Nu werknemers hun eigen mobiele apparaten mee mogen brengen, vreest IT dat ze steeds meer tijd kwijt zullen zijn aan ondersteuning. Voor iOS is die vrees ongegrond.

Ik krijg de afgelopen maanden steeds vaker hetzelfde te horen van IT-managers: ja, we kunnen apparaten beveiligen door middel van Exchange of managementtools voor mobiele apparaten, maar waar we ons echt zorgen over maken is de extra druk die al die iPads en iPhones op ons zullen leggen. Ik je kan gelukkig vertellen dat de druk op IT-ondersteuning niet al te veel of zelfs helemaal niet hoeft toe te nemen - tenminste, niet wanneer werknemers iOS-apparaten binnenbrengen.

Maar eerst even een waarschuwing: Android is een heel ander verhaal, vanwege de verschillen in het besturingssysteem per leverancier en de onduidelijkheid over de herkomst van apps. Sommige principes die ik hieronder beschrijf voor de ondersteuning van iOS-apparatuur, gelden ook voor Android. Maar in tegenstelling tot bij iOS kun je van Android-gebruikers wel telefoontjes verwachten omdat ze geen verbinding kunnen maken met je beveiligde draadloze netwerk, omdat Android 2.x en 3.x geen PEAP-beveiligde WiFi-netwerken ondersteunen. Hetzelfde geldt voor gebruikers van Android 2.x smartphones wiens apparatuur geen ondersteuning biedt voor een groot deel van de Exchange ActiveSync policies, zoals on-device encryptie en complexe wachtwoorden. Daar kan ik je helaas niet mee helpen.

Recent onderzoek heeft uitgewezen dat iOS-apparaten van alle belangrijke mobiele platformen de minste ondersteuning vereisen. Het platform waar IT op dit moment nog de voorkeur aan geeft, BlackBerry van Research in Motion, is moeilijker te ondersteunen, maar aangezien BlackBerry duidelijk op zijn retour is, zou de druk op IT support uit die richting moeten afnemen. Het lijkt er zelfs op dat het agressief vervangen van Blackberry's door iPhones een snelle en effectieve manier kan zijn om de druk op het support-team te verlichten. Android-apparaten vereisen de meeste ondersteuning, maar het gebrek aan fundamentele beveiliging en management tools voor dat platform betekent dat waarschijnlijk toch al dat je dat platform niet snel binnen zult halen, en dan hoef je ze dus ook niet te ondersteunen. (Overigens is Motorola wel al goed bezig met pogingen om hun nieuwe zakelijke Android-toestellen geschikt te maken voor de zakelijke omgeving, door bijvoorbeeld standaard ondersteuning toe te voegen voor Exchange en een deel van het Exchange ActiveSync-beleid.)

Het onderzoek geeft voor de gunstige beoordeling van iOS een reden waar niemand raar van zal opkijken: de gebruikersinterface van iOS is gemakkelijker voor gebruikers, dus hebben ze doorgaans minder hulp nodig. Rapporten van Forrester Research en de Aberdeen Group laten zien dat gebruikers die hun eigen apparaat uitkiezen (ongeacht wie ervoor betaalt) minder ondersteuning nodig hebben. Bovendien: als het apparaat van de gebruiker zelf is, ook al wordt hij voor het bedrijf gebruikt, gaan mensen er veel voorzichtiger mee om. Dit alles verklaart de lagere ondersteuningsbelasting voor iOS-apparaten.

Maar op een gegeven moment zal IT zelf iOS-apparaten willen verstrekken, ondersteunen en beheren. En wanneer dat gebeurt zijn er manieren om met minimale inspanning aan de behoeften van de gebruikers te voldoen.

Maak gebruik van beveiligingspolicies en certificaten

iOS ondersteunt meer Exchange ActiveSync (EAS) policies dan enig ander modern mobiel besturingssysteem; alleen het vrijwel uitgestorven Windows Mobile, dat nog steeds door de overheid en een aantal bedrijven gebruikt wordt, ondersteunt er meer. Wanneer iemand vanuit Exchange of Gmail (met EAS ingeschakeld) e-mail probeert te benaderen, valideert de e-mailserver de policies meteen, waardoor gebruikers gedwongen worden zich eraan te houden in ruil voor toegang. Omdat iOS gebruik maakt van standaard EAS-policies hoef je ze alleen maar in te stellen, zonder dat je hoeft te weten of de gebruiker iOS heeft - dezelfde set policies kan ook voor desktoptoegang worden gebruikt.

Als je IBM's Lotus Notes en Domino gebruikt kun je deze policies niet opleggen aan het iOS-apparaat (met versie 8.5.2 of nieuwer van de Notes Server), alleen aan de Lotus client. Dat is een beperking van IBM - niet van Apple. Hetzelfde geldt, om dezelfde reden, voor de GroupWise e-mailserver, ervan uitgaand dat je het Data Mobility Pack geïnstalleerd hebt om EAS-ondersteuning toe te voegen. Voor deze twee oldschool e-mailsystemen is het het overwegen waard een mobile device management (MDM) tool in gebruik te nemen die door middel van policies meerdere mobiele besturingssystemen ondersteunt.

iOS ondersteunt ook certificaten, zoals voor PEAP-beveiligde WiFi-toegang en VPNs. Ook daar zou de ondersteuning niet af moeten wijken van andere apparaten.

Maak gebruik van configuratieprofielen

Maar waar je echt in moet investeren is provisioningprofielen, omdat deze je heel wat tijd kunnen besparen als je een zelfconfiguratiedienst opzet voor gebruikers.

De provisioningcertificaten van Apple zijn gebaseerd op XML, dus je kunt ze op verschillende manieren genereren. MDM-tools kunnen dat bijvoorbeeld. Mac OS X Lion Server genereert ze ook en installeert ze van op afstand, naar behoefte per gebruiker of per apparaat, passend bij je Active Directory of Open Directory infrastructuur, zodat je policies kunt instellen en toepassen voor individuen, groepen, apparaten en groepen van apparaten. De webinterface is eenvoudig, en de policies kunnen toegepast worden op Macs die Lion draaien. Dit betekent dat je een aparte tool moet gebruiken, maar dat verschilt niet van het gebruik van BlackBerry Enterprise Server (BES) waar je hetzelfde doet voor Blackberry's. Mac OS X Lion Server is veel goedkoper dan een MDM-tool, mits de policies ervan aan je behoeften voldoen. (Lion Server kost slechts € 39,99.)

Verder heb je Apple's gratis iPhone Configuration Utility, de nog steeds beschikbare voorganger van OSX Lion Servers policymanager. De iPhone Configuration Utility draait op zowel Windows (XP tot en met 7) en Macs (zowel Snow Leopard als Lion), dus het is best mogelijk dat veel IT-organisaties het verkiezen boven Lion Server. Je kunt voor elk apparaat een profiel aanmaken, en het apparaat vervolgens met het profiel synchroniseren via USB, door het naar de gebruiker te e-mailen, of door het bestand op een webpagina te plaatsen en de gebruiker die link te laten openen.

Maar wat je vooral wilt doen als je je gebruikers zelf hun configuratie wilt laten uitrollen is configuratieprofielen aanmaken voor verschillende klassen gebruikers, in plaats van elke gebruiker individueel te behandelen. Ook dat kan met de iPhone Configuration Utility: je kunt configuratieprofielen aanmaken door Configuration Profiles te selecteren in het Library-gedeelte in de Sidebar. Klik vervolgens op New. Je krijgt dan verschillende vensters te zien, één voor elk type policy of configuratie dat je wilt instellen. Doorloop ze één voor één.

Zo kun je voor de VPN shared secret credentials instellen zodat jij of de gebruiker ze niet op ieder apparaat met de hand hoeft in te voeren - de gebruiker moet alleen zijn eigen legitimatie invoeren (en dat wil je sowieso, anders ligt je VPN wijdopen als het apparaat verloren zou raken), net als in Active Directory. Op dezelfde wijze kun je het adres van de Exchange Server voor een groep toevoegen, of de instellingen voor interne WiFi toegangspunten, LDAP-configuraties, gedeelde agendagegevens, beveiligingskenmerken laden, een benodigde MDM-server specificeren, enzovoorts - alle gebruikelijke dingen die je voor een groep moet doen.

Belangrijk in het venster General is de optie Security; hier kun je instellen met welk wachtwoord het configuratiecertificaat herroepen kan worden, zodat IT dat in noodgevallen op afstand kan regelen.

Als je enkele configuraties hebt die universeel zijn en andere die specifiek zijn voor een bepaalde rol of afdeling, maak dan aparte configuratieprofielen aan. Je kunt dit het beste hiërarchisch doen, zodat alleen het universele profiel de universele instellingen vastlegt en de lokale profielen alleen de lokale instellingen. iOS laat je meerdere configuraties installeren, zodat je de configuraties gelaagd kunt opslaan en later slechts de universele of een lokale kunt updaten, zonder dat de instellingen van de andere configuraties worden beïnvloed.

Wanneer je het profiel opslaat kun je het vervolgens delen met zoveel gebruikers als je maar wilt. Je kunt de profielen emailen en wanneer de gebruikers het profiel op hun iOS-apparaat openen krijgen ze een prompt te zien om het te installeren. Een andere mogelijkheid, die wellicht meer geschikt is voor zelfbediening, is dat je links naar deze profielen op een webpagina of intranetsite plaatst (zoals een welkomstpagina voor nieuwe gebruikers die ook het personeelshandboek, de salaris- en de urenadministratie en dat soort zaken bevat), zodat gebruikers simpel hun eigen profiel kunnen installeren. Omdat deze profielen hun iPhones en iPads configureren zodat ze ermee op je netwerk en bij de bedrijfsmiddelen kunnen, weet je dat ze dat ook zullen doen - nou ja, ervan uitgaande dat ze die apparatuur ook inderdaad voor werkdoeleinden gebruiken.

Het nadeel van de iPhone Configuration Utility is dat het geïnstalleerde profielen niet automatisch kan updaten, zoals een MDM-tool of Lion Server dat wel kan. Gebruikers moeten zelf de nieuwste versie downloaden, tenzij je je eigen over-the-air policyserver wilt creëren (Apple heeft instructies gepubliceerd om dit te doen met behulp van het SCEP-protocol en een Cisco IOS of het Microsoft Windows Server platform).

Helaas is mij niets bekend van vergelijkbare manieren om dergelijke zelf-installatieprofielen voor Blackberry, Android of andere mobiele platforms te creëren (tips in die richting zijn zeer welkom in de reacties).

Bedrijfsapplicaties

Wat je verder kunt doen om zelfbediening door werknemers te bevorderen is webpagina's aanbieden met daarop links naar apps waar je voorkeur naar uitgaat. Apple heeft een iTunes minisite aangemaakt met daarop populaire bedrijfsapps; dat is een goede plek om geschikte apps te vinden.

Klik in iTunes met de rechter muisknop op het icoon van een app en kies Copy Link in het contextmenu. Als een gebruiker op die link klikt, wordt hij of zij naar de iTunes Store op het iOS-apparaat geleid om de app te kopen of te downloaden. Op deze manier stimuleer je het gebruik van de tools waarvan jij graag wilt dat je werknemers ze gebruiken. Voor gebruikers van Android kun je links aanmaken naar de Google Android Market voor je aanbevolen Android apps.

Het is waarschijnlijk het gemakkelijkst om werknemers deze aanbevolen apps zelf te laten betalen en ze te laten declareren; iTunes ze stuurt via email een printervriendelijke rekening. Apple heeft wel een Business App Store service waarmee je een soort eigen gesloten app store kunt inrichten, maar dat is helaas vooralsnog alleen beschikbaar in de VS.

Als je gebruikers wilt beperken tot specifieke apps, dan kan dat via policies, maar dan heeft de hele BYOD-benadering natuurlijk weinig zin. Ik neem aan dat de meeste bedrijven die iOS-apparaten willen ondersteunen met zo min mogelijk druk op IT, ook de belasting voor werknemers die de apparaten gebruiken zo laag mogelijk willen houden. Bedenk vooral dat hoe meer je oplegt, hoe meer ondersteuning je moet bieden.

Problemen oplossen

iOS mag dan voor de meeste gebruikers intuïtief zijn, niet alles is meteen duidelijk. En elk apparaat heeft weleens problemen. Voor sommige, zoals verloren wachtwoorden, zou IT al een universeel systeem moeten hebben. Maar er zijn vragen die vaker opduiken en waar je de antwoorden maar beter alvast in een zelfbedienings FAQ kunt opnemen:

[list]iCloud backupt automatisch de apparaatinstellingen voor gebruikers die inloggen met hun Apple ID of iCloud account. Dat is ideaal voor het herstellen van een systeem dat op één of andere manier gereset wordt. Maar applicatiegegevens worden niet naar iCloud gebackupped. iTunes volgt ook alle apps en media die via iTunes worden aangeschaft, dus die kunnen opnieuw worden gedownload wanneer een apparaat gewist of gereset wordt, en ze kunnen ook (zonder extra kosten) naar een nieuw apparaat worden gedownload, mocht een werknemer het huidige apparaat verliezen. Verder maakt iTunes een backup van gebruikersgegevens en instellingen, dus door regelmatig het iOS-apparaat te synchroniseren met iTunes kan een gebruiker zelf een gewist apparaat herstellen of de apps, data en instellingen naar een nieuw apparaat overzetten. De draadloze backupmogelijkheden van iOS 5 maken dit backupproces nog eenvoudiger.

iOS heeft geen zichtbaar bestandssysteem (bestanden worden als beveiligingsmaatregel binnen hun apps opgeslagen), dus het is voor gebruikers vaak onduidelijk hoe ze bestanden aan e-mails moeten hangen of binnen een app moeten openen. De truc is te beginnen met de inhoud. Bijvoorbeeld: om een foto te emailen ga je naar de Foto's app. Selecteer de foto's, gebruik vervolgens het Delen menu om ze via email te versturen. De meeste apps gebruiken dat menu of iets vergelijkbaars. Om bestanden tussen apps te verplaatsen zoek je naar het Openen In menu. Dit krijg je te zien door op een document te drukken en vast te houden, of door het Delen menu te openen, of andere applicatiespecifieke methodes. Apps moeten wel specifiek Openen In ondersteunen, dus sommige apps hebben deze mogelijkheid niet. Een andere optie die je kunt proberen is bepaalde inhoud te selecteren en te kopiëren (door er enige tijd op te drukken) en het vervolgens in een andere app te plakken.

Als een werknemer problemen krijgt wanneer hij niet in de buurt is van een IT-ondersteuningsmedewerker kan hij gemakkelijk een screenshot maken die hij kan doormailen om het probleem te laten zien. Druk tegelijkertijd op de Sluimer-knop en de Home-knop om een screenshot te maken. Deze verschijnt dan in de Foto's app. Je kunt zoveel screenshots maken als je wilt.

De meeste apps bieden een optie om snel te kunnen scrollen: druk bovenaan op het scherm en gewoonlijk springt dan het beeld van de app naar het begin (zoals de lijst met e-mailberichten). Helaas is er geen vergelijkbare functie om helemaal naar beneden te scrollen.

Een aantal gebaren zijn universeel: scroll binnen een app met één vinger; scroll binnen een venster in een app (doorgaans is dit voor Websites) met twee vingers. Beweeg je wijsvinger naar je duim toe om in te zoomen en doe het omgekeerde om uit te zoomen. Druk tweemaal op de Home-knop om de taakbalk met alle draaiende apps te zien te krijgen waarmee je op een andere reeds openstaande app kunt overstappen (of deze kunt sluiten door een app ingedrukt te houden en vervolgens op Sluiten te drukken).[/list]

Meer tips voor zo'n FAQ zijn zeer welkom in de reacties.

Als je je zorgen maakt over een stortvloed aan iOS-apparaten waarin je ondersteuningsteam gaat verdrinken: relax. Ze zijn gemakkelijker te ondersteunen dan je denkt - en door je werknemers zelfbedieningsopties aan te bieden met de technieken hierboven, kun je de druk nog verder verminderen.

De Logitech MX Master 4 is de nieuwste telg in de populaire MX-serie. De muis belooft meer controle, precisie en comfort dan ooit, met haptische feedback en een 8K-sensor die zelfs op glas moeiteloos werkt. Maar is hij de stevige prijs van 129,99 euro waard?

De MX Master 3S was al een dikke publieksfavoriet, maar met de MX Master 4 legt Logitech de lat opnieuw een tikkie hoger. Dit is een echte powerhouse voor wie dagelijks veel met tekst, beeld of code bezig is. Of gewoon voor wie een heel lekkere muis wil. Alles draait om controle, snelheid en comfort. Daar betaal je met een krappe 130 euro weliswaar een premiumprijs voor, maar deze muis is dan ook duidelijk bedoeld voor mensen die hun werk serieus nemen. De MX Master 4 is verkrijgbaar in Graphite en Pale Gray, en wordt standaard geleverd met een Logi Bolt-ontvanger. Wij hebben voor de test de Pale Gray-variant voor de Mac mogen bepotelen.

©ER | ID.nl

Muizen met gevoel

Het opvallendste snufje is de toevoeging van haptische feedback. Elke klik, sneltoets of melding voel je subtiel onder je vingers trillen. Niet als gimmick, maar als tastbare feedback: je voelt letterlijk wat je doet. En dat werkt echt prettig, vooral omdat je iets dergelijks ook gewend bent van bijvoorbeeld je smartphone. Via Logi Options+ bepaal je zelf hoe intens die feedback is en kun je verschillende acties aan specifieke apps knopen. Dat geeft de muis een persoonlijk tintje. Zeker bij precisiewerk (foto- en tekstbewerking of het schrijven van code) merk je hoe natuurlijk dat aanvoelt.

De grote toets onder de duim, waarmee je het Haptic Sense-paneel oproept, is wel vrij gevoelig. Tijdens de paar weken dat we de muis hebben getest, drukten we die knop af en toe per ongeluk in, wat even storend kan zijn. Toch is dat gelukkig een kwestie van gewenning, want het idee achter de functie is sterk.

Snelheid zonder haast

De befaamde MagSpeed-scroll is gelukkig gebleven en is zelfs nog iets verfijnd. Eén draai aan het stalen wiel en je schiet door lange documenten of spreadsheets. Nieuw is de Actions Ring, een rond menu dat rond je cursor verschijnt. Daarmee open je favoriete tools of snelkoppelingen zonder je toetsenbord aan te raken. Logitech beweert dat je hierdoor tot 63 procent minder muisbewegingen maakt. Dat is misschien wat optimistisch, maar het systeem werkt verrassend intuïtief en snel. Hieronder een overzichtje van de mogelijkheden.

Werkt zelfs op glas

De Darkfield-sensor met 8000 dpi is extreem nauwkeurig en werkt op vrijwel elk oppervlak, zelfs op glas of gelakt hout. Je kunt de gevoeligheid aanpassen in stappen van 50 dpi, maar de meeste mensen zullen vermoedelijk gewoon de standaard afstelling gebruiken: hij voelt van nature al prima aan. Dankzij een nieuwe radiochip en antenne is de verbinding bovendien rotsvast. Je kunt de muis gebruiken via bluetooth low energy of de meegeleverde Logi Bolt-ontvanger, die een bereik van zo'n 10 meter garandeert.

©ER | ID.nl

Comfortabel stil

Qua vorm blijft Logitech dicht bij zijn succesformule. De muis ligt daarom nog altijd als gegoten in de hand, met een lichte hellingshoek, een vertrouwde duimpositie en een extra horizontaal scrolwiel. De klikgeluiden zijn nu 90 procent stiller dan bij de vorige generatie, meldt Logitech. En met 150 gram voelt de MX Master 4 solide aan zonder zwaar te worden.

Kleine kanttekening: de twee navigatieknoppen voor browsergebruik (vooruit en terug) zijn iets naar achteren verplaatst om ruimte te maken voor de Gesture Button (zie kader hieronder). Dat zorgt er soms voor dat je per ongeluk op de verkeerde knop drukt, vooral als je gewend bent aan een van de MX Master-voorgangers. Misschien een detail, maar wel merkbaar bij dagelijks gebruik.

Via Logi Options+ stel je sneltoetsen, app-profielen en automatiseringen in. De software werkt het best binnen Windows en macOS, maar ook in Linux, ChromeOS, Android en iPadOS doet de muis wat hij moet doen, al zijn daar minder functies beschikbaar.

©Logitech

Batterij die blijft gaan

Logitech zegt dat de ingebouwde 650 mAh-accu het tot 70 dagen op één lading moet kunnen volhouden. Dat hebben we nog niet kunnen testen, maar we kregen de muis met 55 procent van de lading binnen en daar is na een weekje driftig muizen slechts 2 procent van af. Bovendien levert één minuut snelladen drie uur gebruik op, mocht je haast hebben. Opladen gebeurt via usb-c, al levert Logitech geen kabeltje mee. Jammer, maar je hebt er vast nog eentje rondslingeren thuis.

Al met al

De Logitech MX Master 4 is een muis die wat ons betreft zijn eigen categorie verdient. Hij is snel, stil, precies en slimmer dan ooit. De paar kleine schoonheidsfoutjes doen daar weinig aan af. Voor ontwerpers, programmeurs, schrijvers en andere intensieve gebruikers is dit een investering die zich op den duur terugbetaalt in comfort en efficiëntie. Casual gebruikers zullen hem misschien een beetje overkill vinden, maar wie hem eenmaal in de hand heeft, wil niets anders meer.

Zelf een toetsenbord samenstellen is niet voor iedereen weggelegd, maar één ding is duidelijk: een goed toetsenbord maakt een groot verschil. In deze test bekijken we de beste kant-en-klare toetsenborden van dit moment. Of je nu op zoek bent naar het snelste toetsenbord voor gaming of een comfortabel model voor kantoorwerk: we helpen je bij het maken van de juiste keuze.

Onze laatste vergelijkende test van toetsenborden is inmiddels alweer meer dan vijf jaar oud. Toen draaide alles om het concept ‘mechanisch’, praktisch elke fabrikant maakte toen gebruik van de switches van het Duitse Cherry of een goedkopere Chinese afgeleide daarvan, de Kailh-switch.

Inmiddels is het aanbod versplinterd en zien we enkele van de elementen die custom borden populair maken doorsijpelen naar de kant-en-klare producten. Zo zien we veel meer lay-out-opties en een veel breder scala aan switchopties. Stillere varianten, zwaardere varianten voor een stevigere aanslag en lubed-varianten voor een soepelere aanslag. De opvallendste stap de afgelopen jaren is de introductie van een magnetisch, optische switch, waarbij de aanslag niet digitaal is (ingedrukt ja of nee), maar analoog. Zie ook het kader ‘Analoge switches?’ voor meer hierover.

Andere ontwikkelingen

Een positieve ontwikkeling is dat menig toetsenbord inmiddels voorzien is van zogeheten hot-swap switches. Mocht je per ongeluk een switch stukmaken (bijvoorbeeld door het morsen van drinken), dan kun je nu veelal enkele knoppen vervangen in plaats van meteen een nieuwe model te moeten kopen. Daarnaast hebben verbeteringen in accutechniek en draadloze protocollen ervoor gezorgd dat draadloze high-endtoetsenborden tegenwoordig een realistische optie zijn zonder constant het toetsenbord bij te hoeven laden.

Endorfy Celeris 1800

Endorfy is een relatieve nieuwkomer in de markt, maar liet eerder met de Thock-toetsenborden al zien dat het bedrijf veel waar voor je geld kan bieden. Het nieuwste model, de Celeris 1800, doet dat wederom. Het bord kan wat gevoel en bouwkwaliteit betreft aardig concurreren met flink duurdere modellen in deze test. Als je hem probeert te buigen zie je wel wat verschil, maar op tafel bij normaal gebruik merk je daar niets meer van.

Het opvallendst is het relatief compacte ontwerp, terwijl er toch een numeriek toetsenbord op zit. Dat deel is vergeleken met de meeste andere toetsenborden wat naar links geschoven, wat ergonomisch fijn is voor mensen die niet alleen gamen, maar ook vooral veel in Excel werken. Sommige gebruikers, primair programmeurs, moeten er rekening mee houden dat de plaatsing van de Home-, End- en Page-toetsen mogelijk niet voor iedereen ideaal is. Ook liggen de toetsen relatief hoog, ook iets wat niet iedereen zal liggen.

De Celeris 1800 is gloednieuw en heeft een adviesprijs van 99 euro. Dat maakt hem al een van de goedkoopste toetsenborden in deze test. Prijzen zakken normaliter nog wat na de lancering. Grofweg 100 euro voor een fijn toetsenbord dat ook nog eens draadloos (dongel voor gaming, bluetooth voor laptopwerkers) kan functioneren en Mac-ondersteuning heeft, is een uitstekende deal.

©Endorfy

Corsair K65 Plus Wireless

Corsair kennen we vooral van grote mechanische toetsenborden met veel extra's, maar het is de compacte K65 Plus Wireless waar we de laatste tijd het meest gecharmeerd van waren. De constructie is enorm degelijk en het toetsenbord is voorzien van fijne, soepel voelende switches die niet te luid zijn. Dat zorgt vrijwel direct voor een heel fijne ervaring onder de vingers.

Of de compacte vormgeving fijn is, is uiteraard subjectief. Compact is fijner voor gamers en andere gebruikers die het numerieke toetsenbord niet nodig hebben, het bespaart ruimte op je bureau (of in je rugtas) en laat meer ruimte over voor je muis. Excel-gebruikers zullen dit toetsenbord natuurlijk direct diskwalificeren.

Toen het bord uitkwam voor 160 euro was onze voornaamste kritiek dat het eigenlijk iets te duur was vergeleken andere toetsenborden die voor 100 euro grofweg hetzelfde boden. Of juist net niet uitgebreid genoeg vergeleken met borden van 200 euro. Inmiddels is de prijs gezakt tot 137 euro en op dat punt kun je, mits de compacte vormgeving bij je past, eigenlijk niet om deze Corsair heen. Net wat chiquer dan nauwelijks goedkopere modellen, voorzien van draadloze functionaliteit en vooral het feit dat het een relatief laag bord is (voor een model met hoge switches) maakt dit een makkelijke aanrader en onze redactietip.

©Corsair

Razer Joro

Razer staat vooral bekend om hun grote modellen met alle toeters en bellen, maar biedt met de Joro ook wat anders. De Razer Joro is extreem compact en verreweg het lichtste bord in deze test. De doelgroep bestaat hier overduidelijk uit gamers die hun toetsenbord vooral veel meeslepen. Puur op basis van afmetingen en gewicht ligt deze Razer voor dat doeleind natuurlijk voor de hand. Ondanks het lage gewicht ligt de Joro toch stevig op tafel en zit de bouwkwaliteit van de constructie erg goed in elkaar. De aluminium behuizing voelt ook chic aan, de lage positie is toegankelijk voor velen en aangesloten via de kabel is het ook een snel competitief bord voor gamers.

Razer laat ook wel wat steekjes vallen, vooral voor hun gamende doelgroep. De afwezigheid van een dongel voor een snelle draadloze verbinding en het feit dat de switches nog wel wat speling vertonen, maakt enkele goedkopere alternatieven in deze test in onze optiek fijner. Voor de harde werkers onder ons vinden we de MX Keys ook wat beter voor minder geld.

Daarmee is de Joro in onze optiek niet de meest voor de hand liggende optie, zeker niet voor 130 euro. Als je echt op zoek bent naar het compactste en lichtste toetsenbord, dan is de Joro wel een prima optie.

©Razer

ASUS ROG Azoth X

ASUS en dan met name de ROG-producten staan niet bepaald bekend om hun bedaagde ontwerp. De fabrikant doet daar met hun Azoth X nog een flinke schep bovenop. Wat je er ook van vindt, uniek is het kleurrijke design met half doorzichtige keycaps (voor meer RGB-effect) zeker. Kwalitatief valt er heel weinig op dit bord aan te merken. Het is oerdegelijk en heeft een uitstekende aanslag; het is zelfs een van de fijnste borden in deze test. Het bord heeft ook handige eigenschappen. Draadloos krijg je bijvoorbeeld zowel een snelle als een bluetoothoptie. Daarnaast heeft het bord een goede accuduur, een mooie stevige polssteun plus nog wat minder cruciale extra’s, zoals een aanpasbaar oled-scherm in de bovenhoek. Kost wat, maar dan krijg je ook wat.

Ons voornaamste bezwaar gaat over de definitie van het woord ‘wat’. Want voor 200 euro hadden we het bij het bovenstaande gelaten. Een prijs van 250 euro zouden we wel erg pittig noemen, maar de adviesprijs van 329 euro is wel echt extreem. Daarvoor zouden we bijvoorbeeld toch wel analoge switches willen zien of een echt extreem luxe afwerking. Wellicht dat de prijs nog wat zakt, maar ondanks onze hoge inhoudelijke waardering is de exorbitante prijs vooralsnog het argument om het hoogste eremetaal achterwege te laten.

©ASUS

SteelSeries Apex Pro TKL Gen 3

De SteelSeries Apex Pro TKL is ook geen goedkoop bord en is misschien nipt wat minder chic dan de ROG. In tegenstelling tot die concurrentie weet SteelSeries wel een gezonde balans te vinden tussen de kwaliteit van het product, het toevoegen van extra mogelijkheden en het alsnog een beetje temmen van de prijs.

De bouw is uitstekend en de analoge, volledig instelbare switches zijn zowel aangenaam onder de vingers als zeer stabiel met minimale speling. Het strakke ontwerp is ook iets toegankelijker, zeker als je naast gamen ook nog een beetje zakelijk voor de dag wilt komen. Daarnaast is het ook nog een relatief stil toetsenbord, wat fijn is voor de omgeving. Al hangt de stilte natuurlijk altijd af van hoe hard je zelf op de knoppen slaat.

Ook hier is een oled-schermpje van de partij en Steelseries heeft als voordeel dat als je de door ons geteste compacte TKL-versie niet aantrekkelijk vindt, dat er ook een volledige en een nog compactere variant van bestaat.

Nadelen zijn er ook. Zo vinden we het volumewiel net wat te klein in gebruik, is het bord relatief hoog en ontbreekt draadloze functionaliteit. Maar als je je bord toch niet meeneemt is de meerwaarde daarvan te klein om daar meer geld aan uit te geven. Als draadloos niet nodig is, dan is dit in onze optiek het beste bord van dit moment.

©SteelSeries

©SteelSeries

ASUS ROG Falchion Ace HFX

Net als SteelSeries maakt ook ASUS op de ROG Falchion Ace HFX gebruik van magnetische analoge switches. Het bord heeft een nog wat compactere 65%-lay-out, waarbij je dus goed moet opletten of het ontbreken van de functietoetsen een bezwaar voor je is. Functioneel is hij grotendeels gelijkwaardig aan het toetsenbord van SteelSeries en de toevoeging van 8000 Hz polling geeft in theorie nog een klein voordeel in reactiesnelheid boven de SteelSeries.

Voor de originele prijs van 200 euro laat ASUS wel punten liggen. De bouw en de afwerking van de 100 euro kostende Endorfy is zelfs wat beter. Je merkt dat de Falchion iets meer doorveert dan andere borden wanneer je stevig tikt en dat is onacceptabel in het hogere segment. Het bord kost bij de meeste aanbieders 209 euro, maar was tijdens de testperiode ook verkrijgbaar voor 119 euro. Ook voor dat lagere bedrag weet de Corsair K65 Plus Wireless iets meer indruk te maken met zijn bouwkwaliteit en aanslag. Maar als je toch graag een analoge switch wilt waarbij je de aanslagdiepte kunt instellen, dan is dit als de lagere prijs structureel blijft één van de goedkopere opties die als bonus ook nog eens visueel leuk voor de dag komt.

©ASUS

Logitech G Pro X TKL

Logitech is met afstand marktleider op gebied van toetsenborden en heeft dan ook een enorm aanbod aan borden. Het bedrijf heeft praktisch elke populair formaat in huis en er zijn ook nog eens een flink aantal kleurstellingen. Waar Logitech wat minder goed in is, is de naamgeving van de producten. Zo is er ook een G Pro X muis en headset, en zelfs de G Pro X TKL-toetsenborden bestaan in flink wat verschillende uitvoeringen. De reguliere variant wordt ook wel de Lightspeed genoemd, wat staat voor de toevoeging van een snelle draadloze werking. De Rapid-variant is juist voorzien van magnetische switches, maar is die weer volledig bedraad.

Logitech doet op zich weinig fout met deze producten. De bouw, de switches en de mogelijkheden met onder andere mediaknoppen zijn prima. Combineer dat met het feit dat ze veel zullen verkopen omdat ze het bekendste merk zijn, en de meeste kopers zullen tevreden zijn. De realiteit is wel dat er andere modellen zijn die (minimaal) hetzelfde bieden voor minder geld, of een overtreffende prestatie weten te bieden voor iets meer. Voor 160 euro zouden we toch iets meer dan ‘prima’ willen zien, wat extra’s zoals een polssteun of een betere accuduur.

©Logitech

be quiet! Dark Mount

De Dark Mount is het eerste toetsenbord van be quiet!, dat we vooral van de stille behuizingen kennen. Die focus wordt meteen duidelijk zodra je gaat tikken; het is namelijk het stilste toetsenbord in deze test. De focus op stilte gaat helaas wel wat ten koste van switchstabiliteit en tikgevoel.

Qua mogelijkheden zet het bord zich door een modulaire opbouw erg af van de rest. Naast een rechttoe rechtaan compact TKL-bord krijg je ook een afneembaar numeriek veld met macrotoetsen voorzien van een schermpje dat je ook nog eens zowel links als rechts kunt plaatsen. Ook krijg je een opzetmodule met schermpje en mediatoetsen en polssteunen. Zo transformeert de Dark Mount binnen een paar seconden naar een overcompleet XL-monsterbord.

Was de Dark Mount scherp geprijsd geweest, dan hadden we enkele kanttekeningen door de vingers kunnen zien. Maar als je de hoofdprijs vraagt, dan verwachten we dat alles top is. Dat is niet helemaal het geval. De polssteun is kwalitatief treurig, de switches voelen minder chic dan borden die de helft kosten en de software voor de macrotoetsen laat te wensen over. Voor hetzelfde geld kun je ook een prima toetsenbord en een los macrotoetsenbord als de Elgato Stream Deck kopen. Een aanbieding en een software-update kan wel genoeg zijn om van dit goede idee een serieuze concurrent te maken.

©be quiet

Logitech MX Keys S

De Logitech MX Keys S is een beetje het buitenbeentje in deze vergelijking. In tegenstelling tot de ander toetsenborden is het namelijk géén bord waar fanatieke gamers blij van zullen worden. De keerzijde is dat het voor iedereen die een high-endbord zoekt voor alle andere doeleinden een model is waar je praktisch niet omheen kunt. Ook bestaat er naast de door ons geteste full size-versie een minivariant waarop het numerieke veld ontbreekt.

Dit bord is uitstekend gebouwd, voorzien van fijne switches en het heeft een low profile-ontwerp dat ook erg toegankelijk is voor iedereen die nog niet eerder een high-endbord gebruikt heeft. Als je nu een goedkoper toetsenbord hebt, dan voelt dit als een verademing en een ervaring waar je niet meer zonder wilt. Je kunt hem met meerdere apparaten verbinden, de accuduur is uitstekend en de software van Logitech is volwassen en biedt tal van extra mogelijkheden die voor kantoorwerkers relevant zijn.

Zolang gamen geen eis is, is dit een fijn bord zonder dat je echt de hoofdprijs betaalt. Houd alleen even de verschillende formaten in de gaten, en het feit dat er verpakkingen met en zonder polssteun worden verkocht.

©Logitech

Conclusie

Echt slechte borden hebben we reeds uit onze selectie gefilterd, dus geen van de geteste toetsenborden is een miskoop. Het belangrijkst is om duidelijk in kaart te brengen welk formaat en indeling je nodig hebt en aan welke extra eigenschappen je waarde hecht. Het merk is normaliter bijzaak, maar er valt iets voor te zeggen om al je randapparatuur in één softwarepakket te beheren.

Toch zien we wel enkele uitblinkers. Zoek je louter een toetsenbord zonder fratsen voor kantoorwerk, dan is de Logitech MX Keys S onze eerste keus, met als bonus dat de lage toetsen voor praktisch iedereen fijn tikken. We geven Logitech daarom een redactietip. Wil je wel gamen, dan biedt Endorfy een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding voor minder dan 100 euro, al vinden we de Corsair K65 Plus Wireless zijn paar tientjes meer wel waard voor de iets betere bouw en de lagere constructie. Beide borden zetten veel druk op de concurrenten, waarbij je veel meer betaalt voor een bescheiden impact op de daadwerkelijke ervaring. Uiteindelijk krijgt ook Corsair een redactietip. In het hogere segment zien we wel degelijk waarde worden toegevoegd. Zo biedt de ASUS ROG Azoth X een van de beste ervaringen, maar vinden we de prijs van meer dan 300 euro niet helemaal in verhouding staan. De Steelseries Apex Pro TKL vinden we ook een uitblinker die wel een iets redelijkere balans weet te vinden in dat segment: degelijke bouw en aanslag, zeer compleet qua mogelijkheden en de instelbare analoge switches bieden ook echt iets nieuws en unieks. Als zo'n 200 euro voor een toetsenbord geen bezwaar is, zou dat onze eerste keuze zijn.