Wanneer je Windows-systeem niet zo vlot blijkt te draaien als je had gehoopt, dan loont het de moeite om eens opnieuw te kijken naar het geheugen. Hoe je alles uit het geheugenbeheer in Windows, lees je hier.

Wanneer je iemand vraagt over hoeveel geheugen zijn systeem beschikt, dan krijg je steevast te horen hoeveel ram erin zit. Windows en de lopende processen beperken zich echter niet noodzakelijk tot het fysieke geheugen, maar werken ook met virtueel geheugen. In deze masterclass komen beide aan bod en geven we ook tools en technieken mee om die te optimaliseren.

Lees ook:RAM kopen - hier moet je op letten

Verschil 32 bit en 64 bit

Laten we beginnen met het fysieke systeemgeheugen. De hoeveelheid fysiek geheugen die Windows kan aanspreken hangt van diverse factoren af, niet in het minst van de Windows-releases zelf. Via www.tiny.cc/winversies krijg je een detailoverzicht van vrijwel alle Windows-versies, zowel van de x86- als de x64-varianten. Je ziet hier bijvoorbeeld dat Windows 7 Home Premium beperkt is tot 4 GB (x86) en 16 GB (x64), dat Windows 8 Professional maximaal 4 GB (x86) en 512 GB (x64) aankan en dat alle versies van Windows 10 overweg kunnen met maximaal 4 GB (x86) dan wel 2 TB (x64; een uitzondering is Windows 10 Home dat maximaal ‘slechts’ 128 GB aankan).

Een opvallende constante is dat geen enkel Windows 32bit-systeem (x86) meer dan 4 GB ram-geheugen kan aanspreken. Immers, 2(32) = 4294967296 bytes oftewel 4 GB. Zowat alle moderne computersystemen hebben echter een 64bit-processor aan boord en daar kun je dus een 64bit-besturingssysteem (x64) op draaien. 64 bits versus 32 bits lijkt misschien slechts een verdubbeling maar een snelle rekensom leert ons dat 2(64) maar liefst 16 EB (exabyte) bedraagt, oftewel meer dan 16 miljard GB. Dat is echter een theoretisch plafond. In de praktijk ondersteunen de diverse Windows x64-systemen veel minder geheugen en bij de meeste moederborden is het maximum vaak nog veel lager.

De 4 GB-limiet

De officiële limiet voor Windows 32 bit ligt op 4 GB ram, maar de werkelijkheid blijkt nog weerbarstiger. Heb je zelf Windows 32 bit draaien, check dan even bij Configuratiescherm / Systeem en beveiliging / Systeem: de kans is groot dat je bij Geïnstalleerd geheugen iets afleest als (3,00 GB beschikbaar), ook al heb je 4 GB (of zelfs meer) ram ingeprikt. Dat komt omdat ook allerlei hardwarecomponenten, zoals de netwerkadapter en de grafische kaart, geheugen innemen en aangezien Windows 32 bit niet weet hoe het geheugengebied boven de 4 GB-grens aan te spreken, wordt ook dat geheugen binnen het 4GB-gebied ingedeeld.

Het gevolg is duidelijk: Windows en de applicaties hebben nog minder geheugen ter beschikking. Wil je exact weten hoeveel ram door hardware wordt afgesnoept, open dan Windows Taakbeheer (met Ctrl+Shift+Esc). Klik hier op Meer details / tabblad Prestaties / Broncontrole openen / tabblad Geheugen. En om te weten te komen welke hardware hiervoor precies verantwoordelijk is, start je Windows Apparaatbeheer (Start / typ devmgmt.msc). Klik op het menu Beeld, selecteer de optie Bronnen op verbinding en open de rubriek Geheugen. Je zult merken: alle hardware op je 32bit-systeem bevindt zich binnen de 4GB-grens (FFFFFFFF in hexadecimale notatie).

Meer dan 4 GB op 32 bit

Een 64bit-besturingssysteem is dus de logische oplossing voor wie meer dan 4 GB ram effectief wil aanspreken. Toch bestaat er een manier om ook onder Windows 32 bit meer dan 4 GB ram beschikbaar te stellen. Immers, al vanaf de Pentium Pro-processor werd de PAE-techniek (physical address translation) geïntroduceerd waardoor 36 in plaats van 32 adreslijnen beschikbaar komen zodat er (in theorie) 2(36) oftewel 64 GB beschikbaar komt.

Niet alleen de processor, maar ook het besturingssysteem moet hier echter mee overweg kunnen, maar dat is al zo sinds Windows 2000. Deze functie moet je doorgaans wel eerst activeren. Dat kan door als administrator op de opdrachtprompt bcdedit /set pae ForceEnable uit te voeren (met ForceDisable schakel je die weer uit).

Schuw je het experiment (op eigen risico) niet, dan kun je het ook nog proberen met de tool PAEPatch . De kans is aanwezig dat deze tool niet werkt, lees in elk geval eerst het meegeleverde readme.txt-bestand.

Meer RAM kopen?

Je weet intussen hoeveel ram een Windows-systeem maximaal aankan, maar de vraag blijft: wat is de optimale hoeveelheid ram (in de veronderstelling dat je liever geen geld besteedt aan overtollig geheugen). Microsoft zelf stelt dat je voor desktopversies van Windows 10 al wegkomt met 1 GB (32 bit) of 2 GB (64 bit), maar dat zijn uiteraard minimalistische hoeveelheden waar een systeem nauwelijks mee vooruit te branden is.

Het is echter zeer lastig absolute ram-hoeveelheden mee te delen voor een optimaal systeem gezien dat vooral afhangt van hoe (intens) je dat gebruikt.

Je krijgt echter al een aardig idee wanneer je de gebruikelijke applicaties hebt draaien en vervolgens de hoeveelheid beschikbaar geheugen checkt. Dat kan via de eerder vermelde tool Broncontrole, op het tabblad Geheugen. Bij Fysiek geheugen lees je op elk moment af hoeveel geheugen in gebruik is. Het exacte percentage verneem je op het tabblad Overzicht, op de balk Geheugen. Blijkt de hoeveelheid gebruikt fysiek geheugen gedurende langere tijd opvallend hoog – bijvoorbeeld iets in de grootte van 70% – dan is je systeem hoogstwaarschijnlijk gebaat met een geheugenuitbreiding.

Je kunt dit geheugengebruik ook automatisch over een langere periode monitoren met behulp van de ingebouwde Prestatiemeter (druk op Windows-toets+R en voer perfmon uit). Hiervoor gebruik je de functie Gegevensverzamelaarsets. Hier hebben we een extra artikeltje neergezet hoe je met deze tool het geheugen automatisch laat monitoren.

©PXimport

RAM-boosters: Ja of nee?

Op internet vind je tal van tools (ook gratis) die beweren geheugen vrij te kunnen maken, wat dan tot merkbare prestatieverbeteringen zou leiden. Wanneer je zo’n tool gebruikt, zie je vaak de gebruikte hoeveelheid geheugen drastisch verlagen. Maar het is zeer bedenkelijk of je dat vooruit helpt, aangezien het om weinig meer dan een sluwe truc gaat.

Eerst dwingt zo’n tool actieve toepassingen hun werkgeheugen naar het wisselbestand te schrijven, dat uiteraard veel trager is dan ram. Vervolgens eist de tool heel even een pak geheugen voor zichzelf op zodat Windows wordt verplicht de reeds gecachete data uit het geheugen te halen en die eveneens naar het wisselbestand te schrijven. Ten slotte maakt de tool het opgeëiste geheugen weer vrij, met als resultaat een plotse toename in vrij geheugen.

De kans is echter groot dat je systeem hier trager van wordt, omdat allerlei data nu uit het wisselbestand in plaats van uit het ram moet worden ingelezen. Ram-boosters verkopen vooral gebakken lucht.

Het lijkt wellicht dat processen die op hetzelfde ogenblik actief zijn, binnen de beschikbare hoeveelheid ram-geheugen moeten passen. Maar dat is dus niet zo: wanneer er op een bepaald ogenblik meer geheugen nodig is dan er fysiek beschikbaar is, dan kan Windows de harde schijf gebruiken om daar tijdelijk data op te slaan die eigenlijk in het ram thuishoren. Die data belanden dan in het zogenoemde paging file (ietwat inaccuraat vertaald als wisselbestand), Microsoft zelf heeft het hier over virtueel geheugen. Het beschikbare fysieke en virtuele geheugen samen vormen dan de totale hoeveelheid geheugen die Windows kan aanspreken.

Nu kun je redeneren: waarom dan (duur) ram erbij prikken als Windows hiervoor de harde schijf kan inzetten? Een harde schijf is echter vele malen trager dan ram. Zelfs een snelle pcie-ssd met nvme is nog altijd vele malen trager dan ram.

Optimale grootte wisselbestand

Het wisselbestand, standaard met de name pagefile.sys, zit al lang in Windows. Echter, met de komst van Windows 8 is er een extra systeembestand met de naam swapfile.sys bijgekomen, dat slechts circa 256 MB groot is. Dit bestand wordt uitsluitend gebruikt voor de echte ‘apps’ van Windows, zoals je die in de Windows Store kunt vinden. In tegenstelling tot de klassieke Windows-toepassingen kan bij deze apps de complete werkset (een verzameling geheugenpagina’s in ram die actief gebruikt worden door een proces) naar schijf geschreven worden, in dit geval naar swapfile.sys en daaruit weer worden opgehaald als de gebruiker naar die app terugschakelt. Het bestand verdwijnt zodra je het gewone wisselbestand uitschakelt, maar zoals je in deze masterclass kunt lezen: dat is geen goed idee.

Wel is het zo dat een groot aantal apps op de achtergrond actief kunnen blijven, bijvoorbeeld om live tegels te updaten, notificaties te ontvangen of nieuwe gegevens op te halen. Dat vraagt natuurlijk ook geheugen (en batterijverbruik op laptops). Je kunt echter zelf bepalen welke apps je die toestemming wilt geven: ga naar Instellingen en open Privacy / Achtergrond-apps. Zet de schakelaar op Uit bij apps die je niet langer op de achtergrond wilt laten draaien.

Je kunt je terecht afvragen wat de optimale grootte van zo’n wisselbestand is. Op internet wordt er druk gegoocheld met allerlei zogenaamde ultieme formules, zoals anderhalf tot tweemaal de hoeveelheid ram-geheugen. De praktijk blijkt echter genuanceerder, want de optimale grootte hangt niet alleen van je systeem af, maar ook van hoe je het systeem gebruikt en welke programma’s er geregeld actief zijn. Standaard is het zo dat Windows de wisselbestandsgrootte zelf beheert en in de praktijk blijkt dat doorgaans erg goed te werken!

Wisselbestand aanpassen

Wil je toch zelf de grootte bepalen (wij raden dat af), dan kan dat onder meer met de gratis tool Process Explorer. Zorg wanneer je de tool start dat ook alle applicaties die je wel vaker tegelijk geopend houdt, volop actief zijn. Open vervolgens het menu View en selecteer System Information. Er verschijnt een nieuw venster waar je het tabblad Memory opent. Focus je hier op de rubriek Commit Charge, met de items Current, Limit en Peak. Merk op dat Current (in kB) overeenkomt met de grafiek System Commit (in GB): dit getal duidt namelijk de hoeveelheid geheugen aan die momenteel in gebruik is. Limit verwijst naar de maximale hoeveelheid beschikbaar geheugen, zowel het fysieke als het virtuele geheugen.

©PXimport

Om het wisselbestand te controleren of aan te passen, open je het Windows Configuratiescherm en kies je achtereenvolgens Systeem en beveiliging / Systeem / Geavanceerde systeeminstellingen / Geavanceerd / Instellingen (bovenste knop) / Geavanceerd / Wijzigen. De kans is echter groot dat de meeste opties niet beschikbaar zijn. Dat komt omdat er een vinkje staat bij Wisselbestandsgrootte voor alle stations automatisch beheren. Dat houdt in dat Windows zelf de huishouding van het wisselbestand beheert en zoals gezegd is dat in de meeste gevallen een goede oplossing.

Wil je toch aan de instellingen sleutelen, verwijder dit vinkje dan. Doorgaans kies je hier de Windows-partitie als locatie voor het wisselbestand: C in de meeste gevallen. Alleen wanneer je een tweede fysieke schijf hebt aangesloten die minstens even snel is als de systeemschijf kun je het wisselbestand daar plaatsen, zoals op een ssd. Je hoeft niet echt bang te zijn dat zo’n wisselbestand de levensduur van je ssd drastisch zal inkorten (ondanks dat sommige internetpagina’s anders beweren).

Vast of dynamisch wisselbestand

In het venster Virtueel geheugen hoef je slechts het gewenste station te selecteren, Aangepaste grootte te selecteren en een geschikte waarde in te vullen (in MB) bij Begingrootte en Maximale grootte. Bij Maximale grootte zou je in principe dezelfde waarde als bij Begingrootte kunnen invullen. Dit heeft alvast het voordeel dat het wisselbestand constant blijft en niet wordt gefragmenteerd. Het nadeel van zo’n vast wisselbestand is echter dat het niet kan meegroeien met de behoefte van het moment. Je kunt daarom ook een hogere waarde invullen, bijvoorbeeld het dubbele van de Begingrootte (voor ons eerdere voorbeeld zou dat respectievelijk 2048 MB en 4096 MB kunnen zijn). Bevestig je wijzigingen met Instellen en met OK, waarna je de pc herstart.

Voor wie het wisselbestand zelf wil bekijken: standaard bewaart Windows dat in de rootmap als een verborgen systeembestand. Om het zichtbaar te maken in Windows Verkenner open je het menu Beeld en kies je Opties / Weergave, waarna je het vinkje weghaalt bij de optie Beveiligde besturingssysteembestanden verbergen (aanbevolen).

Heb je een pc met weinig opslagruimte dan loont het wellicht om in Windows 11 de bestandscompressie in te schakelen. Dan hebben we het niet over zip-archieven, maar de NTFS-compressie waarmee je bestanden, mappen en zelfs volledige schijven kunt verkleinen.

Eerst een waarschuwing

Dankzij compressie is het mogelijk om meer data op te slaan op dezelfde ruimte. In Windows 11 kun je NTFS (New Technology File System) aanspreken. Het nadeel van deze methode is dat het extra rekenkracht vraagt iedere keer dat je zo'n gecomprimeerd bestand opent. Hetzelfde gebeurt wanneer je na de bewerking het bestand sluit en er recompressie wordt toegepast. Gebruik deze methode dus voor data die je lange tijd niet gebruikt en waar extra laadtijd nauwelijks hinderlijk is.

Je kunt op deze manier ook een volledige schijf comprimeren, maar we raden af om dit met de opstartschijf te doen. Gebruik deze functie niet op usb-sticks en alleen op snelle schijven zoals ssd's. Het prestatieverlies zou teveel doorwegen. Bij jpg-afbeeldingen of mp3- of mp4-mediabestanden is de winst verwaarloosbaar.

Map comprimeren

Open Windows Verkenner en navigeer naar de map waarvan je de inhoud wilt verkleinen. Klik met de rechtermuisknop op de map en in het snelmenu selecteer je Eigenschappen. Open het tabblad Algemeen en klik op Geavanceerd. Bij de Geavanceerde kenmerken zie je onderaan Compressie en versleutelingskenmerken. Plaats een vinkje bij Inhoud comprimeren om schijfruimte vrij te maken. Klik op OK en klik daarna op Toepassen.

Selecteer indien nodig de optie Wijzigingen toepassen op deze map, submappen en bestanden en klik op de OK-knop. Net zoals voorheen kun je zo'n map openen en de bestanden bekijken in Verkenner. Om de volledige map te decomprimeren, open je opnieuw de Eigenschappen en volg je de beschreven stappen.

Station comprimeren

Het is mogelijk om een volledige schijf te comprimeren. Open Windows Verkenner en klik op Deze pc in het linkerdeelvenster. Klik met de rechtermuisknop op de opslagschijf die je wilt comprimeren. Selecteer onder het gedeelte Apparaten en stations de optie Eigenschappen. Daarna kun je opnieuw de optie aanvinken: Dit station comprimeren om schijfruimte te besparen.

Ring heeft de tweede generatie van zijn Floodlight Cam Pro uitgebracht. De voornaamste verbetering van deze schijnwerpercamera is de 4K-beeldkwaliteit. Dankzij twee felle ledlampen leent dit product zich goed voor het bewaken van een grote buitenruimte, zoals een oprit of diepe achtertuin.

Zodra we de productdoos openmaken, valt één ding meteen op. Ring levert geen voedingskabel of accu mee. De Ring Floodlight Cam Pro (2e gen) kun je namelijk alleen op de plek van een bestaande buitenlamp monteren. De IP65-gecertificeerde behuizing is grotendeels van kunststof. Desalniettemin voelt de constructie solide aan, dus die gaat niet zomaar stuk. Gunstig is dat je zowel de camera als beide schijnwerpers naar eigen wens kunt richten.

©Maikel Dijkhuizen

Montage

Voor de juiste montage-instructies ben je aangewezen op de Ring - Always Home-app. Overigens is dat geen straf, want duidelijke filmpjes en Nederlandstalige aanwijzingen loodsen je soepel door de installatieprocedure. Film de QR-code en volg vervolgens alle stappen. Een beetje kennis van elektra is trouwens geen overbodige luxe.

De fabrikant levert montagegereedschap mee, zoals pluggen, afdekdoppen en een schroevendraaier. Je hebt verder alleen nog maar een boormachine nodig. De montagebeugel bevat een kroonsteentje waarop je de gekleurde stroomdraden kunt aansluiten. Daarnaast heeft de montagebeugel een geïntegreerde waterpas, zodat je de beveiligingscamera helemaal recht hangt. Houd rekening met een ideale ophanghoogte van ongeveer drie meter.

©Maikel Dijkhuizen

Configuratie

Na de montage volgt de configuratie in de Ring - Always Home-app. Je koppelt deze beveiligingscamera van Google binnen een mum van tijd aan een 2,4GHz- of 5GHz-netwerk. Vervolgens downloadt en installeert het apparaat op eigen houtje een firmware-update. Helaas kun je deze beveiligingscamera niet met een bekabeld netwerk verbinden. Zorg op de beoogde locatie dus voor voldoende wifi-dekking. Bij te weinig bandbreedte schakelt deze beveiligingscamera automatisch terug naar een lagere videokwaliteit.

Je geeft tijdens de configuratie optioneel andere gezinsleden toegang tot de camera. Bepaal ook welke slimme meldingen je wilt ontvangen. Na detectie van personen, voertuigen en andere bewegingen stuurt de Floodlight Cam Pro je desgewenst pushnotificaties. Hierbij stel je zelf de gevoeligheid van de bewegingssensor en detectiezone in. Je kunt ook nog gebieden blokkeren, zodat je bijvoorbeeld geen activiteiten in een naburige tuin vastlegt.

©Maikel Dijkhuizen

Opnemen in 4K

De maximale videokwaliteit van 3840 × 2160 pixels betaalt zich uit, want de beelden zijn zeer scherp. Zo'n hoge resolutie is voor bewakingsdoeleinden eigenlijk niet per se nodig, al biedt het wel degelijk voordelen. Na maximaal 10× inzoomen zijn nummerborden namelijk nog goed leesbaar. Met een behoorlijk brede kijkhoek van 140 graden (horizontaal) bewaak je probleemloos een grote tuin of oprijlaan.

In het donker hebben de twee schijnlampen met een totale lichtopbrengst van 2000 lumen veel meerwaarde. Je ziet 's avonds en 's nachts op grote afstand precies wat er bij jouw woning gebeurt. Daarbij fungeert de Floodlight Cam Pro ook nog als veredelde buitenlamp. Voor een beveiligingscamera heeft dit model een luide sirene. Wie weet schrikt dat insluipers af. Dankzij ondersteuning voor tweewegaudio kun je op afstand een gesprek starten.

Je kijkt in de app eenvoudig opnames terug. Met behulp van de kalender en duidelijk vormgegeven tijdlijn bepaal je welk moment je wilt terugzien. Er is ook een slimme zoekfunctie ingebakken, zodat je met specifieke trefwoorden als 'hond', 'pakket' en 'rode auto' relevante opnames kunt vinden. Een nadeel is dat Ring-beveiligingscamera's geen lokale opslag ondersteunen. Wil je opnames van gebeurtenissen opslaan of 24/7 opnemen, dan heb je een betaald Ring Home-abonnement nodig.

©Maikel Dijkhuizen

Ring Floodlight Cam Pro (2e gen) kopen?

De Ring Floodlight Cam Pro (2e gen) heeft een heleboel voordelen, zoals een scherp beeld, twee felle verstelbare ledlampen, luide sirene en gebruiksvriendelijke app. Daarmee zijn alle ingrediënten aanwezig om op een laagdrempelige manier je tuin of oprit te bewaken. Daarentegen is de adviesprijs van 279,99 euro nogal fors. En daarmee ben je er nog niet, want voor het bewaren van opnames heb je een betaald Ring Home-abonnement nodig. Er bestaan als alternatief (veel) goedkopere floodlight-beveiligingscamera's met lokale opslag, al ondersteunen die veelal geen 4K-beeldkwaliteit.

Lees ook: Bedraad of draadloos: wat is de beste slimme deurbel voor jou?