Je zou best met Linux aan de slag willen, maar Windows opgeven vind je een brug te ver. Met de juiste tools en technieken vermijd je die lastige spagaat: je installeert Linux gewoon naast Windows op hetzelfde systeem. Dat kan zelfs op verschillende manieren, zowel virtueel als fysiek.

Heb je nog een wat oudere desktop-pc of laptop liggen, dan kun je deze natuurlijk ook gebruiken voor je Linux-experimenten. Maar wat als dat niet zo is, of wanneer je het toch prettiger vindt om zowel Windows als Linux op hetzelfde systeem te hebben? Dan zijn er nog verschillende opties.

Voor sporadische en voorzichtige experimenten kun je Linux ook gewoon ‘live’ gebruiken, rechtstreeks vanaf een bootstick en dus zonder Linux daadwerkelijk te installeren. Lekker makkelijk en veilig, maar niet zo vlot en ook lastiger om wijzigingen en app-installaties permanent te maken.

Is het alleen je bedoeling de belangrijkste Linux-commando’s vanuit een Linux-shell te kunnen uitvoeren, dan kun je eventueel een Linux-emulatie overwegen, zoals Cygwin (www.cygwin.com) of Git for Windows (www.gitforwindows.org). We gaan er echter van uit dat je ook grafisch aan de slag wilt en dan kom je helaas niet ver met deze oplossingen. Een mogelijk alternatief is dan WSLg (Windows Subsystem for Linux GUI), maar in dit artikel pakken we het nog anders aan en installeren we Linux enerzijds als een virtuele machine en anderzijds in een fysieke dualboot-configuratie.

Voordelen en voorwaarden

Linux als een virtuele machine op je systeem draaien heeft een paar voordelen. Zo is de installatie minder delicaat, omdat alles in een soort container terechtkomt die in principe volledig gescheiden is van je Windows-host-systeem. Verder hoef je Windows niet eerst af te sluiten als je met Linux aan de slag wilt. Het is namelijk perfect mogelijk twee of zelfs meerdere besturingssystemen simultaan te draaien op die ene fysieke machine.

Zo’n virtuele installatie stelt wel enkele eisen aan je computer. Zo heb je een 64bit-processor nodig die met SLAT (Second Level Address Translation) overweg kan en die virtualisatie ondersteunt, maar de meeste moderne cpu’s hebben hier geen moeite mee.

Wel doe je er goed aan eerst te controleren of hardware-virtualisatie wel is ingeschakeld. Start hiervoor het Windows Taakbeheer op met Ctrl+Shift+Esc en ga naar Prestaties / Processor. Als het goed is, staat er Ingeschakeld achter de optie Virtualisatie. Toch niet? Dan moet je deze functie wellicht zelf nog activeren in je UEFI-BIOS. Je vindt deze doorgaans in een menu als Advanced CPU Configuration, Chipset of Northbridge, met de naam AMD-V (AMD-cpu) of Intel VT (Intel-cpu). Raadpleeg hiervoor je systeemhandleiding.

Op deze elfde generatie Intel Core i7 hadden we niet anders verwacht: virtualisatie is standaard ingeschakeld.

Hypervisor

Om een virtuele machine te laten draaien, heb je wel speciale software nodig: een virtuele-machinemanager oftewel hypervisor. Deze tools komen in twee smaken: een ‘native’ oftewel bare-metal-hypervisor en een hosted-hypervisor. Bij de eerste heb je geen onderliggend besturingssysteem nodig dat als gastheer (host) fungeert voor je gevirtualiseerde omgeving, aangezien zo’n hypervisor rechtstreeks op de machine-hardware draait. Een hosted-hypervisor daarentegen heeft wel degelijk een reeds geïnstalleerd besturingssysteem nodig.

Hyper-V is een voorbeeld van een native hypervisor, maar helaas is deze niet beschikbaar in Windows Home. Daarom kiezen we voor een hosted-hypervisor, zoals VMware Workstation en Oracle VM VirtualBox. Deze laatste is erg populair, gratis en houdt zich netjes up-to-date. Kortom, de ideale tool.

Windows Pro en hoger bevat een heuse bare-metal-hypervisor: Hyper-V.

Installatie VirtualBox

Je vindt VirtualBox op www.virtualbox.org. Zorg dat je de recentste versie downloadt en installeert (in ons geval was dit versie 7.0.6). We gaan ervan uit dat je met Windows werkt en dus kies je hier Windows hosts, maar VirtualBox laat zich dus ook op macOS- en Linux-hosts installeren. De eigenlijke installatie regel je met enkele muisklikken op Next, Yes en Install. Even later kun je VirtualBox al opstarten. Je belandt nu in het nog lege hoofdvenster van de VirtualBox Manager.

We gaan hier zo dadelijk een virtuele machine (VM) installeren, maar daarvoor heb je natuurlijk wel een besturingssysteem nodig. In ons geval wordt dit een Linux-distributie en die zijn er in allerlei soorten. Een blik op het indrukwekkende aanbod van www.distrowatch.com zegt voldoende.

In principe maakt het niet zoveel uit welke distributie je gaat virtualiseren, je kunt zelfs meerdere VM’s installeren, maar ben je nog wat onwennig in de Linux-wereld, dan zijn distributies om in te stappen: Linux Mint (www.linuxmint.com, met in dalende volgorde van systeemeisen de versies Cinnamon, MATE en Xfce), Ubuntu (www.ubuntu.com) en Zorin OS Core (www.zorin.com/os). We nemen het populaire Ubuntu als voorbeeld.

Het is mogelijk om meerdere virtuele machines te installeren.

Ubuntu installeren (1)

Download eerst het bijbehorende iso-schijfkopiebestand van Ubuntu Desktop (in ons geval versie 22.04 LTS), zo’n 3,6 GB. Start VirtualBox op, ga naar Machine en kies Nieuw. Het dialoogvenster Aanmaken nieuwe virtuele machine verschijnt. Vul een geschikte naam in (iets als Ubuntu 22.04 LTS). Klik eventueel bij Map op Andere om een geschikte locatie voor je VM(‘s) aan te geven, bij voorkeur een map op een station met veel vrije opslagruimte. Bij ISO-image kies je Andere en verwijs je naar het zojuist gedownloade iso-bestand. De kans is groot dat VirtualBox automatisch detecteert dat het om Linux/Ubuntu gaat, maar desnoods geef je bij Type zelf Linux aan en bij Versie dan Ubuntu (64-bit).

Als het goed is, is voor Ubuntu een zogenoemde installatie zonder toezicht mogelijk en dit maakt het wel een stuk makkelijker. Laten we eerst bekijken hoe zo’n geautomatiseerde installatie verloopt. Verderop, in de paragraaf ‘Handmatige installatie’, zien we hoe je zelf de installatie configureert.

Druk op Volgende en geef de gewenste gebruikersnaam en wachtwoord op voor je eerste Ubuntu-gebruiker. Vul ook een Hostnaam in (zonder spaties) en plaats een vinkje bij Guest Additions. Deze zorgen namelijk voor een betere integratie en een optimaal gebruiksgemak: de grafische weergave wordt beter, je kunt je muisaanwijzer naadloos verplaatsen tussen je Windows-host en de VM, je kunt bestanden en het klembord tussen beide systemen delen enzovoort. Bevestig met Volgende.

De wizard heeft alles wat hij nodig heeft om de virtuele harde schijf aan te maken en de installatie uit te voeren.

Virtuele machine

Geef aan hoeveel Basisgeheugen en (virtuele) Processoren je aan de VM wilt toekennen. Voor Ubuntu zou dit bijvoorbeeld 2048 MB (2 GB) en 1 CPU kunnen zijn. Druk op Volgende, selecteer Nieuwe virtuele harde schijf aanmaken en duid de gewenste schijfgrootte aan. Hoeveel je kiest (25 GB bijvoorbeeld) hangt ook samen met hoeveel en welke apps je denkt te gaan installeren binnen Ubuntu. We raden af om een vinkje te plaatsen bij Pre-alloceren volledige grootte, zodat de grootte van de virtuele harde schijf automatisch met de behoefte meegroeit tot het ingestelde maximum. Rond af met Volgende en met Afmaken.

Tijd voor een kop koffie, terwijl je achterover leunt en ziet hoe je virtuele Ubuntu netjes wordt installeert. Als het goed is, kun je je al meteen bij Ubuntu aanmelden. Je kunt nu volop experimenteren, niet alleen met Ubuntu zelf, maar ook met allerlei interessante opties van VirtualBox, zoals het maken van snapshots (om snel naar een eerder punt van je gastsysteem terug te keren als je het wat te bont hebt gemaakt), het inschakelen van een gedeeld klembord evenals het verslepen van bestanden in beide richtingen enzovoort. We hebben helaas niet de ruimte om hier dieper op in te gaan.

Kernel panic?

Wanneer tijdens de virtuele installatie van Ubuntu of andere Linux-distributies de foutmelding ‘kernel panic’ of iets dergelijks opduikt (in Windows Pro of hoger), dan zijn wellicht Hyper-V-modules actief op je systeem en moet je die eerst uitschakelen. Druk op Windows-toets+R en voer optionalfeatures uit. Verwijder het vinkje bij Hyper-V, Windows Hypervisor-platform, Windows-Sandbox en Windows-subsysteem voor Linux. Bevestig met OK en herstart je pc. Helpt dit niet, ga dan naar de module Instellingen van Windows en kies Privacy en beveiliging / Windows-beveiliging / Apparaatbeveiliging / Kernisolatiedetails en schakel Geheugenintegriteit uit. Vervolgens klik je met rechts op Opdrachtprompt in het Windows-startmenu en kies je Als administrator uitvoeren, waar je de twee volgende commando’s uitvoert:

Herstart nogmaals je pc. Als het goed is draaien je VM’s nu probleemloos.

Sommige Windows-onderdelen, zoals Hyper-V en Geheugenintegriteit, kunnen VirtualBox aardig van streek maken.

Handmatige installatie

Het kan natuurlijk gebeuren dat VirtualBox het besturingssysteem niet goed herkent en dat het daarom geen installatie zonder toezicht kan uitvoeren. Niet getreurd, dan doe je het handmatig. De procedure is eigenlijk dezelfde zoals beschreven bij het kopje ‘Virtuele machine’. Alleen gebeurt er niet veel wanneer je op de knop Afmaken drukt: de VM verschijnt in het manager-venster en daar houdt het ook op. Je moet dus zelf nog een en ander installeren.

Selecteer hiervoor de VM en druk op de knop Start in de manager. Kies Try or Install Ubuntu. In principe kun je even later Install Ubuntu selecteren, maar in de praktijk blijkt de schermweergave dan vaak niet optimaal waardoor niet alle knoppen zichtbaar worden. Je kiest daarom beter eerst Try Ubuntu. Klik vervolgens met rechts op het Ubuntu-bureaublad en selecteer Display Settings. Bij Resolution stel je een geschikte, ongetwijfeld wat hogere waarde in. Bevestig met Apply en sluit het instellingenvenster af. Dubbelklik vervolgens op het bureaublad op Install Ubuntu […]. Selecteer je taal (waarschijnlijk Nederlands) en druk op Verder. Stel een geschikte toetsenbordindeling in, zoals Belgian of Dutch, druk op Verder (2x). Voor de vervolgstappen verwijzen we naar het kopje ‘Ubuntu installeren (2)’, verderop in dit artikel. Na afloop klik je op Nu herstarten.

Veiligheidskopie

In tegenstelling tot een virtuele installatie ga je bij een dualboot-configuratie Linux daadwerkelijk op een fysieke schijfpartitie installeren. Als je alles doordacht uitvoert, geeft dit doorgaans geen problemen, maar veiligheidshalve maak je toch liever eerst een complete systeemback-up. Hier bestaan verschillende tools voor (ook gratis) waaronder EaseUS Todo Backup 2023 Free.

Hier kies je Create Backup / Select backup contents. Selecteer Disk, plaats een vinkje bij de betreffende schijf (inclusief alle partities), druk op OK en volg de verdere instructies. Je maakt het best direct een herstelmedium. Stop een (lege) usb-stick in je pc, ga naar Tools / Create Emergency Disk, klik op het usb-pictogram, duid je usb-stick aan en bevestig met Create / Create now. In een noodgeval kun je je systeem dan met deze usb-stick opstarten en je (extern bewaarde) systeemback-up terugzetten.

Er kan toch iets misgaan en dus heb je het best een systeemback-up achter de hand.

Voorbereiding

Voor je met de Linux-installatie aan de slag gaat, check je of je over voldoende vrije opslagruimte beschikt: 20 GB lijkt ons een aanvaardbaar minimum. Druk hiervoor op Windows-toets+R en voer diskmgmt.msc uit. Als het nodig is, kun je van hieruit een bestaande partitie – die van Windows of je data – verkleinen om zo meer ruimte te maken. Klik hiervoor met rechts op de partitie, kies Volume verkleinen en geef aan met hoeveel MB de partitie moet worden verkleind. Bevestig met Verkleinen.

Verder schakel je het liefst ook de functie Snel opstarten in Windows uit, omdat die niet altijd goed overweg kan met een dualboot-configuratie. Druk op de Windows-toets, tik energie in en start de optie Een energiebeheerschema selecteren. Kies Het gedrag van aan/uit-knoppen bepalen / Instellingen wijzigen die momenteel niet beschikbaar zijn en verwijder het vinkje bij Snel opstarten inschakelen (aanbevolen). Bevestig met Wijzigingen opslaan.

De functie Snel opstarten gaat weleens in de clinch met dualboot.

Installatiestick

Om een Linux-distributie op een afzonderlijke partitie te installeren, heb je een opstartbare installatiestick nodig. Hiervoor heb je weer het iso-schijfkopiebestand van de distributie nodig en dat vind je vast via een site als www.distrowatch.com.

Er zijn verschillende tools die aan de hand van zo’n iso-bestand een bootstick kunnen maken. Een van de handigste vinden we Ventoy (www.ventoy.net).

Download deze tool, pak het zip-bestand uit en start het portable Ventoy2Disk.exe op. Stop een (lege) usb-stick in je pc en druk op de ronde pijlknop in Ventoy zodat de stick verschijnt. Druk op Installeren / Ja (2x) (via Language kun je eventueel eerst Dutch (Nederlands) selecteren). Na afloop hoef je maar het iso-bestand naar de Ventoy-partitie van je stick te kopiëren.

Het is de bedoeling dat je je systeem nu met deze stick opstart. Mogelijk moet je hiervoor met een speciale toets als F2, F12, Esc of Delete eerst een bootmenu oproepen waarin je deze usb-stick als bootmedium kunt selecteren. Raadpleeg hiervoor je systeemhandleiding.

Met Ventoy kun je snel meerdere distributies op één bootstick kwijt (hier: Ubuntu).

Ubuntu installeren (2)

Zodra je systeem van deze usb-stick is opgestart, selecteer je de gewenste Linux-distributie in het Ventoy-startmenu (in ons geval Ubuntu 22.04.1). Selecteer Try or Install Ubuntu, waarna je even later de gewenste taal kiest en op Ubuntu installeren klikt. Stel de juiste toetsenbordindeling in en klik op Verder. Laat de standaardopties bij voorkeur ongemoeid (Normale installatie en Haal bijgewerkte pakketten binnen tijdens het installeren van Ubuntu) en druk op Verder.

Als het goed is, heeft Linux vastgesteld dat Windows al op je pc staat en komt de keuze Installeer Ubuntu naast Windows 10 beschikbaar. Deze moet je hebben (bij een handmatige virtuele installatie is Wis schijf en installeer Ubuntu hier mogelijk de enige optie). De optie Iets anders laten we hier buiten beschouwing, aangezien die inhoudt dat je zelf partities moet maken en toewijzen, en dat is vooral iets voor gevorderde gebruikers.

Bevestig met Installeer nu en Verder (2x). Vul een naam, computer- en gebruikersnaam en wachtwoord (2x) in, selecteer eventueel Automatisch aanmelden en druk nogmaals op Verder. De installatie gaat van start en het is nu wachten geblazen.

Na afloop mag je de usb-stick verwijderen en je systeem herstarten. Als het goed is, neemt de Linux-opstartlader (bootloader GRUB) het heft in handen en presenteert deze je twee besturingssystemen: Windows en je Linux-distributie. Aan jou de keuze.

Je laat de standaardopties best ongemoeid tijdens de installatie.

Verwijderen (voorbereiding)

Besluit je ooit weer de Linux-partitie weg te halen, dan moet je dat heel voorzichtig doen, zodat je niet ongewild met een weerbarstig systeem zit opgezadeld. Net zoals voor het opzetten van je dualboot-systeem maak je ook deze keer het best eerst een volledige systeemback-up, bijvoorbeeld met EaseUS Todo Backup 2023 Free (zie ‘Veiligheidskopie’). Het verwijderproces bestaat eigenlijk uit twee fasen: eerst haal je de Linux-partitie weg en vervolgens pas je de opstartlader aan om Windows weer automatisch te laten doorstarten.

Voor we hier aan toe zijn, maak je het liefst ook eerst een extra Windows-installatiemedium. Immers, wanneer je je Linux-partities hebt verwijderd, zal je reguliere Windows-installatie niet zomaar meer willen doorstarten. Ga naar de website van Microsoft en selecteer de gewenste Windows-versie (10 of 11). Klik bij Hulpprogramma nu downloaden (Windows 10) of op Download nu bij Installatiemedia voor Windows 11 maken.

Stop vervolgens een (lege) usb-stick van minstens 8 GB in je pc en start het hulpprogramma op. Selecteer de gewenste opties bij Taal en Versie (bijvoorbeeld Nederlands en Windows 11) en selecteer USB-flashstation in het volgende venster. Bevestig met Volgende, selecteer je usb-stick en druk nogmaals op Volgende. Na afloop levert je dit een opstartbare Windows-installatiestick op. Houd deze bij de hand.

Je houdt het best een Windows-installatiestick achter de hand.

Verwijderen (uitvoering)

Je bent nu klaar om de Linux-partities te verwijderen en dat kan vanuit het Windows-schijfbeheer: druk op Windows-toets+R en voer diskmgmt.msc uit. De Linux-partities worden nu zichtbaar, normaliter zonder stationsletter en zonder vermelding van een bestandssysteem. Klik met rechts op zo’n partitie in de grafische weergave en kies Volume verwijderen. Indien van toepassing herhaal je dit voor de andere Linux-partities.

Je zult merken dat bootloader GRUB nu helemaal in de war is. Daarom start je je pc deze keer op met de eerder gemaakte Windows-installatiestick. Na het instellen van taal, tijdzone en toetsenbord klik je op Volgende en Uw computer herstellen. Kies achtereenvolgens Problemen oplossen / Opdrachtprompt. Hier voer je dan het commando bootrec.exe / fixmbr uit, waarna je het opdrachtvenster afsluit en Doorgaan kiest. Je Windows-installatie start nu weer mooi door. Zo niet? Probeer het dan met Problemen oplossen / Opstartherstel.

Terug in je vertrouwde Windows-omgeving druk je op Windows-toets+R en voer je weer diskmgmt.msc uit. Immers, je wilt de vrijgekomen schijfruimte nuttig hergebruiken. Klik met rechts op de vrijgekomen ruimte en kies indien van toepassing Partitie verwijderen. Je kunt van deze ruimte bijvoorbeeld een extra gegevenspartitie maken. Klik met rechts op de ruimte, kies Nieuw eenvoudig volume en volg de verdere instructies. Een alternatief is dat je deze ruimte toevoegt aan de partitie die er zich net voor bevindt. Klik hiervoor met rechts op deze partitie, kies Volume uitbreiden en bevestig je keuze.

Tot slot kun je best de eerder vermelde functie Snel opstarten weer inschakelen door het bijbehorende vinkje terug te zetten (zie het kopje ‘Voorbereiding’). Zo, er is nu geen spoor meer van je dualboot-configuratie!

Vanuit de herstelomgeving kun je het eerst proberen vanuit de Opdrachtprompt.

Niet alleen het saaie en repetitieve werk wordt vervangen door AI. Je bent óók als kenniswerker niet meer zeker van een baan. Software wordt al grotendeels door AI geschreven. Gelukkig kun je daar als hobbyprogrammeur ook enorm van profiteren. Het brengt naast tijdwinst ook veel gemak. We helpen je op weg met drie praktische tools: ChatGPT, Aider en de Windsurf Editor. We maken enkele eenvoudige voorbeelden, zodat je een helder beeld hebt van je potentiële workflow.

Grote taalmodellen zijn al zo goed dat je comfortabel complete programma’s door AI kunt laten maken, zelfs zonder enige programmeerkennis. Afhankelijk van de tools die je gebruikt, voelt dat toch alsof je samen aan code werkt, ook wel pair-programmeren genoemd. Je houdt dus enige controle en kunt er, als je oplet, veel van leren. Ook al wordt het harde werk door AI gedaan.

Een bijkomend voordeel is dat je heel gericht aanpassingen kunt laten doen of vragen kunt stellen over de code, zonder dat je de documentatie of websites als Stack Overflow hoeft door te spitten. Het is geen verrassing dat laatstgenoemde website met fors dalende bezoekersaantallen te maken heeft. Ook andere taken, zoals het schrijven van de documentatie, zijn snel geregeld.

In dit artikel gaan we een eenvoudig programma maken met AI, zodat je een goed beeld hebt van de workflow. We gebruiken drie verschillende tools. We starten met het vertrouwde ChatGPT, al kun je ook bijvoorbeeld voor Claude of Gemini kiezen. Daarna gaan we met Aider in combinatie met Git aan de slag. Daarmee werk je ‘samen’ aan programmacode via de opdrachtprompt, in ons voorbeeld binnen het vertrouwde Visual Studio Code. Tot slot gaan we met de Windsurf Editor aan de slag, een completere grafische ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI-features, die je van begin tot eind ondersteunt bij het maken van je programma. 

ChatGPT

Chatbot

Grote taalmodellen (LLM’s) vormen de basis voor chatbots als OpenAI’s ChatGPT en Anthropics Claude, maar óók voor de tools die we hierna behandelen. Feitelijk benaderen we de chatbots in dit eerste deel van het artikel rechtstreeks, via een browser of app. De andere tools gebruiken de API van deze bedrijven. Raadpleeg eventueel voor het starten met ChatGPT deze basiscursus.

De nieuwere modellen (we gebruiken overwegend ChatGPT 4o en Claude 3.5 Sonnet) laten heel goede resultaten zien voor programmeertaken. Ze helpen uiteraard niet alleen om programmacode te schrijven maar kunnen code ook uitleggen, fouten oplossen en de documentatie schrijven. Ook kun je uitstekend brainstormen over een project of ideeën. Het is daarom, óók als je andere tools voor programmeren gebruikt, enorm praktisch om erbij te hebben! Toegang tot ChatGPT is gratis met beperkingen. Een abonnement is minder gelimiteerd en geeft vaak toegang tot nieuwere modellen (zoals o1 of o3-mini). Zo’n abonnement is niet bruikbaar voor de andere tools, die gebruiken namelijk de API waarvoor je aparte credits moet aanschaffen.

Een chatbot biedt goede ondersteuning bij al je programmeervragen.

Eerste stappen

We beginnen met een eenvoudig voorbeeld en vragen aan ChatGPT om een spelletje boter-kaas-en-eieren te maken, ook wel bekend als tic-tac-toe. Hoewel het Engels soms betere resultaten kan geven, werken we voor dit artikel volledig in het Nederlands. We starten met deze prompt: “Maak een volledig functionele boter-kaas-en-eieren voor in een browser. Maak de HTML-structuur, voeg CSS-stijlen toe en implementeer de JavaScript-logica. Maak een scheiding tussen HTML, CSS en JavaScript. Zorg dat het programma responsief is zodat het bij elke schermgrootte werkt.”

ChatGPT genereert de gevraagde code. Je kunt individueel de HTML, CSS en JavaScript kopiëren. Om het te proberen, kun je alles plakken op websites als www.jsfiddle.net en www.codepen.io. Voor dit voorbeeld hebben we bij JSFiddle een projectpagina aangemaakt. We gaan dit voorbeeld in de volgende stappen verder verbeteren, steeds met links naar de verbeterde versie.

De eerste versies van het spel boter-kaas-en-eieren.

Geluiden toevoegen

We vragen ChatGPT om het programma aan te passen, zodat er een geluid wordt afgespeeld bij elke zet. ChatGPT voegt daarop een audio-element toe aan de HTML-code. Het past ook het script aan om dit aan te roepen bij elke zet. Je moet nog wel zelf het mp3-bestand plaatsen in de uiteindelijke programmamap of een volledige link naar het mp3-bestand invullen in de HTML-code:

Er zijn overigens veel websites waar je leuke geluidseffecten kunt vinden die je vrij kunt gebruiken, waaronder Pixabay. Op deze pagina zie je onze aangepaste versie.

De aangepaste HTML-code bevat een verwijzing naar een mp3-bestand.

Computertegenstander

We vragen ChatGPT vervolgens om een slimme computertegenstander toe te voegen, waarbij aan het begin van het spel wordt gekozen wie er mag beginnen. Via deze webpagina kun je deze versie zien. De computertegenstander blijkt in eerste instantie overigens helemaal niet zo slim, waardoor je makkelijk je potjes wint. Maar dat is snel opgelost. Na ons verzoek om de computertegenstander slimmer te maken, controleert het programma voortaan eerst op mogelijke winnende zetten en blokkeert het de tegenstander indien nodig. Als er geen direct winnende of blokkerende zetten zijn, kiest het een willekeurige lege cel. Deze slimmere versie kun je hier bekijken.

Het aangepaste script op een canvas in ChatGPT.

Uiterlijk verfraaien

Als laatste hebben we gevraagd het uiterlijk wat mooier te maken. Hierbij wordt voornamelijk de CSS-code aangepast om de visuele stijl van het spel te verbeteren. Het resultaat is geslaagd: ChatGPT geeft de achtergrond een mooi kleurverloop. Ook zijn de stijlen van de knoppen en speelvelden aangepast. Het levert een veel moderner en aantrekkelijker uiterlijk op.

Je kunt ChatGPT uiteraard steeds vragen om het script of een deel daarvan uit te leggen. Ben je het overzicht over de wijzigingen kwijt, dan kun je uiteraard ook vragen om de laatste HTML-code in te zien, of de laatste versie van het script. Eventueel op een canvas. Toch misten wij in ChatGPT soms wat overzicht en is het bovendien lastig om een stapje terug te doen als een aanpassing niet het gewenste resultaat oplevert. Dit zijn zaken die we in het volgende deel gaan aanpakken met Aider.

De gemoderniseerde versie van boter-kaas-en-eieren.

Aider

Opdrachtprompt

Voor grotere programmeerprojecten is het werken met een chatbot al snel vervelend en verwarrend. Veel praktischer is een tool die met jouw eigen projectbestanden werkt en zelf of samen de gewenste aanpassingen maakt. Als je geen moeite hebt met het werken met een opdrachtprompt, is Aider een uitstekende optie. Die tool helpt met het schrijven en aanpassen van code.

Aider is opensource en werkt met heel veel LLM’s samen. Hier gebruiken we de API voor Claude 3.5 Sonnet, maar je kunt ook de API van OpenAI gebruiken of een LLM die je zelf lokaal draait of elders, zoals via OpenRouter. De integratie met Git is enorm praktisch. Voor elke aangebrachte wijziging voert het een ‘commit’ uit, voorzien van een duidelijke omschrijving, zodat je achteraf een goed overzicht met alle veranderingen hebt en ook stapjes terug kunt doen. Niet alle alternatieven bieden dit en dat is vooral een gemis als er iets fout gaat en je geen idee meer hebt hoe je dat moet oplossen.

Aider werkt samen met alle gangbare LLM’s.

Voorbereiding

We willen weer laten zien hoe je het spelletje boter-kaas-en-eieren met Aider zou kunnen maken. We gebruiken het voor velen vertrouwde programma Visual Studio Code onder Windows en installeren Aider via een opdrachtprompt binnen die ontwikkelomgeving. Binnen de editor kun je uiteraard alle gegenereerde bestanden bekijken en handmatig aanpassen. Voor de installatie van Aider heb je Python nodig. Zet tijdens de installatie van Python een vinkje bij Add python.exe to PATH, zodat je Python vanuit elke map kunt aanroepen.

Installeer ook Visual Studio Code als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Visual Studio Code biedt een mogelijkheid om Copilot als assistent te gebruiken, maar dat slaan we hier over.

Installeer ook Git, zodat versiebeheer mogelijk is. Kies tijdens de installatie van Git voor het gebruik van Visual Studio Code als standaardeditor. Verder kun je alle standaardinstellingen accepteren. Als je Python, Visual Studio Code en Git hebt geïnstalleerd, kun je door met de installatie van Aider.

Installeer Python onder Windows voordat je met Aider aan de slag gaat.

Installatie Aider

We kunnen nu Aider installeren. Open daarvoor Visual Studio Code en kies in het menu de optie Terminal / New Terminal. Verander de terminal, via de optie rechtsboven in het venster, naar Git Bash. Installeer daarna Aider met de volgende twee opdrachten:

Sluit de terminalvenster via het kruisje rechtsboven. Open dan een nieuwe terminal en wissel weer naar Git Bash. Als je Aider niet kunt aanroepen met aider zul je het PATH moeten uitbreiden met de aangegeven opdracht, zoals in het voorbeeld hieronder:

Zorg dat je in dit voorbeeld voor Claude 3.5 Sonnet een API-sleutel hebt en voldoende credits om mee te beginnen (zie het kader ‘API-sleutel maken voor Claude’). Exporteer deze API-sleutel zodat Aider deze direct kan gebruiken:

Maak nu een nieuwe map voor je toepassing, blader naar die map en maak een Git-repository:

Je kunt nu beginnen met programmeren, met de ondersteuning van Aider!

We installeren Aider om het binnen Visual Studio Code te gebruiken.

Programma maken

We gaan ons eerste programma maken. Zorg dat je een terminalvenster hebt geopend en bent gewisseld naar Git Bash. De assistent start je dan met de volgende opdracht:

Er wordt de eerste keer gevraagd om .aider* en .env toe te voegen aan .gitignore. Dat raden we aan! Hiermee voorkom je dat deze bestanden, vaak met wachtwoorden en dergelijke, per ongeluk in je Git-repository worden opgenomen en daardoor in potentie online komen, als je de repository via GitHub beschikbaar maakt.

Via de prompt kun je nu je opdrachten afvuren. We vragen zoals eerder om een volledig functionele en responsieve boter-kaas-en-eieren voor in een browser met de vereiste HTML-structuur, CSS-stijlen en JavaScript-logica in aparte bestanden.

Aider gaat direct aan de slag en laat heel overzichtelijk alle aanpassingen zien, met een beschrijving van de uiteindelijke functionaliteit. Het vraagt netjes of het de nieuwe bestanden mag maken (index.html, styles.css en script.js) en daarna of het deze mag openen in een browser. Het spel is in deze eerste versie volledig responsief met een duidelijke gebruikersinterface, houdt de speelstatus bij, detecteert wanneer iemand wint of als het een gelijkspel is, heeft een knop om het spel opnieuw te starten en is helemaal in het Nederlands. Een goed begin!

Aider heeft het programma voor ons uitgewerkt.

Aanpassingen maken

We vragen opnieuw in natuurlijke taal om wijzigingen te maken. De workflow is erg prettig. Aider geeft eerst aan welke bestanden waarschijnlijk moeten worden gewijzigd. Voor het geluid stelt het bijvoorbeeld wijzigingen in index.html en script.js voor. Dan vraagt Aider of het deze bestanden mag toevoegen aan de chat.

Als de radartjes zijn uitgedraaid, na interactie met Claude, geeft Aider heel nauwkeurig aan welke regels in welke bestanden moeten worden gewijzigd. Ook geeft Aider aan dat je een mp3-bestand genaamd move.mp3 in dezelfde map moet plaatsen.

We vragen Aider daarna ook om een slimme computertegenstander toe te voegen. Die is meteen heel slim en probeert direct te winnen als dat kan, blokkeert winnende zetten van de tegenstander, probeert het centrum te veroveren en kiest anders voor hoeken of willekeurige zetten.

Tot slot vragen we Aider om het programma te verfraaien met een moderner uiterlijk. Dat levert een flinke metamorfose op. Bekijk hier het resultaat.

Via een comfortabel proces maakt het alle gewenste aanpassingen.

Integratie met Git

De standaard integratie met Git biedt veel voordelen. Als Aider aanpassingen maakt aan een bepaald bestand zal het in Git een heldere beschrijving toevoegen aan de zogeheten commit. In Visual Studio Code kun je deze historische aanpassingen eenvoudig terugzien. Klik daarvoor op een bestand en open in de balk aan de linkerkant Timeline. Zorg dat de filterinstelling is ingesteld op Git History.

Nu zie je de commit-geschiedenis van het geselecteerde bestand. Door op een specifieke commit te klikken, kun je de aangebrachte wijzigingen bekijken. Binnen Aider zijn er ook nog wat trucjes. Zo kun je met /diff zien wat de laatste veranderingen zijn. Met /undo kun je die eenvoudig ongedaan maken.

We hebben de repository op GitHub gezet. Ook hier kun je alle veranderingen bekijken. Open daarvoor een bestand, zoals script.js, en ga dan rechtsboven naar History. Hier zie je de verschillende wijzigingen. Als je op een van de aanpassingen klikt, zie je netjes welke veranderingen in de code zijn gemaakt.

Je kunt handig zien welke historische wijzigingen zijn aangebracht in bestanden.

Git en GitHub

Aider gebruikt een git-repository. Sommige mensen verwarren dit met GitHub. Je kunt met Git prima alleen een lokale repository maken, op het systeem waarop je met Aider werkt. Optioneel kun je deze repository met GitHub verbinden, zodat je in feite een kopie in de cloud hebt. Dat is voor jezelf wel heel praktisch, omdat je veel makkelijker de wijzigingen kunt bijhouden en bestuderen. En je kunt ook met anderen samenwerken aan code.

Ook interessant om te lezen: GitHub Codespaces: altijd de juiste tools bij de hand

We hebben de repository gedeeld met GitHub, zodat je alle veranderingen kunt inzien.

Windsurf Editor

 Complete ontwikkelomgeving

Zoek je een completere ontwikkelomgeving met geïntegreerde AI, dan zijn Cursor AI en Windsurf Editor twee populaire opties. Cursor AI is een gevestigde speler, maar krijgt steeds meer concurrentie van het nieuwere Windsurf Editor. Beide ontwikkelteams blijven verbeteringen doorvoeren om niet voor elkaar onder te doen.

Beide programma’s zijn bovendien klonen van Visual Studio Code, de bekende editor van Microsoft die we ook voor Aider hebben gebruikt. Daarom lijken ze in veel opzichten op elkaar. Het kan handig zijn om verschillende thema’s te gebruiken als je ze naast elkaar gebruikt, zodat je ze uit elkaar kunt houden.

Windsurf Editor werkt met een ingebouwde assistent genaamd Cascade.

Cascade

We hebben ook in Windsurf geprobeerd om het spelletje boter-kaas-en-eieren uit dit artikel te maken. De assistent in Windsurf Editor heet Cascade; via het Cascade-deelvenster kun je hem direct aan het werk zetten. Een leuk detail is dat niet alleen code wordt gegenereerd, maar dat er ook veel aanvullende acties voor je worden uitgevoerd, zoals het aanmaken van een map voor je project en voor de geluiden, en het maken van een mp3-bestand.

Bij elke stap kun je zien welke bestanden worden aangepast en de voorgestelde wijzigingen controleren en bevestigen. Je hoeft niet, zoals bij Aider, zelf een API-sleutel te regelen voor toegang. Je gebruikt steeds het model van Cascade en de administratieve kant wordt via je account geregeld, op basis van credits (zie volgende paragraaf). Zo’n diepere integratie is heel praktisch. Toch heeft de workflow veel overeenkomsten met Aider.

Via een deelvenster kun je een conversatie met Cascade voeren.

Werken met credits

Windsurf werkt met credits voor verschillende taken. Zo worden User Prompt-credits voor elke interactie met de assistent gebruikt en Flow Action-credits voor alle acties die worden uitgevoerd. Als je de limiet bereikt voor het premiummodel, wordt overgeschakeld naar het basismodel. De proefperiode van 14 dagen geeft je ruim voldoende credits om het voorbeeldprogramma uit dit artikel te maken. Sterker nog, je hebt ongeveer vijftien keer meer credits dan nodig, dus je kunt ook grotere en complexere programma’s proberen te maken.

Buiten die proefperiode is, om het premiummodel te gebruiken, een upgrade naar de Pro-versie bijna onvermijdelijk (ca. 18 euro per maand). Je hebt dan wel elke maand een ruime hoeveelheid credits en kunt vrij voordelig credits bijkopen.

Windsurf Editor werkt met een systeem van credits.

Of je nu graag uitgebreid kookt of elke avond snel klaar wilt zijn: een slimme keukenindeling maakt het verschil. Alles moet logisch op zijn plek staan, zodat je moeiteloos overal bij kunt en na afloop ook weinig tijd kwijt bent aan opruimen.

Lees ook: Fornuis op maat: kies het aantal pitten dat bij je past

Vaatwasser, gootsteen en vuilnisbak

Heb je plannen voor een nieuwe keuken? Denk dan nu al na over welke slimme keuzes je kunt maken met de indeling. Plaats bijvoorbeeld de vaatwasser, de spoelbak en de afvalemmer dicht bij elkaar. Je hoeft dan nooit ver te lopen met vieze borden en je kunt ze makkelijk leegschrapen, eventueel afspoelen en direct inruimen. Staat de afvalbak in een kastje direct naast de vaatwasser? Let er dan op dat je het deurtje nog goed kunt openen als de deur van de vaatwasser omlaag staat. Dat werkt makkelijker bij het inruimen. Plaats verder de vaatwasser niet direct tegen een zijmuur. Tijdens het inruimen loop je dan sneller kans op spetters tegen de muur.

Werkblad en kookplaat

Het werkblad is meer dan alleen een plek om iets op te zetten. Je gebruikt het om te snijden, te mixen, spullen neer te leggen en borden op te scheppen. Zorg daarom dat je voldoende vrije werkruimte overhoudt – dus niet alles volbouwen met apparatuur. Plaats de spoelbak of kookplaat liever niet op een hoek. Je hebt aan beide kanten plek nodig, zodat je je handen vrij kunt houden en spetters opvangt. Reken aan weerszijden minimaal veertig centimeter. Dat oogt niet alleen rustiger, het werkt ook prettiger. Handig om te weten: bij je keukenspecialist wordt hiervoor vaak de term aflegruimte gebruikt. En nog even over de kookplaat: plaats die bij voorkeur niet pal naast de koelkast of een hoge kast; dat geeft weinig bewegingsvrijheid en maakt het lastig om met meerdere mensen tegelijk in de keuken te staan.

©Olga Yastremska and Leonid Yastremskiy

Koelkast

Een koelkast gebruik je vaker dan je denkt – gemiddeld zo'n 35 keer per dag. Zet 'm daarom op een plek waar je er makkelijk bij kunt, ook als je vanuit de woonkamer even snel iets wilt pakken. Zet de koelkast liever niet helemaal achterin of op een plek waar je niet vanzelf langsloopt; dat is al snel onhandig in het dagelijks gebruik. Let ook op de temperatuur rondom de koelkast. Zet hem niet naast een oven, radiator of op een plek waar veel zonlicht komt. Kan het echt niet anders, zorg dan voor een isolerende tussenplaat en houd minstens drie centimeter ruimte vrij tussen warmtebron en koelkast.

Gebruik de keuken-driehoek

In de basis draait een keuken om drie functies: koken, spoelen en koelen. Je fornuis, gootsteen en koelkast vormen samen een denkbeeldige driehoek. Als de afstanden tussen deze drie goed gekozen zijn, werk je prettiger. Staan ze te ver van elkaar, dan loop je onnodig veel. Staan ze te dicht bij elkaar, dan dan wordt het al snel krap en onhandig. Een keukenspecialist kan helpen bij het vinden van een goede verhouding, maar je merkt het zelf vaak ook al als iets net niet lekker werkt.

Optimale werkhoogte

Ook de hoogte van je werkplekken telt mee. Een oven op armhoogte is een stuk prettiger dan op kniehoogte, zeker als je vaak bakt. Het voorkomt bukken. Heb je een kleine keuken? Kies dan voor een compacte oven of voor een fornuis met geïntegreerde oven. Datzelfde geldt voor de vaatwasser: als je die wat hoger plaatst, spaar je je rug en knieën. Voor de kookplaat geldt een andere regel: meet de afstand van je onderarm tot het werkblad. Is die ongeveer twaalf centimeter, dan zit je goed qua houding en belast je je schouders niet onnodig.

Apparatuur wat hoger plaatsen (als dat kan) heeft nog een voordeel. Wanneer je kleine kinderen hebt rondlopen, kunnen die er minder makkelijk bij. Wel zo veilig!

©lev dolgachov

Opbergruimte

Tot slot: denk na over hoe je spullen opbergt. Onderkastjes bieden veel ruimte, maar vragen vaak veel van je rug. Bovenkastjes kunnen juist weer te hoog zijn. Een buffetkast biedt uitkomst: wat je dagelijks gebruikt zet je op ooghoogte, wat minder vaak nodig is kan best wat lager of juist hoger.

Slim indelen = een fijnere keuken!

Een goede keuken draait niet alleen om de juiste apparatuur, maar vooral ook om slimme keuzes die het koken makkelijker maken. Denk na over looproutes, werkhoogtes en voldoende bewegingsruimte. Positioneer alles op logische plekken, zorg voor een werkblad met voldoende vrije ruimte en let op kleine details zoals de draairichting van kastdeurtjes. Daarmee wordt de keuken (nog meer) het hart van je huis!