Steam OS: het nieuwe alternatief voor Windows
Linux en games, dat was lange tijd water en vuur: de meeste games waren niet – of hooguit met de nodige kunstgrepen – aan de praat te krijgen. Maar een nieuw besturingssysteem moet daar verandering in brengen. Mogen wij u voorstellen: Steam OS.
Steam is bij gamers welbekend: het is het grootste digitale distributieplatform voor games. Steeds minder spellen voor de pc worden verkocht op een schijfje in een doosje. In plaats daarvan worden ze na betaling gedownload en direct geïnstalleerd. Steam is voor game-uitgevers dé oplossing tegen piraterij; de spelliefhebber op zijn beurt wordt beloond met meer gemak en veelal lagere prijzen. Steam is een initiatief van games-ontwikkelaar Valve, dat successen boekte met de Half Life- en Portal-series. Veel kleinere ontwikkelaars maken ook gebruik van het platform van Valve, maar concurrenten Electronic Arts en Ubisoft ontwikkelden eigen distributieplatforms, respectievelijk Origin en Uplay genaamd. Steam bestaat al veel langer en dat blijkt: na initiële aanvangsproblemen, waar de concurrentie nog duchtig mee worstelt, is Steam synoniem voor een snelle en (relatief) gebruiksvriendelijke gebruikerservaring.
Valve heeft dus zowel als ontwikkelaar en als uitgever een geduchte positie in de markt, waardoor het de risicovolle stap kon nemen om een eigen besturingssysteem te maken. Daar zit uiteraard een verhaal aan vast. Windows 8 was Valve-oprichter en -CEO Gabe Newell een doorn in het oog. Deels kwam dat door de ‘Modern UI’-interface, maar Newell vond het vooral maar niks dat Microsoft eindelijk serieus werk ging maken van een eigen online distributieplatform, de Windows Store.
Ook als we Newells motieven even buiten beschouwing laten, is duidelijk dat Windows 8 vooralsnog niet het succes waarop Microsoft ongetwijfeld hoopte, zeker in vergelijking met Windows 7. Dat heeft gevolgen voor de markt voor pc’s: een nieuw besturingssysteem is vaak reden voor mensen om in een nieuwe pc te investeren, maar dat gebeurt nu ook minder dan gehoopt. Slecht nieuws voor ontwikkelaars van pc-games, voor wie nieuwe pc’s met krachtiger mogelijkheden essentieel zijn om mooiere (en dus begeerlijke) titels te maken. Valve is om deze reden gaan kijken naar een alternatief en dat vond het in Linux. Een opmerkelijke keuze, want dit besturingssysteem staat niet als erg gebruiksvriendelijk bekend bij consumenten, terwijl de samenwerking met Windows-games in de regel dramatisch te noemen is.
Wellicht noemt Valve haar nieuwe besturingssysteem mede om die reden ‘Steam OS’, maar een andere naam alleen is niet genoeg om Linux voor moderne, complexe games geschikt te maken. Voor dat doel heeft de ontwikkelaar dan ook allerlei aanpassingen doorgevoerd, onder andere aan de videokaartstuurprogramma’s en de kernel, alsmede andere systeemcomponenten. Bovendien voegde het een ‘Big Picture’ modus toe aan Steam, een interface die geschikt is om op grotere afstand te bedienen – bijvoorbeeld vanaf de bank, bij weergave op een televisie. Ook heeft Valve een speciale controller aangekondigd, waarmee games onder Steam OS bediend kunnen worden.
Het belangrijkste is de samenwerking met een groot aantal pc-bouwers: op CES 2014 toonden dertien verschillende merken ‘Steam Machines’, pc’s voorzien van Steam OS. Veelal waren dit zeer compacte, fraai vormgegeven doosjes die in weinig deden denken aan de beige torens waarmee velen de pc nog altijd associëren. Hiermee moet Steam OS niet alleen de bestaande doelgroep van pc-gamers bedienen, maar ook mensen die anders mogelijk een ‘gewone’ console zouden kopen: een PlayStation, Xbox of Wii. De grafische pracht en praal van pc-games en het gemak van de console: kan Steam OS deze twee werelden samenbrengen?
Pc versus console
Pc-games waren altijd een heel ander verhaal dan console-games. Ze vereisten de nodige kennis van de gebruikte hardware, stelden hoge eisen aan processor en videokaart en bovenal was het nodig om regelmatig de pc op te waarderen. In ruil daarvoor genoot de pc-gamer van betere beeldkwaliteit en een groter, gevarieerder aanbod aan genres. De Xbox 360 en PlayStation 3 zorgden voor een verschuiving: lange tijd boden die beelden van pc-kwaliteit, met een aanmerkelijk eenvoudiger gebruik. Bovendien werden consoles bij ontwikkelaars populairder dan de pc: niet alleen was het programmeren voor één platform eenvoudiger, ook was de doelgroep groter.
Inmiddels liggen de kaarten weer anders. De nieuwste consoles van Microsoft en Sony, de Xbox One en PlayStation 4, bieden een relatief kleine stap vooruit in grafische mogelijkheden en rekenkracht ten opzichte van hun voorgangers, terwijl de ontwikkeling daarvan op pc onverminderd snel vooruit is gegaan. Tegelijkertijd is het spelen van games op de pc minder complex geworden en is upgraden minder vaak nodig. Voor uitgevers maken digitale distributiemethoden zoals Steam, Origin en Uplay het platform bovendien weer aantrekkelijker: lagere kosten betekent hogere marges. Voor pc-fabrikanten, die al jaren kampen met een krimpende markt, zijn games een van de weinige toepassingen die het verkopen van krachtiger en dus duurdere, meer winstgevende componenten verantwoorden.
Kortom, Valves initiatief komt op een gunstig moment voor de markt. Op dit moment kost een kale pc die geschikt is voor moderne games al snel zo’n 700 à 800 euro, maar de verwachting is dat die prijs over een jaar alweer een stuk lager zal liggen. Met prijzen vanaf zo’n 500 euro wordt een Steam Machine een interessant alternatief voor de huidige console-generatie, zeker als de games (zoals nu het geval is) duidelijk goedkoper blijven. Daarvoor moet echter nog het een en ander gebeuren.
Van DirectX naar OpenGL
Wie zich wel eens heeft verdiept in het gebruiken van Windows software onder Linux, zal ongetwijfeld het concept ‘emulatie’ zijn tegengekomen. Hierbij doet speciale software onder Linux zich voor als Windows aan de te draaien programma’s of games.
Valve kiest er echter voor om niet met emulatie te werken, maar games systeemeigen (‘native’) onder Linux te laten werken. Dat is geen vreemde keuze: voor een snelle en stabiele werking heeft deze methode de voorkeur. Daarbij spelen wel de nodige uitdagingen. Eén ervan is dat Linux aanmerkelijk minder ver ontwikkelde grafische stuurprogramma’s heeft dan Windows en de prestaties dus lager uitvallen. Belangrijker is dat vrijwel alle pc-games gebruikmaken van een stukje software dat exclusief onder Windows werkt: DirectX. Deze 3D API (‘application programming interface’) regelt de communicatie tussen het spel en de videokaart-driver. De tegenhanger die Linux gebruikt heet OpenGL en een van de belangrijkste wapenfeiten van Valve is dat het een methode heeft ontwikkeld om DirectX te vertalen naar OpenGL. Die methode heeft het onlangs ook publiekelijk beschikbaar gemaakt, als open source-project.
Er is wel nog het nodige werk aan de winkel, want momenteel werkt deze ‘vertaling’ alleen met DirectX 9, terwijl inmiddels versie 11 gangbaar is en versie 12 onlangs door Microsoft werd aangekondigd. Onmogelijk is het echter geenszins: OpenGL is, mede door grootschalig gebruik op de sterk gegroeide mobiele markt voor smartphones en tablets, weer helemaal bij de tijd qua functie-omvang. Bovendien hebben gamestudio’s de nodige ervaring met de vereiste stappen: veel games komen uit voor consoles en worden voor de pc geschikt gemaakt. Xbox, Playstation en pc gebruiken allemaal andere 3D API’s en overzetten ofwel porteren is altijd nodig. Games worden dan ook zó gemaakt, dat dat zo eenvoudig mogelijk is.
Succesfactoren
Voor ontwikkelaars telt voornamelijk de vraag of het rendabel is om een spel om te zetten en dat hangt af van de grootte van de doelgroep. Steam OS is nu alleen nog als bèta-software beschikbaar, maar Valve gaat voortvarend te werk en er is duidelijk enthousiasme vanuit de fabrikanten.
Of de consument zal volgen, zal afhangen van een aantal zaken. De belangrijkste daarvan zijn de prijsstelling en de beschikbare gametitels. Het eerste is een kwestie die door de Wet van Moore bijna als vanzelf gerealiseerd wordt: rekenkracht wordt elk jaar goedkoper. Het tweede is lastiger: Valve zelf heeft een indrukwekkende reeks succesvolle titels, maar voldoende zal dat niet zijn. Het is echter hoopgevend dat ontwikkelaar Crytek, bekend van de succesvolle series Crysis en Far Cry, onlangs ook aankondigde haar engine, ofwel de onderliggende motor van de eigen games, geschikt te gaan maken voor Linux. Een actueel overzicht van op dit moment beschikbare titels is te vinden op uk.ign.com/wikis/steam-machine/Steam_Machine_Games.
Steam OS
We hadden de gelegenheid om al even met de bètaversie van Steam OS aan de slag te gaan. De systeemeisen zijn niet bijzonder hoog: een Intel of AMD 64 bit-processor, 4 GB of meer werkgeheugen, 500 GB opslagruimte en een Intel of Nvidia-grafische kaart. Exemplaren van AMD worden nog niet ondersteund, maar daarin zal in de nabije toekomst verandering komen. Onze eerste indruk was zeer positief: het besturingssysteem reageerde soepel en responsief. De games die we uitprobeerden, werkten alle prima. Wel waren voor sommige gamepad-controllers wat configuratiekunstgrepen nodig voordat ze werkten. Ook werd de geluidskaart niet op elk systeem dat we hebben geprobeerd correct herkend. Ten slotte zitten er nog ruwe kantjes aan de filter- en selectiemogelijkheden van Steam zelf, dat nog niet geheel is voorbereid op het nieuwe besturingssysteem. Zo is het mogelijk te sorteren op Linux titels en op titels die met een controller werken, maar niet op allebei tegelijk.
Desalniettemin was de eerste kennismaking al verrassend volwaardig en we zijn dan ook benieuwd naar de stand van zaken over een tijdje, wanneer hopelijk alle gangbare grafische kaarten gebruikt kunnen worden en de lijst titels weer groter is – want dat zal uiteindelijk bepalend zijn voor het succes.
Zelf proberen?
U kunt ook zelf Steam OS uitproberen. Hiervoor kunt u een voorgeconfigureerde image downloaden. Een vereiste is dat u wel 1 TB vrije ruimte op de harde schijf hebt. Er is ook een handmatige installatie mogelijk waarbij die eis niet geldt. Voor deze ‘custom’ installatie moet u de genoemde DVD ISO-image downloaden van repo.steampowered.com/download/SteamOSDVD.iso en deze op een dvd te branden. Start vervolgens de toekomstige Steam Machine op van deze schijf en volg de instructies.
