 02: Kalibratiewizard

Levert je OSD-experiment geen optimaal resultaat op? De volgende stap is het uitvoeren van een kleurkalibratie uit. Idealiter maak je daarvoor gebruik van een zogenoemde kleurmeter, zoals bijvoorbeeld de X-Rite ColorMunki Smile (circa 90 euro) of de i1 Display Pro (circa 200 euro). Heb je hier het geld niet voor over, dan kun je ook gebruikmaken van de kalibratiewizard die in Windows 7 en hoger is ingebouwd. Deze wizard kun je opstarten door Windows-toets+R in te drukken, het commando dccw (display color calibration wizard) uit te voeren en daarna nauwgezet de instructies op te volgen. Deze wizard maakt het mogelijk om optimale helderheid, contrast, gammawaarde en kleurbalans in te stellen.

©PXimport

Tip 03: Kleurprofiel

Zowel de kleurmeter als de kalibratiewizard genereren op basis van je keuzes een zogenoemd ICC-kleurprofiel (International Colour Consortium) dat automatisch aan je monitor wordt gekoppeld. Zo’n profiel past de gamma- en kleurenopzoektabel (LUT, Look Up Table) van je grafische kaart aan, zodat de monitor betere kleuren weergeeft dan standaard het geval is. Op de volgende manier controleer je of je monitor zo’n kleurprofiel heeft: klik met de rechtermuisknop op een lege plek op je bureaublad en kies Beeldscherminstellingen.

Kies daarna achtereenvolgens Geavanceerde beeldscherminstellingen en Eigenschappen van beeldschermadapter. Open het tabblad Kleurbeheer en druk op de gelijknamige knop. Selecteer het (gewenste) beeldscherm in het uitklapmenu bij Apparaat (extra tip: zoals je hier ziet, kun je op deze manier ook de kleurprofielen voor je printer bekijken). Je vindt het kleurprofiel bij Profielen die aan dit apparaat zijn gekoppeld. Wil je het verwijderen of vervangen, plaats dan eerst een vinkje bij Mijn instellingen voor dit apparaat gebruiken. Staan er meerdere profielen? Klik elk profiel dan even aan en druk telkens op de knop Als standaardprofiel instellen: de LUT-wijziging wordt onmiddellijk doorgezet en je kunt het beste resultaat behouden.

©PXimport

©PXimport

Ergonomie

Tip 04: Stuurprogramma

Normaal gesproken wordt ook tijdens de installatie van de monitordriver een ICC-profiel geïnstalleerd en aan je monitor gekoppeld. Dat is een bijkomende reden waarom het belangrijk is dat je de juiste en up-to-date driver voor je monitor installeert. Druk op Windows-toets+R en voer het commando devmgmt.msc uit. Dit brengt je naar het Apparaatbeheer. Open hier zowel de rubriek Beelschermadapters als Monitors en ga na of de meest geschikte driver is geïnstalleerd. Zie je bijvoorbeeld Algemeen PnP-beeldscherm staan bij Monitors dan wordt het generieke stuurprogramma van Microsoft gebruikt, en dat is uiteraard niet de beste keuze. We raden je aan om in eerste instantie op de site van de monitorfabrikant naar de bij jouw monitor behorende driver te zoeken, en die te installeren. Om dat laatste te doen, klik je met de rechtermuisknop op de huidige driver en kies je achtereenvolgens Stuurprogramma’s bijwerken en Op mijn computer naar stuurprogramma’s zoeken. Daarna verwijs je naar de gedownloade driver(map).

©PXimport

Tip 05: Kleurtemperatuur

Controleer na de installatie van de driver of er een nieuw ICC-profiel aan de monitor is gekoppeld. Vind je geen ICC-profiel voor jouw type monitor, dan kun je je geluk nog beproeven op een verzamelsite of op internet zoeken naar iets als ‘icc profile <je_monitor_type>‘. Belangrijk is wel om te realiseren dat zo’n profiel is gecreëerd voor jouw type monitor, maar niet voor jouw monitor-exemplaar. Het ideale kleurprofiel hangt immers ook samen met variabelen als de leeftijd van je monitor en het omgevingslicht. Daarom blijft het zeker nuttig om je monitor regelmatig te kalibreren en het nieuw gegenereerde profiel met het standaardprofiel te vergelijken.

Wat het omgevingslicht betreft: er is een gratis tooltje, F.lux (beschikbaar voor Windows, Mac, Linux, iOS en Android), dat automatisch de kleurtemperatuur (zie ook tip 1) van je monitor aanpast aan het omgevingslicht. De meeste monitoren zijn namelijk ingesteld op daglicht en dat is doorgaans iets te ‘koel’ wanneer het avond wordt. F.lux stemt je monitor ‘s avonds geleidelijk af op je binnenverlichting. Dat is goed voor de ogen en volgens de makers zou je er ook nog eens beter van slapen. Overigens is er ook een alternatief, in de vorm van G.lux. Dit is beschikbaar als extensie in de Chrome Web Store en het opereert dus alleen binnen deze browser.

©PXimport

Ruimtelijkheid

©PXimport

Tip 06: Letterweergave

Je hebt het intussen vast al gemerkt: op het einde van de kalibratiewizard (zie tip 02) krijg je de gelegenheid de ClearType Tuner uit te voeren. Dat is een wizard die de tekstweergave op je monitor optimaliseert door technieken te gebruiken die de traditionele vormen van ‘font smoothing’ en anti-aliasing vervangen. Je kunt de wizard ook zonder de kalibratie uitvoeren: klik een lege plek op je bureaublad aan en kies achtereenvolgens Beeldscherminstellingen, Geavanceerde beeldscherminstellingen, ClearType-tekst. Plaats een vinkje bij ClearType inschakelen en druk op Volgende, waarna je de verdere stappen van de wizard volgt door telkens de beste tekstweergave in de voorbeelden te selecteren. Let er wel op je beeldscherm eerst in de optimale (native) resolutie te zetten. Rond af met Voltooien.

©PXimport

Tip 07: Downsampling

We hebben het al een paar keer gehad over de ‘native’ resolutie van je scherm. Dat is de resolutie die overeenkomt met het aantal beeldpunten dat je scherm telt. Als je het scherm op een andere resolutie instelt, wordt een beeldpixel bijvoorbeeld weergegeven op 1,25 effectieve pixels, met een waziger beeld tot gevolg. De native resolutie is dus optimaal, maar het komt weleens voor dat hij niet compatibel is met sommige games. Een mogelijke oplossing is dan de toepassing van een niet-alledaagse techniek die je als ‘downsampling’ kunt beschrijven. Het komt erop neer dat je een signaal voor een hogere resolutie verstuurt dan je monitor in feite aankan, waarna het beeld in die hogere resolutie als het ware wordt gecomprimeerd om in het schermbeeld te passen. Deze ‘overclock’-methode is echter niet helemaal zonder risico’s voor je monitor, hij doet een flink beroep op je GPU, is behoorlijk bewerkelijk en werkt niet met alle hardware. Je vindt de nodige instructies hier, gebaseerd op onder meer de gratis tool CRU. Nogmaals, geheel zonder gevaar is dit experiment niet. Uitvoering is dus geheel op eigen risico!

©PXimport

Tip 08: 4K-schaling

Doorwinterde gamers of fotofanaten die bereid zijn de nodige centen op tafel te leggen, hebben wellicht al een 4K-monitor in huis gehaald. Hoewel de term 4K hier niet helemaal correct is (hij is voorbehouden voor bioscoopresoluties van 4096 x 2160 pixels), is de aanduiding inmiddels wel populairder dan uhd (ultra high definition, met een resolutie van 3840 x 216O pixels). Hoe dan ook, als je met 4K-resoluties werkt bestaat het risico dat allerlei Windows GUI-elementen met een standaard 1:1 pixelratio – of een schalingsniveau van 100, zoals Windows dat noemt – te klein worden weergegeven. Windows 8.1 en hoger zal het schalingsniveau automatisch aanpassen, maar je kunt de schaling desgewenst ook zelf bijsturen. Druk op Windows-toets+R en voer het commando dpiscaling uit, waarna je op de link gebruikt u deze weergave-instellingen klikt, de gewenste monitor selecteert en vervolgens de schuifknop verplaatst bij De grootte van tekst, apps en andere items wijzigen, net zover tot je een optimale beeldweergave hebt. Kom je er zo nog niet uit, probeer het dan met de link aangepast schalingsniveau instellen (van 100 tot 500 %).

©PXimport

4K-configuratie

©PXimport

Tip 09: Onscherp beeld

Bij sommige, vooral wat oudere, applicaties verloopt de beeldschermaanpassing niet optimaal, met als mogelijk gevolg dat de schermtekst voor die programma’s onscherp is. Onder Windows 8 en hoger bestaat de kans dat je dit bij kunt sturen. Klik met de rechtermuisknop op de snelkoppeling naar de betreffende toepassing en kies Eigenschappen. Ga naar het tabblad Compatibiliteit en plaats een vinkje bij Beeldscherm aanpassen uitschakelen bij hoge DPI-instellingen. Bevestig met OK. Windows zal de weergavekwaliteit voor het betreffende programma niet langer automatisch opschalen.

In slaap

Tip 10: Meerdere monitoren

Wie eenmaal met twee (of meer) monitoren tegelijk heeft gewerkt, wil al snel niets anders meer. Als tweede monitor kun je bijvoorbeeld je oude beeldscherm gebruiken (al was het maar om tijdelijk enkele vensters te parkeren), zeker nu Windows 10 het mogelijk maakt om voor elke monitor afzonderlijke resoluties en schalingsniveaus in te stellen. Het is eenvoudig om dit binnen Windows te configureren. Open het venster voor de beeldscherminstellingen, klik op Detecteren en vervolgens op Identificeren. De beeldschermen worden nu in pictogrammen weergegeven, met een nummer erop. Versleep een pictogram naar de juiste locatie, zodat die overeenkomt met de fysieke plaatsing van je monitoren.

In de meeste gevallen zul je de optie Bureaublad uitbreiden naar dit beeldscherm voor je tweede monitor willen kiezen. Wil je zo’n monitoropstelling van een paar leuke of handige extra’s voorzien, download dan het gratis Dual Monitor Tools. Deze software verzamelt diverse functies in één interface. Zo kun je sneltoetsen definiëren om de cursorbeweging (tijdelijk) binnen één monitor te beperken, om vensters naar de andere monitor te sturen, of om naar elke monitor een andere bureaubladachtergrond te sturen. Het is ook mogelijk een snapshot van de ene monitor te maken en dat naar de andere te sturen. Dat kan bijvoorbeeld handig zijn als je een demonstratie van het een of ander geeft.

©PXimport

Als je op zoek bent naar een nieuwe geur, kom je vast de termen parfum, eau de parfum (EDP) en eau de toilette (EDT) tegen. Maar wat betekenen ze precies en wat zijn de verschillen? Hier leggen we het uit.

Lees ook: Föhn, krultang of multistyler: wanneer gebruik je wat?

De belangrijkste factor die deze drie categorieën onderscheidt, is de concentratie van geurstoffen, ook wel parfumolie genoemd, in de alcoholbasis. Hoe hoger de concentratie, hoe krachtiger de geur en hoe langer deze blijft hangen.

Parfum bevat van deze drie de hoogste concentratie geurstoffen, meestal tussen de 20 procent en 30 procent. Dit zorgt voor een intense geur die urenlang, soms zelfs de hele dag, blijft hangen.

Eau de parfum (EDP) heeft een geurconcentratie van 15 procent tot 20 procent. Eau de parfum blijft doorgaans 6 tot 8 uur goed te ruiken, waardoor het geschikt is voor dagelijks gebruik of speciale gelegenheden.

Eau de toilette (EDT) bevat 5 procent tot 15 procent geurstoffen en heeft daardoor een lichtere en frissere geur. Het blijft 3 tot 5 uur aanwezig. Door de lichte samenstelling is EDT ideaal voor overdag of voor de lente en zomer, omdat je dan niet een té zware geur wilt dragen.

Hoe en waar gebruik je parfum, eau de parfum en eau de toilette?

Wanneer je (nog) niet precies weet wat je moet hebben, kun je ook kijken naar waar en wanneer je van plan bent om de geur te dragen. Parfum is, vanwege de intensiteit vooral geschikt voor om ’s avonds te gebruiken of bijvoorbeeld voor feestjes. Een paar druppeltjes op de huid is vaak voldoende om urenlang heerlijk te ruiken. Eau de parfum is veelzijdig en kan zowel overdag als ‘s avonds worden gedragen. Het biedt een goede balans tussen geursterkte en draagbaarheid. Eau de toilette is ideaal voor dagelijks gebruik, vooral op het werk of tijdens casual activiteiten. De lichtere geur is minder overweldigend en gemakkelijk op te frissen gedurende de dag.

Prijsverschil

Hogere concentraties geurstoffen betekenen doorgaans hogere prijzen. Parfum wordt vaak in kleinere flesjes verkocht, omdat een kleine hoeveelheid al voldoende is. Eau de parfum en eau de toilette zit meestal in grotere flacons, omdat je hiervan doorgaans per keer meer gebruikt.

Sony zet volledig in op miniled voor het topmodel, een plaats die tot vorig jaar nog voorbehouden was voor een qd-qledmodel. De Bravia 9 (K-65XR90) belooft tophelderheid en uitstekend contrast dankzij een hoog aantal dimming zones. De beeldkwaliteit moet die van een studiomonitor benaderen, maar Is dat ook zo?

We beginnen meteen maar positief: we hebben zelden een mooier afgewerkte tv gezien dan deze Sony. Ondanks de miniled-achtergrondverlichting is hij nauwelijks vijf centimeter dik. Een kader is er uiteraard niet, maar rondom kreeg de tv een mooie donkerzilveren rand die het profiel mooi accentueert.

De vlakke rug heeft een vierkantmotief en er zijn inzetstukken bijgeleverd, zodat je alle aansluitingen kunt wegwerken voor een perfect vlakke afwerking. De metalen donkerzilveren voeten kun je op vier posities monteren, aan de uiteinden of meer naar het midden, telkens in een hoge of lage positie. Een echt stijlicoon in de woonkamer, maar wel eentje met het nodige gewicht. Want met 32,4 kilo (zonder voet) is dit een van de zwaarste 65inch-modellen die we tot nu toe hebben bekeken.

📺Lees ook: Kieskeurig.nl's grote tv-test: dit zijn de 15 beste televisies van 2024

Aansluitingen

Ondanks zijn topmodel-status moet ook deze Sony het toch stellen met vier HMDI-poorten, waarvan slechts twee HDMI 2.1-poorten met ondersteuning voor ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync Compatible). Op een topmodel verwachten we eigenlijk vier HDMI 2.1-poorten. De tv ondersteunt geen 144Hz verversingsfrequentie, terwijl concurrenten dat wel doen, maar het is geen groot gemis. De meerwaarde is beperkt en dan nog alleen voor pc-gamers. De input-lag scoort geen topresultaat, maar blijft wel goed, we meten 19,7ms in 4K60 en 10,7ms in 2K120.

❔Lees zeker ook: Wat is Dolby Atmos, DTS:X en surroundgeluid?

©Eric Beeckmans | ID.nl

De resterende aansluitingen zijn twee usb-poorten, een dubbele tv-tuner met één CI+-slot, en een optische digitale audio-uitgang die gedeeld wordt met de S-Center speakeraansluiting. Met S-center kun je de tv als centerkanaal gebruiken met een externe Sony audio-oplossing. Live tv opnemen is ook mogelijk, daarvoor sluit je eenvoudig externe usb-opslag aan. Tot slot is de televisie ook voorzien van bluetooth, wifi en een ethernetaansluiting. 

Beeldverwerking en softwareproblemen

We hadden tijdens het testen wat problemen met de televisie. Een keer herkende hij onze HDMI-beeldsignalen niet, een andere keer leek hij vast te zitten in bepaalde beeldinstellingen, waardoor we een overmatig aangescherpt beeld te zien kregen. In beide gevallen waren de problemen opgelost door de televisie te herstarten.

Sony moet dus absoluut nog werken aan de stabiliteit van de software. Los van die problemen levert de XR-processor zeer goede beeldverwerking. De upscaling is prima, met de opmerking dat Reality Creation iets krachtiger te werk gaat dan vroeger, zodat we het vaak uitschakelden om overmatig aangescherpt detail te vermijden. Vooral in dvd-content kon dat een probleem zijn. De ruisonderdrukking levert erg goed werk.

©Sony

De Bravia 9 beschikt nog steeds over de instelling Soepele Gradatie, waarmee je kleurovergangen vloeiend kunt maken zonder hinderlijke strepen. Die instelling was op de Bravia 8 verdwenen. De bewegingsscherpte is goed, maar er gaat duidelijk wat detail verloren in snel bewegende beelden.

Je kunt in MotionFlow de voor die techniek gebruikte helderheidsfunctie aanpassen om dat te verbeteren, maar daardoor krijg je dan een zichtbare dubbele rand rond bewegende voorwerpen en dat is juist veel storender. In de hoogste stand flikkert het beeld bovendien.

Met MotionFlow kun je er ook voor zorgen dat snelle camerabewegingen vloeiend weergegeven worden. We merkten wel dat de aarzelingen en beeldfouten die op de Bravia 8 verdwenen waren, hier wel nog zichtbaar waren.

Prachtig contrast, indrukwekkende helderheid

De Sony XR90 heeft een ambitieus doel, hij moet de prestaties van Sony's nieuwste masteringmonitor benaderen. Die monitor, de BVM-HX3110, wordt gebruikt in filmstudio's en kan een piekhelderheid van 4.000 nits halen. De XR90 kreeg daarvoor een nieuwe miniled-achtergrondverlichting met een hoog aantal zones, op ons 65inch-model waren dat er 54×28 (1512). Daarmee plaatst Sony zich naast de Hisense 65U8NQ (1600 zones) en de TCL 65C855 (1344 zones).

Het lcd-paneel is uitgerust met een anti-reflectiefilm en kijkhoekfilm, en inderdaad is de kijkhoek is bijzonder breed. Zelfs vanuit een stevige hoek bekeken blijven het contrast en kleur goed bewaard. Enkel intense HDR-contrasten kunnen vaag de zones zichtbaar maken. Die lagen storen het contrast wel een beetje, want zonder lokale dimming komen we maar op ongeveer 2.600:1. Niet slecht, maar voor een modern lcd-paneel is het eerder matig.

Met de lokale dimming geactiveerd schiet dat echter naar 19.240:1 of zelfs naar oled-niveaus op eenvoudigere testpatronen. De dimming reageert snel en correct, en Sony vindt een uitstekende balans tussen heldere accenten intens weergeven en diepzwart bewaren. De uniformiteit is top in donkere beelden, maar in heldere beelden hadden we een heel vage donkere vlek centraal in beeld, dat gaf soms wat dirty screen-effect.

©Sony

En ja, deze Sony haalt naast uitstekend contrast ook een record helderheid. Op het 10%-venster meten we in de Professional HDR-beeldmodus een piekhelderheid van 3258 nits, en zelfs op het volledig wit beeld haalde de tv nog 848 nits. Doe er een kleurbereik van 93% P3 bij en de kaarten liggen perfect voor top HDR-beelden. En die levert de XR90 absoluut.

Zowel in Dolby Vision als HDR10 toont deze Sony hoe tastbaar een beeld kan worden met een uitzonderlijk dynamisch bereik. Hij bewaart nagenoeg alle witdetail en levert zelfs in heel heldere delen van het beeld nog duidelijke kleuren. Een echt plezier om naar te kijken. De Professional-beeldmodus is bovendien uitstekend gekalibreerd. In HDR maakt hij de middentinten weliswaar iets te helder, maar dat vergeven we graag. In donkere beelden behoudt hij heel veel zwartdetail, zodat je elke nuance kunt zien.

Geluid

Het zou echt jammer zijn als dit prachtige beeld niet vergezeld zou worden door dito geluid. We zijn dan ook erg blij dat ook de audioprestaties prima zijn. Het Acoustic Multi-Audio+-systeem is een 2.2.2-kanaalsopstelling van 70 watt.

Het systeem bestaat uit twee voorwaarts gerichte luidsprekers, ondersteund door twee woofermodules, twee tweeters in het frame links en rechts op halve hoogte en (nieuw dit jaar) twee beam-tweeters bovenaan achteraan. Die opstelling maakt het mogelijk om geluid te positioneren in het scherm, en de beam-tweeters verbeteren de surround en hoogteplaatsing van geluid.

©Eric Beeckmans | ID.nl

We haalden flink wat volume uit die opstelling, met een erg goede basondersteuning. De bas zakte wat in als je het volume heel hoog zet, maar de vervorming blijft goed onder controle. Muziek klinkt dan ook erg goed op deze tv. En ja, ook surround klinkt naar tevredenheid, de beam-tweeters dragen wezenlijk bij aan de onderdompeling in het geluid. De verbeterde Voice Zoom-functie maakt het mogelijk om dialogen netjes te boosten zonder ook de rest van de soundtrack luider te maken. Een goede soundbar is uiteraard nog steeds beter, maar is voor deze televisie absoluut niet vereist.

Google TV

Net zoals de Bravia 8 gebruikt de Bravia 9 de Mediatek Pentonic MT5897-chipset met quadcore ARM Cortex-A73 CPU, 6GB RAM en de Mali-G57 GPU. De gebruikerservaring in Google TV is vlot. Het blijft bovendien een van onze favoriete smart tv-systemen. Dat heeft alles te maken met het bijzonder ruime app-aanbod, waar je zowel alle internationale als lokale streamingdiensten vindt.

Maar ook de aanwezigheid van Google Cast en Apple Airplay 2 is een fijne bijkomstigheid. Daarnaast biedt het platform heel uitgebreide aanbevelingen, niet per dienst maar per categorie en dat leidt tot een beter aanbod. Meer detail vind je in het artikel over Google TV. Sony heeft nog een extraatje voor je in petto, Sony Picture Core (het vroegere Bravia Core) is een exclusieve streamingdienst waarmee je films kunt huren of kopen.

©Eric Beeckmans | ID.nl

De tv wordt geleverd met twee afstandsbedieningen. Van de klassieke versie zijn we geen fan, van de moderne des te meer. Die afstandsbediening gebruikt een oplaadbare batterij (op te laden via usb-c), en een eenvoudige maar erg goede lay-out met verlichte toetsen. De toetsaanslag is aangenaam en precies. De instellingen-toets bovenaan rechts brengt je naar het snelmenu voor onder andere beeld- en geluidpresets, en de menu-toets daaronder zet extra functies zoals het on-screen-toetsenbord op het scherm.

Conclusie

Sony heeft voor de Bravia 9 hoge verwachtingen gecreëerd en deze ook kunnen waarmaken. Ondanks wat kleine softwareproblemen zijn we vooral erg onder de indruk van de Sony K-65XR90. De nieuwe miniled-achtergrondverlichting levert niet alleen record-piekhelderheid, maar slaagt er dankzij een hoog aantal dimming zones en uitstekende aansturing ook in om prachtig contrast te tonen. Die combinatie maakt dat de tv uitzonderlijk goed presteert, zowel in donkere als heldere kijkomgeving. Samen met excellente kleurweergave garandeert dat een uitzonderlijke kijkervaring, zowel in SDR als HDR. Het mooie design, de prima audio en Google TV zijn kersen op de taart. Voor dit staaltje technologie betaal je vooralsnog een erg hoge prijs.