Een NAS is een centrale bestandsopslag voor al je computers in je (draadloze of bekabelde) thuisnetwerk. Je kunt een kant-en-klare NAS aanschaffen, maar in dit artikel bouwen we er zelf eentje. Hiervoor gaan we aan de slag met het besturingssysteem FreeNAS, een afgedankte computer en één usb-stick.

Voorbereiding

Tip 01: FreeNAS

NAS staat voor 'Network Attached Storage'. Oftewel een direct aan het netwerk gekoppelde externe harde schijf. Een NAS geeft de computer in je thuisnetwerk een centrale opslagruimte. Vaak is het ook mogelijk om de bestanden op de NAS via internet te benaderen. Een NAS is kant-en-klaar verkrijgbaar in de winkel, maar we gaan er zelf een bouwen met FreeNAS.

FreeNAS is een computerbesturingssysteem gebaseerd op FreeBSD: een soort Linux, maar dan anders. Laat je niet afschrikken door deze termen. Hoewel de installatie van FreeNAS lastig is voor beginners, loodsen we je hier zo goed mogelijk doorheen. Vervolgens is FreeNAS volledig te bedienen en onderhouden via een webbrowser.

©PXimport

Tip 01 Een 'echte' NAS is weliswaar mooi en compact, maar functioneel gezien voldoet met FreeNAS je oude pc net zo goed.

Tip 02: Oude computer

In dit artikel geven we onze oude computer een nieuw leven als NAS. Ons testsysteem draaide ooit Windows Vista, heeft een AMD Athlon 64 X2-processor, 1 GB werkgeheugen en een harde schijf van 1 TB. FreeNAS werkt overigens beter met meer werkgeheugen! FreeNAS werkt op een 32bit-processor, maar de 64bit-versie wordt beter ondersteund en heeft meer mogelijkheden via plug-ins. Het tooltje SecurAble toont of je oude computer in staat is om de 64bit-versie te draaien.

In principe heb je voldoende aan een kale computerkast, maar een monitor en toetsenbord zijn wel handig tijdens de eerst installatie. FreeNAS wordt niet geïnstalleerd op de harde schijf in de computer, maar draait vanaf een usb-stick. Een stick van 2 GB is voldoende. De voorbereidingen treffen we op onze huidige computer met Windows 7. Hierop wordt de FreeNAS usb-stick geprepareerd. Het FreeNAS-systeem wordt bedraad aangesloten op het thuisnetwerk en kan straks zowel draadloos als bedraad worden benaderd.

©PXimport

Tip 02 Recycle je oude hardware: maak een NAS van je vorige pc.

Recyclen

Groen denken en doen is populair. In dit artikel recyclen we onze oude computer en geven het apparaat een nieuwe bestemming als NAS. Klinkt groen? We besparen in ieder geval de aanschaf van een nieuw product en dus ook veel energie: van productie tot vervoer van de andere kant van de wereld naar je huiskamer. Het recyclen van oude computers heeft één nadeel: oude hardware is vaak minder energiezuinig. Wel kun je energiebesparende maatregels nemen, zoals de slaapstand van de opslagschijf gebruiken.

Omdat laptops minder energie verbruiken, is een oude laptop met FreeNAS meestal energiezuiniger dan een oude desktop-pc. Dus als je nog een laptop hebt liggen, kun je hiermee aan de slag! Schakel wel het beeldscherm uit met de speciale Fn-sneltoets (verschilt per merk/type laptop).

Tip 03: FreeNAS downloaden

Haal FreeNAS binnen via de blauwe knop Download. Op de vraag of je je wil abonneren op de nieuwsbrief, kun je kiezen om je e-mailadres op te geven of te klikken op de knop No thank you, let me download FreeNAS please. Standaard biedt de website een opstartbare-cd (iso) aan, maar we hebben de download voor de usb-stick nodig. Het is belangrijk om naar beneden te scrollen en te klikken op het plaatje met de usb-stick, pas dan wordt de versie voor usb klaargezet! Er is een 32- en 64bit-versie van FreeNAS.

Op het moment van schrijven was FreeNAS 9.1.1 de meest recente versie. De 64bit-variant hiervan heet FreeNAS-9.1.1-RELEASE-x64.img.xz. De 32bit-versie heet FreeNAS-9.1.1-RELEASE-x86.img.xz. De 64bit-versie heeft de voorkeur, maar dient wel te worden ondersteund door je processor. We gebruiken in de stappen in dit artikel de 64bit-versie. Maak op je bureaublad de map FreeNAS voorbereiding aan en bewaar hierin het gedownloade xz-bestand.

©PXimport

Tip 03 Download FreeNAS voor usb en bewaar het xz-bestand in een eigen map op je bureaublad.

Tip 04: Image uitpakken

Het bestand dat we nodig hebben om de usb-stick met FreeNAS te maken, is verpakt in het xz-archiefbestand. Je hebt het programma 7-Zip nodig om het xz-bestand uit te pakken. Download en installeer 7-Zip. Blader met Windows Verkenner naar de map FreeNAS voorbereiding op je bureaublad. Klik met de rechtermuisknop op het bestand FreeNAS-9.1.1-RELEASE-x64.img.xz en kies 7-Zip / Extract here.

Het image-bestand van FreeNAS heeft de extensie .img en wordt uitgepakt in de map. Ons image-bestand heet FreeNAS-9.1.1-RELEASE-x64.img. 7-Zip is vanaf nu niet meer nodig. Je mag het programma verwijderen. Ook het xz-bestand mag de prullenbak in.

©PXimport

Tip 04 Pak het xz-archiefbestand uit met 7-Zip.

FreeNAS zonder extra computer

Omdat FreeNAS niet geïnstalleerd wordt op een harde schijf en werkt vanaf een usb-stick, lijkt het misschien dat je hiermee direct op je eigen computer kunt experimenteren: dit klopt niet! FreeNAS maakt de harde schijf leeg (tip 11) en dat is met je eigen computer niet wenselijk! Heb je geen tweede computer tot je beschikking? Dan kun je alsnog experimenteren met FreeNAS op je eigen computer, maar dan wel in een virtuele omgeving. Dit kan bijvoorbeeld met VirtualBox.

Tip 05: Installeren op usb

Sluit een lege usb-stick van minimaal 2 GB aan op je computer. Controleer de schijfletter via Start / Computer. Op onze testcomputer heeft de usb-stick de schijfletter G. Om het image-bestand FreeNAS-9.1.1-RELEASE-x64.img op de usb-stick te krijgen, heb je het programma Win32 Disk Imager nodig.

Download dit programma, pak de download uit en start het programma. Blader bij Image file naar de map FreeNAS voorbereiding en wijs het bestand FreeNAS-9.1.1-RELEASE-x64.img aan. Kies bij Device de schijfletter van je usb-stick en klik op Write om de usb-stick aan te maken. Vanaf nu heb je Win32 Disk Imager en het image-bestand FreeNAS-9.1.1-RELEASE-x64.img niet meer nodig.

©PXimport

Tip 05 Maak de FreeNAS usb-stick aan met Win32 Disk Imager.

Aan de slag met FreeNAS

Tip 06: FreeNAS opstarten

Nu alle voorbereidingen zijn getroffen, heb je de usb-stick met FreeNAS in handen. Steek deze in je oude computer. Zorg er voor dat de oude computer bedraad verbonden is met je thuisnetwerk en start het systeem op. Als het goed is wordt de usb-stick als opstartmedium gebruikt. Als je systeem niet opstart vanaf de usb-stick, dien je je BIOS-instellingen na te kijken. Je opent je BIOS door vlak na het inschakelen van je computer op een speciale toets te drukken, bijvoorbeeld F1, Del of F2. De toets verschilt per merk/type computer.

Ook de BIOS-instelling die over het opstartbeheer heeft geen eenduidige naam. Zoek naar boot device, priority, usb-boot of iets dat hierop lijkt. Kies de usb-stick als eerste opstartmedium, bewaar je BIOS-instellingen en start het systeem opnieuw vanaf de usb-stick.

©PXimport

Tip 06 Controleer je BIOS-instellingen als FreeNAS niet opstart vanaf de usb-stick.

Tip 07: FreeNAS IP-adres

De eerste start van FreeNAS kan enkele minuten in beslag nemen. FreeNAS wordt automatisch geïnstalleerd tijdens het starten op de usb-stick. Zodra de FreeNAS opstartprocedure is afgerond, krijg je een ouderwets menu te zien. Het goede nieuws is: hier hoef je niets mee!

FreeNAS is geheel in te stellen via de webbrowser op een andere computer. Hiervoor heb je het IP-adres nodig van je FreeNAS. Het adres vind je onderaan het menu. De FreeNAS in ons voorbeeld heeft het adres http://10.0.0.41, dat van jou kan anders zijn.

©PXimport

Tip 07 Noteer het ip-adres van je FreeNAS-computer.

FreeNAS-beheermodule

Tip 08: Open beheermodule

Vanaf deze tip kun je alles wat met FreeNAS te maken heeft, beheren vanaf een computer in je thuisnetwerk. Een webbrowser is voldoende. Open bijvoorbeeld Internet Explorer en surf naar http://freenas. De beheermodule is ook bereikbaar via het IP-adres dat je eerder hebt gevonden (http://10.0.0.41 in ons voorbeeld).

De FreeNAS-beheermodule is zeer uitgebreid, maar toch overzichtelijk. Boven in beeld vind je toegang tot belangrijke onderdelen van FreeNAS, zoals System, Network, Storage en Sharing. Het volledige overzicht vind je in de linkerkolom. Alle verdere tips in dit artikel maken, tenzij nadrukkelijk anders vermeld, gebruik van het linkermenu.

©PXimport

Tip 08 De beheermodule van FreeNAS is ondanks de vele mogelijkheden toch overzichtelijk.

Tip 09: Admin-wachtwoord

De standaardgebruiker van de beheermodule heet admin en er is nog geen wachtwoord ingesteld. Klik op Account / Admin account / Change password. Kies een goed wachtwoord en voer dit twee keer in. Bewaar de instellingen met de knop Change admin password.

Sluit je webbrowser af en start hem weer op. Meld je nu aan bij de beheermodule. Vanaf nu vraagt de beheermodule om je gebruikersnaam (username) en wachtwoord (password). Met het afronden van deze tip zijn de basis veiligheidsinstellingen voltooid.

©PXimport

Tip 09 Stel een wachtwoord in voor de beheerder van je FreeNAS (admin).

Tip 10: Nederlandse taal

Vrijwel alle netwerkapparatuur heeft een Engelstalige beheeromgeving. Dit geldt ook voor je FreeNAS, maar er is ook een optie voor Nederlands aanwezig. Hiermee wordt het grootste gedeelte van de beheermodule Nederlandstalig. Ga naar System / Settings / General en kies in het dropdown-menu Language voor de optie Dutch. Pas eventueel ook de tijdzone aan (bij Timezone) naar Europe/Amsterdam. Bevestig met Save.

De volgende keer dat je de beheermodule opent, is de Nederlandse taal actief. Je kunt altijd terugschakelen naar de Engelse taal. Ga hiervoor naar Systeem / Instellingen / Algemeen en verander het dropdown-menu bij Taal naar English. Bij de rest van de tips in dit artikel gaan we uit van de Nederlandse taal.

©PXimport

Tip 10 Verander de taalinstelling naar Dutch voor een Nederlandstalige FreeNAS beheeromgeving.

Engelstalig versus Nederlandstalig

Veel mensen verkiezen de vertaalde FreeNAS-beheeromgeving boven de Engelse versie. Dit heeft één nadeel: bijna alle instructievideo's van FreeNAS zijn Engelstalig en werken met de Engelstalige beheermodule.

Als je de smaak te pakken krijgt, FreeNAS goed begrijpt en wil experimenteren met meer functies of plug-ins is het aan te raden om tijdelijk terug te schakelen naar de Engelse taal (tip 10). Dit maakt (vooral voor gevorderde gebruikers) de instructievideo's op YouTube, de FreeNAS-website en ondersteuning via fora net iets eenvoudiger.

Tip 11: Harde schijf inrichten

Voordat we de opslagruimte van onze harde schijf in gebruik kunnen nemen via het netwerk, is er een aantal stappen om te doorlopen. De eerste stap is de harde schijf opnieuw indelen met FreeNAS (een soort partitioneren en formatteren).

De harde schijf van je FreeNAS-systeem hoeft vooraf niet leeg te zijn, maar wordt wel leeg gemaakt tijdens deze stap! Klik in het linkermenu op Opslag / Volumes. Klik op ZFS Volume manager en geef de schijf bij Volume name een naam, bijvoorbeeld MijnSchijf. Klik op het plusteken bij Available disks en bevestig met Add volume. De opslagruimte wordt aangemaakt en wordt getoond in het overzicht Opslag / Volumes / View volumes.

In dit artikel gebruiken we de basis van FreeNAS met één harde schijf, maar FreeNAS biedt zeer goede RAID-ondersteuning.

©PXimport

Tip 11 Open ZFS Volume manager en maak de FreeNAS-opslagruime klaar voor gebruik.

Tip 12: Rechten instellen

We gaan de rechten instellen van het zojuist aangemaakte volume. Ga naar Opslag / Volumes en klik op het plusteken voor /mnt/MijnSchijf. Kies Wijzig permissies, vink bij Modus alle opties aan en bevestig met Wijzig. Deze stap zal door beveiligingsexperts niet worden gewaardeerd, maar is noodzakelijk om FreeNAS enigszins gebruiksvriendelijk aan de praat te krijgen. Als alles straks werkt, kun je dieper in de beveiliging van FreeNAS duiken.

©PXimport

Tip 12 Pas de lees- en schrijfrechten aan om FreeNAS snel aan de praat te krijgen.

Downloaden en streamen

In dit artikel beperken we ons tot de basis van FreeNAS: de installatie, wegwijs in de beheeromgeving, het creëren van de gedeelde netwerkruimte. Met plug-ins kun je je FreeNAS uitbreiden met handige functies, zoals een BitTorrent-client (Transmission), usenet-client (SABnzbd) en streaming mediaserver (Plex Media Server). Tel hierbij de 'downloadautomaten' op, zoals CouchPotato en SickBeard, en het plaatje is compleet: je hebt een zelfstandige downloadcomputer die je media streaming kan aanbieden aan je computers, tv's en smartphone/tablet.

Klinkt interessant? Is het ook, maar er is een keerzijde! De meeste plug-ins werken alleen onder de 64bit-versie van FreeNAS en het configureren/instellen is niet voor beginners. Gevorderde gebruikers kunnen met enige aandacht alles aan de praat krijgen. Kijk vooral op YouTube en www.freenas.org naar de instructievideo's om de plug-ins te activeren en in te stellen. Zonder de plug-ins heb je aan FreeNAS een uitstekende NAS, maar de plug-ins maken het nog leuker!

Tip 13: Windows-shares

De schijf die we bij de vorige tip hebben aangemaakt dient gedeeld te worden voor je Windows-netwerk. Klik in de linkerkolom op Delen / Windows CIFS Shares / Windows CIFS Share Toevoegen. Geef de gedeelde map een naam, bijvoorbeeld Opslag. Blader bij Pad met de knop Browse naar je opslagruime: mnt » MijnSchijf. Plaats een vinkje bij Gast toegang toestaan en bevestig met OK.

De eerste keer dat je op deze manier een map deelt, vraagt FreeNAS of je de service voor CIFS wil activeren. Bevestig deze vraag met Ja. De map is nu gedeeld en vind je terug bij Delen / Windows CIFS Shares / Bekijk Windows CIFS Shares. Ook voor deze stap geldt: de beveiliging is niet optimaal (iedereen op je netwerk kan bij de gedeelde map!), maar hiermee krijg je FreeNAS wel aan de praat.

©PXimport

Tip 13 Deel de map die je via het thuisnetwerk wil benaderen.

Energiebeheer

Om het energieverbruik van je FreeNAS-schijven terug te dringen, kun je deze automatisch laten uitschakelen. Open de beheermodule http://freenas

en klik boven in beeld op de knop Opslag / Bekijk schijven. Dubbelklik op je harde schijf, bijvoorbeeld ada0. Verander HDD Standby van Altijd aan naar 30 minuten. Hiermee wordt de energiespaarstand na een half uur actief. Kies bij Geavanceerd energiebeheer je energievoorkeur, bijvoorbeeld Level 1 spindown. Dit staat voor maximale besparing, maar het 'wakker worden' uit de spaarstand kan enkele seconden duren.

FreeNAS in je netwerk

Tip 14: Toegang schijfruimte

Nu de basisinstellingen van FreeNAS geregeld zijn, kun je de schijfruimte van je FreeNAS benaderen en gebruiken vanaf elke Windows-computer in je netwerk. Dit kan direct vanuit Windows Verkenner. Klik onderin beeld op Netwerk en wacht tot FreeNAS verschijnt. Dubbelklik op FreeNAS om de gedeelde mappen te bekijken. Als je dit artikel letterlijk hebt opgevolgd, vind je de gedeelde map Opslag. J

e kunt de map openen en gebruiken als elke map op je computer. Als het niet lukt om de opslagruimte te benaderen, probeer het dan met de opdracht \\freenas of \\10.0.0.41 in de adresbalk van Windows Verkenner. Je kunt de opdracht ook intypen in het venster uitvoeren. Dit venster open je met de toetscombinatie Windows-toets-R.

©PXimport

Tip 14 Klik op Netwerk in Windows Verkenner en zoek je FreeNAS.

Afsluiten

Het is aan te raden om je FreeNAS altijd netjes uit te schakelen zoals je ook met je eigen computer doet. Dit kan op afstand via de optie Uitschakelen in de FreeNAS-beheeromgeving (http://freenas). Ook kun je FreeNAS uitschakelen via de FreeNAS-computer. Mocht de aan/uit-knop niet werken, dan kan dit ook via het toetsenbord. Voer het getal 11 in en druk op Enter. Er volgt een pieptoon waarna je FreeNAS uitschakelt. Dit kan enkele minuten duren.

Tip 15: Schijfletter koppelen

De bij de vorige twee tips beschreven manieren om je FreeNAS-schijfruimte te gebruiken werkt goed, maar het kan eenvoudiger. Je kunt de ruimte ook benaderbaar maken via een schijfletter. Eenmaal ingesteld werkt dit nagenoeg hetzelfde als een usb-stick. De schijfletter is altijd beschikbaar, mits je bent verbonden via je thuisnetwerk. Open je FreeNAS zoals beschreven bij de vorige tip. Klik met de rechtermuisknop op de gedeelde map Opslag en kies Netwerkverbinding maken. Kies een schijfletter, bijvoorbeeld Y: en plaats een vinkje bij Opnieuw verbinding maken bij aanmelden. Bevestig met Voltooien.

Vanaf nu is de map Opslag op je FreeNAS bereikbaar in de Windows Verkenner met de schijfletter Y:. Herhaal deze tip op alle computers in je thuisnetwerk.

©PXimport

Tip 15 Koppel een schijfletter aan de opslagruimte op je FreeNAS.

Opnieuw beginnen

Het kost enige aandacht en inspanning om je FreeNAS goed aan de praat te krijgen. In principe kun je alles op afstand doen via de beheermodule in je webbrowser. Toch is het goed om te weten dat je ook op het FreeNAS-systeem aanpassingen kunt doen. Als het goed is, zie je hier op het scherm een menu met allerlei opties. Druk op de Enter-toets om het menu opnieuw op te roepen.

Het menu toont ook altijd het IP-adres van je FreeNAS, handig als het even niet lukt om de beheermodule te openen via http://freenas. Met optie 10 (Reboot) herstart je je FreeNAS en optie 11 (Shutdown) schakelt het systeem uit. Ben je je wachtwoord vergeten van de webbeheermodule? Optie 7 (Reset credentials) verwijdert het wachtwoord zodat je het opnieuw kunt instellen. Wil je helemaal opnieuw beginnen met je FreeNAS? Activeer optie 8 (Factory defaults) om alles terug te zetten naar de fabrieksinstellingen.

Extra beveiliging

Met het afronden van tip 15 werkt de basis van FreeNAS en kun je de schijfruimte in gebruik nemen via alle computers in je thuisnetwerk. Met het oog op extra beveiliging (en als je FreeNAS via internet wil benaderen), dien je met gebruikersrechten te gaan werken en de gasttoegang uit te schakelen.

Ga naar Accounts / Gebruikers / Gebruik toevoegen. Maak een nieuwe gebruiker aan en geef deze toegang via Thuismap tot mnt/MijnSchijf. Ga naar Delen / Windows CIFS Shares / Bekijk Windows CIFS Shares en dubbelklik op de gedeelde map Opslag. Verwijder het vinkje bij Gast Toegang toestaan. Vanaf nu dien je bij het benaderen via het netwerk van de gedeelde map Opslag de gebruikersnaam en wachtwoord op te geven.

©PXimport

FreeNAS beter beveiligen? Maak een gebruiker aan en verwijder de gasttoegang.

Verbinding vanaf internet

FreeNAS heeft meerdere opties om de opslagruimte en dus je bestanden van buitenaf te benaderen. Dit kan bijvoorbeeld via een (al dan niet beveiligde) ftp-server. Deze functie is standaard aanwezig in FreeNAS en vind je bij via de bovenste knop Diensten in de FreeNAS-beheermodule. Technische kennis is vereist en je moet in je modem een poort doorschakelen naar je FreeNAS. Schakel de ftp-server nooit in als je de beveiliging niet helemaal op orde hebt!

Een andere manier om bij je bestanden te komen vanaf internet, is met de ownCloud-plug-in. De installatie hiervan is voor gevorderde gebruikers! De ownCloud-plug-in werkt (voorlopig) alleen onder de 64bit-versie van FreeNAS, maar dat geldt voor de meeste interessante plug-ins. Je vindt de lijst met beschikbare plug-ins via de knop Plugins (bovenin de FreeNAS-beheermodule).

©PXimport

De ftp-server activeren is niet aan te raden, mits je de beveiliging goed begrijpt en op orde hebt.

LG blijft verbetert de oled-techniek nog veel verder en dat werpt dit jaar eindelijk zijn vruchten af. De LG OLED EVO 65G56LS is uitgerust met een nieuw type oled-paneel dat aanzienlijk meer piekhelderheid en kleurbereik levert. Daarnaast heeft LG webOS 25 uitgerust met een aantal AI-functies die het gebruiksgemak moeten verbeteren.

De nieuwe G-serie van LG is verkrijgbaar in twee versies. Een met een centrale voet in doos zoals ons testmodel, te herkennen aan de letters ‘LS’ achteraan en een model met een meegeleverde wandbeugel, die modellen hebben de letters ‘LW’ achteraan. De G-reeks mikt nog steeds in eerste instantie op wandmontage. Het toestel zelf is 24mm diep, dat lijkt misschien veel, maar die dikte heeft het wel over het hele oppervlak. Er is geen behuizing voor elektronica die verder uitsteekt. De rand is afgewerkt met een zilverkleurige strip, en dat geeft deze tv van opzij bekeken echt een premium look. De wandbeugel is verstelbaar, je kunt het toestel beperkt links en rechts draaien. De voet kun je monteren in twee posities, hoog en laag, in de hoge positie is er ruim plaats voor een soundbar. Het moet gezegd ook op een tv-meubel ziet hij er prima uit, wandmontage is zeker geen verplichting. 

Aansluitingen

De selectie aansluitingen die LG gebruikt is al enige tijd onveranderd gebleven, maar is dan ook erg goed. Met vier hdmi-poorten die allemaal de maximale hdmi 2.1-bandbreedte (48Gbps) leveren, zitten gamers in ieder geval gebeiteld. Verdere gamingfuncties zijn ALLM, 4K120 en VRR (AMD FreeSync en NVIDIA G-Sync). PC-gamers kunnen zelfs tot 4K165 gaan, dat is een duidelijke upgrade ten opzichte van vorig jaar. Input-lag is altijd een sterk punt geweest bij LG, dat is dit jaar niet anders, in 4K60 meten we 10,5ms, in 2K120 zelfs maar 5,5ms. Op poort 2 kan je ARC/eARC gebruiken, gamers die een soundbar willen aansluiten, houden nog steeds drie volwaardige HDMI-poorten over. 

Wil je de opstelling zo netjes mogelijk houden, altijd mooi bij een premium tv, dan kun je de bijgeleverde IR-blaster gebruiken om brontoestellen te besturen met de LG-afstandsbediening, ook als die apparaten bijvoorbeeld in een kast staan. De G5 ondersteunt het WiSA-protocol (Wireless Speaker and Audio Association), maar is beperkt tot 2.1-configuraties. Daarmee is jammer genoeg geen draadloze surroundopstelling mogelijk. Alle kabels kun je via twee clips en twee verzonken kanalen wegleiden naar de voet. 

Nieuw oled-paneel, nieuw record

Nieuwe ontwikkeling op vlak van oled-technologie zijn niet uitzonderlijk. Twee jaar geleden introduceerde LG bijvoorbeeld oled-panelen met een laag microlenzen die voor een mooie verbetering in helderheid zorgden. Die microlenzen zijn op de G5 echter niet meer aanwezig. In ruil gebruikt dit model een gloednieuw paneel dat een andere opbouw van de oled-materialen gebruikt. Onder de naam OLED evo Met Brightness Booster Ultimate belooft de G5 hogere piekhelderheid en een breder kleurbereik. En dat blijken geen loze beloftes. Op het 10%-venster haalt de G5 2409 nits, en op een volledig wit beeld zelfs 356 nits. 

Dat alles gemeten in de uitstekend gekalibreerde HDR Filmmaker mode. Ter verduidelijking, dat is een 50 procent verbetering tegenover de G4 van vorig jaar, en voldoende om de kop van het oled-peloton aan te voeren. Vooral de verbetering op het volledig wit veld is impressionant. Daardoor moet de G5 nu de helderheid veel minder laten dalen als het beeld veel wit bevat, iets wat op vorige generaties nog merkbaar was. Ook het kleurbereik is weer groter geworden, en met 99,9% P3 is de G5 perfect uitgerust voor prachtige HDR-beelden. Het paneel had een uitstekende uniformiteit en weert zeer goed reflecties. De kijkhoek is prima.

De Filmmaker Mode is er voor wie minimale beeldverwerking wil, en de mooiste beelden getrouw aan de intentie. In SDR laat dat prachtige resultaten zien, maar de echte pracht van de G5 komt tevoorschijn bij HDR-beelden. Ook hier is de kalibratie nagenoeg perfect met enorm veel witdetail, intense kleuren, en dankzij de hoge piekhelderheid tintelende lichtaccenten. Kleuren worden goed bewaard als ze zeer helder zijn, dat dankt de tv aan het nieuwe paneel. Enkel in de donkerste beelden laat de G5 wat steken vallen. Er is veel schaduwdetail, maar in sommige beelden merken we veel ruis die het beeld ruw maakt en detail verbergt. In een ander geval was er wat blokvorming en bandvorming zichtbaar. We hopen dat LG nog wat aan de software kan sleutelen. 

Prima beeldverwerking

De Alpha11 beeldprocessor is aan zijn tweede generatie toe, maar nieuwe features lijken er niet te zijn. De upscaling en ruisonderdrukking zijn erg goed. In deinterlacing van 1080i-beeld merkten we op een testpatroon opnieuw een foutje waardoor kamvorming zichtbaar was, al bleek dat bij de meeste content niet tot problemen te leiden. Kleurstroken in zachte gradiënten elimineer je met de Vloeiende Gradatie-instelling, maar activeer die enkel als je het echt nodig acht, en dan alleen in de laagste stand. In een van onze testclips veegde die instelling ook wolken uit de lucht. Ook de dynamische tonemapping waar we gebruikelijk erg tevreden over zijn, laat je op dit model beter uit inactief.

Die maakte het beeld te helder, waardoor het aan contrast en impact verliest. Bovendien levert de G5 ook zonder dynamische tonemapping knap beeld. Goede punten waren er voor de bewegingsscherpte. Het oled-paneel laat nauwelijks of geen dubbele rand optekenen rond bewegende voorwerpen. Wie in 24Hz-filmmateriaal te veel last heeft van judder bij snelle camerabewegingen, activeert best TruMotion, bijvoorbeeld in ‘Cinematografische Beweging’ als je minimale invloed wenst. Maar ook hogere instellingen leverden goede resultaten, en de G5 toonde erg weinig beeldfouten zelfs met TruMotion in de Vloeiend-stand. 

Geen DTS-ondersteuning meer

Het is jammer, maar de G5 ondersteunt alleen nog maar Dolby Atmos, geen DTS meer. Vooral voor mensen met een uitgebreide bibliotheek Blu-ray schijven is dat een tegenvaller. Streaming gebruikt overwegend Dolby Atmos, dus daar weegt dat gebrek minder. De 60 Watt 4.2 kanaalsoplossing leek ons onveranderd. De klank is goed gebalanceerd, met een warm karakter en duidelijke baslijn. Zelfs surround is goed hoorbaar. Voor veel mensen zal dit volstaan, maar voor echte bioscoop audio zal een soundbar toch vereist zijn. Nieuw dit jaar is de Personal Sound Wizard. Die laat je een aantal keer in groepen van vier fragmenten horen met verschillende geluidsinstellingen, jij duidt aan wat je het best vindt klinken. Na de test bepaalt de processor op basis van je keuzes je geprefereerde klankinstellingen. Iets gelijkaardig bestond vorig jaar al voor beeld, maar we vinden dat je daar beter voor Filmmaker Mode of Cinema beeldmode kiest. Bij audio mogen persoonlijke voorkeuren wat meer doorwegen. 

WebOS 25, AI als persoonlijk hulpje

Kunstmatige intelligentie moet de nieuwe troef zijn van webOS 25, maar al deze nieuwe functies bleken niet te werken in het Nederlands. Voice ID, waarbij de tv je herkent op basis van je stem is nog niet beschikbaar in Nederlands. Maar ook andere functies, zoals de AI Chatbot die je moet helpen bij eenvoudige vragen zoals het aanpassen van beeldkwaliteit of aanbevelingen geven voor content, leek zelden te weten wat hij met onze vragen moest doen. LG kondigde ook generatieve kunst aan die je kan gebruiken in de screensaver, maar ook dit was nog niet beschikbaar. Nu missen we die AI-functies wel niet, de G5 is zo ook gebruiksvriendelijk, maar we hopen toch dat dit via software updates verbeterd wordt. 

In dit overzichtsartikel vind je alle informatie over webOS. WebOS 25 is van uitzicht niet echt veranderd op wat details na. Zo kan je live tv en HDMI-ingangen nu als tegels toevoegen in de rij met apps op het Home-scherm. Apps en Quick Cards die je niet gebruikt, kan je verbergen. Het app-aanbod is erg ruim en de G5 ondersteunt Airplay2 en Google Cast. LG toont helaas reclame op het Home-scherm en in de screensaver, lees in dit artikel hoe je reclame verwijdert.

De ‘Magic Remote’ heeft een nieuw ontwerp gekregen. Een rechthoekige vorm met afgeronde hoeken, en vooral minder toetsen. Weg zijn de cijfer- en kleurtoetsen, de volume- en kanaaltoetsen zijn nu kanteltoetsen. De mute-toets is verdwenen, muten doe je door de volume knop lang naar beneden te duwen. De ingangen-toets is vervangen door een Home Hub-toets, maar wanneer je die lang indrukt, toont de tv de ingangen. De aanwijsfunctie is gebleven, je kan de cursor op het scherm besturen door de afstandsbediening te bewegen. De afstandsbediening oogt moderner, en het gebruiksgemak is prima, maar we zouden hem niet beter noemen dan de oude versie. 

Conclusie

LG toont met de G5 dat er nog flink wat vooruitgang geboekt kan worden in oled-technologie. Perfect is deze tv echter nog niet, vooral in heel donkere beelden moet LG de software nog aanpassen om ruis en zichtbare gradaties te vermijden.  De OLED65G56LS haalt uit het nieuwe oled-paneel echter wel een indrukwekkende piekhelderheid, en erg ruim kleurvolume. We durven bijna zover gaan om te zeggen dat hij de klassieke zwakke punten van oled elimineert. Samen met de uitstekende kalibratie geniet je zo in Filmmaker Mode van bijna referentie beeldkwaliteit.

De ingebouwde luidsprekers leveren een aangename klank, wel jammer dat LG DTS-ondersteuning geschrapt heeft. De nieuwe AI-features in webOS 25 moeten duidelijk nog verder rijpen, voorlopig leveren ze geen meerwaarde, maar webOS blijft wel erg gebruiksvriendelijk. De nieuwe afstandsbediening sluit aan bij de moderne trend met minder toetsen. Gamers tot slot vinden op de G5 alles wat ze maar kunnen wensen. Dit is een topmodel, met een bijhorend prijskaartje, maar hij is het zeker waard.

Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar ook Android heeft – net als Windows – een klembord. Daarmee kun je gemakkelijk tekst kopiëren van de ene app naar de andere. Maar hoe open je dat klembord eigenlijk? En waar vind je wat erop staat? Je leest het in dit artikel!

Tekst of afbeeldingen kopiëren en plakken: het is een van de basisfuncties van elk besturingssysteem. Ook Android ondersteunt dit natuurlijk. Je kunt iets kopiëren in de ene app en het vervolgens plakken in een andere. Maar het Android-klembord kan meer dan alleen dat. Alles wat je kopieert, wordt daar namelijk tijdelijk opgeslagen. Handig als je per ongeluk iets hebt weggehaald, iets wilt terugvinden of gewoon even wilt kijken wat je allemaal hebt gekopieerd.

Let wel: hoe je precies bij het klembord komt, hangt af van je toestel en de Android-versie die je gebruikt. Zo hebben merken als Samsung en LG hun eigen klembordfunctie ingebouwd. Andere toestellen vereisen meestal een specifieke toetsenbord-app om het klembord te kunnen openen. In dit artikel leggen we je uit hoe je dat doet met zo’n toetsenbord-app.

Klembord binnen toetsenbord-apps

Om toegang te krijgen tot het klembord, heb je een toetsenbord-app nodig die die functie ondersteunt. Populaire keuzes zijn Gboard van Google en SwiftKey van Microsoft. Beide bieden vergelijkbare klembordfuncties, dus je kunt zelf kiezen welke je het prettigst vindt. Download en installeer de app, en stel deze daarna in als je standaard toetsenbord.

©PXimport

Met een ander toetsenbord in Android heb je meer mogelijkheden.

Dat instellen doe je via het instellingenmenu van je Android-telefoon. Gebruik het zoekveld bovenin het scherm en typ 'toetsenbord'. Je krijgt dan een lijst met resultaten. Kies de optie waarmee je het standaard toetsenbord kunt wijzigen en tik daarop.

Kies vervolgens de toetsenbord-app die je net hebt geïnstalleerd, zoals Gboard of SwiftKey. Let op: de vormgeving van de instellingen kan per toestel verschillen. Gebruik je liever een andere toetsenbord-app met klembordfunctie? Geen probleem – zolang je maar de juiste app selecteert bij het instellen.

Tekst kopiëren en plakken

Het klembord werkt meestal alleen met tekst. Wil je iets kopiëren naar een andere app? Selecteer dan een stuk tekst en kopieer het. Open bijvoorbeeld WhatsApp, ga naar een chat en houd het tekstveld even ingedrukt om de tekst direct te plakken. Soms zie je ook een klembordsymbooltje verschijnen, net boven het toetsenbord en onder het tekstveld. Tik daarop om het volledige klembord te openen.

Zie je dat symbooltje niet meteen? Dan krijg je waarschijnlijk eerst de suggestie om alleen de laatst gekopieerde tekst te plakken. Tik in dat geval op het witte rondje met het pijltje naar rechts – zo krijg je alle opties te zien.

Onder het kopje Recent zie je een lijstje met wat je als laatste hebt gekopieerd. Tik op een item om het direct in het tekstveld te plakken. Let wel: deze lijst wordt na een tijdje automatisch geleegd. Gebruik je vaak dezelfde tekst? Dan kun je die vastpinnen, zodat hij bewaard blijft. Zowel Gboard als SwiftKey ondersteunen deze functie: houd het item ingedrukt en kies voor Vastpinnen.

Klembord sinds Android 13

Sinds Android 13 is het klembord flink verbeterd. De basis is nog steeds hetzelfde: je kopieert tekst of een afbeelding in de ene app en plakt die in een andere. Maar de manier waarop je het klembord gebruikt, is een stuk handiger en overzichtelijker geworden. Dat maakt het werken met meerdere fragmenten tegelijk een stuk efficiënter.

Een van de grootste vernieuwingen is dat je nu meerdere items kunt bewaren – zowel tekst als afbeeldingen. Alles wat je kopieert, verschijnt in een nieuw klembordpaneel. Je opent dat paneel via het meldingscentrum of door een tekstveld lang ingedrukt te houden. Daar kun je door je gekopieerde items bladeren, kiezen wat je wilt plakken, en dingen die je niet meer nodig hebt, direct verwijderen. Je kunt zelfs een tekstfragment nog aanpassen voordat je het plakt.

Het klembordpaneel dat in Android 13 zijn intrede heeft gemaakt.

Met de komst van Android 13 werden er ook meteen een aantal nieuwe privacyfuncties voor het klembord geïntroduceerd. In eerdere versies konden apps op de achtergrond soms ongemerkt meelezen wat je had gekopieerd – met alle risico’s van dien. Nu heb je als gebruiker veel meer controle. Zo is er een nieuwe toestemmingsvraag voor klembordtoegang én krijg je een melding als een app probeert mee te kijken. Een stuk veiliger dus.