Dé nieuwe feature van iPadOS 16 is Stage Manager, een systeem waarmee je apps in vensters op het scherm plaatst. Is het echt zo geweldig, wat kun je er mee en wat zijn de beperkingen?

Stage Manager was al ver voor de introductie van iPadOS 16 een soort van heet hangijzer. Ten eerste laat Apple er voor het eerst z’n filosofie van ‘één app in beeld’ echt mee los. Goed, er was split screen en je kon in voorgaande versies van iPadOS een appje zwevend over een andere app leggen. Maar dat was slechts behelpen, waarbij ook geldt dat het splitsen en zwevend maken van apps wat onpraktisch werkte. Stage Manager moet dat allemaal een heel stuk vereenvoudigen. Inmiddels is iPADOS16 mét Stage Manager beschikbaar. Tijd dus om eens te kijken hoe (en of) het werkt!

Met welke iPads kun je Stage Manager gebruiken?

Voor een ieder die dacht dat de iPad nu eindelijk volledig vrij met vensters kan werken, is Stage Manager een teleurstelling. Dat is namelijk niet het geval, maar het komt een eind. Veel belangrijker is dat het geheel eigenlijk pas echt lekker werkt op iPad’s met een M1 of M2 SoC (System on a Chip) aan boord. Sommige oudere iPad’s hebben wel een meer gelimiteerde versie gekregen, maar echt interessant is die niet. Kortom: heb je een meer recente iPad Pro of Air met de M-SoC aan boord, dan zit je goed.

Hoe schakel je Stage Manager in?

Standaard is Stage Manager uitgeschakeld. Er zijn twee manieren om het aan te zetten. Open de app Instellingen en zet onder Beginscherm en multitasking de schakelaar achter Gebruik Stage Manager op de iPad aan. Plan B is het Bedieningspaneel van rechtsboven uit het scherm naar beneden te vegen. Daar vind je eveneens een knop om de optie te activeren of weer uit te zetten (zie afbeelding hieronder). Stage Manager is dus ‘on the fly’ op te roepen; je hoeft je iPad er bijvoorbeeld niet voor te herstarten.

Vensters verslepen en groter of kleiner maken

Had je apps geopend, dan worden die allemaal verhuisd naar hun eigen venster. Aan de linkerkant van je scherm zie je miniaturen van de apps; door er op te klikken schakel je er snel tussen. Rechtsonder (of linksonder, afhankelijk van de vensterpositie) aan elk – inmiddels in een venster draaiende – app vind je een handgreepje. Met je vinger of de muis sleep je hiermee een venster groter of kleiner. Helemaal vrij gaat die grootte aanpassen niet; uiteindelijk pakt Stage Manager een van de ingebakken standaardafmetingen.

Eindelijk: echt multitasken!

Aardig is, dat Stage Manager voor het eerst ook écht multitasken mogelijk maakt. Apps die in beeld zijn en als venster over elkaar heen liggen zijn bijvoorbeeld allemaal actief. Dat betekent wel dat je een technisch dingetje in het achterhoofd moet houden. Een M1 of M2 gebaseerde iPad beschikt over 8 GB RAM (de meest uitgebreide zelfs 16GB). Om meerdere apps tegelijk te draaien is die 8 GB echter niet altijd genoeg. In dat geval gebruikt iPadOS 16 een truc en ‘leent’ het geheugen van de interne opslagruimte (SSD). Voor de techneuten onder ons: inderdaad, het aloude ‘swappen’. Wat je dan ook ziet gebeuren bij gebruik van Stage Manager, is dat je ineens een flink stuk opslagruimte ‘kwijt’ kunt raken. Denk aan bijvoorbeeld 10 GB of meer. Op een iPad met ruim voldoende vrije opslag is dat geen probleem, maar heb je een iPad met minder opslag (denk aan 128 GB) die flink gevuld is met apps en documenten, dan loop je wellicht tegen de grenzen aan. Gelukkig geldt wel, dat na een tijdje die opslag (natuurlijk) weer wordt vrijgegeven.

Onderdelen slepen tussen apps en app-groeps maken

Praktisch is, dat je makkelijk content van de ene naar de andere app binnen Stage Manager-vensters kunt slepen. Plaatje invoegen in Word? Kwestie van slepen uit de app Foto’s naar de plek in het geopende Word-document waar je de afbeelding wilt plaatsen. Ben je vaak met teksten én afbeeldingen bezig, dan is dit absoluut ideaal. Ook links uit websites kun je zo snel in een document slepen. Waar je even aan moet wennen is het ‘vensterbeheer’. Om meerdere vensters over elkaar heen te leggen, sleep je vanuit het overzicht aan lopende apps een app over een al in beeld staande app heen. Dat overzicht roep je op door met je muis naar de linkerrand van het scherm te bewegen, of door vanuit de linkerrand naar rechts te vegen. Je maakt nu een app-groep, bestaande uit twee of meer ‘gekoppelde’ apps. Dat is iets waar je even aan moet wennen. Maar het is wat we gekregen hebben van Apple, en dus moeten we het ermee doen.

Meer scherminhoud: de weergavemodus aanpassen

Een nadeel van Stage Manager is, dat informatie in vensters soms nogal onpraktisch groot wordt qua afmetingen. Heb je een iPad met een wat groter scherm, dan kun je overwegen om een andere weergavemodus in te stellen. Ook deze truc werkt alléén op iPad’s met een M-SoC. Start de app Instellingen en tik of klik op Scherm en helderheid. Selecteer de optie Meer ruimte en tik op Gereed, gevolgd door een tik op Gebruik meer ruimte ter bevestiging. De iPad wordt nu herstart (of beter: het onderdeel dat de bureaubladweergave regelt wordt herstart) en je ziet ineens veel meer informatie in beeld! Dit betekent wel dat elementen in beeld kleiner worden. Inclusief tekst op bijvoorbeeld een webpagina, de pictogrammen op het startscherm en de begeleidende teksten. Het kan zijn dat het voor jou allemaal net een tikje te klein wordt; dan kun je altijd weer op als hierboven beschreven manier terugkeren naar de standaardweergave van je iPad. Alleen kies je dan niet voor de optie Meer Ruimte, maar voor Standaard.

Wat deze ‘ruimere’ weergave vooral interessant maakt, is een op stapel staande functie van iPadOS 16. Namelijk de mogelijkheid tot het gebruiken van externe beeldschermen. In dat geval heb je een groter schermoppervlak tot je beschikking, waardoor je geen ‘last’ hebt van de kleinere weergave.

Goed om te weten

Nog wat handige weetjes. Je kunt vensters slepen door ze – net als bijvoorbeeld in Windows of macOS – te slepen met de bovenrand. Helemaal vrij slepen kan niet, het geheel wordt door Stage Manager geordend. Ook tref je aan apps in Stage Manager-modus een knop … aan midden boven in het venster. Klik hierop, en je krijgt diverse handige opties te zien. Zoals Schermvullend, waarmee een venster weer op de oude beeldvullende manier getoond wordt. Dat is bijvoorbeeld praktisch bij beeldbewerking waarbij je liefst zoveel mogelijk schermoppervlak tot je beschikking hebt. Maar in deze beeldvullende modus zie je rechtsonder in beeld wel het handgreepje waarmee je het venster desgewenst weer kleiner kunt slepen. Verder geldt dat Stage Manager eigenlijk het best tot z’n recht komt met een toetsenbord en muis. Verder zijn apps via … snel te sluiten. Je kunt je iPad dan gebruiken als meer serieuze vervanger voor een laptop. Hopelijk gaan we ooit nog eens de mogelijkheid zien om macOS-apps op de iPad te draaien. Technisch gezien moet dat nu goed te doen zijn. De SoC in de iPad Pro en Air is immers exact hetzelfde als die in de nieuwe generatie MacBooks.

Al doende leert men

Tot slot de gouden tip: gun jezelf de tijd om te wennen aan Stage Manager. Het is (nog?) geen perfecte oplossing voor vrij beheer van vensters. Het geheel hinkt een beetje op twee benen, filosofieën zo je wilt. Uiteindelijk zal het geheel vast verder ontwikkeld gaan worden, of dat hopen we dan toch. Zoals de optie nu functioneert is het met name interessant voor de groep mensen die veel tussen apps schakelt en informatie tussen apps uitwisselt. Omdat uitschakelen geen enkel probleem is – een klik op de in het begin genoemde knop in het Bedieningspaneel volstaat – kun je je iPad dus Stage Manager-loos ‘traditioneel’ gebruiken in bijvoorbeeld de trein, om webpagina’s te lezen, of een eBook. Voor serieus werk koppel je muis en toetsenbord en switch je naar venstermodus.

Als je op zoek bent naar een nieuwe geur, kom je vast de termen parfum, eau de parfum (EDP) en eau de toilette (EDT) tegen. Maar wat betekenen ze precies en wat zijn de verschillen? Hier leggen we het uit.

Lees ook: Föhn, krultang of multistyler: wanneer gebruik je wat?

De belangrijkste factor die deze drie categorieën onderscheidt, is de concentratie van geurstoffen, ook wel parfumolie genoemd, in de alcoholbasis. Hoe hoger de concentratie, hoe krachtiger de geur en hoe langer deze blijft hangen.

Parfum bevat van deze drie de hoogste concentratie geurstoffen, meestal tussen de 20 procent en 30 procent. Dit zorgt voor een intense geur die urenlang, soms zelfs de hele dag, blijft hangen.

Eau de parfum (EDP) heeft een geurconcentratie van 15 procent tot 20 procent. Eau de parfum blijft doorgaans 6 tot 8 uur goed te ruiken, waardoor het geschikt is voor dagelijks gebruik of speciale gelegenheden.

Eau de toilette (EDT) bevat 5 procent tot 15 procent geurstoffen en heeft daardoor een lichtere en frissere geur. Het blijft 3 tot 5 uur aanwezig. Door de lichte samenstelling is EDT ideaal voor overdag of voor de lente en zomer, omdat je dan niet een té zware geur wilt dragen.

Hoe en waar gebruik je parfum, eau de parfum en eau de toilette?

Wanneer je (nog) niet precies weet wat je moet hebben, kun je ook kijken naar waar en wanneer je van plan bent om de geur te dragen. Parfum is, vanwege de intensiteit vooral geschikt voor om ’s avonds te gebruiken of bijvoorbeeld voor feestjes. Een paar druppeltjes op de huid is vaak voldoende om urenlang heerlijk te ruiken. Eau de parfum is veelzijdig en kan zowel overdag als ‘s avonds worden gedragen. Het biedt een goede balans tussen geursterkte en draagbaarheid. Eau de toilette is ideaal voor dagelijks gebruik, vooral op het werk of tijdens casual activiteiten. De lichtere geur is minder overweldigend en gemakkelijk op te frissen gedurende de dag.

Prijsverschil

Hogere concentraties geurstoffen betekenen doorgaans hogere prijzen. Parfum wordt vaak in kleinere flesjes verkocht, omdat een kleine hoeveelheid al voldoende is. Eau de parfum en eau de toilette zit meestal in grotere flacons, omdat je hiervan doorgaans per keer meer gebruikt.

Sony zet volledig in op miniled voor het topmodel, een plaats die tot vorig jaar nog voorbehouden was voor een qd-qledmodel. De Bravia 9 (K-65XR90) belooft tophelderheid en uitstekend contrast dankzij een hoog aantal dimming zones. De beeldkwaliteit moet die van een studiomonitor benaderen, maar Is dat ook zo?

We beginnen meteen maar positief: we hebben zelden een mooier afgewerkte tv gezien dan deze Sony. Ondanks de miniled-achtergrondverlichting is hij nauwelijks vijf centimeter dik. Een kader is er uiteraard niet, maar rondom kreeg de tv een mooie donkerzilveren rand die het profiel mooi accentueert.

De vlakke rug heeft een vierkantmotief en er zijn inzetstukken bijgeleverd, zodat je alle aansluitingen kunt wegwerken voor een perfect vlakke afwerking. De metalen donkerzilveren voeten kun je op vier posities monteren, aan de uiteinden of meer naar het midden, telkens in een hoge of lage positie. Een echt stijlicoon in de woonkamer, maar wel eentje met het nodige gewicht. Want met 32,4 kilo (zonder voet) is dit een van de zwaarste 65inch-modellen die we tot nu toe hebben bekeken.

📺Lees ook: Kieskeurig.nl's grote tv-test: dit zijn de 15 beste televisies van 2024

Aansluitingen

Ondanks zijn topmodel-status moet ook deze Sony het toch stellen met vier HMDI-poorten, waarvan slechts twee HDMI 2.1-poorten met ondersteuning voor ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync Compatible). Op een topmodel verwachten we eigenlijk vier HDMI 2.1-poorten. De tv ondersteunt geen 144Hz verversingsfrequentie, terwijl concurrenten dat wel doen, maar het is geen groot gemis. De meerwaarde is beperkt en dan nog alleen voor pc-gamers. De input-lag scoort geen topresultaat, maar blijft wel goed, we meten 19,7ms in 4K60 en 10,7ms in 2K120.

❔Lees zeker ook: Wat is Dolby Atmos, DTS:X en surroundgeluid?

©Eric Beeckmans | ID.nl

De resterende aansluitingen zijn twee usb-poorten, een dubbele tv-tuner met één CI+-slot, en een optische digitale audio-uitgang die gedeeld wordt met de S-Center speakeraansluiting. Met S-center kun je de tv als centerkanaal gebruiken met een externe Sony audio-oplossing. Live tv opnemen is ook mogelijk, daarvoor sluit je eenvoudig externe usb-opslag aan. Tot slot is de televisie ook voorzien van bluetooth, wifi en een ethernetaansluiting. 

Beeldverwerking en softwareproblemen

We hadden tijdens het testen wat problemen met de televisie. Een keer herkende hij onze HDMI-beeldsignalen niet, een andere keer leek hij vast te zitten in bepaalde beeldinstellingen, waardoor we een overmatig aangescherpt beeld te zien kregen. In beide gevallen waren de problemen opgelost door de televisie te herstarten.

Sony moet dus absoluut nog werken aan de stabiliteit van de software. Los van die problemen levert de XR-processor zeer goede beeldverwerking. De upscaling is prima, met de opmerking dat Reality Creation iets krachtiger te werk gaat dan vroeger, zodat we het vaak uitschakelden om overmatig aangescherpt detail te vermijden. Vooral in dvd-content kon dat een probleem zijn. De ruisonderdrukking levert erg goed werk.

©Sony

De Bravia 9 beschikt nog steeds over de instelling Soepele Gradatie, waarmee je kleurovergangen vloeiend kunt maken zonder hinderlijke strepen. Die instelling was op de Bravia 8 verdwenen. De bewegingsscherpte is goed, maar er gaat duidelijk wat detail verloren in snel bewegende beelden.

Je kunt in MotionFlow de voor die techniek gebruikte helderheidsfunctie aanpassen om dat te verbeteren, maar daardoor krijg je dan een zichtbare dubbele rand rond bewegende voorwerpen en dat is juist veel storender. In de hoogste stand flikkert het beeld bovendien.

Met MotionFlow kun je er ook voor zorgen dat snelle camerabewegingen vloeiend weergegeven worden. We merkten wel dat de aarzelingen en beeldfouten die op de Bravia 8 verdwenen waren, hier wel nog zichtbaar waren.

Prachtig contrast, indrukwekkende helderheid

De Sony XR90 heeft een ambitieus doel, hij moet de prestaties van Sony's nieuwste masteringmonitor benaderen. Die monitor, de BVM-HX3110, wordt gebruikt in filmstudio's en kan een piekhelderheid van 4.000 nits halen. De XR90 kreeg daarvoor een nieuwe miniled-achtergrondverlichting met een hoog aantal zones, op ons 65inch-model waren dat er 54×28 (1512). Daarmee plaatst Sony zich naast de Hisense 65U8NQ (1600 zones) en de TCL 65C855 (1344 zones).

Het lcd-paneel is uitgerust met een anti-reflectiefilm en kijkhoekfilm, en inderdaad is de kijkhoek is bijzonder breed. Zelfs vanuit een stevige hoek bekeken blijven het contrast en kleur goed bewaard. Enkel intense HDR-contrasten kunnen vaag de zones zichtbaar maken. Die lagen storen het contrast wel een beetje, want zonder lokale dimming komen we maar op ongeveer 2.600:1. Niet slecht, maar voor een modern lcd-paneel is het eerder matig.

Met de lokale dimming geactiveerd schiet dat echter naar 19.240:1 of zelfs naar oled-niveaus op eenvoudigere testpatronen. De dimming reageert snel en correct, en Sony vindt een uitstekende balans tussen heldere accenten intens weergeven en diepzwart bewaren. De uniformiteit is top in donkere beelden, maar in heldere beelden hadden we een heel vage donkere vlek centraal in beeld, dat gaf soms wat dirty screen-effect.

©Sony

En ja, deze Sony haalt naast uitstekend contrast ook een record helderheid. Op het 10%-venster meten we in de Professional HDR-beeldmodus een piekhelderheid van 3258 nits, en zelfs op het volledig wit beeld haalde de tv nog 848 nits. Doe er een kleurbereik van 93% P3 bij en de kaarten liggen perfect voor top HDR-beelden. En die levert de XR90 absoluut.

Zowel in Dolby Vision als HDR10 toont deze Sony hoe tastbaar een beeld kan worden met een uitzonderlijk dynamisch bereik. Hij bewaart nagenoeg alle witdetail en levert zelfs in heel heldere delen van het beeld nog duidelijke kleuren. Een echt plezier om naar te kijken. De Professional-beeldmodus is bovendien uitstekend gekalibreerd. In HDR maakt hij de middentinten weliswaar iets te helder, maar dat vergeven we graag. In donkere beelden behoudt hij heel veel zwartdetail, zodat je elke nuance kunt zien.

Geluid

Het zou echt jammer zijn als dit prachtige beeld niet vergezeld zou worden door dito geluid. We zijn dan ook erg blij dat ook de audioprestaties prima zijn. Het Acoustic Multi-Audio+-systeem is een 2.2.2-kanaalsopstelling van 70 watt.

Het systeem bestaat uit twee voorwaarts gerichte luidsprekers, ondersteund door twee woofermodules, twee tweeters in het frame links en rechts op halve hoogte en (nieuw dit jaar) twee beam-tweeters bovenaan achteraan. Die opstelling maakt het mogelijk om geluid te positioneren in het scherm, en de beam-tweeters verbeteren de surround en hoogteplaatsing van geluid.

©Eric Beeckmans | ID.nl

We haalden flink wat volume uit die opstelling, met een erg goede basondersteuning. De bas zakte wat in als je het volume heel hoog zet, maar de vervorming blijft goed onder controle. Muziek klinkt dan ook erg goed op deze tv. En ja, ook surround klinkt naar tevredenheid, de beam-tweeters dragen wezenlijk bij aan de onderdompeling in het geluid. De verbeterde Voice Zoom-functie maakt het mogelijk om dialogen netjes te boosten zonder ook de rest van de soundtrack luider te maken. Een goede soundbar is uiteraard nog steeds beter, maar is voor deze televisie absoluut niet vereist.

Google TV

Net zoals de Bravia 8 gebruikt de Bravia 9 de Mediatek Pentonic MT5897-chipset met quadcore ARM Cortex-A73 CPU, 6GB RAM en de Mali-G57 GPU. De gebruikerservaring in Google TV is vlot. Het blijft bovendien een van onze favoriete smart tv-systemen. Dat heeft alles te maken met het bijzonder ruime app-aanbod, waar je zowel alle internationale als lokale streamingdiensten vindt.

Maar ook de aanwezigheid van Google Cast en Apple Airplay 2 is een fijne bijkomstigheid. Daarnaast biedt het platform heel uitgebreide aanbevelingen, niet per dienst maar per categorie en dat leidt tot een beter aanbod. Meer detail vind je in het artikel over Google TV. Sony heeft nog een extraatje voor je in petto, Sony Picture Core (het vroegere Bravia Core) is een exclusieve streamingdienst waarmee je films kunt huren of kopen.

©Eric Beeckmans | ID.nl

De tv wordt geleverd met twee afstandsbedieningen. Van de klassieke versie zijn we geen fan, van de moderne des te meer. Die afstandsbediening gebruikt een oplaadbare batterij (op te laden via usb-c), en een eenvoudige maar erg goede lay-out met verlichte toetsen. De toetsaanslag is aangenaam en precies. De instellingen-toets bovenaan rechts brengt je naar het snelmenu voor onder andere beeld- en geluidpresets, en de menu-toets daaronder zet extra functies zoals het on-screen-toetsenbord op het scherm.

Conclusie

Sony heeft voor de Bravia 9 hoge verwachtingen gecreëerd en deze ook kunnen waarmaken. Ondanks wat kleine softwareproblemen zijn we vooral erg onder de indruk van de Sony K-65XR90. De nieuwe miniled-achtergrondverlichting levert niet alleen record-piekhelderheid, maar slaagt er dankzij een hoog aantal dimming zones en uitstekende aansturing ook in om prachtig contrast te tonen. Die combinatie maakt dat de tv uitzonderlijk goed presteert, zowel in donkere als heldere kijkomgeving. Samen met excellente kleurweergave garandeert dat een uitzonderlijke kijkervaring, zowel in SDR als HDR. Het mooie design, de prima audio en Google TV zijn kersen op de taart. Voor dit staaltje technologie betaal je vooralsnog een erg hoge prijs.