Door corona beleven we barre tijden, maar minder sociaal contact heeft misschien toch één klein voordeel: we trekken wat vaker de natuur in, alleen of met het gezin, te voet of met de fiets. Met enkele slimme apps en sites leer je al snel veel te benoemen en te ontdekken.

Tip 01: ObsIdenfity

Het platform Observation International is een fraai voorbeeld van citizen science oftewel burgerwetenschap: wetenschappelijk onderzoek dat goeddeels wordt uitgevoerd dankzij grootschalige datacollectie door vrijwilligers (crowd sourcing), onder begeleiding van professionele wetenschappers. In dit artikel komen we uitgebreid terug op de websites van dit platform, maar we stellen je eerst de gratis app ObsIdenfity voor. Dankzij automatische beeldherkenning kun je hiermee bijna 15.000 wilde planten en dieren uit de Benelux laten identificeren en die als waarneming delen. Zo registreerde de Nederlandse afdeling in 2020 maar liefst 10,7 miljoen waarnemingen, afkomstig van 135.000 gebruikers die samen zo’n 20 miljoen foto’s en 70.000 geluiden uploadden. Je vindt ObsIdenfity zowel in de Play Store als in de App Store. We gaan in dit artikel uit van de Android-versie, maar de verschillen zijn marginaal.

©PXimport

Tip 02: Identificatie

Je kiest een foto uit je galerij of je neemt vanuit ObsIdenfity zelf een foto. Zodra je op de knop ObsIdenfity tikt, wordt de foto ter identificatie naar de dienst gestuurd. Indien nodig voer je nog enkele aanpassingen door via Pas fotoselectie aan of je voegt extra foto’s toe. Klik op Over deze soort en op Bekijk meer info op de website voor extra informatie.

Geeft ObsIdenfity een zekerheidspercentage aan van om en nabij de 100%, tik dan op Selecteer om de foto(’s) naar de online database te uploaden, inclusief tijdstip en locatie (desnoods stel je je foto-app eerst zo in dat deze metadata automatisch worden toegevoegd). Bevestig met Bewaar identificatie. Dit vereist wel dat je bij ObsIdenfity ingelogd bent. Een account aanmaken kan in de app via het menu Account / Maak account aan. Met dit account kun je je trouwens ook aanmelden op de bijhorende websites. Je uploads vind je terug op de website van je eigen land: www.waarneming.nl of www.waarnemingen.be. Meld je aan op de site, klik rechtsboven op je gebruikersnaam en kies Waarnemingen of Foto’s.

©PXimport

Tip 03: ObsMapp en iObs

©PXimport

ObsIdenfity is erg handig, maar meer mogelijkheden heb je in de apps ObsMapp (Android) en iObs (iOS). De interface van beide apps is behoorlijk verschillend, maar de functionaliteit is grotendeels hetzelfde. We focussen ons wederom op de Android-variant.

Bij het eerste gebruik wordt de kaart gedownload van het land waar je je bevindt en na je aanmelding geef je aan van welke dier- en plantensoorten je de gegevens wilt downloaden voor offline gebruik. Eventueel selecteer je <soorten> Europa of zelfs <soorten> Wereld (bijvoorbeeld: Zoogdieren Wereld), maar die data vergen vanzelfsprekend meer opslagruimte. Je kunt eventueel ook nog een osm-kaart ophalen (732 MB voor Nederland en 263 MB voor België), wat handig is om ook bij offline waarnemingen over een achtergrondkaart te beschikken. Via de Instellingen-knop kun je altijd nog extra soorten en kaarten downloaden.

Tip 04: Waarnemingen

Om een waarneming te registreren, tik je op Waarnemingen en vervolgens op het verrekijker-pictogram. Tik op Selecteer soort en tik via de zoekbalk de naam van de gespotte soort in. Om bijvoorbeeld in de categorie Dagvlinders de Grote boswachter te vinden volstaat g spatie b.

Heb je geen idee wat je hebt gespot, laat het veld Soortnaam dan leeg en klik op het camera- of foto-pictogram. Voeg de gewenste foto toe en tik op de ID-knop. Tik bij een geslaagde identificatie de naam van de plant of het dier aan. Via het kaart-pictogram rechtsboven kun je eventueel de locatie bijsluiten. Je kunt nog heel wat andere informatie invoeren, zoals het aantal exemplaren, geslacht, vacht enzovoort. Via de knop Spraak kun je zelfs je informatie (traag en duidelijk) inspreken. Bevestig met Opslaan. Klik je nogmaals op de knop Waarnemingen, dan kun je je observatie alsnog verwijderen. De knop Uploaden stuurt je observatie door naar de online databank. Zorg ervoor dat er een vinkje staat bij het portaal Waarneming/Observation en bevestig met Uploaden. Je kunt hier ook mee wachten tot je wifi-bereik hebt.

Tip 05: Omgeving

Ook in het corona-tijdperk is het best leuk te weten welke waarnemingen andere natuurliefhebbers in je omgeving hebben gedaan. Tik daarvoor op Omgeving, kies via het kaart-pictogram eventueel een andere locatie en stel de gewenste soortgroep in, zoals Vissen of Paddenstoelen. Haal eventueel het vinkje weg bij Niet mijn eigen waarnemingen als je ook je eigen observaties wilt zien. Met schuifknoppen leg je de maximale afstand vast (van 100 m tot 15 km), evenals de leeftijd van de waarneming (maximaal 7 dagen). Bevestig je keuze om de resultaten te zien. Tik een van de observaties aan, kies Toon in Google Maps en je kunt er zo naartoe wandelen of fietsen. Grote kans dat die boom er nog staat, al zal een vogel al wel gevlogen zijn.

©PXimport

Tip 06: Websites

De bijbehorende websites www.waarneming.nl (voor Nederland) en www.waarnemingen.be (voor België) zitten boordevol waardevolle informatie. En zelfs zonder je aan te melden is een bezoek de moeite waard. Zo kun je via Ontdek / Waarneming een chronologische lijst genereren van de geüploade observaties en voor meer details, zoals tijdstip, locatie en naam van de waarnemer, hoef je zo’n observatie enkel aan te klikken. Bovenaan kun je bovendien filteren op criteria als Reptielen en amfibieën, Noord-Holland, >=zeldzaam.

Via Ontdek / Foto’s kun je alle geüploade foto’s bekijken. Een vinkje bij Toon geavanceerd geeft je nog meer zoekcriteria. Plaats een vinkje bij alleen goedgekeurd om je zoektocht te beperken tot foto’s waarvan de identificatie door een gespecialiseerde medewerker werd bevestigd. Voor observaties uit je buurt kies je Ontdek / Omgeving. De groene pijl brengt je naar je huidige locatie of je vult zelf een geschikte plek in. Op de kaart klik je vervolgens op een observatiepunt en op Route zodat je de soort zelf kunt gaan bewonderen.

Heb je je wel aangemeld op de website, dan heb je de beschikking over een aantal extra opties, zoals Alleen voor mij nieuwe soorten. Zo leer je snel allerlei soorten kennen die je nog niet eerder hebt gespot.

©PXimport

Tip 07: Observaties

Je kunt ook vanaf de website zelf nieuwe observaties melden: kies Invoeren / Waarneming / Uploaden om een foto of een geluidsopname (want dat kan ook) te versturen. Als het goed is, heeft de automatische beeldherkenning de plant of het dier correct geïdentificeerd. Desnoods klik je bovenaan op onzekere voorspellingen voor andere suggesties. Met Bewaar geef je je foto een plek in de online database. Handig om weten: mocht je ooit foto’s van een buitenlandse vakantie willen uploaden, dan moet je dat doen bij de overkoepelende site: www.observation.org.

Om je eigen observaties te zien, klik je rechtsboven op je accountnaam en kies je Waarnemingen. Via Toon geavanceerd kun je ook hier extra filters inzetten.

Met de groene knop Als kaart zet je je waarnemingen op een landkaart en met Als tabel krijg je die in een handige tabelvorm voorgeschoteld. Om je eigen geüploade foto’s te zien, selecteer je in het uitklapmenu bij je accountnaam de optie Foto’s.

©PXimport

Tip 08: Competitie

Wat gezonde competitie is nooit weg, om je aan te sporen observaties te blijven uploaden. Als je het menu Community / Ranglijst soorten opent, zie je meteen welke waarnemers welke soorten al hebben gedetecteerd. Klik op Vergelijk met mijn lijst om ze tegen je eigen waarnemingen af te zetten. Je kunt hier trouwens ook op periode, soortgroepen en provincie filteren.

Leuk is nog een zogenoemde BioBlitz, een uitdaging waarbij je binnen een bepaalde tijd en bepaald gebied zoveel mogelijk soorten moet zoeken. Je gaat als volgt te werk: klik op je accountnaam en kies Gebruikerslocaties / Nieuwe gebruikerslocatie. Vul een naam in en klik op het vergrootglas-icoontje om naar het gewenste gebied te gaan. Druk op het knopje Draw a polygon en klik de omtrekpunten van de beoogde regio aan. Bevestig met OK. Open vervolgens Community / BioBlitzes, klik rechtsboven op Maak nieuwe BioBlitz en vul de nodige informatie in. Bij Target vul je het aantal soorten in dat je graag zou willen vinden. Bij Gebruikerslocatie verwijs je naar de daarnet gecreëerde regio. Bevestig met Maak aan. Medegebruikers krijgen je BioBlitz nu te zien en je helpen je doelstelling te bereiken.

©PXimport

Tip 09: iNaturalist

iNaturalist heeft ongeveer dezelfde insteek als de sites en apps van Observation International, maar is ontwikkeld door onder andere National Geographic. De mobiele app is zowel beschikbaar voor iOS als Android.

Na registratie kun je via de app waarnemingen (zowel foto’s als geluiden) uploaden en delen. Tik op Wat heb je waargenomen? om suggesties op basis van automatische beeldherkenning te krijgen. Bovenaan verschijnt de meest waarschijnlijke suggestie, met daaronder de andere negen suggesties. Indien beschikbaar krijg je zowel de Engelse, Nederlandse als Latijnse naam te zien.

Je verneemt ook waar en wanneer de soort is gespot, welke eigenschappen het heeft enzovoort. Zodra je een waarneming hebt geüpload en gedeeld, kun je hem ook terugvinden op de website en net als bij Observation.org kun je ook hier waarnemingen via de site toevoegen. Naar eigen zeggen telt iNaturalist momenteel meer dan 57 miljoen waarnemingen van zo’n 1,5 miljoen gebruikers.

©PXimport

Tip 10: Seek

©PXimport

De gratis app Seek (beschikbaar op Android en iOS) is van dezelfde ontwikkelaars als iNaturalist. Maar deze app is eenvoudiger van opzet, wat hem bijvoorbeeld goed geschikt maakt voor kinderen. Zodra je een foto neemt of uploadt komt de app met behulp van artificiële intelligentie nagenoeg meteen met een mogelijke suggestie. Je waarnemingen worden in de app bewaard, en kun je uploaden naar de databank van iNaturalist. In de meeste gevallen krijg je wat beperkte informatie over de plant of het dier (van Wikipedia), samen met een verspreidingskaart van de waargenomen soort. De app bevat tevens enkele eenvoudige uitdagingen, bedoeld om de gebruiker tot nog meer waarnemingen te stimuleren. Via Soorten in de buurt kun je een locatie of een soortgroep aanduiden waarna je typische observaties te zien krijgt, met een foto en beknopte uitleg.

Tip 11: Dierenzoeker

Om het observatievermogen van kinderen aan te scherpen, is de app Dierenzoeker misschien nog wel geschikter dan Seek. De app, beschikbaar voor zowel iOS als Android, is ontwikkeld door onder meer het Naturalis Biodiversity Center en Het Klokhuis. Deze app maakt geen gebruik van automatische fotoherkenning. Het is namelijk juist de gebruiker die op basis van enkele gerichte vragen tot een antwoord moet komen. Stel dat je een aardhommel hebt gezien. Dan kun je door middel van verschillende vragen tot deze identificatie komen, bijvoorbeeld: lijkt op - bij/wesp, grootte - 1 euro, kleur - geel en zwart, poten - 6, vleugels - doorzichtig enzovoort. Hoe meer kenmerken je opgeeft, hoe nauwkeuriger de suggesties worden. Klik op een dier voor een Nederlandstalige uitleg. Dierenzoeker is wel beperkt tot zo’n 400 dieren die in Nederland voorkomen. De website www.dierenzoeker.nl bevat precies dezelfde functionaliteit als de app.

Tip 12: Vogels

Goed vergelijkbaar met de educatieve opzet van Dierenzoeker is de gratis app Wadvogels, ontwikkeld door Vogelbescherming Nederland. De app voor iOS en Android beperkt zich helaas tot (circa 180) vogels uit het waddengebied. Op basis van vier vragen betreffende de grootte, het silhouet, de snavelvorm en de kleuren bakent de app je zoektocht af. Van de mogelijke suggesties krijg je een foto met uitleg te zien en je kunt ook het bijhorende vogelgeluid beluisteren. Via de optie Vogelplekken komt er een kaart tevoorschijn met uitleg over de diverse regio’s van het waddengebied en de typische vogelsoorten.

De gratis app BirdNerd (voor Android) focust zich uitsluitend op het achterhalen van vogels op basis van het geluid dat ze maken. Eenvoudiger dan deze app voorschotelt kan het niet: je tikt op Tap to Listen, je laat het (eventueel eerder opgenomen) vogelgeluid ongeveer 15 seconden horen en de app toont de mogelijke resultaten, inclusief een waarschijnlijkheidsindicatie. Druk je op een van de resultaten, dan kom je op Wikipedia terecht. De tool is nog in een bètastadium, maar bleek toch al stabiel.

©PXimport

Tip 13: Planten

©PXimport

Plantsnap (voor iOS en Android) richt zich volledig op het automatisch herkennen van planten uit een collectie van zo’n 625.000 soorten. Op basis van een foto komt de app met mogelijke suggesties, telkens inclusief Nederlandstalige uitleg. Je kunt bovendien op naam zoeken in de catalogus en tevens foto’s bekijken van planten die medegebruikers in jouw omgeving hebben geüpload. Deze laatste functie is wel voorbehouden aan de Premium-versie (eenmalig 16,99 euro); die verlost je meteen ook van de nogal opdringerige reclame in de gratis app.

Ook Leafsnap (iOS en Android) kan planten en bomen herkennen op basis van foto’s van bladeren, bloemen, vruchten of stammen. Je krijgt dan foto’s van de suggesties te zien en die hoef je maar aan te klikken om er een uitgebreide (Engelstalige) uitleg over te lezen. De gratis versie laat wel enkele seconden een advertentie zien. Maar de Premium-versie is stevig aan de prijs: circa 20 euro per halfjaar.

Natuur aan huis

Tip 14: Natuurroutes

Flora en fauna herkennen is leuk en interessant, maar er zijn ook sites en apps die de actieve natuurliefhebber tegemoet willen komen met de mooiste natuurplekjes. Zo kun je via de website van IVN Natuureducatie naar een leuke route door de natuur zoeken. Je geeft bijvoorbeeld aan of je dat liever te voet of met de fiets doet, in welke omgeving en wat voor jou de ideale afstand is. Via Zoek uitgebreid kun je op nog veel meer criteria filteren, zoals Doelgroepen (bijvoorbeeld Kinderen of Ervaren en actief), Onderwerp (zoals Vogels of Paddenstoelen) en topics als Speurtocht of Rolstoelvriendelijk. Je zoektocht resulteert in een lijst met routes met een beschrijving, bijhorende knooppunten en een kaart. Je kunt hiervoor ook de gratis app IVN Routes (iOS en Android) gebruiken en de beoogde routes downloaden voor offline gebruik.

In Vlaanderen vind je een vergelijkbaar initiatief bij Natuurpunt. Ook hier kun je diverse zoekfilters instellen, waarna je de resulterende route(s) in de vorm van een pdf kunt downloden, inclusief kaart en beschrijving. De bijhorende app, Natuurpunt -Fiets/wandelroutes, is eveneens gratis beschikbaar voor iOS en Android.

©PXimport

Tip 15: Avontuurlijke routes

©PXimport

Wie een bepaalde route in de natuur wil volgen, is gebaat bij gedetailleerde kaarten. De populaire app ViewRanger haalt, na je aanmelding, complete topografische kaarten naar je smartphonescherm, zodat je het toestel als een heuse gps kunt gebruiken. Zo kun je via Discover routes op basis van de kaartweergave naar geschikte routes zoeken die je vervolgens ook kunt downloaden voor offline gebruik. Eigen tracks opnemen kan ook en er is zelfs een handige import- en exportfunctie voor gpx-data. De app is inmiddels wel overgenomen door Outdooractive die nu vooral hun eigen app promoten (Outdooractive: Hiking & Biking Trails, GPS & Maps). Je kunt je bestaande ViewRanger-profiel wel makkelijk hieraan koppelen. Wil je alle mogelijkheden (in beide apps) kunnen gebruiken, dan zul je enkele in-app aankopen moeten doen.

Tip 16: Geocaching

Om je natuurtochten nog avontuurlijker en spannender te maken, kun je ook op schattenjacht gaan: geochaching. Al is een gevonden schat meestal niet meer dan een logboekje en soms enkele ruilspullen. Gewapend met geografische coördinaten en een wandel-gps of een smartphone met geocaching-app kun je op jacht gaan. Soms gaat het om multicaches (waarbij je bij de ene cache instructies vindt naar de volgende) of om heuse puzzels (waarbij je allerlei vraagstukken moet oplossen om verder te kunnen). Op www.geocaching.nl en www.geocachen.nl kun je terecht voor talrijke tips, zowel voor het zoeken als het verstoppen van geocaches. Wereldwijd zijn er inmiddels al meer dan 3 miljoen geocaches, niet zelden verstopt op mooie, minder bekende natuurplekken.

Geocaching (van Groundspeak) is een populaire app voor iOS en Android, waarmee je zo aan de slag kunt. Op een kaart zie je dan geocaches in de buurt of bij een andere geselecteerde locatie. De app geeft je tevens wat feedback over de moeilijkheidsgraad van het terrein en van de verstopte geocache. Er is een gratis versie van deze app, maar de Premium-versie (circa 32 euro per jaar) biedt je een uitgebreidere zoekfunctionaliteit, diverse kaarttypes en ook offline kaarten.

De zoekmachine van Google is nog steeds veruit de populairste in Nederland en België, maar het is de vraag of het voor elke zoekopdracht ook de beste keuze is. We geven je handige zoektips voor Google, maar bespreken ook krachtige alternatieven, al dan niet aangedreven door AI.

Tip 1 Google-instellingen

Wanneer je naar www.google.com surft, zie je direct de balk waarin je zoektermen kunt invoeren, waardoor veel gebruikers de optie Instellingen helemaal rechtsonder op de statusbalk missen. Toch kun je via deze optie je zoekervaring in Google op verschillende manieren aanpassen. Via Zoekinstellingen kun je bijvoorbeeld SafeSearch en Gepersonaliseerd zoeken inschakelen (Google gebruikt dan zoekopdrachten uit de browser voor relevantere resultaten). Met Personalisatie en cookies kun je onder andere advertentiepersonalisatie in- of uitschakelen. De optie Zoekgeschiedenis laat je, indien aangemeld bij Google, eerdere zoekopdrachten bekijken en verwijderen.

Je kunt diverse instellingen aanpassen vanuit de homepagina van Google.

Tip 2 Google-zoektermen

Na het invoeren van een zoekterm verschijnen de zoekresultaten. Welke resultaten je precies te zien krijgt, hangt af van Googles zoekalgoritmes (zie kader ‘Google-algoritmen’), maar het is uiteraard ook belangrijk welke zoektermen je intikt en hoe je dit precies doet. Diverse zoekoptimalisatietips vind je op deze webpagina (klik hier zeker ook op de link Google-zoekopdrachten verfijnen). Hieronder lichten we de interessantste uit en vullen deze aan met extra tips.

Weet alvast dat zoekopdrachten in Google niet hoofdlettergevoelig zijn: Haarlem, HAARLEM of haarlem maakt dus geen verschil. Om naar een exacte woordgroep te zoeken, plaats je deze tussen dubbele aanhalingstekens, bijvoorbeeld "De stille genieter". Standaard zoekt Google naar alle woorden die je invoert (dit wordt een impliciete AND-relatie genoemd), maar je kunt ook aangeven dat je naar pagina’s zoekt die één van de woorden bevatten door de Booleaanse operator OR (in hoofdletters) te gebruiken: stille OR genieter. Wil je specifieke woorden uitsluiten, laat je deze voorafgaan door een minteken, zoals in -stille.

Je kunt de zoekopdracht ook beperken tot een specifieke site of domein door site: voor je zoekterm in te voeren (zonder spatie), zoals site:id.nl Windows of site:nl Windows. Op een vergelijkbare manier kun je de zoekresultaten tot specifieke bestandstypes beperken, als volgt: filetype:pdf Windows.

Er zijn nog veel meer ‘shortcuts’ mogelijk, maar waarschijnlijk geef je hiervoor de voorkeur aan een gebruiksvriendelijke grafische interface.

Je zou het haast vergeten: om binnen een geopende webpagina te zoeken, hoef je in je browser maar op Ctrl+F te drukken en een zoekterm in te tikken.

Hoe meer zoekcriteria, hoe gerichter (en beperkter) de zoekresultaten.

Tip 3 Geavanceerd zoeken

Wil je complexere zoektermen gebruiken en heb je de typematige shortcuts niet zo goed onder de knie, maak dan gerust gebruik van de grafische zoekinterface van Google. Klik hiervoor op Tools rechtsonder de zoekbalk. Naast het aantal bijbehorende zoekresultaten kun je nu uit enkele filters kiezen, zoals land, taal en periode. Als je aangemeld bent bij Google, verschijnt hier ook Geavanceerd zoeken, waarmee je naar de grafische zoekinterface wordt geleid. Je kunt dit gedeelte ook rechtstreeks bereiken, via www.google.nl/advanced_search, ook zonder aanmelding.

Dit zoekformulier spreekt grotendeels voor zich en de uitgebreide opties laten fijnmazige zoekopdrachten toe. Zo kun je bijvoorbeeld zonder kennis van operatoren of andere shortcuts een zoekopdracht samenstellen naar webpagina’s die een exacte woordgroep bevatten, met uitsluiting van specifieke woorden, in het Nederlands, op een specifieke website en alleen voor PowerPoint-documenten.

Wanneer je vervolgens op de knop Geavanceerd zoeken drukt, zie je de overeenkomstige zoekopdracht in de zoekbalk verschijnen. Handig, want zo leer je snel zelf de juiste operatoren gebruiken.

Met het zoekformulier van Google kun je op een eenvoudige manier complexe zoekopdrachten uitvoeren.

Tip 4 Afbeeldingen

Soms wil je specifiek naar afbeeldingen zoeken en ook hiervoor kun je bij Google terecht. Het volstaat om op Afbeeldingen te klikken, net onder de zoekbalk. Merk op dat je hier ook andere zoekcategorieën vindt, zoals Video’s, Nieuws, Producten, Boeken en (via Meer) Financieel. Klik je vervolgens op Tools, dan verschijnen specifieke filters voor afbeeldingen, zoals Grootte, Kleur, Type, Periode en Gebruiksrechten, zodat je gericht naar plaatjes kunt zoeken.

Bij Gebruiksrechten kun je kiezen tussen Creative Commons-licenties (uitleg vind je hier) en Commerciële en andere licenties. Selecteer vervolgens een afbeelding en klik in het rechterdeelvenster op Licentiegegevens voor meer informatie. Helaas is het vaak niet (meteen) duidelijk om welke licentie het precies gaat.

Ben je specifiek op zoek naar rechtenvrij beeldmateriaal, dan kun je daarom beter gebruikmaken van zoekplatforms als Pixabay of Pexels. Bij deze laatste kun je bovendien filteren op standen (Liggend, Staand, Vierkant), op formaat (Groot, Medium, Klein) en op een twintig kleurschakeringen.

Voor rechtenvrij beeldmateriaal gebruik je beter een gespecialiseerd zoekplatform zoals Pexels.

Tip 5 Omgekeerd zoeken

Veel gebruikers weten niet dat je webpagina’s of andere afbeeldingen kunt zoeken op basis van een geüploade afbeelding – dit wordt ook wel omgekeerd zoeken genoemd. Je wilt bijvoorbeeld weten welk gebouw er op een foto staat, of je wilt nagaan op welke sites de afbeelding voorkomt. Ga naar Google Afbeeldingen en klik op het camera-pictogram rechts in de zoekbalk. Sleep een afbeelding naar het venster, klik op Upload een bestand of plak de url van de afbeelding in de balk. Zodra je op Zoeken klikt, gaat Google Lens op zoek naar visuele overeenkomsten en relevante links. Klik onder de foto op Exacte overeenkomsten om te zien welke sites die afbeelding hebben gebruikt. Je kunt het focuskader op de foto schalen en verplaatsen om aan te geven welk deel van de afbeelding je precies wilt analyseren. Het is ook mogelijk de visuele zoekopdracht met trefwoorden aan te vullen. Bevat je afbeelding tekst, dan kun je deze via de 文A-knop rechtsonder laten vertalen in de gewenste doeltaal.

Omgekeerd zoeken met Google Lens.

Tip 6 Google-app

Om zoekopdrachten via Google uit te voeren op je Android-toestel of iPhone, kun je de gratis app Google installeren en gebruiken. Ook hier kun je zoektermen intikken of, via het microfoon-pictogram, inspreken. Naast de zoekbalk vind je een camera-pictogram waarmee je zoekopdrachten aan Google Lens (zie tip 5) kunt doorspelen.

Onder de zoekbalk vind je ook weer een 文A-knop, waarmee je tekst op een afbeelding kunt laten vertalen. Daarnaast is er een muzieknoot-icoon: klik hierop en speel, zing of neurie een muzieknummer. Als het goed is, herkent Google Zoeken de melodie en krijg je aangepaste zoekresultaten, zoals muzieknummers op YouTube.

Met de Google-app krijg je handige zoekopties via duidelijke pictogrammen.

Tip 7 Browser-zoekmachine

Google mag dan de populairste zoekmachine zijn, het is zeker niet de enige en, afhankelijk van wat je precies zoekt of waar jij belang aan hecht, ook niet noodzakelijk de beste. Hieronder vind je enkele handige alternatieven. We leggen je eerst uit hoe je in je browser een andere standaardzoekmachine instelt of hoe je via snelkoppelingen specifieke zoektools kunt aanroepen.

Laten we beginnen met Chromium-browsers. Tik, afhankelijk van je browser, in de adresbalk chrome://settings/search, brave://settings/search of edge://settings/search in. In Chrome of Brave klik je vervolgens op Zoekmachines en Site Search beheren. Klik op het knopje met de drie stippen naast je favoriete zoekmachine en kies Instellen als standaard. Je kunt ook een extra zoekmachine toevoegen en deze via een ‘snelkoppeling’ vanuit de adresbalk oproepen. Stel, je wilt Brave Search (zie tip 13) als extra zoekmachine. Klik dan op de knop Toevoegen. Vul Brave Search in bij Naam, bijvoorbeeld bs als Snelkoppeling en https://search.brave.com/search?q=%s bij URL met %s in plaats van zoekterm. Bevestig met Toevoegen. Wanneer je nu bs <spatie> intikt in de adresbalk, gevolgd door een zoekterm, zal je browser deze doorgeven aan Brave Search.

In Edge werkt dit op vergelijkbare wijze, via Zoekprogramma’s beheren en Toevoegen.

Je kunt meerdere zoekmachines in je browser definiëren (met aangepaste snelkoppelingen).

Tip 8 Privacybewust zoeken

Privacyvriendelijke zoekmachines zijn een goed alternatief als je geen fan bent van het bijna onbegrensde dataverzamelen door diensten als Google of Bing. Als je privacy belangrijk vindt, kun je beter kiezen voor een zoekmachine die minder of geen persoonlijke gegevens bewaart, zoals DuckDuckGo. Je kunt elk zoekresultaat ook in ‘anonieme weergave’ bezoeken (aangegeven door een blauw kader rond de webpagina), waarbij je DNS-aanvraag wordt gemaskeerd, samen met je ip-adres, locatie en user agent (die aangeeft met welke browser en welk systeem je werkt), ongeveer zoals bij een VPN-verbinding. Handig zijn ook de zogeheten bangs, vergelijkbaar met snelkoppelingen in browsers (zie tip 7). Er zijn maar liefst zo’n 13.500 bangs beschikbaar, zoals !p (Pinterest), !pexels (Pexels), !dpl (DeepL) en !wbm (WayBack Machine). Tik gewoon de bang in, gevolgd door je zoekterm in de zoekbalk.

Andere betrouwbare zoekmachines die ook privacy hoog in het vaandel dragen, zijn Startpage, van Nederlandse origine, en het Franse Qwant, beide met vergelijkbare privacygaranties.

Vanuit DuckDuckGo kun je webpagina’s ook geanonimiseerd bezoeken.

Tip 9 Specifiek zoeken

Zoekmachines als Google, Bing en DuckDuckGo bieden weliswaar de mogelijkheid om gericht te zoeken naar afbeeldingen, video’s en nieuwsberichten, maar voor specifieke zoekopdrachten zijn gespecialiseerde platformen vaak beter geschikt.

Voor wetenschappelijk werk is Google Scholar alvast een uitstekende keuze. Deze dienst biedt toegang tot meer dan 300 miljoen artikelen, boeken, proefschriften en rapporten uit diverse disciplines, vaak met links naar volledige teksten. Je kunt filteren op periode, taal en brontype. Na aanmelding kun je resultaten aan je persoonlijke bibliotheek toevoegen en organiseren in eigen categorieën, handig om bronnen later te raadplegen.

Ben je meer geïnteresseerd in (Europese) cultuur, dan is Europeana een waardevolle bron. Deze bibliotheek geeft toegang tot meer dan 50 miljoen culturele objecten, waaronder kunstwerken, boeken, muziek, video’s en erfgoedcollecties. Tijdens het zoeken kun je filters activeren als Thema (Archeologie, Kranten, Sport enzovoort), Media (Afbeelding, Tekst, Geluid, Video) en licentie (mate van vrij gebruik).

Als je historische gegevens nodig hebt, is Internet Archive onmisbaar. Je vindt hier een enorme hoeveelheid content, zoals 40 miljoen boeken en teksten, 800 miljard gearchiveerde webpagina’s (open de rubriek Web voor de Wayback Machine), miljoenen audiobestanden, afbeeldingen, video’s en zo’n 2 miljoen softwareprogramma’s.

Met het Internet Archive heb je toegang tot een indrukwekkend en veelzijdig historisch archief.

Tip 10 AI aanzetten

Tot nu toe hebben we vooral traditionele zoekmachines en doorzoekbare archieven besproken, terwijl AI nauwelijks aan bod kwam. Toch heeft AI een groeiende invloed op zowel de werking van zoekmachines als je zoekgedrag.

Google is bijvoorbeeld bezig met de uitrol van AI-overviews in zijn zoekmachine. Deze door AI gegenereerde samenvattingen verschijnen bovenaan de zoekresultaten en bieden een snel overzicht van informatie over de zoekopdracht, samengesteld uit diverse, aanklikbare bronnen. Google noemt dit de Search Generative Experience (SGE).

Je kunt deze functie vooral gebruiken om complexe vragen te beantwoorden. Hoewel SGE in de EU nog niet beschikbaar is, zie je al wel de eerste tekenen van deze ontwikkeling. Bij sommige zoekopdrachten, zoals bij Wat is fotosynthese?, laat Google bijvoorbeeld bovenaan een of meer fragmenten (‘featured snippets’) zien van betrouwbare bronnen, inclusief links. Vaak verschijnen er ook video- of afbeeldingsknipsels, wat je kunt testen met bijvoorbeeld Geef de stappen voor het bakken van een cake.

De knipsels bovenin Googles zoekresultaten zijn een opstapje naar de AI-overviews.

Tip 11 AI-extensie

Je kunt de zoekmachine van Google, evenals die van Bing en DuckDuckGo, uitbreiden met AI-functionaliteit via de browserextensie ChatGPT for Google, beschikbaar voor Chromium-browsers zoals Chrome, Edge, Brave en Opera. Installeer de extensie, geef de gevraagde toestemming (de extensie krijgt toegang tot de bezochte webpagina’s), en meld je aan met je Google-account. Het is handig om de extensieknop meteen vast te pinnen op de knoppenbalk van je browser.

Open een van de genoemde zoekmachines en voer een zoekopdracht in. Als alles goed is, verschijnt rechts van de zoekresultaten een menu waarin je bovenaan kunt kiezen aan welke AI-chatbot je de zoekopdracht wilt doorgeven, zoals GPT 4o mini en Gemini. Voor GPT 4o mini moet je mogelijk eerst op een ander tabblad aanmelden bij www.chatgpt.com. De andere AI-bots zijn alleen beschikbaar via een betaald abonnement.

Je kunt de tool ook zo instellen dat de zoekopdracht alleen naar een AI-bot wordt gestuurd als je de zoekopdracht met een vraagteken afsluit. Klik op het tandwielpictogram, open Zoekpaneel en selecteer bij Triggermodus de optie Vraagteken. Bevestig met Wijzigingen opslaan.

ChatGPT for Google: de gratis versie beperkt je tot een paar AI-bots.

Tip 12 Hybride zoekmachines

De gratis versie van ChatGPT for Google is behoorlijk beperkt en vereist de nodige machtigingen. Vind je dit storend, dan kun je beter kiezen voor een ‘hybride’ zoekmachine. Deze combineert traditionele zoekalgoritmes, webscraping en indexering van internetinformatie, waarna AI wordt ingezet voor verwerking en samenvatting van deze gegevens.

Perplexity is een voorbeeld van zo’n hybride zoekmachine. Na het invoeren van een zoekopdracht zie je de gebruikte bronnen, gevolgd door een overzichtelijk antwoord en gerelateerde vragen. Je kunt ook een beperkt aantal documenten uploaden (3 per dag), maar hiervoor moet je je wel aanmelden. De Pro-versie (circa 23,50 euro per maand) biedt meer mogelijkheden, waaronder diverse AI-modellen, onbeperkt aantal uploads en toegang tot Dall-E.

Een andere hybride zoekmachine is You.com, die op een vergelijkbare manier werkt. Zodra je je aanmeldt, komen er extra functies beschikbaar, zoals de keuze uit verschillende ‘agents’ met een eigen focus. Zo benadert Research je zoekopdracht diepgaander wetenschappelijk en Creative tracht deze om te zetten in een infogram. De Pro-versie (15 USD per maand) biedt toegang tot nog meer AI-modellen en agents.

You.com: een hybride zoekmachine waarin AI de zoekresultaten direct verwerkt.

Tip 13 AI-aanvullingen

Niet alleen Google heeft door dat AI onmisbaar wordt voor zoekmachines, ook concurrenten als Brave en Microsoft Bing hebben dit goed begrepen. Bij de relatief nieuwe zoekdienst Brave Search kun je zelf kiezen of je traditionele zoekresultaten wilt uitbreiden met AI-gegenereerde samenvattingen, vergelijkbaar met de AI-overviews van Google. Bij het invoeren van een zoekopdracht krijg je eerst alleen traditionele zoekresultaten te zien. Klik je rechts van de zoekbalk op het ster-pictogram, dan verschijnt direct een samenvatting met aanklikbare bronvermeldingen. Het schuifbalk-pictogram biedt de mogelijkheid extra filters te activeren.

Als je een zoekopdracht invoert bij Bing, zie je vaak bovenaan een gestructureerde AI-samenvatting met bronvermelding. Rechts van de zoekbalk vind je de knop Diepgaand zoeken, waarbij wordt vermeld dat GPT-resultaten ongeveer 30 seconden duren.

Bing analyseert hierbij je zoekopdracht om je achterliggende intentie en nuances beter te begrijpen. Dit resulteert in variaties op je oorspronkelijke zoekopdracht (in het kader ‘Diepgaand zoeken’), waarmee je verschillende aspecten van het onderwerp belicht en geen informatie mist. Daarnaast raadpleegt Bing meer websites dan bij een standaard zoekopdracht.

Brave Search: je beslist per zoekopdracht of je AI-samenvattingen wenst.

Tip 14 AI-zoekmachines

Traditionele zoekmachines verschuiven steeds meer richting AI, terwijl pure AI-chatbots zoals ChatGPT op hun beurt zoekmachinefunctionaliteit integreren. Aanvankelijk was de ChatGPT Search-functie enkel beschikbaar voor betalende Plus-gebruikers, maar nu is deze voor iedereen toegankelijk.

Bezoek ChatGPT of installeer de ChatGPT-app (voor desktop en mobiel) en meld je aan bij OpenAI. Voer je zoekopdracht in als prompt, klik op het wereldbol-pictogram onder de prompt zodat het blauw kleurt, en klik vervolgens op de blauwe pijlknop. ChatGPT raadpleegt meerdere internetbronnen en geeft een overzichtelijke samenvatting. Bij elke paragraaf verschijnt een aanklikbare link, en onder het antwoord kun je op Bronnen klikken. Dit opent een apart deelvenster of pop-up (op mobiel), waar je een korte context en aanvullende klikbare citaten vindt.

ChatGPT Search is ook als browser-extensie beschikbaar in de Chrome Web Store voor Chromium-browsers. Houd er rekening mee dat deze extensie meteen je standaardzoekmachine vervangt door ChatGPT. Wanneer je een zoekopdracht in de adresbalk invoert, word je nu automatisch omgeleid naar de site van ChatGPT. In Tip 7 lees je hoe je de standaardzoekmachine eventueel weer kunt herstellen.

ChatGPT heeft intussen een heuse internetzoekfunctionaliteit ingebouwd.

Tip 15 Nadelen van LLM’s

Je kunt generatieve AI-chatbots ook gebruiken als een zoekmachine op basis van AI, waarbij de antwoorden niet per se live op het internet worden opgezocht, maar door het neurale netwerk van het Large Language Model (LLM) worden gegenereerd op basis van eerdere trainingsdatasets.

Je houdt dan wel het best enkele zaken in gedachten. Zo hebben de meeste LLM’s een cut-off-datum, wat betekent dat de trainingsdata minstens zo oud zijn. LLM’s gebruiken ook soms verouderde informatie zonder dit expliciet te melden, waardoor je mogelijk niet beseft dat de data niet actueel zijn. Bovendien kunnen LLM’s soms op overtuigende wijze informatie verzinnen (‘hallucineren’). Weet ook dat niet alle AI-chatbots directe bronverwijzingen bieden. Factchecking via betrouwbare bronnen (zoals met traditionele zoekmachines) is dan zeker aan te raden.

Meer nog dan bij traditionele zoekmachines kunnen de antwoorden van een AI-chatbot ook sterk afhangen van hoe je de vraag formuleert. AI-chatbots zoals ChatGPT zoeken soms live op internet als zij zelf inschatten dat dit nodig is, wat invloed kan hebben op het antwoord. Een trefwoord als momenteel of januari 2025 in je prompt bijvoorbeeld kan hiervoor al volstaan.

Bij ChatGPT werk je links zonder ‘live’ internet en rechts met live internet (trefwoord ‘momenteel’).

Tip 16 Voordelen van LLM’s

Je moet extra voorzichtig zijn wanneer je LLM’s puur op basis van AI bevraagt, maar voor sommige zoekopdrachten krijg je vaak sneller en betere antwoorden. We geven slechts een paar voorbeelden.

Als je de menuopties van een applicatie niet goed begrijpt, is het vaak lastig om via traditionele zoekmachines een verklaring te vinden, tenzij er een online handleiding beschikbaar is. Met een AI-chatbot als ChatGPT volstaat het meestal om een schermafbeelding van de menu-opties te maken (bijvoorbeeld met Shift+Windows-toets+S), deze via Ctrl+V in de prompt te plakken en een korte tekstprompt toe te voegen. Zoek je bijvoorbeeld een Excel-formule of een script in VBA (voor Office-macro’s), dan kun je vaak volstaan met een duidelijke omschrijving als prompt. Even later krijg je dan een werkende code terug.

Er zijn ook andere zoekopdrachten waarin AI-chatbots dikwijls beter presteren dan traditionele zoekmachines, bijvoorbeeld als je stap voor stap instructies, algoritmische of logische problemen, advies voor concrete situaties, samenvattingen of historische kennis nodig hebt, tenzij het misschien om sterk gespecialiseerde onderwerpen gaat.

Wat ons betreft is het duidelijk: optimaal zoeken wordt steeds interactiever en zal gebaseerd zijn op een slimme combinatie van zoekalgoritmen en AI.

Heb je problemen met een programma? Upload een screenshot naar ChatGPT!

De Huawei Watch 5 is een fraaie smartwatch met een nieuwe knop waarmee je snel uitgebreide gezondheidscontroles uitvoert. Maar is dat genoeg om de prijs van minimaal 449 euro te rechtvaardigen?

De versie die wij onder handen namen, tikt met een prijs van 649 euro stevig aan. Het gaat om het 42mm-model, geleverd met een titanium band. Die band heeft een opvallend kliksysteem waarmee je het horloge strak om je pols vastzet. Handig in gebruik, maar omdat hij geen verstelbare gaatjes heeft, is het wel belangrijk vooraf te checken of hij goed past. Voor wie zekerheid zoekt, is een eenvoudiger, klassiek bandje misschien een meer praktische keuze.

Toch sluit de titanium band visueel naadloos aan op het gestroomlijnde ontwerp van de Huawei Watch 5. De roestvrijstalen kast oogt elegant en voelt verrassend licht aan. Opvallend genoeg blijkt juist deze luxueuze uitvoering minder comfortabel voor sporters: de band kan bij intensief gebruik gaan schuren of irriteren. Met een ander, eenvoudiger bandje is dat probleem snel opgelost. Dat maakt het geheel niet alleen draagbaarder, maar ook beduidend goedkoper, want alternatieve bandjes kosten al snel tussen de 100 en 150 euro minder.

©Wesley Akkerman

Draait als een zonnetje

Het amoledscherm meet 1,5 inch en valt op door de flinterdunne randen, wat direct bijdraagt aan de luxe uitstraling. Het licht gebogen saffierglas geeft het geheel een fraaie mix van klassiek en modern. Op het gebied van kleurweergave, contrast en helderheid presteert de Huawei Watch 5 uitstekend. Zelfs in fel zonlicht blijft het display goed leesbaar. Wel is er een keerzijde: het scherm vangt veel reflectie, en daar valt weinig tegen te beginnen.

De prestaties van het systeem zijn soepel en stabiel, en ook de batterij stelt niet teleur. Dankzij de verschillende energiemodi kun je eenvoudig schakelen tussen intensief gebruik en spaarstand. Wie zuinig omspringt met functies als gps, haalt moeiteloos meerdere dagen – en met wat beleid zelfs een week – uit één laadbeurt. Opladen duurt zo'n 80 minuten via de meegeleverde lader, maar de Watch 5 werkt ook met Qi-opladers. Die zijn qua snelheid niet sneller, maar kunnen wel handiger zijn in dagelijks gebruik.

©Wesley Akkerman

De X-factor

Een opvallende vernieuwing in dit model is de X-Tap-sensor, onderdeel van het bredere TruSense-systeem. Deze extra sensor gebruikt je vingertop – waar de huid dunner is en de bloedvaatjes dichter bij het oppervlak liggen – om metingen zoals hartslag en zuurstofsaturatie (SpO2) nog preciezer te maken. Hij werkt aanvullend op de hoofdsensor aan de onderzijde van het horloge en moet de invloed van storende factoren als haargroei, losse pasvorm of beweging beperken. Het resultaat: betrouwbaardere gezondheidsdata.

Door je vinger een minuut lang op de X-Tap-sensor te houden, start je handmatig de Health Glance. Deze functie stelt een uitgebreid rapport samen met maximaal elf gezondheidswaarden, waaronder hartslag, SpO2 (binnen tien seconden), ECG, hartritmevariabiliteit, stressniveau, huidtemperatuur en zelfs een ademhalingstest die volgt na een paar hoestjes. In de praktijk werkt dit zoals beloofd. Wel blijft het belangrijk te beseffen: de uitkomsten zijn bedoeld voor eigen inzicht, niet als medisch oordeel.

©Wesley Akkerman

Voor je gezondheid

De technologie achter X-Tap is zonder twijfel knap en vernieuwend, maar het blijft de vraag of het echt een concreet probleem oplost. De iets snellere metingen en handmatige activering bieden op papier voordelen, maar voor de doorsnee gebruiker is het de vraag of dat verschil groot genoeg is om indruk te maken. De innovatie is inhoudelijk interessant en levert zeker extra inzicht op, maar voelt minder baanbrekend dan Huawei suggereert, zeker nu ook andere merken steeds vaker met alternatieve meetpunten buiten de pols werken.

Wat wel overtuigt, is de uitgebreide fitnesstracking. Met meer dan honderd sportprofielen, van golf tot freediving, en automatische herkenning van activiteiten, biedt de Watch 5 volop mogelijkheden. De gezondheidsfuncties, zoals slaap- en stressmonitoring, zijn betrouwbaar en doen weinig onder voor de concurrentie. Toch blijft de presentatie van die data in de Huawei Health-app vrij beperkt. Die biedt vooral grafieken van hoe het was, zonder dat daar echt motiverende adviezen of slimme coaching uit voortkomt. Daardoor blijft de praktische waarde van al die informatie wat onderbenut.

©Wesley Akkerman

Mooi systeem, maar…

De Huawei Watch 5 draait op het visueel aantrekkelijke Harmony OS Next en voorziet in standaard slimme functies zoals notificaties en muziekbediening. Nieuw is de gebarenbediening, waarmee je dubbel te tikken oproepen of alarmen kunt beheren. Dankzij eSIM-ondersteuning kun je het horloge bovendien los van je telefoon gebruiken. Hoewel de basis solide is, voelt de gebarenfunctionaliteit nog beperkt aan. De toepassing ervan is voorlopig summier en mist bredere app-integratie. Daar is dus nog ruimte voor ontwikkeling.

De grootste rem op het slimme karakter blijft echter het karige aanbod in de AppGallery. Grote namen als Spotify en Google Maps ontbreken, en ook contactloos betalen werkt buiten China nauwelijks. Bovendien is er geen volwaardige slimme assistent aanwezig. Daardoor blijven de smart-mogelijkheden onder de maat en voelt de Watch 5 minder als verlengstuk van je smartphone dan je zou verwachten op dit niveau. Terwijl de basisfuncties prima draaien, mist het horloge net dat ecosysteem om echt overtuigend mee te kunnen met de top.

©Wesley Akkerman

Huawei Watch 5 kopen?

De Huawei Watch 5 maakt indruk met zijn hoogwaardige afwerking, schitterende amoledscherm en degelijke batterijduur. De nieuwe X-Tap-sensor is technisch interessant, maar weet zichzelf nog niet echt onmisbaar te maken. Ondanks de vlotte prestaties en sterke basis legt de prijsdruk de lat hoog, zeker in vergelijking met concurrerende modellen. Voor veel gebruikers is het lastig te rechtvaardigen waarom ze meer zouden betalen voor functies waarvan de toegevoegde waarde niet direct voelbaar is.

Op het gebied van gezondheid en standaardfuncties levert de Watch 5 prima werk, maar als slimme smartwatch schiet hij tekort. Het beperkte appaanbod, met opvallende afwezigen als Spotify en Google Maps, en het ontbreken van ondersteuning voor contactloos betalen buiten China, knagen aan het gebruiksgemak. Daardoor blijft het gevoel hangen dat je ondanks de krachtige hardware toch niet het complete plaatje krijgt. En juist dat maakt deze Watch, zeker gezien zijn prijskaartje, moeilijker te positioneren als volwaardig alternatief.