ID.nl logo
Zo restaureer je je oude foto's met AI
© adragan - stock.adobe.com
Huis

Zo restaureer je je oude foto's met AI

Op zolder een doos met oude foto’s gevonden? Met de hulp van AI kun je een dierbare fotocollectie een opfrisbeurt geven: beeldkwaliteit oppoetsen, beschadigingen wegpoetsen en de foto’s weer glans geven. Wij laten je zien hoe je te werk gaat.

In dit artikel laten we zien hoe je vintage foto's digitaliseert:

  • Scan of upload je foto's
  • Herstel de kleur
  • Verbeter de kwaliteit
  • Repareer de foto
  • En het toetje: soms kun je animatie aan een foto toevoegen

Wil je daarna de mooiste foto's printen, doe ze dan eer aan: Out of the box: 5 manieren op je mooiste foto’s op te hangen

Op fotografiegebied speelt AI een steeds grotere rol. Bijvoorbeeld bij het restaureren of verbeteren van oud fotomateriaal. Heb je beschadigde foto’s of zwart-witfoto’s die je graag in kleur zou zien, dan kun je gebruikmaken van apps en online diensten om dit voor elkaar te krijgen. In het verleden was dit ook wel mogelijk, maar vergde dit handmatig (en tijdrovend) werk in een programma zoals Photoshop.

Onlangs verscheen de app Reimagine, waarmee je oude foto’s onder handen kunt nemen. De app is beschikbaar voor Android en iOS. Je haalt de nieuwste versie binnen via de Google Play Store en iOS. De eerste keer dat je de app opent, meld je je aan. Je kunt hiervoor onder andere gebruikmaken van je Gmail- of iCloud-account.

Je kunt de app uitproberen met een beperkte set foto’s. Weliswaar vraagt de app direct om een abonnement af te sluiten, maar door op het kruisje te tikken kun je dit omzeilen. Wil je er serieus mee aan de slag, dan kun je alsnog een abonnement afsluiten. Je betaalt hiervoor maandelijks zo’n 9 euro. Ben je nog niet helemaal zeker van je zaak, dan kun je ook een proefabonnement afsluiten; die proefperiode geldt voor zeven dagen.

De app Reimagine zet AI in om je oude foto’s te verbeteren.

Scannen of uploaden

Er zijn twee manieren om aan de slag te gaan met de foto’s. Allereerst kun je je foto’s scannen door gebruik te maken van de camera van de telefoon. Tik op het plusteken (+) onderaan het venster en kies voor Scan foto’s. Zorg dat de foto’s op een vlakke ondergrond liggen en probeer geen direct licht op de foto te laten vallen. Hiermee voorkom je schittering in je uiteindelijke scan. Prettig is de mogelijkheid om meerdere foto’s in één keer te scannen. De app snijdt de foto’s automatisch bij. Tik op Start scannen. Maak nu een foto van de volledige pagina van het fotoalbum of van de losse foto. Je kunt meerdere foto’s achter elkaar scannen. Alle foto’s ingescand? Tik dan op Gereed (rechtsboven in het scherm), waarna de galerij met foto’s verschijnt.

In plaats van het scannen van foto’s, kun je ook bestaande foto’s uploaden. In het hoofdscherm van Reimagine tik je daarvoor op het plusteken (+) en kies je voor Foto’s uploaden. Selecteer de foto’s op het apparaat. Nadat je ze hebt geüpload, worden ze in de galerij getoond.

De verbeterde foto’s komen terecht in de galerij.

Negatieven of dia's in huis?

Ook die kun je digitaliseren met deze scanner van Epson

Foto’s verrijken

Heb je meer informatie over een foto, dan kun je deze extra gegevens aan de foto toevoegen. Allereerst kun je via het hoofdscherm de foto een titel meegeven. In de regel eronder kun je een datum voor de foto kiezen en bovenin kun je een plaats toevoegen. In het scherm Bewerk foto-informatie is ook ruimte voor een korte beschrijving van de foto.

Boven in de fotoweergave vind je bovendien het pictogram van een microfoon. Tik hierop om een geluidsopname aan de foto toe te voegen, bijvoorbeeld een ingesproken verhaal over de foto.

Voeg zoveel mogelijk extra informatie toe aan je foto’s.

Snel verplaatsen Heb je een set foto’s gescand en wil je deze in één keer verplaatsen? Kies in de galerijweergave voor Selecteer en selecteer de foto’s. In het menu kies je nu de gewenste actie, zoals Verplaats naar ander album of Kopieer naar ander album.

Aan de slag

Tik op de foto die je onder handen wilt nemen. Onder aan het venster vind je een viertal knoppen. Via de eerste knop Inkleuren kun je een zwart-witfoto door Reimagine laten inkleuren. Afhankelijk van de informatie in de foto, gaat het hier om een aanname van de app. Volledige zekerheid over de nauwkeurigheid is er dan ook niet. Het eindresultaat verschijnt met een voor- en na-weergave. Schuif over de foto als je de verschillen wilt zien. Deze optie is ook de moeite waard bij oudere kleurenfoto’s; in dat geval probeert de app de vervaagde kleuren te herstellen.

Om snel te beoordelen of het resultaat je bevalt, kun je op de foto inzoomen. Ben je tevreden? Tik dan op de knop met de puntjes rechtsboven. Kies vervolgens voor Bewaar in bibliotheek. De app vraagt welke foto je wilt bewaren: kies Verbeterd om de nieuwe foto te bewaren. Wil je geen aanpassing doen, dan kies je voor Origineel. Het is ook mogelijk om de vergelijking tussen vóór en na op te slaan: kies Vergelijking.

Kwaliteit verbeteren

In de praktijk heb je bij oude foto’s ook weleens te maken met onscherpe foto’s of foto’s waarvan de algehele kwaliteit tegenvalt. In de app vinden we hiervoor de optie Verbeteren. Deze optie komt vooral van pas bij foto’s die niet al te scherp zijn. De app zoekt naar wazige elementen op de foto (zoals gezichten) en maakt ze vervolgens zo scherp mogelijk.

Via de functie Verbeteren kun je bestaand materiaal scherper maken. 

Repareren maar

De kans bestaat dat – vooral oudere foto’s – in de loop van de tijd zijn beschadigd. In dat geval komt de optie Repareren van pas. Reimagine analyseert de foto en probeert deze – deels met behulp van AI – zo goed mogelijk te herstellen. In de praktijk betekent dit dat eventuele krassen worden ‘weggepoetst’, en gaten en scheuren worden ingevuld.

In hoeverre de app hierin slaagt, is sterk afhankelijk van het type beschadigingen én de inhoud van de foto. Ontbreekt er bijvoorbeeld een stukje foto van een beeld met een egaal gedeelte (zoals een weiland), dan kan dat eenvoudiger worden hersteld dan een beeld met een complexe structuur (zoals een gebouw). De app geeft ook aan wanneer je de foto niet hoeft te repareren of wanneer de foto niet kan worden gerepareerd. 

Bewegend beeld

Reimagine biedt tot slot nog een andere optie: Animeren. Hiermee breng je de foto’s (en de eventuele personen erop) enigszins tot leven. De app zoekt naar gezichten en berekent hoe deze kunnen worden geanimeerd.

Je kunt kiezen uit zeven soorten animaties: tik op de regel Animatie om het bijbehorende instellingenvenster te openen. In hetzelfde scherm vind je onderaan nog een aantal andere voorgedefinieerde animaties. Zo kun je de personen onder meer laten lachen, de wenkbrauwen laten fronsen en zijwaarts laten kijken. Ook hiervoor geldt: de ene keer lukt dat beter dan de andere keer.

Je kunt foto’s laten animeren.

Foto delen Wil je een foto met anderen delen? Je hebt de keuze of je de originele (onbewerkte) foto deelt of de verbeterde variant. Tik rechtsboven op de knop Delen, waarna een nieuw venster verschijnt. Kies vervolgens tussen Origineel en Verbeterd.

Je kunt zowel bewerkte als originele beelden met anderen delen. 

Online reparatie

Verschillende aanbieders van foto-apps zijn het afgelopen jaar aan de slag gegaan met de mogelijkheden van AI, waardoor de keuze er flink op vooruit is gegaan. Heb je geen behoefte aan een app om foto’s te restaureren? De makers van Fotor, een bekende app voor fotobewerking, bieden een online dienst aan waarmee je foto’s kunt laten inkleuren en restaureren. Je mag de dienst gratis gebruiken, al zijn er wel enkele beperkingen. Zo heeft elke foto een watermerk en kun je de high-res foto’s pas downloaden als je een abonnement afneemt. Gelukkig kun je, voordat je eventueel een abonnement afsluit, wel alles proberen tijdens een proefperiode.

Fotor biedt het restaureren online aan, waardoor je geen app nodig hebt.

Rechtsboven vind je een vak waarnaar je de foto’s kunt verslepen. In plaats daarvan kun je ook op het vlak klikken en de gewenste foto’s uploaden door op Restore Photo Now te klikken en de foto te selecteren. Verschijnt er een scherm waarin de betaalde variant van Fotor wordt aangeboden, dan klik je op het kruisje rechtsboven. De AI-module geeft vervolgens aan welke foto’s geschikt en welke foto’s niet of minder geschikt zijn. Zo kan de dienst minder goed omgaan met foto’s waarvan de hoekjes ontbreken. Ook foto’s met grote vlekken, groepsfoto’s, of foto’s die van een flinke afstand zijn genomen, lenen zich minder goed voor herstel.

De originele foto verschijnt rechts in het venster. Links vind je de twee hoofdonderdelen om te restaureren: Photo Restorer en Photo Colorizer. Je hoeft ze niet beide te gebruiken. Heb je een sepia of zwart-witfoto en geen behoefte om deze te laten inkleuren, dan zet je de schuif bij Photo Colorizer op Uit. De optie Results Comparison zorgt ervoor dat je de resultaten kunt vergelijken. Klik op Start om de foto te verbeteren.

Niet alle foto’s zijn geschikt voor restauratie.

Vergelijken

Na de bewerking toont Fotor het resultaat. Dit gebeurt op vrijwel identieke wijze als bij Reimagine: met een schuifregelaar beweeg je de foto van Before (voor) naar After (na). Ben je tevreden met het resultaat, dan klik je op Apply. Vind je de restauratie niet geslaagd, dan klik op je op Cancel. De bewerkte foto kun je na afloop downloaden door boven in het venster op Download te klikken. Geef de foto vervolgens een naam en kies tussen jpg en png als bestandsformaat. In het menu Quality kies je de fotokwaliteit.

Ook handig is de Batch Editor. Deze vind je rechtsboven in het scherm. Met de Batch Editor kun je in één keer een grotere verzameling foto’s onder handen nemen. 

Andere AI-functies

Fotor heeft meer AI-opties in huis dan alleen het restaureren of inkleuren van foto’s. In het resultatenvenster vind je links een aantal andere diensten. Wil je de kwaliteit van een foto verbeteren om deze bijvoorbeeld groter af te drukken, dan kun je met de optie AI Enlarger een bestaande foto verbeteren. Via AI worden details verder ingevuld en aangescherpt, zodat de foto in principe geen merkbaar kwaliteitsverlies oploopt bij vergroting. Standaard wordt de foto tweemaal vergroot, bijvoorbeeld naar een resolutie van 4000 × 2656 pixels.

Een ander interessant onderdeel is Magic Remove, een bekende optie voor bezitters van een Google Pixel-telefoon. Met Magic Remove kun je een object uit een foto verwijderen. Open de foto waarvan je een onderdeel wilt weghalen, bijvoorbeeld een specifieke auto in een straat met meerdere auto’s. Markeer nu het gedeelte dat je wilt verwijderen. Om preciezer te werk te gaan, verklein je eerst de grootte van de ‘kwast’ door de schuif bij Brush size verder naar links te verplaatsen. Vervolgens kun je met de knop Eraser het gemarkeerde gedeelte verder aanpassen. Tevreden? Bevestig met een klik op Start Removing, waarna het onderdeel uit de foto wordt verwijderd. Klik op Apply om het resultaat op te slaan.

Een vergelijkbare actie kun je toepassen als je de achtergrond van een foto wilt verwijderen. Kies hiervoor de optie Background Remover. De achtergrond wordt nu automatisch gedetecteerd en losgetrokken.

De makers voegen regelmatig nieuwe AI-onderdelen toe aan Fotor. Zo kun je met de optie AI Skin Retouch automatisch de huid van personen op een foto ‘verjongen’.

Fotor heeft verschillende AI-modules in huis. 

Video’s Met AI kun je niet alleen foto’s onder handen nemen. Ook bestaand videomateriaal kun je in veel gevallen verbeteren. Houd er rekening mee dat de meeste diensten hiervoor een vergoeding vragen. Dit heeft te maken met de relatief rekenintensieve bewerkingen die nodig zijn om een video te verbeteren.

Wil je aan de slag met het verbeteren van videomateriaal, dan kun je eens kijken naar diensten zoals Video Enhancer AI (www.kwikr.nl/videnhance), Pixop (www.pixop.com) of Topaz Video AI (www.topazlabs.com). De diensten komen vooral van pas als je oud beeld, bijvoorbeeld van een VHS-videoband, wilt verbeteren.

CapCut

Het is verstandig om meerdere fotodiensten te proberen voor je serieus aan de slag gaat met het verbeteren van je foto’s. De diensten onderling gebruiken allemaal hun eigen modellen en het resultaat kan dan ook per dienst verschillen.

Een goed alternatief voor Fotor is bijvoorbeeld de online restauratieservice van CapCut. Net als Fotor werkt de dienst door in de browser een foto te slepen of via de knop Upload image een foto op de vaste schijf te selecteren. Nadat de foto onder handen is genomen, zie je het resultaat in het midden van het venster. Rechtsboven vind je een zwevend blok, waarin je kunt schakelen tussen de originele en de ingekleurde foto. Wil je terug naar het oorspronkelijke beeld, dan klik je op de knop See original, rechtsboven in het venster.

Verder biedt CapCut een relatief krachtige module voor kleurcorrectie van bestaand materiaal. Klik op All tools en kies Image / AI Color Correction. Rechtsboven vind je het blok Intensity of color correction, waarna je kunt kiezen uit vier ‘sterkteniveaus’. Via een knop rechtsboven in het venster kun je weer terugkeren naar het oorspronkelijke beeld.

Voor foto’s die kleurcorrectie nodig hebben, kun je ook bij CapCut terecht.

Watch on YouTube
▼ Volgende artikel
Trick or treat? Zo ontmasker je cybercriminelen
© ID.nl
Zekerheid & gemak

Trick or treat? Zo ontmasker je cybercriminelen

Halloween: één avond in het jaar waarop iedereen zich vermomt en niets meer is wat het lijkt. Maar online is het elke dag Halloween. Cybercriminelen dragen digitale maskers en doen zich voor als je bank, pakketbezorger of zelfs als een familielid. Hun doel: jou laten klikken, inloggen of betalen. In dit artikel lees je hoe je hun trucs doorziet en hoe je jezelf beschermt tegen online oplichters.

Partnerbijdrage - in samenwerking met Bitdefender

Phishing bestaat al bijna zo lang als e-mail zelf, maar de aanpak is totaal veranderd. Waar je vroeger nog gewaarschuwd werd door kromme zinnen of vreemde links, zijn valse berichten vandaag bijna niet meer van echt te onderscheiden. En het blijft allang niet meer beperkt tot e-mail: ook via sms, WhatsApp en sociale media proberen criminelen je te misleiden. Ze gebruiken het logo van je bank, de tone of voice van PostNL of de opmaak van een bekende webwinkel. Alles klopt – behalve de bedoeling erachter.

De aanvallen zijn bovendien persoonlijker geworden. Met gegevens die online circuleren weten criminelen precies hoe ze iemand moeten aanspreken, van voornaam tot aankoopgeschiedenis. Zo voelt een nepmail of bericht als iets vertrouwds. Eén klik op een link is dan genoeg om je gegevens prijs te geven of malware te installeren.

Deepfakes, stemklonen en AI: vermommingen steeds beter

De komst van kunstmatige intelligentie heeft online oplichting een nieuw gezicht gegeven. Met taalmodellen kunnen criminelen foutloze berichten schrijven in elke taal. Deepfake-video's en stemklonen zorgen dat zelfs beeldbellen of voicemail niet langer betrouwbaar is.

Steeds vaker duiken voorbeelden op van mensen die zogenaamd gebeld worden door een bekende stem – een collega, familielid of zelfs een leidinggevende – met een dringende vraag om geld over te maken. In werkelijkheid praten ze met een digitale imitatie. Die technologie was ooit ingewikkeld, maar is nu voor iedereen toegankelijk. Daarmee is AI niet alleen een handig hulpmiddel voor creatieve toepassingen, maar ook een nieuw masker voor criminelen.

©terovesalainen

Zo herken je digitale vermommingstrucs

Cybercriminelen spelen in op haast, emotie en angst. Berichten waarin je 'nu moet betalen', 'direct moet bevestigen' of waarin met blokkades (van bijvoorbeeld je rekening of simkaart) wordt gedreigd, zijn bijna altijd verdacht. Controleer het e-mailadres van de afzender: kleine afwijkingen zoals een extra punt, cijfer of letter zijn vaak al voldoende om nep van echt te onderscheiden.

Staat er een link in de mail? Beweeg er met je muis over zonder te klikken. Verschijnt er een vreemd webadres, dan klopt er iets niet. Kijk ook naar details: ontbreekt er een persoonlijke aanhef, is de toon onlogisch of komt het bericht op een vreemd moment? Dat zijn signalen dat er iets niet pluis is.

Bel bij twijfel altijd zelf het officiële nummer van de organisatie, in plaats van te reageren op het bericht.

Scam Copilot helpt je oplichters te ontmaskeren

Om gebruikers beter te beschermen tegen steeds geraffineerdere aanvallen ontwikkelde Bitdefender Scam Copilot. Deze slimme functie gebruikt kunstmatige intelligentie om verdachte berichten, e-mails en websites in realtime te analyseren. Waar traditionele beveiliging vooral kijkt naar bekende dreigingen, herkent Scam Copilot ook nieuwe patronen en trucs die nog niet eerder zijn gezien.

De technologie kijkt naar typische kenmerken van oplichting: dwingende toon, vage links, afwijkende namen of zinsconstructies die niet passen bij een echte organisatie. Zodra iets verdacht is, verschijnt direct een waarschuwing. Zo helpt Scam Copilot je om verdachte berichten te ontmaskeren nog vóórdat je erop klikt.

Het systeem leert bovendien voortdurend bij. Nieuwe vormen van phishing, deepfake-aanvallen of misleidende berichten op sociale media worden razendsnel herkend. Zo ben je beschermd tegen zowel oude als nieuwe digitale maskers.

Scam Copilot is onderdeel van Bitdefender Premium Security en Bitdefender Ultimate Security. Die pakketten bieden een complete beveiliging voor alle apparaten in huis – van laptop tot smartphone – en combineren Scam Copilot met krachtige antivirusbescherming, een onbeperkte VPN, een wachtwoordmanager en identiteitsbewaking.

Bitdefender Premium Security: vangnet voor heel je digitale leven

Bitdefender Premium Security biedt meermaals bekroonde bescherming tegen virussen, malware, ransomware en frauduleuze websites. De software werkt op Windows, macOS, Android en iOS en beveiligt al je apparaten met één abonnement.

Naast Scam Copilot en de geavanceerde virusscanner bevat Premium Security diverse functies die gericht zijn op privacy en gebruiksgemak. Zo krijg je toegang tot onbeperkt VPN-verkeer, met meer dan vierduizend servers verspreid over vijftig landen. Daarmee surf je veilig en anoniem, ook op openbare wifi-netwerken.

De password manager helpt bij het genereren en veilig opslaan van sterke wachtwoorden, zodat je nooit meer hoeft te vertrouwen op zwakke of hergebruikte wachtwoorden. Verder blokkeert de systeembrede advertentie- en trackerbescherming ongewenste volgers en zorgt Cryptomining Protection ervoor dat kwaadwillenden je systeem niet stiekem inzetten om digitale valuta te delven.

Ook aan identiteit is gedacht. Zodra er een datalek wordt ontdekt waarin jouw gegevens opduiken, ontvang je realtime meldingen. Zo kun je snel actie ondernemen om schade te voorkomen. Bitdefender Premium Security combineert daarmee virusbescherming, privacyfuncties en identiteitswaarschuwingen in één helder pakket.

🎃 Trick or treat: laat je niet misleiden

Cybercriminelen dragen het hele jaar door digitale maskers. Ze sturen overtuigende berichten, gebruiken deepfake-stemmen en maken misbruik van AI om je te misleiden. Bitdefender Scam Copilot herkent phishing en andere oplichtingstrucs in realtime en waarschuwt direct bij gevaar. Met Premium Security en Ultimate Security beschik je over bescherming op al je apparaten, een onbeperkte VPN, anti-tracker, password manager en – bij Ultimate – volledige identiteitsmonitoring via Digital Identity Protection. Phishing, deepfakes en online oplichting verdwijnen niet, maar met Scam Copilot aan je zijde hoef je ze niet te vrezen. Zo houd je grip op wat echt is – en wat slechts een digitale vermomming blijkt te zijn.

▼ Volgende artikel
Dit kun je allemaal nog doen in de tuin in november
© melnikviva - stock.adobe.com
Huis

Dit kun je allemaal nog doen in de tuin in november

In november lijkt de tuin tot stilstand te komen, maar schijn bedriegt. Juist nu leg je de basis voor een prachtige tuin in het voorjaar. Van het beschermen van planten tegen de kou tot het planten van bollen en fruitbomen: wie in november de handen uit de mouwen steekt, wordt in de lente beloond met een gezonde, bloeiende tuin.

November in de tuin: in het kort

November is de maand waarin je opruimt, beschermt en voorbereidt. Zet vorstgevoelige planten in pot alvast binnen of maak er ruimte voor in de schuur. Hark het gevallen blad van het gazon, en gebruik het blad op andere plekken in je tuin als natuurlijke bodembedekking. Nu is ook het moment om fruitbomen en bloembollen te planten en wintergroene planten zoals heide of Skimmia in potten te zetten. Snoei fruitstruiken en knot de treurwilg, zodat ze straks sterker terugkomen in het voorjaar.

Lees ook: Zo maak je je tuinmeubilair winterklaar

Maak je tuin winterklaar

Een goed voorbereide tuin kan tegen een stootje. Zodra de temperatuur daalt, bescherm je gevoelige planten met vliesdoek of noppenfolie. Leg dat materiaal nu alvast klaar, zodat je snel kunt handelen bij vorst. Maak in de schuur of het tuinhuisje plek voor planten in pot die niet tegen kou kunnen. Binnen blijven ze het best bij een temperatuur tussen de 2 en 10 graden. Vergeet niet af en toe te luchten en de aarde vochtig te houden, zodat de wortels niet uitdrogen. Controleer tot slot de fruitbomen en verwijder ingedroogde of verschrompelde vruchten. Die kunnen schimmels bevatten en zo de boom verzwakken.

Nog even wat extra liefde voor je gazon

In november geef je het gazon nog een laatste onderhoudsbeurt voordat het in winterrust gaat. Steek de randen strak af en verwijder het blad dat op het gras ligt. Blijven bladeren liggen, dan krijgt het gazon te weinig licht en kunnen er schimmels ontstaan. Gebruik het blad liever op andere plekken in de tuin, bijvoorbeeld onder struiken of tussen vaste planten, omdat het blad verteert en voedingsstoffen aan de grond afgeeft.

©Konstantin Zibert - stock.adobe.com

Planten: fruitbomen...

November is een goede maand om fruitbomen te planten. De grond is nog relatief warm, waardoor de wortels kunnen aanslaan voordat de winter begint. Graaf een ruim plantgat en maak in het midden een kleine heuvel waar de stam op rust. Spreid de wortels voorzichtig uit, vul het gat met een mengsel van aarde en compost en druk de grond stevig aan. Geef ruim water en plaats een boompaal als de boom op een open of winderige plek staat.

Waarom een boompaal belangrijk is

Een pas geplante boom heeft nog geen sterke wortels en kan bij harde wind gaan wiebelen. Daardoor scheuren jonge wortels af en groeit de boom minder goed aan. Een boompaal geeft steun totdat de wortels zich stevig hebben vastgezet. Plaats de paal aan de windzijde van de boom en bevestig hem met een boomband. Na een jaar of twee mag de paal weer weg.

...en bollen

Ook bloembollen kunnen nu de grond in: tulpen, narcissen, hyacinten en irissen bloeien in het voorjaar als je ze nu plant. Wie meteen wat kleur in de tuin wil, kan wintervaste planten als heide, winterviolen, Skimmia of kleine coniferen in potten zetten.

©iMarzi - stock.adobe.com

Snoeien en onkruid wieden (ja, ook nu nog!)

Zolang het niet vriest, kun je nog prima snoeien. Vooral kale fruitstruiken zijn nu aan de beurt: door oude takken weg te halen, verjong je de struik en bevorder je de groei van nieuwe scheuten. Ook jonge boompjes met een doorgaande stam kun je licht terugsnoeien, zodat ze een mooie, evenwichtige vorm ontwikkelen. De treurwilg mag in deze periode worden geknot, zodat hij in het voorjaar weer mooi uitloopt.

Blijf daarnaast onkruid verwijderen, ook al groeit het minder hard. Door het bij te houden, voorkom je dat het in het voorjaar de overhand krijgt. Zo blijft de tuin netjes en houd je het werk beperkt wanneer alles straks weer begint te groeien.

Vooruitkijken naar het voorjaar

Wie in november nog even de handen uit de mouwen steekt, maakt het zichzelf straks een stuk makkelijker. De tuin krijgt rust, maar de basis voor een nieuw seizoen ligt er al. Zodra de eerste zon zich in het voorjaar laat zien, zie je de beloning van het werk dat je nu hebt gedaan: gezonde planten, een sterk gazon en fruitbomen die vol leven zitten.