Microsoft heeft in Windows 10 veel aandacht besteed aan Windows Verkenner en bestandsbeheer. Sommige nieuwe mogelijkheden zijn direct al heel handig, andere kun je zelfs beter uitschakelen. We laten alle nieuwe mogelijkheden zien en vertellen hoe je er nog handiger mee kunt werken.

Tip 01: Opstarten

De bestandsverkenner is een essentieel onderdeel van elk besturingssysteem. Het is dé entree tot mappen en bestanden en het gereedschap om deze aan te passen, te verplaatsen, te kopiëren enzovoort. Ongemerkt gebruik je de bestandsverkenner nog veel vaker dan je denkt, bijvoorbeeld omdat hij ongemerkt zijn werk doet wanneer Word een bestand opent of opslaat. Lees ook: In 3 stappen handiger navigeren door de Verkenner.

De bestandsverkenner van Windows is Windows Verkenner. Je kunt Verkenner op verschillende manieren starten. De bekendste kenden we al, dat is met Windows-toets+E of via Start / Verkenner. Je kunt het ook starten door met de rechtermuisknop op Start te klikken en dan in het systeemmenu te kiezen voor Verkenner. Of door op het vergrootglas naar de Start-knop te klikken en te zoeken op verkenner. Zodra het programma is gevonden, druk je op Enter om het te starten.

©PXimport

Tip 01 Via Start kun je Verkenner starten, direct een bepaalde map openen en Verkenner vastmaken aan het startmenu.

Tip 02: De onderdelen

In het gebruik van Windows Verkenner is het belangrijk de verschillende onderdelen van de interface te kennen. Het begint aan de linkerkant met de grote verticale kolom, het Navigatievenster. Hier zie je alle stations en mappen, maar nooit bestanden. Mappen én bestanden zie je aan de rechterkant in het bestandsvenster. Boven in beeld heb je het Lint met de functies die een rol spelen bij het werken met Verkenner. De functies op het Lint zijn standaard verdeeld over drie tabs: Start, Delen en Beeld. Met een klik op elk hiervan wisselen de functies op het Lint.

Tot slot heb je helemaal boven in het venster in de titelbalk nog de Werkbalk Snelle Toegang, die we ook kennen van bijvoorbeeld de Office-programma's. Hierop staan enkele van de meest gebruikte functies en je kunt er zelf functies aan toevoegen. Als je het Lint niet permanent ziet (wat wij toch wel erg handig vinden), klik je helemaal rechts naast het blauwe rondje met het vraagteken op het pijltje Het lint uitvouwen.

©PXimport

Tip 02 Het venster van de Windows Verkenner bestaat uit meerdere delen die elk of stations of mappen of bestanden laten zien.

Tip 03: Snelle toegang

Een handig nieuw onderdeel in Verkenner in Windows 10 is Snelle toegang. Dit onderdeel vult zichzelf automatisch met de mappen en bestanden die je het meest gebruikt. De mappen die door de Snelle toegang zijn geselecteerd staan links in het verkennervenster. Mappen die zich melden in de lijst Snelle toegang en die je echt vaak gebruikt, kun je daar vastpinnen. Ze blijven dan altijd daar in de lijst staan, ook als je ze eens wat minder gebruikt.

Wil je zelf een map toevoegen aan het onderdeel Snelle toegang, klik dan met de rechtermuisknop op een map en kies Aan snelle toegang vastmaken. Wil je een map die vastgepind is juist niet meer in die lijst hebben, klik er dan met de rechtermuisknop op en kies Van Snelle toegang losmaken.

©PXimport

Tip 03 Maak een map altijd snel bereikbaar door deze aan de Snelle toegang toe te voegen.

Tip 04: Recente bestanden

Een variant op de Snelle toegang zijn de Recente bestanden. Deze lijst wordt automatisch door Windows opgebouwd en bijgehouden. Handig want je kunt zo heel snel weer de foto of het document openen waar je eerder aan gewerkt hebt. Je ziet deze bestanden door in het Navigatievenster op Snelle toegang te klikken. Staat er een bestand dat je liever niet in de lijst hebt staan, klik dan met de rechtermuisknop op het bestand en kies Uit Snelle toegang verwijderen.

©PXimport

Tip 04 De lijst met de laatst geopende bestanden is ook een nieuwe mogelijkheid.

Privacy

Heb je liever niet dat iedereen kan zien welke mappen je veel gebruikt of welke bestanden je recent hebt geopend, dan kun je Snelle toegang helemaal uitschakelen en de geschiedenis ervan wissen. Iets minder gebruiksgemak, maar flink meer privacy. Om dit te doen klik je bovenin op het Lint op Beeld / Opties / Map- en zoekopties wijzigen. Op het tabblad Algemeen staan onderaan onder Privacy twee opties. Haal je het vinkje weg bij Recentelijk gebruikte bestanden weergeven in Snelle toegang dan stopt Windows met het tonen van de lijst met de laatst geopende bestanden.

Door het vinkje weg te halen bij Recentelijk gebruikte mappen weergeven in Snelle toegang, zorg je ervoor dat Windows niet langer mappen die je vaker opent opneemt in de lijst links in Verkenner. Wil je zeker weten dat men niet kan zien welke mappen en bestanden je hebt geopend of wil je gewoon de lijst eens goed opschonen, klik dan op Wissen bij de optie Geschiedenis van Verkenner wissen.

©PXimport

Met deze opties kun je de geschiedenis van de Snelle toegang wissen en de functie helemaal uitschakelen.

Tip 05: Start in Deze pc

Start je de Windows 10 Verkenner dan opent deze standaard in het onderdeel Snelle toegang. In vorige versies van Windows opende Verkenner gewoon altijd met Deze computer of later Deze pc. Vond je dat stiekem veel handiger? Met een paar klikken laat het zich gelukkig aanpassen. Start Verkenner en ga naar Beeld / Opties. In het tabblad Algemeen vind je bovenin een menu Verkenner openen in, waar je Snelle toegang aanpast naar Deze pc. Bevestig met OK.

Tip 06: Weergave

Iets dat we al kennen van Windows 7 en 8 is de manier om de weergave in Verkenner aan te passen. Hierbij spelen de opties op het tabblad Beeld van het Lint een rol. Voor elk onderdeel van het venster zijn er opties. Zo kun je er bij het Navigatievenster voor kiezen ook mappen en bibliotheken in de lijst te tonen via de opties Alle mappen weergeven en Bibliotheken weergeven.

Een handigere optie is Uitvouwen tot geopende map. Met deze optie zal in het Navigatievenster telkens de hele mappenstructuur te zien zijn van de map die je geopend hebt. Dit is vooral handig bij het kopiëren of verplaatsen van bestanden en mappen tussen geneste mappen. Met de knoppen Voorbeeldvenster en Detailvenster kun je in het bestandsvenster een extra deel openen waarin een preview of bestandsinformatie van een geselecteerd bestand te zien is.

Andere opties die echt iets toevoegen zijn bij de Indeling de keuzes Grote pictogramman, Lijst of juist Details en de mogelijkheden tot het sorteren van de weergave bij Sorteren op. Ook het tonen van Bestandsnaamextensies onder het kopje Weergeven/verbergen staat bij ons altijd aan. Dat zorgt ervoor dat je ook de bestandsaanduiding (zoals .doc en .docx voor Word-documenten) in Verkenner kunt zien, iets wat vooral gevorderde gebruikers waarderen.

©PXimport

Tip 06 Windows 10 biedt mogelijkheden om de weergave van bestanden en mappen aan te passen.

Tip 07: OneDrive

Een andere opvallende verandering in Windows 10 is dat OneDrive standaard in het Navigatievenster staat, zelfs als je deze cloudopslag van Microsoft helemaal niet gebruikt. Vervelend genoeg is er geen eenvoudige manier om dit uit te schakelen. De hacks die eerder werkten waarbij je via het register de vermelding van OneDrive uit Verkenner kon verwijderen, werken inmiddels allemaal niet meer. Microsoft lijkt duidelijk niet van plan Windows 10 ook zonder OneDrive te laten bestaan.

Sneltoetsen

Vaak zul je de muis gebruiken, maar in veel situaties is het toetsenbord de betere keuze! De volgende sneltoetsen zijn handig om altijd te onthouden én te gebruiken. De eerste is natuurlijk Windows-toets+E om Windows Verkenner te starten en Ctrl+N om een nieuw venster te openen. Altijd handig om twee vensters te gebruiken als je bestanden of mappen wilt verplaatsen of kopiëren. Alt+P activeert het Voorbeeldvenster (dit kun je onthouden door de p van preview), Alt+Shift+P opent het Detailvenster. Ctrl+E zet de cursor in het zoekvak, je kunt meteen beginnen met zoeken door de zoekterm in te typen. Met Alt+PijltjeLinks en Alt+PijltjeRechts navigeer je door je klik-geschiedenis (je opent dus vorige of volgende geopende map). Wil je een nieuwe map aanmaken, dan gebruik je Ctrl+Shift+N. Druk je de Ctrl-toets in en draai je tegelijkertijd aan het scrollwiel, dan verklein of vergroot je de pictogrammen in de weergave van Verkenner.

©PXimport

Houd de Ctrl-toets ingedrukt en je kunt met het draaiwiel van de muis traploos de weergave vergroten of verkleinen.

Tip 08: Zoeken

Rechtsboven in Verkenner vind je het vak Zoeken. Klik met de muis in dat vak of activeer het via Ctrl+E en je kunt meteen je zoekterm intypen. Dat kan een bestandsextensie zijn of een deel van de bestandsnaam. Windows zal direct de bestanden die in het bestandsvenster te zien zijn beperken tot die documenten en bestanden die voldoen aan het zoekcriterium. Handig in Windows 10 is dat waar andere zoekvensters altijd alle bestanden en mappen doorzoeken, de zoekfunctie in Windows Verkenner alleen zoekt in de huidige geopende map en eventuele onderliggende mappen. Je zoekt dus niet telkens de hele pc af, wat het vinden van bestanden makkelijker en sneller maakt. Wil je wel in de hele pc zoeken? Zodra je in het zoekvak klikt, verschijnt in het Lint het tabblad Hulpprogramma's voor zoeken. Klik helemaal links op Deze pc om je hele computer te doorzoeken.

©PXimport

Tip 08 De zoekfunctie in de Windows 10 Verkenner zoekt standaard alleen in de geopende map, niet alle mappen.

Tip 09: Tabbladen

In de maanden voor de release van Windows 10, kon iedereen het product al testen. Fouten konden worden gemeld bij Microsoft en er konden ook verzoekjes voor nieuwe functies worden ingediend. De functie die bij Windows Verkenner het hoogste scoorde, was de 'tabbed-view'. Kennelijk zijn wij niet de enige die graag, net als in Excel en de browser, meerdere views tegelijk binnen het programma zouden willen openen, elk bereikbaar via een tabblad.

Ondanks dat dit de meest gevraagde nieuwe functie was, kwam die er niet. Gelukkig zijn er softwaremakers die wel goed hebben geluisterd. Ga hiernaartoe en klik bij Clover3 op Free Download (PC). Bewaar het zip-bestand op de computer en pak het uit. Clover3 is een minder bekend programma en wordt daarom door sommige antimalwares als onveilig aangemeld.

Wij hebben geen problemen met het programma ondervonden en ook VirusTotal geeft aan dat het veilig is. Klik met de rechtermuisknop op het gedownloade bestand en kies Alles uitpakken. Open dan de map Clover_Setup en voer de installatie uit door de CloverSetup.exe te starten. Installeer het met alle standaardopties. Open als de installatie klaar is Windows Verkenner en zie hoe bovenaan het Verkenner-venster nu een tabblad is verschenen, met daarnaast een knopje voor een volgend tabblad. Nu kun je dankzij Clover3 meerdere Verkenner-vensters binnen de Verkenner geopend houden. Handig om snel tussen verschillende locaties te wisselen.

Overigens heeft Microsoft aangekondigd in 'een volgende Windows 10-versie' de verkenner echt te gaan vernieuwen. We zijn benieuwd ...

©PXimport

Tip 09 Clover3 doet wat Microsoft niet deed, het voegt tabbladen toe aan de Windows Verkenner.

Alternatieven

Veel besturingssystemen hebben meerdere verkenners. Niet verwonderlijk dus dat er ook voor Windows een groot aantal alternatieve verkenners bestaat. Veel ervan stammen af van Norton Commander, een populaire bestandsverkenner in de DOS- en eerste Windows-jaren. Het grote voordeel: je kon twee mappen naast elkaar weergeven en met toetscombinaties razendsnel bestanden en mappen selecteren, kopiëren, verplaatsen of wat dan ook.

Een heel bekende Norton Commander-kloon die nog altijd wordt ontwikkeld is Total Commander (37 euro) en WinNC (29,95 euro). De laatste is grafisch sterker dan Total Commander en duidelijker al geschikt voor Windows 10, bovendien is WinNC een Nederlands programma. Van beide programma's is een proefversie te downloaden om het programma te testen alvorens je betaalt.

©PXimport

Er zijn ook nog alternatieve verkenners voor Windows zoals Total Commander en hier WinNC.

Tip 10: Meer opties

Een bekende functie in Windows Verkenner is het submenu Kopiëren naar uit het contextmenu dat verschijnt wanneer je met de rechtermuisknop op een of enkele bestanden of mappen klikt. Het menu bevat standaard een handvol opties zodat je het bestand snel naar het Bureaublad of de map Documenten kopieert, of verstuurt als bijlage van een mailtje of naar een bluetooth-apparaat. Druk je echter eerst de Shift-toets in en klik je dan pas met de rechtermuisknop op de geselecteerde bestanden, dan krijgt het submenu een veel grotere lijst met meer mogelijkheden. Zo kopieer je je bestanden ook gemakkelijk naar andere standaardmappen of naar OneDrive.

©PXimport

Tip 10 Met de Shift-toets ingedrukt krijg je veel meer opties om bestanden en mappen naartoe te kopiëren.

Je stem gebruiken om supersnel te typen wordt steeds makkelijker en veelzijdiger! De dicteerfunctie in Microsoft Word is zowel beschikbaar in de desktop-, web- als mobiele versie. Bovendien kan deze toepassing een audio-opname transcriberen en samenvatten.

Microsoft Word luistert naar je. Letterlijk. Het programma kan de tekst die je uitspreekt direct uitschrijven. Ook kan het een opname van een monoloog of zelfs een gesprek tussen verschillende mensen uitwerken. De spraakherkenning maakt deel uit van Microsoft 365 voor Windows en macOS. Het werkt ook op Microsoft Word online en in de mobiele Word-app voor Android en voor de iPad en iPhone.

Start met dicteren

Start Microsoft Word en open een nieuw leeg document. In het tabblad Start in de groep Spraak klik je op Dicteren. Als je deze knop ingedrukt houdt, heb je de keuze tussen Dicteren en Transcriberen. Op die tweede optie komen we dadelijk terug. Nadat je Dicteren hebt geselecteerd, verschijnt er een werkbalkje waarin een pictogram van een microfoon staat. Klik op deze knop en begin met praten.

Belangrijk: spreek ook alle leestekens uit die je wilt toevoegen. Klik opnieuw op het pictogram van de microfoon als je klaar bent met dicteren. Het is tijdens het inspreken mogelijk om via het toetsenbord tekst te corrigeren of gewoon iets extra bij te typen. Dan moet je natuurlijk even zwijgen en als je klaar bent, plaats je de cursor op de plek waar je verder wilt gaan met dicteren.

Wanneer de microfoonknop blauw is, weet je dat de opname loopt.

Instellingen regelen

In het werkbalkje staat een tandwieltje waarmee je de instellingen van de dicteerfunctie regelt. Bovenaan selecteer je de Gesproken taal. De functie is standaard ingesteld in het Nederlands. Daaronder kies je de microfoon die je aanspreekt. In dit voorbeeld werken we bijvoorbeeld met een laptop, waarop we een externe microfoon hebben aangesloten. Wij hebben er in de instellingen voor gezorgd dat Word onze woorden via een goede externe microfoon opvangt en niet via de interne microfoon van de laptop.

Daaronder kun je de Automatische interpunctie inschakelen. Met automatische interpunctie hoef je de leestekens als punt en komma in principe niet uit te spreken. De interpunctie wordt dan bepaald door de pauzes tijdens het dicteren. De onderste functie, Gevoelige woordgroepen filteren, gebruik je om grof taalgebruik te censureren. Wanneer de spraakherkenning een grof woord waarneemt, wordt de gemaskeerde versie getypt. Als je bijvoorbeeld het F-woord uitspreekt, typt Word ****. Ook deze optie staat standaard ingeschakeld.

Let erop dat de juiste microfoon is ingesteld.

Interpunctie

Zelfs als je de Automatische interpunctie hebt ingeschakeld, kun je voor de duidelijkheid toch nog de leestekens uitspreken. Word begrijpt dat en plaatst deze niet dubbel. Bij het inspreken van leestekens moet je ervoor zorgen dat ze op een manier worden uitgesproken die past bij hoe de dicteerfunctie ze verwerkt. Als je bijvoorbeeld zegt: “Nu moet je een komma plaatsen”, dan schrijft de dicteerfunctie deze woorden letterlijk uit in plaats van dat er daadwerkelijk een komma wordt ingevoegd.

De dicteerfunctie begrijpt daarnaast diverse opdrachten, zoals nieuwe regel, nieuwe alinea, euroteken, apostrof s, enkel aanhalingsteken, afbreekstreepje, vierkante haak openen, vierkante haak sluiten, aanhalingsteken open en aanhalingsteken sluiten. Tekst opmaken in vet of cursief en woorden verwijderen lukten bij ons met de dicteerfunctie niet. Dat moesten we handmatig doen. Na het inspreken kun je de tekst ter controle nog even laten voorlezen door Word. Gebruik de toetscombinatie Ctrl+A om alles te selecteren. Daarna ga je naar het tabblad Controleren en je klikt op de knop Voorlezen.

De dicteerfunctie begrijpt ook speciale tekens.

Opname voor transcriptie

Microsoft Word kan ook opnamen transcriberen. Transcriberen is alles wat wordt uitgesproken omzetten in tekst. Je kunt hiervoor een live-opname maken of een bestaand audiobestand importeren. Windows heeft voor het opnemen een uitstekende tool in het systeem zitten. In Windows 10 heet deze toepassing Voicerecorder, in Windows 11 heet de nieuwe versie Geluidsrecorder.

Plug een microfoon in en open de app. In de linkerbenedenhoek controleer je of Geluidsrecorder de juiste microfoon gebruikt. Vervolgens start je de opname met de rode knop onderaan of door de toetscombinatie Ctrl+R (met de R van record) in te drukken. Om de opname te pauzeren, gebruik je de Pauzeknop of druk je op Alt+P. Herhaal dit om de opname verder te zetten. Ben je klaar, dan druk je op de Stop-knop, of druk op Enter of Escape.

In de nieuwe versie van Geluidsrecorder wordt het geluid met een diagram weergegeven.

Benoemen en lokaliseren

In de linkerkolom van de app lees je de namen van de opname. Iedere opname krijgt standaard de naam Aan het opnemen gevolgd door de datum en tijd. Ook zie je hoelang de opname duurt. Geef het bestand dat je dadelijk wilt transcriberen een eigen naam door met de rechtermuisknop in de linkerkolom op het bestand te klikken. Selecteer vervolgens de opdracht Naam wijzigen. Typ een nieuwe naam en bevestig.

Alle opnamen worden samen opgeslagen. Klik met de rechtermuisknop op het geluidsbestand dat je nodig hebt en selecteer in het contextmenu de opdracht Weergeven in map. Windows Verkenner opent de juiste map. Eventueel kun je het bestand hier kopiëren om het bijvoorbeeld tijdelijk op je bureaublad te plaatsen.

Via de rechtermuisknop open je de locatie waar het geluidsbestand staat.

Transcriptie starten

Terug naar Microsoft Word waar je de opdracht Transcriberen onder de knop Dicteren terugvindt. Deze functie zit in de Windows-versie van Microsoft Word, maar niet in de macOS-variant. Wat die laatste betreft, geen nood. De Apple-club die deze functie toch wil gebruiken, kan net zo goed een beroep doen op de webversie van Word die minstens even goed werkt. Ga naar https://office.com en klik op de knop Aanmelden. Typ het e-mailadres en wachtwoord van je Microsoft-account en klik op Aanmelden.

Klik nu links op het Word-pictogram, open een nieuw leeg document en daarna vind je ook hier in het tabblad Start de knop Dicteren / Transcriberen. Het maakt niet uit of je de online- of desktop-versie gebruikt. Door op de knop Transcriberen te klikken, opent aan de rechterkant een zijbalk waar je eerst de taal selecteert voor de transcriptie. In het keuzemenu vind je de lijst van alle talen waaronder het Nederlands. Deze lijst is alfabetisch gerangschikt, maar Nederlands staat hier net onder Deens. Waarschijnlijk is dit een overblijfsel van de alfabetische rangschikking op basis van de term ‘Dutch’.

Selecteer de taal om het audiobestand te interpreteren en start de opname.

Live-opname starten

Wil je rechtstreeks gesproken tekst transcriberen? Klik dan op de blauwe knop Opname starten. Hiermee opent rechts het deelvenster Transcribe. Laat het deelvenster open tijdens de opname. Je ziet in het midden een blauwe microfoonknop. Als je daarop klikt, kun je de opname pauzeren. Klik er opnieuw op om door te gaan. Je kunt zo vaak starten en stoppen als je zelf wilt. Ondertussen loopt een teller die aangeeft hoelang de opname bezig is.

In tegenstelling tot bij de dicteerfunctie wordt tekst die je uitspreekt nog niet automatisch in het geopende Word-document toegevoegd. Alle geluidsopnamen die je op deze manier maakt, worden opgeslagen als wav-bestanden in de cloud in de map Onedrive / Documenten / Geluidsopnamen. Ben je klaar, dan gebruik je de knop Nu opslaan en een transcriptie maken. Zodra het bestand is geüpload, gaat Word aan de slag met het converteren van de gesproken tekst naar geschreven woorden. Voor langere opnamen kan het transcriberen echt even duren.

Tijdens de opname loopt een teller die de duur aangeeft.

Transcriptie invoegen

Het resultaat krijg je te zien in de rechterbalk. Bovenaan staan de besturingsknoppen om de audio te beluisteren. Daaronder lees je de transcriptie. Is de tekst door dezelfde persoon ingesproken, dan lees je naast iedere tijdstempel Spreker 1.

Het transcript wordt opgeslagen en je kunt dit deelvenster sluiten en later teruggaan. Om de transcriptie in het Word-document in te sluiten klik je op de knop Toevoegen aan het document. Daarmee verschijnt er een keuzemenu met vier opties: Alleen tekst, Met sprekers, Met tijdcodes en Met tijdscodes en sprekers. Geef aan wat je nodig hebt. In het Word-bestand staat bovenaan een link naar het wav-bestand met de opname en daaronder komt de uitgeschreven versie. Helemaal rechts onderaan in de zijbalk staat de knop om een Nieuwe transcriptie te starten.

Er zijn vier manieren om de transcriptie in de Word-tekst toe te voegen.

Opname inladen

De functie werkt ook met audio-opnamen die je vooraf hebt gemaakt met Windows Geluidsrecorder zoals we eerder hebben uitgelegd. Op die manier maak je rustig de opname om die achteraf thuis te verwerken. Nadat je in het tabblad Start de opdracht Dicteren / Transcriberen hebt gekozen, selecteer je eerst weer de taal en daarna gebruik je de knop Audio uploaden.

Voor de gelegenheid hebben we een dialoog opgenomen tussen twee personen. Opnieuw verschijnt het geluidsbestand bovenaan en de transcriptie in de zijbalk. Deze keer zie je duidelijk wat Spreker 1 heeft gezegd en hoe Spreker 2 heeft gereageerd. Om duidelijker te maken wie wat gezegd heeft, ga je met de muisaanwijzer over Spreker 1 en gebruik je het potloodje dat verschijnt. Op die manier wijzig je ‘Spreker 1’ bijvoorbeeld in de naam van deze persoon. Vink daarbij de optie Alles wijzigen Spreker 1 aan, zodat de aanpassing in de volledige transcriptie wordt uitgevoerd. Wanneer je met de muisaanwijzer over zo’n stukje tekst gaat, zie je niet alleen het potloodje, maar ook een plusteken. Door daarop te klikken voeg je dit stukje tekst toe aan het document zonder de link naar het audiofragment. Doorloop de tekst in de rechterbalk. Zitten er nog fouten in de tekst, dan kun je die daar corrigeren voordat je de inhoud toevoegt aan het openstaande Word-document.

Het is mogelijk om de aanduiding ‘Spreker 1’ en ‘Spreker 2’ te vervangen door namen of persoonsaanduidingen.

Transcriptie samenvatten

Heb je op deze manier een transcriptie gemaakt van een vergadering, dan kan dit behoorlijk uit de klauwen lopen. Om de tekst samen te vatten, zodat de lezer van dit verslag niet alles woordelijk moet verwerken, kun je een beroep doen op de AI van Copilot. Klik in het tabblad Start op de knop Copilot en voer een prompt in. Een prompt is een geschreven opdracht. Geef bijvoorbeeld als prompt: Dit document samenvatten. Klik op Enter en laat AI het werk doen.

Je kunt altijd Copilot inschakelen om een transcriptieverslag te laten samenvatten.

Wat hebben organisaties als KRO-NCRV, NS, Bits of Freedom en Oxfam Novib met elkaar gemeen? Dat ze niet langer actief zijn op het socialmediaplatform X. Waarom willen ze dat niet meer? Wat speelt er bij X? Welke alternatieven zijn er?

Sinds juli 2023 voegden veel media maandenlang ‘Twitter’ toe achter elke vermelding van X. Velen moesten namelijk nog wennen aan de nieuwe naam. Elon Musk, die Twitter in oktober 2022 voor 44 miljard dollar kocht, vond dat X beter paste bij zijn visie om het microblogging-platform om te vormen tot een allesomvattend digitaal ecosysteem, vergelijkbaar met WeChat in China. Musk lijkt trouwens een opvallende affiniteit te hebben met de letter X, wat ook zichtbaar is in projecten als SpaceX, Tesla Model X en xAI. Veel gebruikers waren niet gerust op deze overname, en niet geheel onterecht, want Musk heeft inmiddels ingrijpende veranderingen doorgevoerd.

X: aanpassingen

Kort na de overname herstelde Musk eerder geschorste accounts, waaronder die van controversiële figuren als Donald Trump, Andrew Tate en Kanye West. Het platform stopte bovendien met het handhaven van het beleid tegen desinformatie rond Covid-19. En waar vroeger een gratis verificatiesysteem was, waarbij Twitter invloedrijke personen en organisaties een blauw vinkje gaf, is dat nu puur commercieel: wie betaalt, krijgt een vinkje. Het staat niet langer voor authenticiteit, maar toont enkel aan dat een gebruiker betaalt voor X Premium en zo extra functionaliteit en zichtbaarheid krijgt.

Daarnaast introduceerde X de For You-feed, een sectie met aanbevelingen op basis van gebruikersvoorkeuren en -gedrag, maar ook beïnvloed door strategische beleidsbeslissingen. Dit gebeurt via een AI-gestuurd algoritme, waarvan slechts delen openbaar zijn gemaakt, wat vragen oproept over transparantie en mogelijke bias.

Het moderatiebeleid veranderde eveneens. Tweets die de richtlijnen schenden, worden niet meer verwijderd, maar zijn enkel minder zichtbaar (‘Freedom of Speech, Not Reach’). Daarnaast is er een verschuiving naar gemeenschapsgestuurde moderatie (‘Community Notes’), waardoor factchecking minder centraal en vaak trager verloopt.

De algoritmen van X roepen bij velen vragen op over de transparantie en mogelijke bias.

Fediverse

Musk zelf noemt deze aanpassingen democratischer, maar voor veel gebruikers hebben deze aanpassingen geleid tot een meer toxische inhoud. Daarbij worden specifieke groepen kritisch bekeken en beoordeeld, onder wie liberalen en de LGBTQ+-gemeenschap.

De cijfers lopen uiteen, maar de meeste bronnen zijn het er wel over eens dat heel wat gebruikers en organisaties het platform hebben verlaten sinds de overname door Musk.

Twee jaar geleden leek er maar één echt alternatief te zijn: Fediverse, dat gebruikers meer controle gaf over hun data en de moderatie.

Fediverse is een samentrekking van ‘federated’ en ‘universe’ en kun je zien als een netwerk van onderling verbonden platformen en servers, die onafhankelijk worden beheerd door organisaties of individuen. Bij traditionele socialmediaplatforms ben je afhankelijk van één centrale organisatie. Daardoor kun je met bijvoorbeeld een Instagram-account niet zomaar gebruikers van X bereiken. De gemeenschappelijke protocollen binnen het Fediverse, zoals het populaire ActivityPub, maken onderlinge communicatie juist wel mogelijk. Je kunt dus een account aanmaken op een server en vervolgens communiceren en gegevens uitwisselen met gebruikers op andere platformen. Binnen het Fediverse beweeg je dus vrijelijk tussen verschillende servers en platformen.

Het Fediverse-netwerk bevat talrijke platformen, waarvan de meeste door het ActivityPub-protocol zijn verbonden (afbeelding: Per Axbom, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons).

Mastodon

Mastodon was – en is nog steeds – het populairste Fediverse-platform, maar dat bleek helaas niet geschikt voor het grote publiek. Veel (mainstream) gebruikers vonden het namelijk verwarrend dat ze zelf een server moesten kiezen bij registratie. Ook de interface en gebruikerservaring waren minder gestroomlijnd dan bij Twitter/X. Door de decentrale structuur werkten sommige servers ook traag of werden ze slecht beheerd.

Daarnaast bood Mastodon slechts beperkte ondersteuning voor video en live-updates en ontbraken universeel doorzoekbare inhoud en trending topics, waardoor populaire discussies moeilijker te volgen waren. Bekende personen waren er ook nauwelijks actief, en veel gebruikers hadden moeite om hun sociale netwerk opnieuw op te bouwen. Eind 2023 bereikte Mastodon een piek in regelmatige bezoekers, maar de groei vlakte al snel af.

De interface van Mastodon, met vertrouwde ingrediënten als tijdlijn, meldingen en favorieten.

Threads

Mastodon behoudt weliswaar een niche bij privacybewuste en opensource-enthousiastelingen, maar bleek dus te ingewikkeld en gefragmenteerd voor de doorsneegebruiker. Vanaf eind 2023 zochten velen daarom hun toevlucht tot traditionelere sociale netwerken als LinkedIn, Instagram en vooral Threads.

Dit laatste platform werd medio 2023 door Meta (Mark Zuckerberg) gelanceerd als reactie op de groeiende kritiek op Twitter/X. Het is direct gekoppeld aan Instagram, waardoor gebruikers hun bestaande account kunnen gebruiken.

De interactiemogelijkheden binnen Threads lijken sterk op die van X, met opties als liken, citeren, posten en reageren. Ook doet het veel denken aan het oude Twitter: je volgt zelf mensen of vertrouwt op het algoritme. Volgens veel gebruikers is dit algoritme vooral ontworpen om politieke discussies en nieuwsverwijzingen te mijden. Al kun je zelf wel bepaalde mensen volgen. Het platform toont daarnaast vaak berichten die reacties willen uitlokken (‘engagement bait’). Op dit platform vind je veel beroemdheden en influencers, en de meeste content is vrij luchtig.

Threads werkt trouwens ook aan ondersteuning voor het ActivityPub-Fediverse, wat de dienst compatibel maakt met onder meer Mastodon.

Ook bij Threads kun je zelf bepalen wie je wilt volgen.

Bluesky

Hoewel Threads momenteel veel meer maandelijkse gebruikers heeft (circa 275 miljoen), trekt ook het microblogging-platform Bluesky tegenwoordig een groeiend aantal voormalige X-gebruikers aan (circa 30 miljoen). Ter vergelijking: X zou nu nog zo’n 500 miljoen maandelijkse gebruikers tellen, terwijl Mastodon er ongeveer 15 miljoen heeft.

Bluesky wordt gerund door Bluesky Social. Het werd begin 2023 officieel gelanceerd, maar ontstond al in 2021, opgericht door Jack Dorsey, medeoprichter van Twitter.

Net als Mastodon is Bluesky een gedistribueerd netwerk, maar het is wel gebruiksvriendelijker, mede dankzij het modernere, open protocol AT (Authenticated Transfer). Het platform streeft naar transparantie en wil ook gebruikers zelf hun eigen algoritme laten maken en verfijnen.

Er zijn nog geen advertenties en de tijdlijn toont berichten in chronologische volgorde, zonder verborgen algoritme. In principe kun je ook zelf een server kiezen, al is dat in de praktijk nagenoeg altijd hostingprovider bsky.social. Gevorderde gebruikers kunnen zelfs een eigen server hosten (PDS, personal data server).

Bluesky wordt momenteel vooral bevolkt door Amerikaanse gebruikers, en het valt nog af te wachten in welke mate ook het aantal actieve Nederlandse en Vlaamse gebruikers zal toenemen. In het vervolg van dit artikel maken we grondiger kennis met Bluesky, waarbij we vooral focussen op hoe je volgaccounts en berichtgeving meer naar eigen hand kunt zetten, met onder meer migratie, startpakketten, lijsten, feeds en ook extra diensten.

Meer dan Threads verwelkomt Bluesky ook politieke discussies.

Account

Je kunt Bluesky gebruiken via je browser of de app, beschikbaar in de officiële appstores van Android en Apple. Na installatie kies je de interface-taal (waaronder Nederlands) en registreer je je met een e-mailadres, wachtwoord, geboortedatum en ‘gebruikershandle’. Vervolgens upload je een profielafbeelding of kies je een avatar, en na het aanduiden van je interesse(s) kun je direct aan de slag. Je moet nog wel even een verificatiecode invullen die je via e-mail krijgt.

Bluesky: na een snelle registratie ben je er klaar voor.

Ontdekken en volgen

Wanneer je de startpagina opent, zie je twee secties: Discover en Following. In Discover verschijnen direct berichten, gebaseerd op de interesses die je bij registratie hebt opgegeven. Je ziet hier ook trending topics en populaire posts binnen de gemeenschap. Je kunt deze feed personaliseren via aangepaste feeds, door er zelf een te creëren of een passend algoritme te kiezen.

In de sectie Following zie je berichten van accounts die je volgt. Aanvankelijk is deze leeg, behalve het Bluesky-account. Om iemand te volgen, houd je de muis boven de post header (met accountnaam, tijdstip en berichttitel) en klik je op +Volgen. Dit verandert in Volgend; klik hierop als je het account niet langer wilt volgen. Berichten van gevolgde accounts verschijnen vervolgens in de sectie Following.

Het vergt slechtsr een muisklik om iemand te (ont)volgen.

Zoeken en migreren

Er zijn verschillende manieren om snel extra accounts aan je volglijst toe te voegen. Open de rubriek Zoeken (tik in de mobiele app op het pictogram met drie streepjes) en vul in de zoekbalk een onderwerp in, zoals Artificial intelligence. Selecteer een geschikt account en klik op +Volgen.

Wil je accounts van Twitter/X ook op Bluesky volgen, dan gaat dit het snelst met de browserextensie Sky Follower Bridge, beschikbaar in de officiële Chrome- en Firefox-webstores. Na installatie start je de extensie en meld je je aan met je Bluesky-handle of e-mailadres en een app-wachtwoord.

Om zo’n wachtwoord (met beperkte machtigingen) te maken, ga je in Bluesky naar Instellingen, kies je Privacy en beveiliging, selecteer je App-wachtwoorden en klik je op +App-wachtwoord toevoegen. Geef het een naam, bijvoorbeeld SkyFollowerBridge, bevestig met Volgende, kopieer of noteer het wachtwoord en klik pas daarna op Gereed.

Na aanmelding open je je lijst met gevolgde accounts op X via www.x.com/<je_accountnaam>/following. Klik op de extensieknop en kies Find Bluesky Users. De extensie zoekt naar actieve Bluesky-accounts in je lijst. Klik op View Detected Users en daarna op Follow on Bluesky om de gewenste accounts te volgen.

Sky Follower Bridge automatiseert het migratieproces van gevolgde accounts van X naar Bluesky.

Startpakketten

Een andere handige manier om je volglijst uit te breiden is met startpakketten. Als je een interessant account vindt, klik je erop om de profielpagina te openen en ga je naar het onderdeel Startpakketten. Met wat geluk heeft deze persoon al pakketten aangemaakt: dit zijn verzamelingen accounts rond een specifiek onderwerp. Open zo’n pakket, bekijk de tabbladen Personen en Berichten en volg gewenste accounts via de knop +Volgen.

Je kunt ook zelf startpakketten maken. Ga naar Profiel en open het tabblad Startpakketten. Klik op Aanmaken, geef je pakket een naam en voeg een beschrijving toe. Druk op Volgende en voeg minstens acht accounts toe die relevante berichten posten. Klik weer op Volgende om eventueel feeds toe te voegen of kies voor Overslaan. Daarna kun je anderen uitnodigen via een QR-code of door de link te kopiëren.

Je kunt ook je eigen startpakketten creëren en deze met anderen delen.

Lijsten en feeds

Je kunt zelf ook een reeks gebruikers opsommen en deze lijsten eventueel delen. Open hiervoor de rubriek Lijsten en klik op +Nieuw. Vul een naam en omschrijving in en bevestig met Opslaan. Voeg gebruikers toe en bekijk hun berichten vanuit de lijst. Klik op Vastzetten op startpagina om de lijst als aparte feed naast Discover en Following te tonen.

Je beheert feeds rechtstreeks via de rubriek Feeds. Onder Ontdek nieuwe feeds kun je voorgestelde feeds toevoegen of zelf zoeken via de zoekbalk. Klik op een feed bij Mijn feeds om de berichten te bekijken.

Gebruik het tandwielpictogram bij Feeds om feeds via het pinicoon op je startpagina vast te zetten of hieruit weg te halen. Niet-vastgezette feeds kun je hier ook verwijderen.

Je kunt eigen feeds creëren, bijvoorbeeld met een no-code tool als Skyfeed.app. Meld je aan met je Bluesky-account en een app-wachtwoord (zie ook de paragraaf ‘Zoeken en migreren’). Klik op Create your first feed en voeg in de Visual Editor (of JSON Editor) de gewenste blokken toe, zoals Input, Remove, RegEx, Sort by en Limit. Bevestig met Publish Feed.

Kopieer de feed-ID achteraan de gegenereerde link en deel deze met anderen. Zij hoeven alleen de rubriek Feeds in Bluesky te openen en het ID in de zoekbalk Search feeds te plakken om je feed toe te voegen.

Met een app als Skyfeed kun je ook eigen feeds creëren en deze met anderen delen.