Freewaremakers zijn enthousiaste computergebruikers die niet programmeren uit winstbejag, maar hun vaardigheden inzetten om iets te verbeteren. Dankzij de gratis programma's wordt computeren leuker en handiger! We bespreken de beste programma's van dit moment en nieuwe versies van 'evergreens'.

Tip 01: Lekker fris

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Glary Disk Cleaner kan schijfruimte vrijmaken door overbodige bestanden en programmaresten te verwijderen. Het programma voert automatisch een controle uit en toont hoeveel schijfruimte je terugkrijgt met een schoonmaakactie. Glary Disk Cleaner toont welke Windows-onderdelen en programmaresten er worden gesaneerd. Standaard zijn niet alle opties actief. Controleer de lijst en vink alleen de onderdelen aan die je kent. Dit geldt niet alleen voor Glary Disk Cleaner, maar voor alle schoonmaakprogramma's. Voer nooit schoonmaakacties uit waarvan je niet weet wat er gebeurt. Als je items aanpast in het 'schoonmaakschema', klik dan op Her scan. Met Start opschonen wordt de schoonmaker pas echt aan het werk gezet en krijg je je schijfruimte terug.

Wees alert tijdens de installatie van Glary Disk Cleaner om extra programma's te voorkomen: de makers willen graag dat je ook Glary Utilities installeert. Maar dit heb je niet nodig om Glary Disk Cleaner te gebruiken.

©PXimport

Glary Disk Cleaner verwijdert overbodige bestanden en verouderde instellingen.

Tip 02: Spionnensloper

Geschikt voor: Windows 10

Onze privacy komt steeds meer in het geding door het gebruik van smartphones en de computer. Windows 10 doet hier een flinke schep bovenop. Sommige programma's die beweren om hier een stokje voor te steken, maken het probleem alleen maar erger en injecteren soms zelfs malware. Op het forum van Spybot kwamen we een interessant programmaatje tegen dat direct actie onderneemt.

Spybot Anti-Beacon komt zonder enige garanties, maar werkt goed en toont direct welke telemetrie-opties nadelig zijn voor je privacy en of deze in- of uitgeschakeld zijn. Telemetrie is het op afstand meten en verzamelen van bepaalde gegevens (in dit geval onder meer diagnostische en gebruiksgegevens) en dat terugsturen voor onderzoek.

Let wel op: sommige aanpassingen hebben gevolgen voor het gebruik van je computer. Als je bijvoorbeeld bepaalde onderdelen van OneDrive laat uitschakelen, werkt de Windows Mail-app niet meer. Alle aanpassingen die je doet met Spybot Anti-Beacon zijn gelukkig eenvoudig ongedaan te maken. Gebruik hiervoor de knop Undo.

Tip 03: Klassieke start

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Met de komst van Windows 10 hebben we eindelijk het startmenu weer terug, maar wel in een nieuw jasje. Voor wie zich hierbij nog steeds niet prettig voelt (of functionaliteit mist), heeft aan Start10 een uitstekend alternatief. Dit programma is met vijf euro weliswaar betaalbaar, maar niet gratis. Het is dan ook niet zo gek dat veel mensen alsnog teruggrijpen op Classic Shell. Classic Shell was vooral bekend onder Windows 8/8.1, maar werkt ook uitstekend onder Windows 10 en brengen we daarom graag nog een keertje onder je aandacht. Classic Shell heeft zeer veel instellingen waardoor je je startmenu volledig aan je wensen kunt aanpassen. De keerzijde hiervan is dat je even de tijd moet nemen om alle opties te doorgronden. Gelukkig kun je de 'expert-instellingen' verbergen en voldoet de basis van Classic Shell zelfs voor beginners.

©PXimport

Classic Shell geeft ook Windows 10 weer een klassiek startmenu.

Tip 04: Alles over je pc

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Altijd al meer willen weten over de 'ingrediënten' van je computer? Dankzij HWiNFO32 hoeft je pc of laptop niet open. Het programma toont alle informatie over je hardware. De gegevens worden gerubriceerd in categorieën als Memory (geheugen), Motherboard (moederbord) en Drives (opslag). Per onderdeel leest HWiNFO32 ook de sensors uit (indien aanwezig) en zie je bijvoorbeeld hoe warm bepaalde componenten zijn. HWiNFO32 is zeer uitgebreid en dat kan lastig zijn voor de absolute beginner. De knop Summary geeft direct een beknopt overzicht met de meest essentiële informatie.

De gedetailleerde informatie van HWiNFO32 is handig als je je computer wilt verkopen of upgraden. Dankzij HWiNFO32 weet je bijvoorbeeld welk geheugen je nodig hebt en of er nog plaats is voor uitbreiding. Let op: de knoppen Driver update en BIOS update leiden je naar overbodige commerciële programma's.

©PXimport

HWiNFO32 biedt een kijkje onder de motorkap van je computer.

Tip 05: Gegevens overzetten

Geschikt voor: Windows XP, Vista, 7, 8(.1), 10

Als je een upgrade uitvoert naar Windows 10, blijven je bestanden en programma's en bestanden behouden. Bij de aanschaf van een nieuwe pc of als je je systeem 'schoon installeert' met Windows 10, moet je je gegevens op een andere manier overzetten.

Laplink PCmover Express kan dit voor je regelen. Laplink PCmover Express werkt tussen Windows XP of hoger en Windows 8.1/10. Je installeert Laplink PCmover Express op je oude (of vorige) computer waarna je aangeeft welke gegevens en informatie je wilt overbrengen. Laplink PCmover Express maakt een 'pakketje' dat je op de nieuwe frisse computer kunt importeren, waarna alles automatisch wordt neergezet en ingesteld. Dit laatste werkt uiteraard alleen in een 'perfecte wereld' en daarin leven we niet. In de praktijk kan er veel misgaan door allerlei factoren, te veel om op te noemen. Gelukkig gaat het ook vaak goed en dan heb je aan Laplink PCmover Express een goede oplossing om je gegevens te migreren.

©PXimport

Laplink PCmover Express zet gegevens om tussen je oude en nieuwe computer.

Tip 06: Usb-virus

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Wie de tv-serie Mr. Robot heeft gezien, weet dat het bijzonder onveilig is om een usb-stick van iemand anders aan te sluiten op je computer. Scripts en malware vinden op deze manier hun weg. UsbFix is gespecialiseerd in het tackelen van dit probleem en kan een usb-stick controleren op malware en andere ellende. Gebruik hiervoor de knop Research. Met de knop Clean verwijder je aangetroffen problemen. UsbFix toont reclames en is hierdoor niet echt overzichtelijk. De commerciële versie heeft hier geen last van en biedt ook realtime bescherming. Bij de gratis versie moet je usb-sticks handmatig controleren. Hoewel we de insteek van UsbFix waarderen, moet goede beveiligingssoftware dezelfde bescherming bieden en malware buiten de deur houden, zelfs als deze via usb probeert binnen te komen.

©PXimport

UsbFix controleert usb-opslag op malware en andere problemen.

Tip 07: Bestanden delen

Geschikt voor: Linux, OS X, Windows 7, 8(.1), 10

Als je thuis meer dan één computer hebt, is het handig om af en toe bestanden uit te kunnen wisselen. Hiervoor kun je een thuisgroep instellen, maar voor incidenteel gebruik is dit misschien te veel van het goede. Ook ben je hiervoor afhankelijk van het besturingssysteem (en versie) van de andere computers. Dankzij NitroShare kan het veel eenvoudiger. Installeer NitroShare op je computers. Zodra je iets wilt versturen, klik je met de rechtermuisknop op het NitroShare-icoontje in je systeemvak (rechts onder in beeld). Kies Send files en wijs de bestanden aan die je wilt verzenden. Je andere computer(s) met NitroShare worden automatisch gevonden waarna het bestand wordt gekopieerd. Met Send directory kopieer je de inhoud van een map. NitroShare werkt onder bijna alle besturingssystemen. Je kunt dus eenvoudig bestanden uitwisselen tussen Windows-computers onderling, maar ook met een Mac- of Linux-systeem.

Aan de kant van de ontvanger bewaart NitroShare de bestanden op het bureaublad. Deze locatie kun je aanpassen bij de programma-instellingen.

©PXimport

Met NitroShare deel je bestanden met andere gebruikers in je (thuis) netwerk.

Tip 08: Systeemherstelpunt

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Windows Systeemherstel kan je redder in nood zijn om een haperende computer weer aan de praat te krijgen. Als het goed is maakt Windows zelf herstelpunten, bijvoorbeeld als je een nieuw programma installeert of essentiële wijziging doorvoert. Met Restore Point Creator heb je meer controle of je herstelpunten. Alle instellingen en opties vind je terug in één overzicht. Klik op Create system checkpoint om snel handmatig een herstelpunt aan te maken. Je kunt je systeemherstelpunten met Restore Point Creator ook selectief verwijderen en zo schijfruimte vrijmaken. Bij Program options / Keep X ammount of restore points bepaal je hoeveel herstelpunten Windows moet bewaren.

Restore Point Creator is een aanrader voor iedereen die regelmatig sleutelt aan Windows-instellingen, of nieuwe programma's of tweaks uitprobeert. Je kunt beter één herstelpunt te veel hebben dan één te weinig.

©PXimport

Restore Point Creator helpt bij het snel aanmaken van herstelpunten.

Tip 09: Flash-blokkade

Geschikt voor: Firefox en Chrome

Flash is zowel geliefd en gehaat op websites, maar wordt nog steeds gebruikt ondanks de beperkte ondersteuning van met name Apple. De techniek wordt gebruikt voor animaties, filmpjes en geluid. Als je niet gediend bent van de (bewegende) Flash-elementen kun je in Firefox en Chrome een uitbreiding installeren. Voor Chrome-gebruikers heet de uitbreiding 'Flashcontrol' en voor Firefox-gebruikers 'Flash Control'. De uitbreidingen zijn niet gemaakt door dezelfde programmeur, maar doen nagenoeg hetzelfde. Standaard worden alle Flash-elementen geblokkeerd tijdens het internetten. In plaats daarvan zie je een zwart vlak met een icoontje dat aangeeft dat er iets geblokkeerd is. Als je het Flash-element alsnog wilt afspelen, klik je op het zwarte vlak.

©PXimport

Flash Control blokkeert alles wat met Flash te maken heeft in Firefox.

Tip 10: Basisbeveiliging

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Hoewel Windows 10 met Windows Defender een goede basisbeveiliging aan boord heeft, kan het altijd beter. Hiervoor hoef je niet per se een commercieel beveiligingsprogramma te installeren, het kan ook met een gratis oplossing. Comodo Antivirus Free heeft bijvoorbeeld alles in huis om je systeem veilig te houden en te beschermen tegen virussen. Comodo Antivirus Free kan je systeem scannen en biedt met 'realtime protection' ook permanente beveiliging. Na de installatie heb je bijna geen omkijken naar Comodo Antivirus Free. Je bestanden worden gecontroleerd en het programma haalt automatisch de meest recente updates op.

Wees alert tijdens de installatie om te voorkomen dat de maker meer producten van zichzelf installeert of aanpassingen doet aan je browser.

©PXimport

Comodo Antivirus biedt goede basisbescherming tegen virussen en andere ellende.

Tip 11: Verborgen agenda

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Windows heeft een taakplanner aan boord die wordt gebruikt voor allerlei onderhoudstaken van programma's en Windows zelf. Zo controleert bijvoorbeeld Adobe op nieuwe versies van geïnstalleerde Adobe-producten. TaskSchedulerView is een handig programmaatje om een goed overzicht te krijgen van alle geplande taken. De lijst van een gemiddelde Windows-computer kan meer dan honderd items bevatten. Achter elk onderdeel vind je de instellingen in kolommen.

Hier zie je bij Status of een taak actief is. Bij Last run zie je wanneer een taak voor het laatste werd uitgevoerd. Triggers geeft aan wat er moet gebeuren om de taak uit te voeren. Hier kan een datum staan, maar ook de aanduiding 'weekly' (wekelijks). De trigger 'idle' zorgt er voor dat de taak wordt gestart zodra je de computer een tijdje niet aanraakt. De geplande taken kun je met TaskSchedulerView eenvoudig activeren of juist uitschakelen. Gebruik hiervoor de stoplicht indicator in het menu. Let op: het is af te raden om taken uit te schakelen waarvan je niet weet waarvoor ze dienen. Het per ongeluk uitschakelen van essentiële onderdelen is een beveiligingsrisico voor je computer.

©PXimport

TaskSchedulerView toont alle taken die ingepland zijn in Windows.

Tip 12: Video roteren

Geschikt voor: Windows 7, 8(.1), 10

Per ongeluk een video gefilmd op je smartphone waarbij het beeld gedraaid is? Dan moet je tijdens het afspelen op je computer je hoofd een slag draaien. Dankzij Movie Rotator los je dit eenvoudig op. Start Movie Rotator en sleep het probleemfilmpje naar het Movie Rotator-venster. Klik op de roteerknoppen totdat het beeld recht staat en bewaar het eindresultaat. Het leuke aan Movie Rotator, ten opzichte van vergelijkbare programma's, is dat je het gratis kunt gebruiken, er geen watermerken worden geplaatst en Movie Rotator geen overbodige extra's installeert.

©PXimport

Movie Rotator draait je filmpjes een slag zodat ze weer goed worden weergegeven.

Niet schrikken?

De beste beveiligingssoftware laat weleens een steekje vallen waardoor een risico over het hoofd wordt gezien en de computer in gevaar komt. Omgekeerd zijn er ook veel voorbeelden. Een handig programmaatje wordt als 'gevaarlijk' gezien waarna de beveiligingssoftware groot alarm slaat. Dit kan ook voorkomen bij freeware uit deze rubriek, maar uiteraard hoef je dan niet echt te schrikken. We hebben alle programma's uitgebreid voor je getest. Zorg er wel voor dat je de download binnenhaalt via de website van de programmamaker. Twijfel je toch aan de 'goede bedoelingen' van een download? Bij VirusTotal kun je je bestand laten onderzoeken door alle gerenommeerde beveiligingsprogramma's. Als één of twee van de programma's een waarschuwing geeft is het waarschijnlijk vals alarm. Als meerdere programma's melding maken van problemen is er mogelijk wel iets aan de hand.

©PXimport

Vertrouw je een download niet of twijfel je aan je beveiligingssoftware? Voer een second opinion uit bij VirusTotal.

Pas op voor ongewenste software!

Veel programmamakers bundelen andere (ongewenste) programma's in hun installatieprocedure. Dit houdt in dat wanneer je een programma installeert, je er zomaar één of meer programma's bij krijgt. Ook worden soms instellingen van je browser aangepast en heb je plotseling een andere zoekmachine of extra werkbalk. Als we dergelijke praktijken tegenkomen bij freeware, maken we hier melding van. Het is echter altijd mogelijk dat er iets verandert tussen het tijdstip van testen en het moment dat je de besprekingen leest. Gelukkig zijn overbodige extra's en wijzigingen meestal eenvoudig te voorkomen door alert te zijn tijdens de installatieprocedure. Doorloop deze aandachtig en vink alle opties uit die je niet wilt installeren of wijzigen.

©PXimport

Wees altijd alert als je een programma installeert: voor je het weet, installeer je overbodige extra's of worden er instellingen aangepast.

Met de Philips Hue Secure Video Doorbell hebben we de eerste slimme deurbel te pakken van het merk voor slimme lampen. Met een prijskaartje van 169,99 euro is-ie niet goedkoop, en de vraag is of de unieke gimmick de bel kan redden.

Met het submerk Secure biedt Philips Hue verschillende producten aan die buiten de strekking van slimme lampen en aanverwante accessoires vallen. Op ID.nl hebben we eerder de slimme binnencamera getest en nu is het de beurt aan de eerste deurbel van het merk: de Philips Hue Secure Video Doorbell. Zo op het eerste gezicht lijkt dit apparaat (voorzien van een IP54-certificaat) op een generiek model uit China: camera boven, belknop onder.

Unieke functie

Op technisch vlak doet de Philips Hue Secure Video Doorbell het in elk geval goed. Het systeem ondersteunt zowel 2,4 als 5 GHz en laat zich aansluiten aan de Hue Bridge (via het Zigbee-protocol). Je hebt die bridge niet nodig om de deurbel te kunnen gebruiken, maar als je dat doet (bijvoorbeeld met het nieuwe Pro-model van de Bridge) kun je een slimme koppeling realiseren met je bestaande netwerk van slimme lampen van dezelfde fabrikant.

©Wesley Akkerman

Na het installeren binnen de (nog altijd overzichtelijke) applicatie en het koppelen van de lampen, kan de verlichting in huis aanspringen op het moment dat iemand aanbelt. Dat gebeurt razendsnel (binnen een seconde), waardoor je snel doorhebt dat er iemand voor de deur staat. Verder kun je een Chime aan de Philips Hue Secure Video Doorbell koppelen, wat dan weer handig is voor plekken waar geen Hue-lampen hangen of waar je het deurbelgeluid niet hoort.

Producten installeren

De Chime is met 59,99 euro vrij prijzig. Gelukkig kun je voor 199,99 euro ook een pakket kopen waar beide producten in zitten. Dan krijg je dus zo'n 30 euro korting. Goed om te weten: je kunt die chime gewoon in een stopcontact plaatsen. Ook is het zo dat de Philips Hue Secure Video Doorbell niet werkt met de bestaande bel (wat sowieso meestal niet het geval is). Daarnaast hoor je heel snel geluid uit die chime komen wanneer iemand op de knop drukt. 

©Wesley Akkerman

De fysieke installatie van de Philips Hue Secure Video Doorbell kan wat meer tijd kosten dan je wellicht gewend bent van slimme deurbellen. Dit is namelijk een bedrade variant die niet op een batterij werkt. De deurbel werkt alleen met 12V-aansluiting, waardoor je mogelijk een transformator moet installeren en aan de slag moet met kabels en kroonsteentjes. Bovendien lijken de meegeleverde stroomkabels onvoldoende geïsoleerd tegen schade (zoals droogte of vocht).

Beeldkwaliteit en basisfuncties

De beeldkwaliteit laat dan weer weinig te wensen over. De Philips Hue Secure Video Doorbell beschikt over een 2K-resolutie. Dat is hoger dan het beeld van de twee bedrade Ring-deurbellen, die het moeten doen met 1080p of 1536p. De kleurweergave is meer dan redelijk, maar de lens lijkt minder goed overweg te kunnen met helderheid. Als de achtergrond lichter is dan de voorgrond, dan kan die laatste wat donkerder zijn dan we zouden willen op dit soort camera's.

Het gezichtsveld van 180 graden in zowel de lengte als breedte is meer dan welkom. Daardoor zullen weinig dingen je ontgaan. Als je de deurbel niet te hoog ophangt, kun je ook kleinere pakketjes in de tuin of op de mat zien liggen. Verder is er infrarood-nachtzicht en nachtzicht in kleur en kun je rekenen op allerlei basisfuncties van een slimme deurbel. Zo kun je met iemand voor de deur praten en kun je meldingen op basis van beweging ontvangen. Wel zo handig.

Gratis opslag, maar…

Waar Philips Hue je ook mee hoopt te overtuigen, is de gratis videogeschiedenis van de afgelopen 24 uur. Als je dus nog snel iets wilt opzoeken van de afgelopen dag, dan kan dat. Je bent dan niet verplicht een abonnement af te nemen. Lokaal video's opslaan is helaas niet mogelijk, zoals dat wel vaak bij de Eufy's van deze wereld kan, waardoor je voor verdere bewaarbehoeften toch afhankelijk bent van een redelijk prijzig abonnement van 40 tot 100 euro per jaar. 

©Wesley Akkerman

Zaken die wij als standaard ervaren, zoals het instellen van activiteitenzones en de herkenning van personen, pakketten en voertuigen, zitten ook allemaal achter een betaalmuur. Dat je uitgebreide videogeschiedenis (30 tot 60 dagen) en het detecteren van rookalarmen (waar een AI-systeem achter zit) geld kosten, willen we nog best accepteren. Tot slot kan de deurbel nog geen automatische reacties ten gehore brengen of geactiveerd worden via geo-fencing.

Philips Hue Secure Video Doorbell kopen?

Ondanks de minpunten zijn we toch behoorlijk enthousiast over de Philips Hue Secure Video Doorbell. Ja, sommige functies kosten extra geld, aansluiten zal voor een hoop mensen onnodig veel gedoe opleveren en het apparaat is vrij prijzig. Maar het feit dat je het product toevoegt aan je bestaande Hue-netwerk en daarmee nieuwe integratiemogelijkheden ontgrendelt (voor lampen en bewegingssensoren), rechtvaardigt wat ons betreft de straffe aanschafprijs.

Digitale dreigingen worden steeds slimmer en moeilijker te herkennen. Een virusscanner of firewall alleen houdt ze niet meer tegen. Onze digitale voetafdruk groeit immers met elk nieuw apparaat, account of slimme toepassing in huis. Wie veilig wil blijven, moet structureel te werk gaan: cyberhygiëne hoort bij je dagelijkse gewoonten. In dit artikel lees je negen manieren om die routine op te bouwen en je digitale leven beter te beschermen.

Bewust gedrag

Bewust digitaal gedrag vormt de basis van elke veilige IT-omgeving. Wie zijn gedrag niet afstemt op de huidige digitale risico's, blijft kwetsbaar, ongeacht hoe goed de tools zijn. Het herkennen van verdachte berichten, ook van bekende afzenders, is cruciaal. Phishing blijft namelijk een van de succesvolste aanvalsmethoden, onder meer via QR-phishing, deepfake-spraakberichten en clone-phishing (waarbij bestaande, legitieme e-mails worden nagebootst).

Klik nooit zomaar op links, zeker niet als er gevraagd wordt om in te loggen of te betalen. Houd de muisaanwijzer eerst boven een link om het adres te controleren en let op subtiele afwijkingen in domeinnamen. Let ook op bij onverwachte bijlagen of berichten met een opvallend dringende toon.

Denk ook bewust na over je digitale aanwezigheid. Zorg dat je sociale profielen niet standaard publiek zichtbaar zijn en deel persoonlijke info alleen als het echt nodig is. Regelmatig eens 'egosurfen', waarbij je je naam, alias of e-mailadres in een zoekmachine invoert, helpt om te zien wat publiek beschikbaar is. Beperk of verwijder deze informatie via instellingen of met verwijderverzoeken.

Authenticatie

Robuuste authenticatie is vaak de kern van digitale beveiliging. In tijden van datalekken en geautomatiseerde inlogpogingen volstaat een enkel wachtwoord helaas niet meer. Goede cyberhygiëne betekent daarom niet alleen sterke wachtwoorden gebruiken, maar ook structureel inzetten op tweefactorauthenticatie (2FA) en in bepaalde gevallen op alternatieve methoden gebruiken, zoals biometrie en softwarematige toegangssleutels (passkeys).

Om te vermijden dat je overal hetzelfde wachtwoord gebruikt, is een betrouwbare wachtwoordbeheerder onmisbaar. Kies voor een kluis die lokaal versleutelt of zero-knowledge-opslag biedt (alleen jij kunt de data zien). Degelijke en gratis opensource-opties zijn Bitwarden Personal en KeePass of KeePassXC. De kluis zelf beveilig je uiteraard met een sterke sleutelzin. Nieuwe wachtwoorden laat je bij voorkeur automatisch genereren en zijn telkens uniek.

Vrijwel alle degelijke diensten bieden tegenwoordig 2FA aan. Maak daar zeker gebruik van, want dit voegt een extra beveiligingslaag toe. TOTP-codes (time-based one-time passwords) via apps als Authy of de Authenticator-apps van Google of Microsoft zijn een veilige keuze. Voor kritieke accounts kun je fysieke tokens overwegen, zoals een Yubikey. Sms-codes kun je het beste vermijden, want deze zijn kwetsbaar voor sim-swapping. Biometrie gebruik je bij voorkeur alleen op apparaten waar de herkenning lokaal gebeurt, zonder dat er data naar externe servers gaan.

Steeds meer platformen, zoals Apple, Google en Microsoft, ondersteunen ook toegangssleutels. Deze bestaan uit een publieke en een private sleutel. Alleen de publieke wordt op de server opgeslagen; de private blijft lokaal en wordt geverifieerd via biometrie of pincode. Zo combineer je veiligheid met een zekere mate van gebruiksgemak.

Accountbeheer

Doordacht toegangsbeheer voorkomt dat ongewenste gebruikers, processen of apparaten toegang krijgen tot je gegevens of systemen. Door rollen te scheiden, rechten te beperken en geregeld te evalueren wie waar toegang toe heeft, verklein je het risico op misbruik.

Zo gebruik je voor dagelijkse taken bij voorkeur een standaardaccount zonder beheerrechten. Heb je in Windows op je laptop slechts één administratoraccount, maak dan eerst een tweede administratoraccount aan. Zet daarna het eerste om naar standaardgebruiker, zodat je vertrouwde profielmap en instellingen behouden blijven. Dit doe je via Instellingen / Accounts / Andere gebruikers / Account toevoegen, waar je ook het accounttype kunt wijzigen. Je kunt ook twee standaardaccounts gebruiken: een voor werk en een voor privé, waarbij het privéaccount geen toegang heeft tot zakelijke bestanden, e-mail of cloudmappen. Daarnaast kun je een extra standaardgebruiker aanmaken, eventueel zonder wachtwoord, voor gastgebruik. Verwijder accounts zodra ze overbodig zijn en vermijd het delen van je hoofdaccount. Als delen toch nodig is, zorg dan dat je de gegevens kunt monitoren en gebruik de beschikbare logboeken (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel).

Toegangsbeheer

Werk je met meerdere gebruikers op je pc of gebruik je gedeelde mappen, dan kun je de toegang tot gegevens beperken door het instellen van specifieke machtigingen voor lezen en schrijven. Klik met rechts op een map of bestand in Verkenner, kies Eigenschappen en ga naar Beveiliging / Bewerken (voor lokale toegang) of naar Delen / Geavanceerd delen (voor netwerkshares).

Gescheiden omgevingen zijn ook nuttig voor apps als je browser. In Chromium-browsers zoals Chrome klik je rechtsboven op je profielafbeelding en kies Gastprofiel openen of Chrome-profiel toevoegen. Elk profiel gebruikt een eigen cache, instellingen, extensies en sessies. In Firefox open je de profielbeheerder via Windows-toets+R, waarna je de opdracht firefox.exe -p uitvoert.

Controleer ook regelmatig welke externe apps, diensten of apparaten toegang hebben tot je cloudaccounts van bijvoorbeeld Google of Microsoft.

Updates en patches

Software en firmware tijdig bijwerken is een van de beste manieren om je systemen veilig te houden, zeker omdat veel kwetsbaarheden al worden misbruikt voor ze publiek bekend zijn (zero-day-exploits). Automatiseer je updates dus waar mogelijk, niet alleen voor je besturingssysteem maar ook voor randapparatuur, NAS, router en IoT-apparaten.

Windows is standaard ingesteld om belangrijke updates en patches automatisch te downloaden en installeren. Laat dit zeker zo. Vergeet ook je gewone programma's niet: sommige programma's updaten automatisch (zoals browsers), maar lang niet alle programma's doen dit. Tools zoals Patch My PC Home Updater kunnen helpen, of je gebruikt een pakketbeheerder zoals Chocolatey of Winget. Een grafische tool zoals UniGetUI ondersteunt zelfs verschillende pakketbeheerders.

Patch My PC Home Updater herkent ongeveer vijfhonderd populaire programma's en werkt deze op gezette tijden zelf bij. UniGetUI ondersteunt wel tienduizend programma's en maakt het mogelijk om alle verouderde software met een muisklik te updaten.

Neem ook firmware mee in je updatebeleid, zoals deze van je router, BIOS/UEFI, printers en IoT-apparaten. Controleer enkele keren per jaar via de website van de fabrikant of via ingebouwde beheertools, zoals Synology DSM op een NAS, of er updates beschikbaar zijn.

Gevorderde gebruikers die veiligheid belangrijk vinden, kunnen ook CVE- en kwetsbaarheidsdatabanken (Common Vulnerabilities and Exposures) in de gaten houden, zeker bij software met frequente internet-interactie. Verwijder oude software zonder ondersteuning, en denk bijvoorbeeld ook aan extensies of scripts die je niet meer gebruikt, maar die nog wel actief zijn.

Databeveiliging

Zonder degelijke gegevensbeveiliging blijven andere beveiligingsmaatregelen kwetsbaar. Documenten of informatie die veel privacygevoelige gegevens bevatten (zoals financiële of medische gegevens) horen niet onversleuteld op je pc of externe schijven te staan. Encryptie beschermt je data tegen ongewenste toegang, ook bij verlies of diefstal van het systeem.

Op Windows Home-systemen, met TPM en 'modern stand-by', kun je de systeemschijf automatisch versleutelen via Instellingen / Privacy en beveiliging / Apparaatversleuteling. Je moet wel aangemeld zijn met een Microsoft-account.

Deze functie is een vereenvoudigde vorm van BitLocker, beschikbaar in Windows Pro en hoger. BitLocker kan ook je datapartities, externe schijven en usb-sticks versleutelen. Een gratis alternatief is VeraCrypt, waarmee je ook aparte mappen of draagbare volumes kunt versleutelen. Je kunt zelfs een verborgen volume aanmaken, zodat niemand merkt dat er versleutelde data aanwezig zijn. De tool vraagt wat gewenning, maar online vind je uitgebreide documentatie.

Versleutelen is belangrijk, maar ruim ook geregeld oude, privacygevoelige bestanden op. In Windows open je het venster Instellingen en ga je via Systeem / Opslag naar Aanbevelingen vooropschoning om tijdelijke bestanden, downloads of prullenbakinhoud te wissen. Voor het onherroepelijk verwijderen van specifieke bestanden of mappen gebruik je een gratis tool zoals Eraser, die ook vrijgekomen ruimte op een harde schijf kan overschrijven. Wil je een volledige harde schijf wissen, bijvoorbeeld voor verkoop of donatie, gebruik dan DBAN. Voor ssd's gebruik je bij voorkeur de Secure Erase-tool van de fabrikant zelf, bijvoorbeeld Samsung Magician voor Samsung-ssd's.

Back-ups

Je bent nooit honderd procent veilig, alle geïnstalleerde beveiligingen ten spijt. Daarom zou je eigenlijk altijd back-ups moeten maken. Regelmatig back-uppen beschermt je tegen gegevensverlies door fouten, defecten of malware, en je kunt relatief snel je systeem en gegevens herstellen zonder noemenswaardig dataverlies.

Er bestaan gelukkig degelijke en gratis tools waarmee je back-ups grotendeels kunt automatiseren. Deze ondersteunen bij voorkeur versleuteling, compressie en versiebeheer, werken met incrementele back-ups (alleen nieuwe of gewijzigde bestanden) en met deduplicatie (dubbele inhoud wordt slechts één keer opgeslagen). Duplicati en Kopia zijn hier uitstekende voorbeelden van, gratis en opensource. Duplicati heeft een gebruiksvriendelijke webinterface, terwijl Kopia wat technischer is, maar iets krachtiger dankzij het snapshot-systeem en efficiënter bij grote of veel bestanden.

Probeer waar mogelijk de 3-2-1-regel te volgen: bewaar minstens drie kopieën van je data op twee verschillende media, waarvan één op een andere fysieke locatie en minstens één offline. Dit is ook belangrijk met het oog op ransomware. Koppel daarom ook je externe back-upmedium los zodra de back-up klaar is.

Netwerkbeveiliging

Tenzij je computer fysiek losgekoppeld is van internet en andere netwerken ('air-gapped'), mag je zeker niet voorbij gaan aan netwerkbeveiliging. Je router is doorgaans het toegangspunt tot je hele netwerk en verdient daarom je volle aandacht.

Begin met het wijzigen van het standaard beheerderswachtwoord naar een sterk exemplaar. Controleer geregeld op firmware-updates via de website van de fabrikant (zie ook de eerdere paragraaf Updates en patches). Schakel UPnP (Universal Plug and Play) uit om te vermijden dat applicaties ongecontroleerd poorten openen. Zet beheer op afstand uit als dat kan en beperk inkomend verkeer door enkel noodzakelijke poorten open te laten (zie ook de paragraaf Monitoren en scannen, onderaan dit artikel). Schakel ook ongebruikte netwerkdiensten of applicatie-interfaces uit.

Idealiter voorzie je je netwerkapparaten van gescheiden subnetten, zodat een kwetsbaarheid op het ene toestel niet automatisch andere bedreigt. Je kunt bijvoorbeeld een gastnetwerk op je router activeren voor bezoekers of onbekende apparaten. IoT-toestellen houd je het liefst apart van je hoofdnetwerk. Ondersteunt je router VLAN's (virtuele LAN's), dan kun je zelfs per apparaatcategorie aangepaste regels instellen, voor optimale databescherming.

De meeste routers hebben een ingebouwde firewall, maar deze is vaak beperkt. Gevorderde gebruikers kunnen extra beveiliging overwegen met een krachtigere oplossing, zoals OPNSense, waarmee je gedetailleerde regels kunt opstellen en netwerkverkeer logt. Daarnaast kun je een netwerkwijd DNS-filter gebruiken om ongewenste sites en advertenties op domeinnaamniveau te blokkeren. Tools zoals het multiplatform AdGuard Home of het cloudgebaseerde NextDNS zijn hiervoor uitstekend geschikt. Of je gebruikt eventueel publieke DNS-servers, zoals het recent gelanceerde DNS4EU, mede gefinancierd door de EU, met kant-en-klare filters tegen malware, advertenties en/of ongepaste inhoud.

Monitoren en scannen

Binnen cyberhygiëne hoort ook het regelmatig scannen en monitoren van je netwerk en systemen. Voor Windows zijn er ingebouwde logboeken (klik met rechts op de startknop en kies Logboeken), die systeemfouten, softwareproblemen, aanmeldpogingen en beveiligingsincidenten bijhouden. Open hier Windows-logboeken / Systeem en sorteer op de kolom Niveau om sneller fouten en waarschuwingen te zien.

Scan ook geregeld je netwerkverbindingen. De tool Fing (beschikbaar voor mobiel en desktop) toont direct welke apparaten verbonden zijn. Via Security kun je bij Confirm devices aangeven welke je vertrouwt.

Een nuttige aanvulling is GlassWire, een gratis visuele firewall die toont welke apps waarmee verbinding maken en hoeveel data ze verbruiken. Voor diepgaande analyses is Wireshark de ongekroonde koning. Deze gratis sniffer toont welke data via welke netwerkprotocollen je systeem verzendt en ontvangt, waarmee je ongebruikelijke communicatie kunt traceren.

Je netwerkveiligheid hangt ook af van het sluiten van onnodige netwerkpoorten. Test dit van buitenaf, zoals een hacker doet, via GRC ShieldsUP! Klik op Proceed en dan op All Service Ports om gebruikelijke TCP-poorten te scannen. Zie je rode of blauwe vakjes, schakel dan onnodige services en eventuele poortdoorverwijzingen uit in je router tot alle vakjes groen kleuren.

Je kunt de netwerkpoorten ook van binnenuit scannen, zoals malware doet. Dit kan met het gratis Zenmap, de grafische interface van Nmap. Vul bij Target het ip-adres in en kies bij Profile bijvoorbeeld Quick scan plus.

Je doet er ook goed aan geregeld te controleren op mogelijke datalekken, zoals door database-hacks bij diensten waar je een account had. Je kunt je hiervoor aanmelden bij HaveIBeenPwned, via Notify Me.