Maak kennis met de Kia EV9, Kia's nieuwste elektrische troef die de SUV-wereld komt opschudden. We duiken onder de 'motorkap' en vertellen je waarom deze auto meer is dan alleen een indrukwekkende verschijning. Zet je schrap voor een ritje in de toekomst van elektrisch rijden, waarbij we de EV9 binnenstebuiten keren om te zien of hij de hype echt waarmaakt.

Zeker, het merk hééft al een zevenzitter in huis. Een behoorlijk forse zelfs, voorzien van een stekker: de plug-in hybride Sorento. Ondanks z'n formaat is dat echter geen full-size zevenzitter, en het is ook geen volledig elektrische auto. Tijd voor Kia dus om door te pakken, en dat deden de Koreanen dan ook.

Onlangs reed Irwin Versteegh van InstaAutoVlog met het nieuwe vlaggenschip van het merk dat ooit furore maakte met auto's als de Pride en de Picanto. Deze keer komt Kia met een auto die een strijd met dikke Volvo’s en wellicht zelfs Benzen gaat voeren in plaats van een Suzuki Alto: dit is de Kia EV9.

©KIA

'Opposites United'

De nieuwe Kia EV9 is een auto die opereert in het-full size SUV-segment. Denk aan een direct – weliswaar non-premium – alternatief voor de ophanden zijnde Volvo EX90 en de Tesla Model X. Hoe dan ook probeert Kia de EV9 te kenmerken met  een designtaal die ‘Opposites United’ is gedoopt, een vinding van hoofddesigner Karim Habib. Het doel? Elegante lijnen combineren met hoekige vormen en een hoogstaand technologisch voorkomen.

Iets waar het designteam absoluut in is geslaagd, want of je ‘m nu mooi vindt of niet; de EV9 is een opvallende verschijning. Een traditionele grille ontbreekt, want niet nodig vanwege het ontbreken van een verbrandingsmotor die koeling nodig heeft. Ondanks het gemis van dit stukje traditionele visuele onderbreking, oogt het front van de auto in balans. Origineel zijn daarnaast de ‘hoekige’ leddagrijverlichting en de ledkoplampen met naar wens zelfs Matrix-technologie, waarmee een voor- of tegenligger uit het grootlichtbeeld kan worden gefilterd.

©KIA

Groter dan een EX90

Aan de achterkant zien we eveneens een kenmerkende lichtsignatuur en bestaat er bovendien geen enkele twijfel dat de EV9 een forse auto is. Vanuit welke hoek je ‘m ook bekijkt, de EV9 is trots op zijn afmetingen. Dik 5 meter lengte bijvoorbeeld gecombineerd met een wielbasis van 3,10 meter. De breedte zonder buitenspiegels? 1,98 meter. En een hoogte (zonder dakrails) van 1,78 meter. Daarmee is-ie dus breder en hoger dan de Volvo EX90!

De perfecte receptuur voor een riant interieur, helemaal gecombineerd met het eGMP-platform (EV-basis waarop ook de Kia EV6 en de Hyundai Ioniq 5 en 6 zijn gebouwd). Deze onderhuidse technologie zorgt namelijk voor een vlakke bodemplaat (waarin de batterij schuilt) en dus een basis waarop de Kia-designers los konden gaan.

En dat hebben ze gedaan. Zo wordt de EV9 standaard geleverd met zeven zitplaatsen en kun je zelfs opteren voor een 6-zits configuratie in combinatie met draaibare stoelen op de tweede zitrij (zie foto's hieronder). Een soort van limousine-opstelling dus, of simpelweg een extra gemakkelijke instap naar de derde zitrij. En nu we daar toch zijn aanbeland...

©KIA

Volwaardige zevenzitter

...dat is iets waar de EV9 zich sowieso mee onderscheidt ten opzichte van bijvoorbeeld de Sorento. Dit is met recht een volwaardige zevenzitter. Na het eenvoudig ontgrendelen van een van de buitenste stoelen op de tweede zitrij neem je zelfs als volwassene gemakkelijk plaats op één van de twee zetels achterin. Je geniet vervolgens van voldoende been-, hoofd- en leefruimte en krijgt bovendien comfort als ventilatieroosters, bekerhouders en usb-aansluitingen. Dat alles met behoud van hetzelfde comfort op de tweede zitrij, waar je zelfs standaard geniet van stoelverwarming én – ronduit uniek – stoelventilatie. Elke Kia EV9, zelfs de instapper, wordt dus geleverd met vier verwarmde en gekoelde zitplaatsen.

©KIA

2,3 kuub bagageruimte

Denk bovendien niet dat er dan geen bagageruimte meer overblijft, want zelfs als de (overigens elektrisch op of neer te klappen) derde zitrij wordt gebruikt, blijft er 333 liter bagageruimte over. Dat is bijna het dubbele van wat er achter de derde zitrij in een Kia Sorento PHEV overblijft, en bijna vergelijkbaar met dat van een Volkswagen Polo. En jawel, het zijn meer liters dan de Volvo EX90 en zelfs meer dan in een Land Rover Defender!

Gebruik je de derde zitrij niet, dan ontstaat er een vlakke vloer en beschik je over maar liefst 828 liter bagageruimte in totaal. Klap je álles neer, dan ontstaat er wederom een vlakke vloer en slokt de EV9 maar liefst 2,3 kuub in totaal.

©KIA

Massage voor de bestuurder

Neem je plaats achter het stuur, dan valt het om te beginnen op dat de EV9 minder hoog instapt dan je in eerste instantie zou verwachten. Je schuift redelijk op heuphoogte achter het stuur, maar geniet vervolgens wel van een onvervalst 'king of the road'-gevoel. Je neemt plaats op ongekend comfortabele stoelen waarbij je als bestuurder vanaf de Launch Edition bovendien geniet van een zeer grondige massagefunctie. Zelfs het zitvlak wordt gekneed! De zitting heeft bovendien een verlengbaar zitvlak met extra ondersteuning voor de onderbenen en met name het comfortabele karakter van de hoofdsteun valt in de smaak.

©KIA

Brééédbeelddisplay

Kia spreekt daarnaast van een '29 inch breed panoramadisplay' dat de bovenkant van het dashboard siert. Een klein leugentje, maar de boodschap komt over. In feite zijn het twee 12,3 inch brede lcd-schermen naast elkaar – dezelfde schermen als die in de Kia EV6, zij het met een catch. Er tussenin zien we namelijk iets nieuws in de vorm van een extra touchscreen waarop je allerlei informatie omtrent de klimaatregeling kunt zien én bedienen. Een slimme zet, want dat extraatje brengt het totaal op 29 diagonale inches. Voor de rest zien we details als een opvallend brede middentunnel met daarop een vingerafdrukscanner waarmee je een gepersonaliseerde rijmodus kunt activeren, maar ook zaken als een draadloze telefoonlader en een veelheid aan vakjes en bakjes.

©www.weigl.biz

Dubbel glas rondom

Waar Kia écht indruk mee maakt, is de mate van afwerking. Nu tilt het merk zich sowieso al met elk nieuw model naar een hoger niveau, maar met de EV9 hebben ze nét een beetje harder hun best gedaan.

Alle gebruikte materialen voelen solide en verfijnd aan, en de algehele indruk is dan ook dik in orde. Er is bovendien gebruikgemaakt van dubbel gelamineerd glas voor een extra goede geluidsisolatie, en dat moet samen met de sandwichstructuur tussen de bodemplaat en vloerbedekking zorgen voor een uitstekend geïsoleerde cabine. Een prima basis om via het Meridian Premium Sound System met niet minder dan 14 speakers(!) en 708 watt vermogen(!!) naar je favoriete muziek te luisteren.

©www.weigl.biz

Van 10 naar 80 procent in 24 minuten

Maar deze eGMP-basis maakt niet alleen het riante interieur mogelijk, maar zegent de EV9 bovendien met 800volt-techniek en de allereerste 100kWh-batterij van het merk. Een standaard actief gekoeld of verwarmd accupakket dat dankzij de innovatieve techniek in een razendsnelle 24 minuten van 10 naar 80 procent is bij te laden. Wel met een iets lagere piek van 210 kW, maar dat is omwille van een mooiere laadcurve. Thuis opladen of aan een openbare laadpaal? Dat kan via de 3-fase-boordlader (11 kW), al had Kia hier ook wel een 22kW-optie aan mogen bieden. 100 kWh vullen met slechts 11 kW zorgt alsnog voor minimaal 9 uur laadtijd.

En de range? Tot 563 km volgens de WLTP-testmethode in combinatie met een 204 pk sterke elektromotor op de achteras. De AWD-versie krijgt een extra elektromotor op de vooras, waarmee het totaalvermogen naar 384 pk en 700 Nm stijgt. Daarmee kom je 505 km ver.

Heb je een boot of een flinke caravan? De achterwielaangedreven EV9 mag 900 kg trekken, maar de AWD sleept met gemak 2,5 ton voort. Goed om te weten is daarnaast dat Kia standaard niveauregeling op de achteras toepast.

©KIA

Slimme dempers

Eenmaal op pad met de EV9 kom ik al snel tot de conclusie dat de auto rijdt zoals je mag verwachten van een auto in deze klasse. Comfortabel, verfijnd, maar mede door de 100 kWh grote batterij in de bodem van de auto ook uiterst stabiel.

De EV9 helt nauwelijks over en met name de stabiliteit van deze forse en hoge zevenzitter valt in de smaak. Niet alleen op hoge snelheid rechtuit, maar ook als er een bocht wordt genomen met circa 130 km/u blijft de auto rustig. Iets dat mede het gevolg is van de slimme dempers die het merk toepast, waardoor er elke milliseconde een aanpassing aan het veergedrag kan worden doorgevoerd.

Vrees overigens niet voor slagschipachtige taferelen. Mede dankzij de vrij directe stuurbekrachtiging is de EV9 gemakkelijk te manoeuvreren en door de standaard aanwezige parkeersensoren rondom – inclusief een 360graden-camera – is het een gemakkelijk te parkeren auto. Althans, als het plekje groot genoeg is.

©KIA

Standaard rijk uitgerust

Wat dit alles mag kosten? Minimaal 67.995 euro voor de achterwielaangedreven Air-uitvoering. Hoe luchtig deze variant ook mag klinken, de standaarduitrusting is behoorlijk. Denk aan de 800volt-techniek, een warmtepomp, maar ook de eerder genoemde zeven zitplaatsen en 19-inch lichtmetalen wielen.

Een trede hoger op de ladder staat de 70.395 euro kostende Launch Edition. Deze voegt een met plantaardig leder bekleed interieur toe, evenals een digitale achteruitkijkspiegel, bestuurdersstoel met massagefunctie én het Meridian-audiosysteem. De compleetste GT-Line uitvoering die alleen in combinatie met AWD-aandrijving wordt geleverd kost je een behoorlijke 78.895 euro, maar dan heb je ook écht alles.

Nieuwe EV-koning

De Kia EV9 is met recht de nieuwe EV-koning. Niet alleen qua formaat, maar vooral vanwege de techniek. De 800volt-techniek in combinatie met een 100kWh-batterij is ronduit onderscheidend en zorgt bijvoorbeeld voor een plus van 249 km range in slechts 15 minuten laden. Dat in combinatie met zeven riante zitplaatsen en dan nog stééds bruikbare kofferruimte en de mogelijkheid om tot maar liefst 2,5 ton voort te trekken is ronduit uniek.

Zeker voor de bedragen die Kia vraagt in vergelijking met de concurrentie. Zo gaat de Volvo EX90, die nog even op zich laat wachten, minimaal een paar duizend euro meer kosten en schiet die afhankelijk van de uitvoering al snel over de 100.000 euro. Een Tesla Model X? Die kan qua afwerking, finesse en bouwkwaliteit niet tippen aan de EV9 en is bovendien ook nog eens een stuk krapper. De instapprijs ligt daarnaast met dik 100.000 euro ook nog eens een stuk hoger.

TCL staat vooral bekend om zijn betaalbare televisies, maar het Chinese merk brengt ook prijsvriendelijke soundbars op de markt. Zo heeft de recent verschenen Q65H interessante specificaties. Naast een forse soundbar met ondersteuning voor Dolby Atmos is er ook een draadloze subwoofer bijgesloten. Hoe bevalt dit nieuwe audiosysteem in de praktijk?

Anders dan zijn relatief bescheiden prijskaartje van amper 300 euro wellicht doet vermoeden, is de TCL Q65H stijlvol vormgegeven. De soundbar van 1,05 meter heeft een nette afwerking van matzwart kunststof en geborsteld aluminium. De voorkant en beide zijkanten zijn voorzien van speakerstof. Het geheel oogt erg chic.

Dankzij een geringe hoogte van 6,8 centimeter plaats je deze langwerpige speaker moeiteloos voor de meeste televisies. De behuizing zal het beeld niet zo gauw blokkeren. Liever ophangen? Gebruik in dat geval de twee bijgesloten muurbeugels. Het formaat van de subwoofer is met 22 × 36,9 × 27,5 centimeter behoorlijk fors. Reserveer hiervoor een plekje op de vloer.

©Maikel Dijkhuizen

Soundbar aansluiten

Je verbindt de Q65H zowel via HDMI-eARC als via de optische ingang met een televisie. Daarnaast telt de achterzijde nog een tweede HDMI-poort, zodat je bijvoorbeeld een tv-decoder, blu-ray-speler of gameconsole kunt aansluiten. Verder koppel je via usb eventueel een externe schijf of usb-stick met audiobestanden. Voor soundbarbegrippen heeft dit model veel aansluitopties.

Nadat de soundbar en subwoofer zijn aangesloten, koppel je ze draadloos aan elkaar. Dat gaat met behulp van de pairknop erg vlot. Op een klein display achter het speakerdoek verschijnt de term 'Sub connected'. Eenmaal aangesloten kies je op de sobere afstandsbediening de gewenste bron.

Verder loont het de moeite om direct na het aansluiten de TCL Home-app te installeren. Via de microfoon van de smartphone stemt de soundbar zijn geluid af op diverse akoestische eigenschappen van de luisterruimte. Het resultaat is een betere audioweergave. De kalibratie van deze zogeheten AI Sonic-functie duurt enkele minuten. Je gebruikt de app ook om nieuwe software-updates te installeren en equalizerinstellingen te wijzigen.

©Maikel Dijkhuizen

©Maikel Dijkhuizen

Films, series en muziek

TCL vermeldt een totaal piekvermogen van maar liefst 580 watt, waarvan er 150 watt is gereserveerd voor de subwoofer. Deze belofte is niet uit de lucht gegrepen, want de soundbar en basspeaker produceren samen een nogal vol geluid. Bij recente Netflix-streams vliegen de geluidseffecten je om de oren. De fabrikant heeft de actieve audiodrivers in de behuizing naar voren én zijwaarts gericht. Zeker in de beschikbare film- en gamemodus wekt deze opstelling enigszins de illusie van surroundgeluid, al klinkt het gebruik van échte surroundspeakers nog altijd een stuk beter. Desalniettemin is het ruimtelijke geluid een knappe prestatie. Mooi meegenomen is dat de Q65H een Dolby Atmos- en DTS:X-audiospoor kan verwerken.

Tijdens bombastische actiescènes laat de subwoofer zich duidelijk horen. Je kiest met de afstandsbediening tussen drie basniveaus, maar bij de luidste stand kunnen de buren waarschijnlijk meegenieten. Sowieso kan dit audiosysteem erg luid spelen. In combinatie met een ruimtelijk en helder geluid beleef je films en series voortaan intenser. Kun je bepaalde personages moeilijk verstaan, dan druk je gewoon op de Voice-knop van de afstandsbediening. De soundbar versterkt vervolgens menselijke stemmen.

Je kunt de soundbar ook gebruiken om muziek te luisteren. Via de ingebakken bluetooth5.3-module koppel je rechtstreeks een smartphone of tablet. Stream vervolgens een afspeellijst van Spotify, Apple Music of een andere muziekdienst. Hoewel de liedjes best redelijk klinken, haalt de geluidskwaliteit het niet bij een versterker of receiver met losse speakers. Logisch, want de audiodrivers zitten in de langwerpige luidspreker te dicht op elkaar om een duidelijk stereobeeld te realiseren. Voor een achtergrondmuziekje voldoet het prima.

©Maikel Dijkhuizen

TCL Q65H kopen?

In een kleine tot middelgrote woonkamer komt de TCL Q65H goed uit de verf. Dankzij meerdere zorgvuldig gepositioneerde audiodrivers, een krachtige subwoofer en een riant piekvermogen creëer je met dit audiosysteem en volwaardige thuisbioscoop dat luid kan spelen. Heb je geen ruimte of budget om een home-cinemaset met losse luidsprekers op te tuigen, dan is deze vriendelijk geprijsde soundbar/subwoofer-combinatie een uitstekend alternatief.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.