ID.nl logo
Huis

Review: De Lumia 650 is een prachtige en slanke smartphone, maar kent zijn grenzen

De Lumia 650 is de vierde smartphone van Microsoft die out of the box op Windows 10 Mobile draait. Met de Lumia 650 richt het bedrijf zijn pijlen op ondernemers die niet de hoofdprijs voor een mobiele telefoon willen betalen. De zakenman met een budget. Is de Lumia 650 ‘de slimme keuze voor jouw bedrijf’ zoals Microsoft het omschrijft, of is het verstandiger om nog even verder te kijken? PCM heeft het antwoord.

Degelijk ontwerp

Het eerste dat onmiddellijk opvalt aan de Lumia 650 is zijn design. In het bijzonder het metalen frame rondom de behuizing. Hierdoor ziet en voelt deze een stuk solider aan dan zijn voorgangers. Een dergelijk ontwerpelement zou je eerder verwachten bij een high-end model als de Lumia 950 en Lumia 950 XL, maar niets is minder waar.

Net als alle Lumia-smartphones is de achterzijde voorzien van een back panel van polycarbonaat. Deze is eenvoudig los te maken zodat je de accu, nano-simkaart en eventueel microSD-kaart kunt plaatsen. Microsoft zegt dat deze Lumia aanvullend geheugen ondersteunt tot 200GB.

©PXimport

Afmetingen

De 650 is lekker licht

De Lumia 650 heeft een dikte van 6,9 millimeter en weegt slechts 122 gram. Dat zie en voel je onmiddellijk: hij is echt vederlicht. We kunnen dus duidelijk spreken van een lichtgewicht. Ondanks zijn formaat voelt hij bijzonder compact aan en ligt hij goed in de hand. De afwerking ziet netjes uit. Wel jammer dat de Lumia 650 alleen in de kleuren zwart en wit verkrijgbaar is.
 

Spetterende kleuren

Aangename verrassing is dat Microsoft een 5 inch OLED-scherm heeft verwerkt in de Lumia 650. Iets wat je niet direct verwacht bij een smartphone in dit segment en deze prijsklasse. Hierdoor zien kleuren er mooi verzadigd uit. Sterker nog, door het OLED-scherm vergeet je dat de resolutie slechts 720 bij 1280 pixels is. Door de hoge pixeldichtheid van 297 ppi ziet alles op het display er scherp uit.

De Lumia 650 is tevens voorzien van ClearBlack-technologie. Hierdoor ziet zwart eruit als pikzwart en is het contrast erg hoog. Wie geregeld videofilmpjes bekijkt op zijn of haar smartphone zal dit enorm waarderen. Ander voordeel is dat het scherm ook in de buitenlucht en in het zonlicht prima is te lezen.
 

CPU test: Lumia 650 versus Lumia 640

Op papier heeft de Lumia 650 niet de beste specificaties en dat merk je in het dagelijkse gebruik. Onder de motorkap heeft Microsoft een Qualcomm Snapdragon 212 quadcore-CPU en 1GB aan werkgeheugen verwerkt.
 

De 650 is sneller dan zijn voorganger

Voor deze review hebben wij de prestaties van de Lumia 640 (met Snapdragon 400 CPU) vergeleken met de Lumia 650. Daarvoor vertrouwden we op drie benchmarks: AnTuTu, MultiBench en PhoneMark. Om een eerlijke vergelijking te maken was op beide toestellen Windows 10 Mobile geïnstalleerd.

De belangrijkste conclusie is dat de Lumia 650 op de meeste tests hoger scoort dan zijn voorganger. Het gaat hierbij niet om enorme verschillen, maar ze zijn wel aanwezig. Het toont aan dat de 1.3GHz Snapdragon 212 marginaal krachtiger is dan de 1.2GHz Snapdragon 400 processor.

©PXimport

Laden………

Maar papier zegt niet alles. In praktijk vielen de prestaties ons enigszins tegen. Of je een applicatie opent, een website bezoekt, je Facebook checkt, een statusupdate plaatst: de laadanimatie verschijnt nagenoeg altijd in beeld. Zelfs als je op een zoekvenster tikt duurt het even voordat het toetsenbord in beeld verschijnt. De Lumia 650 is bepaald geen snelheidsduivel.

Gamen op de Lumia 650 is niet aan te bevelen, vooral als deze 3D graphics bevat. De frame rates laten te wensen over waardoor het gameplezier je al snel vergaat. Laten we voorop stellen dat de Lumia 650 niet voor dit doeleinde op de markt is gebracht. Van de andere kant: ook de hardwerkende werknemer of freelancer moet van tijd tot tijd ontspannen. In ieder geval niet met een racespel of endless runner als Sonic Dash of Crossy Road.
 

Productiviteit on-the-go, maar geen ondersteuning voor Continuum en Windows Hello

Dit is een toestel voor zakenmensen onderweg

De Lumia 650 wordt standaard geleverd met de volledige Microsoft Office suite. Dankzij de clouddienst OneDrive kun je bestanden in een handomdraai synchroniseren met je PC of Surface-tablet. Zo kun je altijd en overal aan je documenten en presentaties werken.

Doordat een krachtige CPU ontbreekt ondersteunt de Lumia 650 geen Continuum. In combinatie met de Display Dock is het zodoende niet mogelijk om een extern scherm aan te sluiten op deze smartphone zodat je daar je werk kunt voortzetten. Van een smartphone die Microsoft profileert als productiviteitsmonster zou je dit wel verwachten. Daar staat tegenover dat de prijs dan waarschijnlijk hoger zou zijn uitgevallen.
 

Geen Hello

Evenmin ondersteunt de Lumia 650 Windows Hello: een nieuwe beveiligingsmethode waarmee je met je gezicht, iris of vingerafdruk de smartphone beschermt tegen ongeoorloofd gebruik.

Voor systeembeheerders biedt Windows 10 Mobile de optie om aangepaste beleidsinstellingen of policies toe te voegen. Zo is het mogelijk om functies uit te schakelen of andere restricties op te leggen, wachtwoordbeheer, apparaten te vergrendelen, certificaatprofielen te implementeren en mobiele toepassingen te beheren. Een groot pluspunt voor deze doelgroep.
 

Mooie foto’s in het daglicht

Net als andere Lumia's is de camera van de 650 prima

Ondanks de wat matige specificaties zijn we zeer te spreken over de camera. Onder goedbelichte omstandigheden zien de geschoten foto’s er goed uit. Kleuren ogen natuurgetrouw en het niveau van de details is prima. Scherpstellen doet de camera verrassend snel en ook biedt hij tal van instellingen zoals ISO-waarden, witbalans, sluitertijd en helderheid. Automatische beeldstabilisatie ontbreekt, maar daar merkten we vrij weinig van bij het testen van de camera.

Foto’s zijn niet van de hoogste kwaliteit. Je zult genoegen moeten nemen met 720p. Dat geldt ook voor video’s. De videoframesnelheid ligt op maximaal 30 frames per seconde. Dankzij continue autofocus zien video’s die in het daglicht zijn opgenomen en nog aardig uit.

©PXimport

In het duister

In donkere situaties is de kwaliteit van de foto’s en video’s uiteraard minder, maar we hebben erger gezien. Ook viel het ons op dat de autofocus onder dergelijke omstandigheden soms wat trager reageert, of zelfs helemaal de kluts kwijt leek te zijn.

De kwaliteit van de 5 megapixel front-facing camera is ok, maar meer ook niet. Korreligheid en bewegingsonscherpte schuilen al gauw om de hoek.
 

Accu gaat makkelijk een hele dag mee

De batterij heeft een vermogen van 2.000 mAh. Niet bepaald een uitblinker in vergelijking met andere smartphones, maar laat je hierdoor niet misleiden. De Lumia 650 gaat makkelijk een hele werkdag mee, ook als je geregeld surft op internet, foto’s schiet, e-mails verstuurt, het laatste nieuws volgt en berichten verstuurt. De smartphone biedt geen ondersteuning voor draadloos opladen of quick charge.
 

Conclusie

Van alle Lumia-smartphones heeft de Microsoft Lumia 650 in onze ogen het beste design.

Van alle Lumia-smartphones heeft de Microsoft Lumia 650 in onze ogen het beste design. De metalen frame geeft het een premium look and feel, iets wat we al jaren missen bij de Lumia-reeks. Ook weet Microsoft ons op een aangename manier te verrassen door de Lumia 650 met een OLED-scherm uit te rusten. Een andere pluspunt is de camera, waarmee je overdag prima foto’s schiet. Tevens beschik je over 16GB intern geheugen, twee keer zo veel opslagcapaciteit in vergelijking met de Lumia 550, 640 en 640 XL. Mocht het desondanks nog te weinig opslagruimte zijn, dan kun je het geheugen altijd uitbreiden met een microSD-kaart.

Over de prestaties zijn we minder te spreken. De low-end tot midrange specificaties zorgen ervoor dat applicaties niet optimaal draaien. Zelfs met de meest basale acties, zoals het openen van apps of het uitvoeren van een zoekopdracht, kosten de Lumia 650 de nodige moeite.
 

Voor alledag

Voor alledaagse zaken als e-mailen, whatsappen, sms’en en bellen is de Snapdragon 212 krachtig genoeg. Als je daarentegen veel online bent of zo nu en dan een spelletje wil spelen, dan merk je dat de processor tekort schiet. Wij hadden graag gezien dat Microsoft voor een krachtigere chipset had gekozen, zoals de Snapdragon 617. Deze processor hebben we vaker voorbij zien komen in smartphones die tot het middensegment behoren (bijvoorbeeld de HTC One A9 of de Alcatel OneTouch Idol 4). Deze CPU is niet alleen krachtiger maar ondersteunt bovendien ook Continuum, hetgeen niet het geval is bij de Lumia 650. Een opmerkelijke en in onze ogen teleurstellende constatering voor een smartphone die Microsoft promoot als ‘jouw mobiele kantoor’.

Tot slot moet je rekening houden met het beperkt aantal apps dat beschikbaar is voor Windows 10 Mobile. Bovendien zijn niet alle beschikbare apps te installeren, zoals HERE City Lens. Dat is te wijten aan de beperkingen van de hardware.

Wie niet al te hoge eisen stelt aan de prestaties van zijn smartphone, een beperkt budget heeft en over de nieuwste versie van Microsofts besturingssysteem wil beschikken, is de Lumia 650 een serieus alternatief. Wie meer uit zijn Windows-smartphone wil halen en hiervoor niet de hoofdprijs wil betalen, is de Lumia 640 de betere keuze.

De Microsoft lumia 650 kost 229 euro. Een variant met twee simkaarten (dual-sim) is eveneens verkrijgbaar, maar is enkele tientjes duurder.

Goed
Plus- en minpunten
  • Mooi premium design met metalen frame
  • OLED-scherm
  • Uitbreidbaar geheugen
  • Prima foto’s
  • Dual-sim (optioneel)
  • Windows 10 Mobile draait niet soepel
  • Geen ondersteuning voor Continuum en Windows Hello
  • Beperkt aantal beschikbare apps
▼ Volgende artikel
AI: handig, maar hoe zit het met de schaduwkanten?
© khunkornStudio - stock.adobe.com
Huis

AI: handig, maar hoe zit het met de schaduwkanten?

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

Dit artikel in het kort

AI zit inmiddels in bijna elke digitale dienst, maar de gevolgen daarvan zijn minder zichtbaar. In dit artikel lees je welke risico's daarbij horen, van hallucinaties en bias tot privacy, milieubelasting en de groei van synthetische media. Ook komen juridische vragen, economische verschuivingen en de grens tussen mens en machine aan bod. Je krijgt een breed overzicht van de belangrijkste risicozones en wat deze ontwikkelingen betekenen voor de samenleving.

Disclaimer:Het AI-domein verandert snel. De gegevens en cijfers in dit artikel zijn gebaseerd op de situatie tot Q3 2025; latere ontwikkelingen kunnen afwijken.

Lees ook: Artifical general intelligence: AI wordt slimmer én menselijker

AI is inmiddels doorgedrongen tot in bijna elk digitaal domein. Van vertaaltools en chatbots tot beeldmakers en medische toepassingen. Veel gebruikers vinden AI handig, efficiënt en zelfs creatief. Toch brengt deze evolutie ook minder zichtbare risico's met zich mee, op persoonlijk, maatschappelijk en ecologisch vlak.

In dit artikel bekijken we verschillende AI-risicozones. Wat is bijvoorbeeld de milieu-impact van AI? Hoe betrouwbaar zijn de antwoorden van chatbots? Wat als synthetische media (alles wat met AI wordt gemaakt) niet meer van echt te onderscheiden zijn? En hoe beïnvloeden AI-systemen onze economie, privacy en ons denkvermogen? De grens tussen mens en machine vervaagt.

Dit artikel is bedoeld voor wie voorbij de hype wil kijken en wil begrijpen wat er op het spel staat. Elk onderdeel behandelt een specifiek risico, met voorbeelden en toepassingen. Zo krijg je een goed beeld van de schaduwkanten van AI. Niet om de technologie af te wijzen, maar om er bewuster en verantwoordelijker mee om te gaan.

Als je de schaduwkanten ervan kent, kun je AI verantwoordelijker inzetten.

Ecologische voetafdruk

Hoewel AI vaak als iets immaterieels en 'in de cloud' wordt voorgesteld, is de milieu-impact allesbehalve onzichtbaar. De menselijke hersenen verbruiken continu ongeveer 20 watt, vergelijkbaar met een gloeilampje. Daarmee worden 86 miljard neuronen en duizenden synapsen per neuron gevoed.

Grote taalmodellen als GPT of Gemini vragen daarentegen enorm veel rekenkracht. De trainingsfase kan duizenden MWh vereisen en miljoenen liters water voor koeling, afhankelijk van het datacenter en de gebruikte hardware. Ook het gebruik (inferentie) is belastend: elke prompt/antwoord-interactie bij modellen uit deze klasse vraagt energie en koeling aan de serverzijde.

AI heeft dus een stevige ecologische voetafdruk. Tegelijk worden oplossingen ontwikkeld, zoals restwarmtehergebruik, luchtkoeling in plaats van waterkoeling, meer hernieuwbare energie en efficiëntere modellen. Denk aan compacte taalmodellen, zoals TinyML, quantisatietechnieken (kleinere getallen en minder geheugen) en lokaal draaiende AI's (edge AI).

©(c) Wikipedia, CC BY-SA

Microsoft heropent de nucleaire site Three Mile Island voor AI-datacenters.

(c) Wikipedia, CC BY-SA

Hallucinaties

AI-chatbots doen de gebruiker graag een plezier. Daarbij zijn ze opvallend overtuigend, ook wanneer ze onzin produceren, oftewel wanneer ze hallucineren.

Hallucinaties kunnen ernstige gevolgen hebben, bijvoorbeeld wanneer juristen verwijzen naar niet-bestaande wetsartikelen of wanneer medische informatie klakkeloos wordt overgenomen. Controleer gevoelige informatie daarom altijd via meerdere bronnen. Doe dit zeker bij gevoelige of complexe thema's. Weet ook dat AI-modellen zich vaak verontschuldigen als je teruggeeft dat er een fout is gemaakt. Vervolgens herhalen ze zich doodleuk.

Hallucinaties zijn hardnekkiger bij fenomenen als data- en conceptdrift. Bij het eerste herkent het model je eigen input minder goed doordat de vorm afwijkt van de trainingsinput. Bij het tweede is de inputvorm hetzelfde gebleven, maar is de betekenis inmiddels veranderd. Meer weten over datadrift en conceptdrift.

Verder kan het model te veel details uit trainingsdata opnemen en zo irrelevante informatie meenemen (overfitting). Of omgekeerd: onvoldoende zinvolle data gebruiken (underfitting). Ook deze fenomenen kunnen het hallucineren versterken.

Hallucinatie door drifting: AI-modellen houden de werkelijkheid niet altijd even actief bij.

Wat is hallucineren?

Hallucineren is het moment waarop een AI-model met grote zekerheid iets vertelt dat niet klopt. Het systeem voorspelt woorden op basis van eerder waargenomen patronen en heeft geen inzicht in feiten of logica. Daardoor kan het wetsartikelen verzinnen, namen bedenken of cijfers opleveren die nergens op zijn gebaseerd. Dit gebeurt sneller bij complexe vragen of wanneer de context ontbreekt. Het is dus geen "zien" of "horen", maar simpelweg foutieve tekstproductie die overtuigend klinkt.

Bias en manipulatie

AI-modellen krijgen enorme datahoeveelheden van het internet als input. Deze zijn zelden neutraal, waardoor vooroordelen of een westers wereldbeeld in het leerproces sluipen. Dat zorgt voor vertekening of bias (vooringenomenheid). AI-modellen kunnen bijvoorbeeld vrouwen aan zorgberoepen linken en mannen aan leidinggevende functies, of etnische groepen benadelen bij risicobeoordelingen.

Bias is niet alleen maatschappelijk, maar ook technisch. Een model leert niet alleen wat er ín de data staat, maar ook hoe die data zijn verdeeld. Als een bepaalde bron oververtegenwoordigd is, of als een schrijfstijl vaker voorkomt, dan krijgt dat automatisch meer gewicht. De architectuur en trainingsmethode versterken die patronen. Daardoor kunnen antwoorden die objectief lijken toch subtiel een voorkeur bevatten.

Interessant is ook dat onderzoekers political compass-testvragen voorlegden aan grote AI-taalmodellen (LLM's). De conclusie: zowat alle LLM's situeren zich in het links-economische, sociaal-libertaire kwadrant. Besef dat ook deze testvragen een vooroordeel (kunnen) bevatten, wat aantoont hoe moeilijk het is bias correct te beoordelen.

Nog problematischer wordt het bij manipulatie, wanneer deze bias opzettelijk in het model zit. Denk aan AI-toepassingen in advertenties die inspelen op angsten of overtuigingen. Algoritmische sturing kan bovendien gemakkelijk tot gelijkgezinde groepen (echo chambers) en polarisering leiden.

Omdat AI-modellen zo complex zijn, is vaak onduidelijk hoe de output tot stand komt (de black box). Dit vergroot de transparantiebehoefte en verklaart waarom veel wetenschappers pleiten voor explainable AI, of LLM's en AI-algoritmen opensource willen maken.

De meeste LLM's bevinden zich in het links-libertaire kwadrant. Wij testen het hier zelf met GPT-4o en DeepSeek.

Synthetische media

De term synthetische media verwijst naar beelden, audio of tekst die volledig of deels AI-gegenereerd zijn. Denk aan deepfakes, nagebootste stemmen of automatisch gegenereerde nieuwsartikelen. Zulke toepassingen lijken creatief en handig, je maakt bijvoorbeeld een marketingvideo zonder camera of acteurs, maar de keerzijde is zorgwekkend.

Deepfakes kunnen personen dingen laten zeggen die zo zijn uitgesproken. Andersom kunnen echte beelden als deepfake worden afgedaan, ook wel 'the liar's dividend' genoemd. Deepnudes (gefingeerde naaktbeelden) kunnen dan weer gebruikt worden voor wraakporno.

Deze technologieën maken ook nepnieuws: desinformatie waarbij feiten doelbewust worden verdraaid. Dit tast het vertrouwen in communicatie en bewijsvoering aan en doet steeds meer mensen geloven in de maakbaarheid van de realiteit. Wat echt is, hangt vooral af van hoe je deze zelf vormgeeft. Feit en fictie raken verstrengeld, waardoor we belanden bij concepten als alternate truth en postrealiteit. Daarin wegen perceptie, gevoel en overtuiging zwaarder dan feiten. Synthetische media vragen daarom niet alleen om kritische blik, maar mogelijk ook om watermerken en regulering.

Donald J. Trump: van deepfake naar alternate truth.

Zelfbevlekking

AI-modellen gebruiken vrijwel alle beschikbare internetbronnen als trainingsmateriaal. Omdat generatieve AI zelf steeds meer online content produceert, gebruiken modellen ook hun eigen output opnieuw. Zo ontstaat een zichzelf versterkende kringloop waarbij AI zich voedt met AI-gegenereerde inhoud. Deze vorm van zelfbevlekking verhoogt het risico op kwaliteitsverlies in digitale content, ook wel slop of enshittification genoemd.

AI genereert output namelijk op basis van patronen, niet vanuit betekenis of intentie. Als deze patronen ook nog eens uit andere AI-bronnen komen, ontstaat een neerwaartse spiraal met nauwelijks nuancering en steeds herhaalde ideeën. Hierdoor verhoogt ook het risico op hallucinaties en bias en de mens raakt out-of-the-loop. Op termijn dreigt model collapse: AI-modellen worden minder intelligent naarmate ze vaker op eigen output trainen.

Sommigen spreken van een zombie-internet. Zo blijkt inmiddels al zeker vijf procent van de nieuwe Engelstalige Wikipedia-inhoud AI-gegenereerd te zijn. Bovendien nemen mensen typische AI-taal, met herkenbare woordkeuzes, steeds vaker over. Om deze dynamiek te doorbreken, moeten menselijke input en creativiteit centraal blijven staan in het AI-trainingsproces.

Dit boek werd volledig door AI gegenereerd en stond een tijdlang te koop bij Bol en Amazon (let op de auteursnaam).

Auteursrecht

AI roept fundamentele vragen op rond auteursrecht. Modellen worden getraind op grote hoeveelheden tekst, beeld en audio zonder dat makers altijd toestemming hebben gegeven. Dit leidt tot discussies over schending van auteursrecht.

Er lopen inmiddels meerdere rechtszaken tegen AI-bedrijven. Het gaat onder meer om claims rond ongeoorloofd gebruik van beschermde werken voor training en ongewenste herhaling van fragmenten in AI-output. Bedrijven worden daardoor steeds bewuster van licenties, databescherming en toestemmingseisen.

De VS en Europa hanteren verschillende juridische kaders. In de VS wordt soms gesproken van 'fair use' bij transformatief gebruik, terwijl Europa zich baseert op strengere richtlijnen en opt-out-mechanismen via het TDM-AI-protocol.

AI-output roept ook andere auteursrechtelijke vragen op. Wie is bijvoorbeeld de auteur van een AI-tekening? Is dat de modelontwikkelaar, de gebruiker of niemand? AI kan ook onbedoeld tekst- of beeldfragmenten uit het trainingsmateriaal overnemen, met mogelijk plagiaat. Er bestaat dus een juridische grijze zone en er is behoefte aan duidelijke regelgeving, aangepast aan de AI-evoluties.

Ook een specifieke stijl kopiëren, zoals die van de Japanse Ghibli-studio, is mogelijk een schending van het auteursrecht.

Privacy

AI kan verder een bedreiging voor onze privacy vormen. In China zie je dit scherp: gezichtsherkenning en camera's ondersteunen er een sociaal kredietsysteem. Burgers worden continu gevolgd. Wie een overtreding begaat, riskeert sancties.

Ook in het Westen ontstaan zorgwekkende trends. Het Amerikaanse bedrijf Clearview AI bijvoorbeeld bouwt een databank met miljarden gezichten, geplukt uit sociale media en websites, zonder toestemming van de betrokkenen. Beveiligingsbedrijven gebruiken deze beelden om burgers te identificeren, nagenoeg zonder controle.

Een bijkomend gevaar is dat je zelf te veel prijsgeeft. Steeds meer AI-tools gebruiken bijvoorbeeld Retrieval-Augmented Generation (RAG), waarbij je eigen of andere data kunt uploaden voor betere antwoorden. Maar wie garandeert dat deze informatie niet elders wordt opgeslagen of hergebruikt?

Daarnaast ondermijnt AI je informatievrijheid via filterbubbels. Algoritmen tonen vooral inhoud die aansluit bij eerdere voorkeuren, waardoor je blik vernauwt en confirmation bias toeneemt: je vertrouwt vooral informatie die je bestaande overtuiging bevestigt. Gecombineerd met micro-targeting, waarbij je gericht wordt beïnvloed met politieke of commerciële boodschappen, ontstaan risico's op manipulatie.

AI met RAG: hoe worden je geüploade data gebruikt, zoals bij de populaire Google NotebookLM.

Geestelijke ontwikkeling

Steeds meer AI-tools nemen cognitieve taken over: ideeën bedenken, teksten samenvatten of wiskundeproblemen oplossen. Dit is handig, maar geeft ook risico's. Als je brein weinig wordt uitgedaagd, komt je mentale ontwikkeling in het gedrang.

Vooral jongeren (digital natives) zijn kwetsbaar. Schoolopdrachten worden sneller aan AI-bots uitbesteed dan zelf uitgewerkt. Daardoor oefenen ze minder op formulering, redenering en foutcorrectie, wat juist belangrijk is voor de intellectuele groei.

Dit daagt ook het onderwijs uit, bijvoorbeeld wat betreft lesmethodes. Mogelijk biedt een aanpak als flip the classroom enig soelaas: leerlingen bereiden thuis (met hulp van AI) de leerstof voor en in de klas worden samen oefeningen gemaakt en besproken.

Bovendien zijn AI-antwoorden vaak vlot geschreven, maar missen ze nuance of tegenstrijdige ideeën. Wie zijn denkproces voortdurend daaraan spiegelt, loopt het risico op vervlakking van mening en expressie.

AI-bots creëren ook onrealistische sociale verwachtingen. Ze zijn vaak opvallend geduldig en meegaand, wat mensen minder sociaal vaardig kan maken. Sommigen raken meer sociaal geïsoleerd of ontwikkelen parasociale relaties met bots als Replika en CharacterAI.

AI-bots als Character.ai komen erg empathisch over en sommige mensen ontwikkelen zelfs parasociale relaties.

Politiek en economie

AI dreigt ook de politiek-economische verhoudingen grondig te herschikken. Waar staten traditioneel economische groei sturen via beleidsinstrumenten (Keynesiaans model), nemen Big Tech-giganten het steeds meer over. Overheden worden afhankelijker van deze bedrijven, wat machtsasymmetrie versterkt. Er zijn al duidelijke tekenen van deregulatie: regels worden versoepeld om innovatie aan te trekken.

Ook op microniveau is de impact zichtbaar. Ontwikkelingen (zoals agentic AI) kunnen de economie en de productiviteit stimuleren en er ontstaan ook nieuwe functies, zoals prompt engineers, AI-ethici en data-curatoren. Maar helaas gaat het voornamelijk om laagbetaalde ghost workers die AI-modellen helpen trainen. Daarnaast veranderen veel jobs inhoudelijk, zoals in administratie, marketing, financiën en juridische diensten. Andere functies zullen ongetwijfeld verdwijnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bijvoorbeeld vertalers, copywriters, klantenservicemedewerkers, boekhoudassistenten en junior programmeurs zich ernstig zorgen maken.

AI zal daarnaast ongetwijfeld ook de internationale machtsverhoudingen beïnvloeden. Geopolitieke spelers als de VS en China dreigen met hun AI-overmacht nog dominanter te worden, ten koste van andere (supra)nationale entiteiten. Is Europa hier een goed voorbeeld van?

Projectie van een wereldwijd banenverlies in miljoenen over de komende jaren.

Bron: World Economic Forum.

Veiligheid

Vooralsnog kwamen vooral risico's aan bod die niet per se bedoeld of gewild zijn, maar er zijn ook partijen die bewust de destructieve kracht van AI inzetten. Zo worden cyberaanvallen steeds geavanceerder. Aanvallers gebruiken zelflerende algoritmen om netwerken te exploiteren. Er bestaan AI-tools die phishingmails opstellen, perfect afgestemd op het slachtofferprofiel.

Ook maatschappelijke structuren staan onder druk. Een AI die (via sociale media) nepnieuws verspreidt over bijvoorbeeld verkiezingen, kan wijdverspreide onrust veroorzaken. Door hun schaal en snelheid kunnen AI-systemen hele informatienetwerken ontregelen, zonder aanwijsbare dader.

Daarnaast loert het gevaar van verkeerde afstemming (misalignment): een AI die geen kwaad wil, maar schade aanricht omdat het doel fout werd geformuleerd. Denk aan een AI die waterverbruik wil beperken en daarom irrigatiesystemen stillegt.

Militaire toepassingen zijn er uiteraard ook. Autonome drones en zelflerende wapensystemen worden volop ontwikkeld. Grote spelers zijn bijvoorbeeld het Amerikaanse Anduril (AI-drones)en Palantir (militaire AI-software). Tekenend is dat een oprichter een ultranationalistisch manifest publiceerde waarin hij stelt dat de VS absoluut de AI-oorlog moet winnen.

Anduril Fury: nieuwe AI-drone (AAV, Autonomous Air Vehicle).

Cyborgisering

Misschien wel het grootste gevaar van AI dringt langzaam en ongemerkt ons leven binnen: cyborgisering. Dit is het vervagen van de grens tussen mens en de machine. Denk aan avatars die levensecht reageren, digitale dubbelgangers van echte personen of AI-influencers met miljoenen volgers. Daardoor wordt het steeds moeilijker om te onderscheiden waar de mens stopt en de machine begint.

Nieuwe categorieën digitale wezens duiken op, zoals virtuele klantenadviseurs, AI-therapeuten en synthetische gezelschapsdieren. Een Spaanse vrouw trouwde zelfs met een AI-hologram.

Op termijn ontstaat er een samenleving waarin mensen voortdurend zijn verbonden met AI, via brillen, lenzen, implantaten of herseninterfaces (denk aan Neuralink van Elon Musk: AI-in-the-human). Technieken als de Turingtest of Winograd-challenge volstaan al lang niet meer om mens van machine te onderscheiden. Daardoor komen autonomie en authenticiteit steeds meer onder druk te staan.

Cyborgisering roept fundamentele vragen op. In hoeverre blijven we menselijk? Wellicht is niet iedereen een transhumanist zoals Ray Kurzweil, die reikhalzend uitkijkt naar de singulariteit: het moment waarop AI slimmer wordt dan de mens.

Taxonomie van de digitale mens: een sluipend gevaar?

Dingen leren zónder AI?

Zo deden we dat vroeger
▼ Volgende artikel
Stortvloed aan nepkortingen in aanloop naar Black Friday
Huis

Stortvloed aan nepkortingen in aanloop naar Black Friday

Black Friday staat weer voor de deur en dat betekent dat je overspoeld wordt met aanbiedingen. Maar let goed op voordat je op de bestelknop drukt: uit onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) blijkt dat veel van deze 'megadeals' in werkelijkheid misleidend zijn. Driekwart van de onderzochte winkels houdt zich niet aan de regels.

De toezichthouder nam 24 grote webshops en fysieke winkels onder de loep. De conclusie is schokkend: maar liefst 18 van de 24 winkels gaan de fout in met hun kortingsacties.

Sjoemelen met de 'van-prijs'

De grootste valkuil voor consumenten zit hem in de zogenoemde 'van-prijs'. Wettelijk is vastgelegd dat de doorgestreepte prijs (waar de korting vanaf gaat) de laagste prijs moet zijn die de winkel in de afgelopen 30 dagen heeft gerekend.

In de praktijk lappen veel winkeliers deze regel aan hun laars. Ze baseren de korting bijvoorbeeld op de (vaak veel hogere) adviesprijs, of een oude prijs van maanden geleden. Hierdoor lijkt het alsof je een enorme korting pakt, terwijl je in werkelijkheid soms nauwelijks goedkoper – of zelfs duurder – uit bent.

Volgens Fleur Severijns van de ACM is dit niet alleen oneerlijk tegenover de consument, maar ook tegenover concurrenten die wél netjes de regels volgen. De toezichthouder heeft de overtredende winkels aangeschreven. Vorig jaar kregen ketens als Leen Bakker en Jysk al boetes van boven de een ton voor dit soort praktijken; dat risico lopen de huidige overtreders nu ook.

Ook Bol, Amazon en Wehkamp genoemd

De ACM maakt de namen van de 18 winkels nog niet bekend, omdat zij nog bezwaar mogen maken. De Consumentenbond deed echter eigen onderzoek en noemt man en paard. Volgens de bond gaan onder andere Amazon, Wehkamp en Bol de mist in:

  • Amazon: Adverteert vaak met doorgestreepte adviesprijzen die hoger liggen dan de gangbare verkoopprijs.

  • Wehkamp: De bond vond voorbeelden waarbij de prijs tijdens een 'aanbieding' zelfs hoger lag dan de prijs in de periode ervoor.

  • Bol: Het platform stelt dat de '30-dagen-regel' niet werkt omdat prijzen te snel schommelen. Zij hanteren een eigen 'meestal-prijs', wat volgens de wet ook gebruikt mag worden als vergelijkingsmateriaal voor een korting.

Waarom trappen we erin?

Winkeliers worden steeds creatiever in het verhullen van de werkelijke prijshistorie. Niels Holtrop, universitair docent Marketing, legt aan de NOS uit dat dit een bewust psychologisch spel is. Omdat aanbiedingen vaak tijdelijk zijn, ontstaat er bij consumenten de angst om de deal te missen (Fear Of Missing Out).

Doordat het voor de ACM onmogelijk is om elke (kleine) webshop te controleren, nemen veel winkeliers de gok. "Prijsconcurrentie is een krachtig wapen; klanten zijn er enorm gevoelig voor," aldus Holtrop.

Wat kun je doen?

Controleer zelf of de prijzen van producten niet stiekem zijn verhoord door gebruik te maken van de prijshistorie. Op vergelijkingssites kun je bijvoorbeeld zien wat het prijsverloop van een bepaald product is geweest gedurende een jaar.

Op Kieskeurig.nl kun je bijvoorbeeld de prijsdalers bekijken, hier vind je producten die de afgelopen periode sterk in prijs zijn gedaald.